Caitya (skt): A place where the relics of Buddha were collected—A place where the sutras or images are placed.

Cakravatin’s wheel: See Luân Bảo.  

Calamities (n): Tai ương—See Kiếp Tai—Great calamity: Đại nạn.

Calamity of fire: See Hỏa Tai.

Calamity of water: See Thủy Tai.

Call (v): Kêu gọi.

Call a name: Vyapadisati (skt)—Định danh—To designate—To give a name or title.

Call upon Amitabha Buddha within the heart: See Tức Tâm Niệm Phật.

Call upon Buddha at special time: See Biệt Thời Niệm Phật.

Call upon someone to speak: Nhường lời.

Calligraph: The art of producing beautiful and artistic handwriting using a brush—Thư pháp (phép viết chữ đẹp bằng bút lông)

Callous: Nhẫn tâm.

Callous abandonment: Nhẫn tâm từ bỏ

Calm (a): An nhiên—An tĩnh—Tịnh lặng—Quiet—Sedate—Serene—Peaceful—Silent—See An in Vietnamese-English Section.

Calm abiding: Tĩnh trụ.

Calm the activity of body: Tịnh chỉ thân hành (tham ái của thân).

Calm the activities of life: Tịnh chỉ các hành (tận diệt mọi tham ái trong cuộc sống hằng ngày).

Calm the activity of thought: Tịnh chỉ tâm hành (tham ái của tâm).

Calm and clear state of samadhi: Am tường Tam muội.

Calm, Peaceful, Happy: Tĩnh lặng, an bình, hạnh phúc.

Calm and pure: Tỉnh lặng và thanh tịnh.

Calm wisdom: See Tĩnh Huệ.

Calmly joyful life of the mind: See Ý An Lạc Hạnh.

Calmness (n): Sự tĩnh lặng.

Can believe: See Năng Tín.

Canavasa: See Canavasa in Sanskrit/Pali-Vietnamese Section.

Candala (skt): Chiên đà la—The lowest class in the Indian caste system, beneath even the lowest of the four formal castes. Its members are fishermen, jailers, slaughterers.

Candana (skt): Gỗ Chiên đàn trắng—White sandalwood.

Candid (a): Ngay thật—Honest—Sincere.

Cankerless: Free from cankers—Canker-free—Không có lậu hoặc.

Cankers (n): See Lậu Hoặc.

Cannot be covered: See Vô Cái.

Canon (skt): Kinh điển—The discourses of Buddha—Tipitaka.

· Tipitaka: Three baskets in Pali recognized by Theravada school.

· Mahayana sutras: Written in Sanskrit recognized by the Mahayana school, including the sutras (kinh), Tantras (luật), and the Commentary (luận).

· See Tạng Kinh.

Canon Treasury: The treasury for holy text books—Tàng Kinh Các.

Canonical subjects: Các môn nội điển.

Canonization (n): Sự liệt kê vào Thánh Điển—Sự công nhận như là Kinh Điển.

Capability (n): Khả năng—Ability.

Capacity (n): Năng lực.

Capacity to use supernatural powers without hindrance: See Thông Lực.

Capitalism (n): Chủ nghĩa tư bản—Hình thức tư bản—Thể chế tư bản.

Capital punishment: Tội tử hình—Death penalty.

Captain (n): See Thuyền Sư.

Cardinal (n): Hồng y Thiên Chúa giáo—Chủ yếu—Chính yếu.

Cardinal virtue: Công đức chủ yếu. 

Care for: Chăm nom—To take care of—To look after.

Careful: Cẩn trọng—Prudent—Cautious.

Careless: Cẩu thả—Neglectful.

Careless speech: Cẩu ngôn.

Carnality (n): Nhục dục.

Carry (v) on: Mang theo—Nối dòng—Nothing anyone did was ever lost, but was carried on from life to life, either happiness or pain: Không có hành động nào mất, việc làm ấy sẽ còn gây đau khổ hay hạnh phúc trong nhiều đời sau. 

Carry on the lineage: Nối dòng.

Carry out: Thực hành—To apply—To put into practice—To use.

Carry someone up: Đưa ai lên.

Cassock: See Cà Sa.

Caste distinction: Sự chia rẽ giai cấp.

Caste system: Giai cấp xã hội.

Casualism (n): Chủ thuyết ngẫu nhiên—Học thuyết nhận thức thế giới tự nhiên diễn biến không có bất cứ mục đích nào.

Catch the first glimse of something: Thoáng thấy cái gì lần đầu.

Catch (v) red-handed: Bắt quả tang.

Catch (v) someone up: Bắt kịp ai.

Category (n): Thứ loại—Thứ lớp.

Categories of Buddhism: See Pháp Số.

Catholic (a): Thuộc về Thiên Chúa giáo—See Thiên Chúa Giáo.

Catholic Church: Nhà thờ Thiên Chúa giáo.

Catholic faith: Tín ngưỡng Thiên Chúa.

Catholic theology: Thần học Thiên Chúa giáo.

Catholicism (n): Tín ngưỡng và sinh hoạt theo Thiên Chúa giáo.

Causal ground: See Nhân Địa.

Causality (n): Law of Causality—Luật Nhơn Quả.

Causation (n): See Nhân Tướng.

Causative position: See Nhân Vị.

Cause (n): Nguyên nhân—Căn duyên—Reason—See Nhân.

Cause of: Nguyên nhân (của).

Cause (v) calamity to cease: See Tức Tai.

Causes and conditions: Primary causes and secondary causes—Nhơn chính và nhơn phụ—Main causes and subsidiary causes—The seed out of which the plant grows is an illustration of the main cause, whereas other elements like labor, the quality of soil, humidity and so on, are considered as subsidiary causes or conditions—Hạt giống mà cây được trồng lên là nhân chính, những yếu tố khác như công sức, bón phân, tưới nước, vân vân được coi như là những nhân phụ hay duyên—See Nhân Duyên.

Cause of Dharma propagation: Sự nghiệp hoằng trì đạo pháp.

Cause of Dukkha: Nguyên nhân của khổ.

Cause and effect: Chinchamanavika—Nhơn quả—Every action which is a cause will have a result or an effect. Likewise every resultant action has its cause. The law of cause and effect is a fundamental concept within Buddhism goverining all situation—Buddhists believe in a just rational of karma that operates automatically and speak in terms of cause and effect instead of rewards and punishments—See Nhơn Quả.

Cause and effect in the present life: Nhơn quả thế gian.

Cause-effect relationship: Quan hệ nhân quả—Luật nhân quả.

Cause and effect in the three life spans: See Nhân Quả Ba Đời.

Cause of erroneous ideas: See Vọng Duyên.

Cause of good or bad deeds: Tập đế.

Cause and its effect ressemble each other: Nhân và hậu quả của nó giống nhau.

Cause perfects and the effect completes: See Nhân Viên Quả Mãn.

Cause of rebirh as an animal: See Súc Sanh Nhân.

Cause is result, result is cause: Nhơn quả đồng thời—Simultaneity of Cause And Effect—The cause has result as its cause, while the result has the cause as its result. It is like planting seeds; the seeds produce fruit, the fruit produces seeds.

Cause someone agony: Làm cho ai đau đớn

Cause someone trouble: Annoy s.o—Gây phiền nhiễu cho ai.

Cause of sorrow: Nguyên nhân của buồn khổ—According to the Buddha, the cause of our grief and sorrow is attachment. If we want to transcend sorrow, we have to give up attachment.

Cause of suffering: Tập Đế

Cause of suffering are craving and ignorance (n): Nguyên nhân của khổ đau là tham dục và si mê.

Causeless (a): Vô duyên—Uncaused—Independent—Without immediate causal connection.

Cautious (a): Thận trọng—careful—Prudent.

Cease (v): Ngừng.

Cease (v) to live for his senses or himself: Ngừng sống theo giác quan hoặc cho riêng mình.

Cease (v) the transforming: See Tức Hóa.

Ceaseless (a): Không ngừng.

Ceaseless mutation: Đột biến không ngừng.

Cede (v): Nhượng bộ—To yield—To give in—To make concessions.

Celebrate a ceremony to worship the Healing Master: Làm lễ tế đàn Đức Phật Dược Sư.  

Celebrated: Nổi tiếng—Famous.

Celebrity (n): Danh nhân—Famous man—Great name.

Celestial (a): Thuộc về Trời—See Trời.

Celestial city: Thành quách trên Trời.

Celestial deities: Thiên thần.

Celestial demons: See Thiên Ma.

Celestial drum: Drum of the teaching—Haevenly drum—Whenever the gods become deluded and caught in the quagmire of the five desires, a celestial drum suddenly sounds to warn them that all things are evanescent; pleasure brings with it the seeds of suffering—See Trống Trời.

Celestial eye: Ability to see things and events at great distance—Ability to see the births and deaths of sentient beings everywhere—See Thiên Nhãn Thông.

Celestial happiness: Phúc lạc của chư Thiên.

Celestial kings: See Thiên vương.

Celestial spirit: See Thiên Thần.

Celibacy: Sống độc thân trinh khiết.

Censer: See Hỏa Xá.

Censure (n): Sự kiểm duyệt—Sự chế tài.

Censure by authority: Uy quyền chế tài hay kiểm duyệt.

Center (n): Trung tâm—Tâm điểm—Trung ương.

Central Buddhist Sangha: Giáo Hội Phật Giáo Trung Ương.

Central concept: Quan điểm chính.

Central Patriarchal Temple: Tổ Đình Trung Tâm.

Centrifugal (a): Thuộc về lực ly tâm.

Centripetal (a): Có khuynh hướng hướng tâm—Thuộc về hướng tâm.

Ceremonies (n): Các buổi lễã

Ceremony to put Buddha statue in place: Lễ an vị Phật.

Certainty (n): Vững vàng—Tính xác thật.

Certificate of ordination: See Giới Điệp.

Certify to the Tenth Ground: Chứng được Thập Địa.

Certify to unobstructed wisdom: Chứng đặng trí vô ngại.

Certitude: Tính xác định—Tính xác quyết.

Cessation (n): Samatha (skt)—Yên lặng hay yên tỉnh—Tranquility—Absence of passion—Calmness—See Chỉ (4).

Cetana (p): Volition—Hành uẩn—A factor of consciousness—Karma-producing impulses.

Challenge (n): Sự thách đố.

Ch’an: Zen Sect.

1) Ch’an is a Chinese most equivalent word to the Sanskrit word “Dhyana,” which means meditation: Ch’an là chữ tương đương gần nhất của Hoa ngữ cho chữ “Dhyana” trong Phạn ngữ, có nghĩa là tĩnh lự.

2) At first, Zen practitioners were isolated men whose idea was to lead a life in harmony with everything in Nature, and to meditate for the attainment of peace or tranquility and the opening up of intuition: Thoạt tiên thì thiền giả là những người sống cô lập với ý muốn sống hòa hợp với vạn sự vạn vật trong Thiên nhiên, và thực tập thiền định hầu đạt tới tĩnh lự hay khai mở tuệ giác. 

3) A sect of Chinese Buddhism founded by the twenty-eighth Patriarch Bodhidharma. The aim of this sect is instantaneous Enlightenment and the direct pointing at the mind for the perception of Self-Nature and the attainment of Buddhahood—Thiền phái Trung Hoa được sáng lập bởi vị Tổ thứ hai mươi tám của Ấn Độ, Tổ Bồ Đề Đạt Ma. Mục đích của tông phái nầy là đốn ngộ và trực chỉ nhân tâm, kiến tánh thành Phật.

Chance (n): Cơ hội—Dịp may—Opportunity—Occasion.

Chanda (p): Ý muốn—Dục vọng—Will—Intention—Desire.

Change (v): Paravrit (skt)—Thay đổi—Chuyển đổi—To transform—To exchange—To turn back—See Biến Đổi.

Change for better prospects: Cải tiến.

Changeable: Thay đổi được.

Changing: Parinamin (skt)—Đang chuyển hóa (thay đổi).

Changing factors: Những yếu tố thay đổi.

Channa (skt): Chandaka—Xa Nặc—The Buddha’s charioteer—One who drove Prince Siddartha from his father’s palace into the forest, where he entered the homeless life to seek salvation for mankind.

Chant a hymn to praise the Buddha: Sing a hymn to praise the Buddha—Ngâm kệ tán Phật.

Chaos (n): Cuộc hổn độn.

Character (n): Tính chất—Đặc tính—Một nhân vật đặc biệt.

Characteristics before passing away: See Tướng Trạng Báo Trước Khi Sắp Lâm Chung.

Characteristics of impermanence: Vô thường.

Chariot  (n): Xe ngựa

Charioteer (n): Người đánh xe ngựa (vị quản xa).

Charishing others: Vị tha—Yêu mến tha nhân.

Charitable (a): Bác ái—Lòng từ thiện.

Charity (n): Dana—Bố thí—Giving—Almsgiving—See Bố Thí and Đàn Na

Charming: Diễm lệ—Lovely.

Charm (n): Duyên dáng—Charming—Grace—Cute.

Charm with talk: Say mê trò chuyện.

Charms: Bùa phép.

Charnel ground contemplation: Practice of mindfulness of body with a framework of the four foundations of mindfulness. The sutra text explaining this practice as follows: “Monks, it is as though a monk were to see a corpse that had been thrown on the charnel ground, several days later the body bloated, bluish, festering as though he saw this and related it to his own body: Also this, my own body, has a like circumstance, and cannot evade it.” Or further, monks, as though the monk saw a corpse that had been thrown on the charnel ground as it was devoured by crows, sea-gulls, vultures, wloves or by many kind of worms, as though he saw a skeleton on which blood still hung (a bloodstained skeleton) bones scattered or heaped up. As though he saw this and related it to his own body: Also this body has a like circumstance, and cannot evade it.”—Bài tập chú tâm vào cơ thể với bốn cơ sở. Văn bản mô tả bài tập nầy nói rằng: “Hỡi các nhà sư, đây là một nhà sư nhìn thấy một thi hài bị vất ra nghĩa trang, vài ngày sau thi hài ấy tái đi, sình lên, rồi rữa nát. Nhìn thấy cảnh đó, nhà sư nghĩ tới thân thể mình như sau: “Đó là những trạng huống đang chờ thân thể ta đây, không thể thoát được.” Hoặc hỡi các nhà sư, đây là nhà sư nhìn thấy một thi hài bị vất ra nghĩa trang bị quạ, diều, kên kên, hay chó sói và đủ loại giun xâu xé…, người đó nhìn thấy một bộ xương đẫm máu, xương cốt từ từ rã rời tản mác, hoặc chồng chất lên nhau theo năm tháng. Nhìn thấy cảnh đó, nhà sư nghĩ tới thân thể mình cũng vậy: “Đó là những trạng huống đang chờ đợi thân thể ta, không thể thoát được.”

Charter: Hiến chương.

Chase (v) for fame: Chạy theo danh tiếng.

Chaste (a): Thuộc về tinh khiết. 

Chastity (n): Đức tinh khiết.

Chattering: Vacala or Vagvana (skt)—Nói huyên thuyên—To talk too much.

Chattering mind: See Tâm Ngôn.

Chattering or talkative mind: Chattering mind is also understood as silent voices—Tâm ngôn hay còn được hiểu là tiếng nói thầm lặng—See Tâm Ngôn.

Cheat (v): Ăn gian—To defraud.

Checks and balance: Kiểm soát và quân bình.

Cheer (v): Đem niềm vui đến.

Cheerful (a): Joyful—Happy—Vui vẻ—Hạnh phúc.

Cherish (v): Yêu thương—Có cảm tình.

Chief (a): Chủ.

Chief disciple: Đại đệ tử (đệ tử nối pháp).

Chief of the managing board: Trưởng ban tri sự.

Chief monk: See Đầu Thủ.

Chief of the organizing board: Trưởng ban tổ chức.

Chief purpose: Chủ ý—Main idea.

Children of Buddha: Con Phật—Children of Buddha are those—Con Phật là những người.

1) Those who keep his Dharma: Hộ trì Chánh Pháp.

2) Practise his teachings: Thực hành những lời dạy dỗ của Ngài.

3) Pass them (these teachings) on to posterity: Đem truyền lại cho đàn hậu bối những giáo pháp ấy.

Chilliness (n): Lãnh đạm—Indifference—Apathy.

China: Đông Độ—Trung quốc—Eastern Lands.

Chinese version: Chinese translation—Bản dịch bằng tiếng Hoa.

Chinese Zen Buddhism: Phật giáo Thiền Trung Hoa.

Choices: Lựa chọn—To make choices

Chocked: Bế tắt—Blocked—Obstructed.

Choose (v): Lựa chọn—To select—See Trạch.

Christianity (n): Ky Tô Giáo.

Cintamani (skt): Ngọc như ý—Fabulous gem—The philosopher’s stone—Wish-fulfilling jewel—The talismanic pearl, a symbol of bestowing fortune and capable of fulfilling every wish.

Circle: Vòng tròn.

Circulate (v): See Tuần Hoàn.

Circumstance: Hoàn cảnh—Environment.

Circumumbulate an image of the Buddha: See Nhiễu Phật.

Cite with proof: Dẫn chứng.

Favorite circumstances: Hoàn cảnh thuận tiện.

Citta (skt); Mind—Consciousness—Heart—Bodhi-citta: Bồ đề tâm.

City of Beautiful: See Thiên Đế Thích Thành.

Civilization (n): Nền văn minh

Civilizing force: Lực lượng khai hóa.

Claim to be a Buddhist: Tự xưng là Phật tử.

Claim (v) one’s innocence: Kêu oan.

Clairvoyance (n): Thần thông---Năng lực thấu thị.

Clamor (v): To cry out loudly

Clarity (n): Sự trong suốt—Sự sáng tỏ—Sự rõ ràng.

Clarity of awareness: See Clear awareness.

Clean someone out: Bóc lột—To take advantage of someone—To exploit.

Clean up: Dọn sạch.

Cleaned nail: See Trảo Tịnh.

Cleanse: Thanh khiết—Thuần khiết.

Clear (a) awareness: Sampajanna (p)—Sampasjnanin (skt)—Tỉnh giác—Biết rõ ràng—Clarity of awareness.

Clear and bright: See Thanh Minh (1) (2).

Clear (v) ignorance in one’s mind: Khai thông tâm trí—To remove ignorance in one’s mind.

Clear and innocent mind: Tâm trong sáng và vô tư.

Clear (a) mind: Tâm ý trong sạch.

Clear (v) the mind: Làm sáng suốt tâm trí.

Clear and sober mind: Tâm ý trở nên trong sáng và thuần hậu.

Clear and upright: Quang minh chánh đại.

Clear (v) of one’s unjust charge: Giải oan.

Clear minded people always do significant deeds, delude-minded people often do nonsense ones: Người có tâm trí trong sáng luôn làm việc có ý nghĩa, người có tâm trí mê mờ thường làm việc vô nghĩa. 

Clear (v) misunderstanding: Parijneya (skt)—See Giải Ngộ.

Clear one’s mind from ignorance: Remove ignorance form one’s mind—Làm tâm trí sáng suốt.

Clear picture: Bức tranh rõ ràng.

Clear-sighted: Sáng suốt—Clear-headed—Conscious—Able-minded.

Clear understanding: Liễu đạt.

Clear vision of the saint: See Thiên Nhãn Minh.

Clear (v) waste land for cultivation: Khai khẩn.

Clenched: Che dấu.

Clenched hand: Dấu diếm.

Clergy (n): Giới xuất gia (the clergy)—Giáo sĩ—Tăng sĩ—Both the laity and the clergy—Cả tại gia lẫn xuất gia. 

Clever envoy: See Lợi Sử.

Cling (v): Bám víu vào—Dính mắc vào—To hold to.

Cling to actuality: Chấp có.

Cling to anything: Graha (skt)—Chấp trước hay nắm giữ vào sự vật.

Cling to our body: Bám vào thân xác.

Cling to the characteristics of dharmas: Lagna-laksana (skt)—See Chấp Tướng.

Clinging: Bám víu—Attachment—See Thủ.

Clinging to anything: See Chấp Trước.

Clinging very closely: See Chấp Chặt.

Clinging to one’s doctrine: See Chấp Pháp.

Clinging to emptiness: Chấp không.

Cling to our life: Bám víu vào cuộc sống.

Clinging existence and non-existence: See Chấp Có Chấp Không.

Clinging to the “I”: Chấp thủ cái Ta—Egoism—See Chấp Ngã.

Clinging to one’s interpretation: See Chấp Kiến.

Cling to one’s opinion: Khăng khăng giữ ý.

Close (v): Chấm dứt—To end—To bring to an end—To shut.

Close correspondence: Sự tương đồng gần gủi.

Close or far: Thân sơ.

Clothe oneself in flower gauze: Mặc quần áo kết bằng hoa.

Clung to: Vướng víu vào—Attached to—Adhered to.

Cluster of cloud: Áng mây.

Clutches of death: Nanh vuốt tử thần

Code of canon law: Pháp điển của giáo hội.

Code of Mahayana Rules: Luật Đại Thừa.

Co-existence: Sự kết hợp.

Cognition (n): Sự nhận thức hay nhận biết.

Coincidence (n): Trùng hợp—Ngẫu nhiên.

Coinherence (n): Hỗ tương giao lưu.

Cold forest: See Hàn Lâm.

Collect and arrange: Compile—Kết tập (kinh điển).

Collection of Discourses Arranged in Accordance With Number: Tăng Chi Bộ Kinh.

Collapse (v): Ngã xuống.

Colleague (n): Đồng nghiệp—Co-worker.

Collect (v) the mind: See Nhiếp Tâm.

Collecting and fixing of the Buddhist canon: See Kết Tập Kinh Điển.

Collection (n): Tổng hợp—gom góp—Quyên góp—Subscription.

Collection of commentaries on sutras: Abhidharma (skt) Abhidhamma (p)—Commentaries on the Dharma—Luận Tạng—See A Tỳ Đạt Ma and Luận in Vietnamese-English Section and Abhidharma in Sanskrit/Pali-Vietnamese Section.

Collection of Kindred Sayings: Tương Ưng Bộ Kinh.

Collection of Long Discourses: Trường Bộ Kinh.

Collection of Middle Length Discourses: Trung Bộ Kinh.

Collection of writings: See Tạng Kinh.

Collective Retribution: See Cộng Báo.

Collectivism: Chủ nghĩa tập thể.

Combination: Sự phối hợp

Combining practices: See Tạp Hạnh.

Come into being (existence): Appear—Arise—Xuất hiện—Sinh khởi.

Come close to: Đến gần—To approach.

Come down to this world: Giáng hạ—To descend.

Come-face-to-face: Đối đầu.

Come in great number: Dập dìu.

Come (v) to life again: See Hoàn Sanh and Tái Sanh.

Come into meditation: Enter into meditation—Pass into meditation—Nhập định.

Come in search of: Tìm đến.

Come into sight: See Xuất Hiện.

Come out of meditation: Emerge from meditation—Pass out of meditation—Xuất định.

Come to nothing: Pass into nothingness—Đi vào hư không.

Come to tempt: Đến cám dỗ.

Come true: Become true—Thành sự thật—A dream comes true—Giấc mộng thành sự thật.

Comeliness: Good-look—Vẻ đẹp bên ngoài.

Comely (a): Good-looking—có dáng đẹp—Tướng hảo. 

Comfort (v): An ủi.

Comfort (v) the desperates: An ủi người tuyệt vọng. 

Comfort: Lạc thú.

(Worldly) comfort: Lạc thú trần tục.

Comfortable: Thoải mái—An lòng—To ease one’s mind about something.

Comforter (n): Người an ủi—Pacifier.

Coming and leaving: Đến và đi.

Coming from the root: Bản lai—Originally—Fundamentally.

Command (v): Chỉ huy.

Command one’s passions: Kềm chế dục vọng—To bridle one’s passions.

Commandments (n): Giới cấm—Precepts—See Giới.

Commandments of Hinayana: See Tiểu Thừa Giới.

Commemorate (v): Kỷ niệm—In remembrance of someone of something.

Commend (v): Ca tụng—To congratulate—To compliment—To praise.

Commendable (a): Đáng khen—Worthy of praise—Praise-worthy.

Commendable way of life: Lối sống đáng ca ngợi.

Commentaries (n): See Luận.

Commentary on the Lotus Sutra: See Sớ Pháp Hoa.

Commingle (v): Trộn lẫn.

Commit (v) adultery: Dâm bôn.

Commit (v) intentionally: Hành động có chủ ý.

Commit (v) offense: Phạm lỗi—Phạm tội.

Commit (v) a Parajika (major) offense: A major offense (one of the ten major offenses of a Bodhisattva) which warrants expulsion from the Buddhist Order; however, in pratice, monks and nuns are given the oportunity to repent and reform—Một trong những tội Ba La Di (một trong mười trọng tội của Bồ Tát) đưa đến việc bị loại khỏi Giáo Đoàn. Tuy nhiên, trên thực tế, Tăng Ni được cơ hội sám hối và sửa đổi. 

Commit (v) positive or negative actions: Làm (tạo tác) những hành vi tốt hay xấu.

Commit (v) sexual acts: Làm sự dâm loạn. 

Commitment (n): Nguyện.

Common (a): Thường tình—Trần tục. 

Common acts of daily life: See Hành Lý.

Common commandments for the laity: See Tục Giới.

Common desire: Dục lạc trần tục.

Common dust: See Tục Trần.

Common Era: Thời đại cộng sinh

Common fellow: See Phàm Phu.

Common flow: See Tục Lưu.

Common good: Công ích.

Common mortal body: Phàm thân.

Common nature of all men: Phàm phu tánh.

Common people: Phàm dân—Ordinary people—See Phàm Phu.

Common statement: See Tục Đế.

Common understanding: Thế tục trí—Lý lẽ thông thường.

Common unenlightened conduct: Hạnh tà chướng.

Common wisdom: See Tục Trí.

Communicate (v): Truyền đạt.

Communicate (v) by speech: Vacika-abhinaya (skt)—Truyền thông bằng lời.

Communication (n): Sự cảm thông.

Community (n): Đoàn thể.

Community of the faithful: Đoàn thể Phật tử thuần thành.

Community of laypersons: Đoàn thể giáo đồ tại gia.

Community of monks and nuns: Sangha—Tăng đoàn.

Companion (n): Bạn đồng hành.

Company with someone: Giao du—To frequent.

Comparative religion: Đối chiếu tôn giáo học.

Compassion (n): Karuna (skt)—Bi tâm—Pity—Active sympathy—Feeling of pity and sympathy for someone (lòng thương xót đối với ai)—Compassion extends itself without distinction to all sentient beings. Compassion must be accompanied by wisdom in order to have right effect—Lòng bi mẫn tự nó trải rộng đến chúng sanh vạn loài. Bi mẫn phải đi kèm với trí tuệ mới có hiệu quả đúng đắn được—See Bi and Từ Bi. 

Compassion, Equality, Enlightenment and Emancipation: Từ bi, Bình đẳng, Giác ngộ và Giải thoát.

Compassion, Wisdom, Courage: Bi Trí Dũng.

Compassionate (a): Từ bi—Be compassionate: Thương xót.

Compassionate heart: See Bi Tâm.

Compassionate mind: See Tâm Bi and Từ Bi Tâm.

Compel (v): Bắt buộc.

Compensate (v) for: Đền bù—To pay someone compensation in cash—To make up for.

Compensation (n): Sự bồi thường.

Compete (v): Cạnh tranh—Kình chống—To contend.

Compete (v) with someone in talent: Đua tài.

Competitor: Opponent—Rival—Địch thủ—Đối thủ.

Compile (v): Collect and arrange—Soạn thảo—Sưu tập.

Compile the Vietnamese Tripitaka: Kết tập Việt tạng.

Complain (v): Ta thán.

Complain bitterly: Oán trách.

Complement (v): Bổ khuyết.

Complementary (a): Bổ túc—Bổ khuyết—Bổ sung—hỗ tương.

Complemented by: Được bổ khuyết bởi.

Complete (v): Bổ khuyết—Hoàn thành—To complement. 

Complete (a): Perfect—Impeccable—Entire—See Hoàn Toàn.

Complete (a&n): Sự hoàn toàn—Great complete: Đại mãn—Full complete.

Complete abandonment: Buông xả hoàn toàn.

Complete annihilation: Sự hoại diệt hoàn toàn.

Complete combination: See Viên Dung.

Complete commandments: See Đại Giới.

Complete cutting off: See Viên Đoạn.

Complete enlightenment: See Viên Giác.

Complete faith: See Viên Tín.

Complete happiness: Toàn phúc.

Complete mandala: See Luân Viên Cụ Túc.

Complete perfect knowledge: See Đẳng Chánh Giác.

Complete Precepts: See Cụ Túc Giới Tỳ Kheo.

Complete prediction of the Buddha: See Vô Dư Thọ Ký.

Complete teaching: See Giới Ngoại Lý Giáo.

Complete turnabout: Hoàn toàn đổi hướng.

Complete understanding: Liễu nghĩa.

Complete vacuity: See Viên Không.

Complete vision: See Liễu Kiến.

Complete without lack: Cụ túc vô khuyết.

Completely apprehend the truth: See Viên Ngộ.

Completion: See Viên Mãn.

Complex (a): Phức tạp.

Complexity (n): Sự phức tạp.

Complicated affairs: Đa đoan.

Compliment (v): Ca tụng—To praise—To congratulate—To commend.

Component : Thành phần hay một phần của tổng thể.

Component things: Mọi sự duyên hợp.

Composure: Sự tĩnh lặng—Trầm tư.

Compound of: Tập hợp của.

Compounded: See Hữu Lậu.

Compounded things: Pháp hữu vi—See Conditioned dharmas.

Comprehend (v): Samvetti (skt)—Thấu đáo—Liễu đạt—Biết chắc chắn—Giải hội—To ascertain—To recognize—Understand thoroughly—The Tathagata has comprehended (understood thoroughly) the Middle Path—Đức Như Lai đã liễu ngộ Trung Đạo.

Comprehend spiritual reality: See Enlightenment.

Comprehension (n): Kiến giải.

Comprise (v): Bao gồm.

Compulsory (a): Cưỡng bách.

Conceive one’s idea of self: Chấp nhận ý tưởng về cái Ta.

Concentrate (v) immediately: Đốn định.

Concentrate (v) on: Chuyên tâm—To give all one’s attention to—To apply oneself to.

Concentrate on something: Tập trung tư tưởng vào cái gì.

Concentration (n): Sự tập trung—Mental concentration: Tập trung tư tuởng—See Tam Ma Địa.

Concentration (contemplation) of compassion: Từ Bi quán.

Concentration of Satipatthana Sutra: Kinh Quán Tứ Niệm Xứ—See Tứ Niệm Xứ in Vietnamese-English Section.

Concentration on the signless: Vô tướng định.

Concept (n): Quan điểm—Khái niệm—Quan niệm—Opinions—Outlook—Limited mental conception: Khái niệm tinh thần hạn hẹp.

Concept of ego: Ngã tướng—Egoism.

Conceal (v) one’s name: Mai danh.

Concept of non-attachment in Zen Buddhism (n): See Khái niệm về không chấp trước trong Nhà Thiền.

Conception (n): Sự thụ thai.

Conceptual mind: See Tâm Phân Biệt.

Conceptual distractions: Tư tưởng tán loạn.

Conceptually (adv): Theo quan niệm

Concern (n): Liên quan.

Concern (v) with outside world: Lo lắng hay quan tâm cho thế giới bên ngoài.

Concerning something: With regard to something—Liên hệ đến điều gì.

Conch of the law: See Pháp Loa.

Conciliate (v): Giải hòa—To reconcile—To make peace.

Conciliation (n): Sự hòa giải.

Conclude a sermon: End a discourse—Kết thúc một bài pháp.

Conclude (v) a vow: Kết nguyện.

Conclusion of the sermon: Vào lúc kết thúc bài pháp.

Concord (n): Hòa thuận.

Concourse (n): Sự tham dự.

Concrete (a): Cụ thể.

Concrete way: Một cách cụ thể.

Concubine (n): Ái thiếp.

Concur (v): Đồng ý—To agree—To agree with someone’s opinion—To be in agreement with someone.

Condemn (v) someone behind their back: Chê ai sau lưng.

Condemnation (n): Sự định tội.

Condition (n): Điều kiện—Worldly condition: Điều kiện trần thế—Prime condition: Điều kiện tiên khởi—See Duyên.

Condition (v): Tạo điều kiện.

Condition of liberation: See Giải Thoát Tướng.

Condition of nirvana: Không tịch—The condition beyond disturbance—Immaterial.

Condition of visibility: See Kiến Tướng.

Conditional cause: See Nội Duyên.

Conditionalism (n): Điều kiện chủ nghĩa.

Conditioned: See Hữu lậu—Compounded—Conditioned merits and virtues lead to rebirth within samsara, whereas unconditioned (vô lậu) merits and virtues are the causes of liberation from Birth and Death—Phước đức hữu lậu đưa đến luân hồi sanh tử, trong khi công đức vô lậu đưa đến giải thoát khỏi tử sanh.

Conditioned arising: Pratiya-samutpada (skt)—Thuyết Duyên Khởi—Independent arising—Originating co-dependently.

Conditioned Bhutatathata: See Chân Như Tùy Duyên.

Conditioned dharmas: Sankhata dhamma (p)—Pháp hữu vi—Dharmas-with-outflows.

1) Various phenomena in the world, made up of elements with outflows. That is to say these phenomena are worldly and impure, indeed, leaking (hữu lậu), because they are tainted by the three poisons of greed, anger and ignorance. Conditioned merits and virtues lead to rebirth with samsara—Pháp hữu vi bất tịnh vì chúng bị ô nhiễm bởi tam độc tham sân si. Công đức và phước đức hữu vi sẽ đưa đến sự luân hồi trong vòng sanh tử—See Pháp Hữu Lậu and Hữu Vi Pháp.

2) According to the Diamond Sutra, Buddhists should view the conditioned world as follows: “It is like a star, a bubble, a dewdrop, a fading lamp, a fantasy, a drifting cloud, a dream, and a flash of lightning.”—Theo Kinh Kim Cang, Phật tử nên quán sát thế giới hữu vi như thế này: “Nó như sao mai, bọt nước, giọt sương, như ngọn đèn tàn dần, như ảo ảnh, như mây trôi, giấc mộng, tia chớp.” 

Conditioned things: Pháp hữu vi—See Conditioned dharmas.

Conditioning power: See Năng Duyên.

Conditioned world: Thế giới hữu vi.

Conduct: Hạnh kiểm.

Conduct according to Buddha-truth: Đạo hạnh—The discipline of religion—Virtuous.

Conduct oneself: Cư xử.

Conductive to: Đưa tới.

Conduct supportive recitation: Tụng kinh hộ niệm.

Confess (v): Sám hối.

Confess one’s negative actions to all Buddhas: Phát lồ sám hối trước chư Phật về những hành động bất thiện của mình.

Confession (n): Sự thú tội.

Confession and reform: See Sám Hối.

Confessional (a): Thuộc về thú tội.

Confidence (n): Sự tin tưởng

Confine (v): Giam hãm—To imprison—To detain.

Confirm (v): Xác nhận.

Confirmation (n): Sự khẳng định—Sự xác chứng hay xác định—Sự kiên định—In Zen, confirmation means an affirmation of Realization by one’s master. However, experientially speaking, Realization is itself Confirmation—Trong nhà Thiền, xác chứng là sự khẳng định chứng ngộ của một đệ tử từ vị thầy. Tuy nhiên, nói theo kinh nghiệm thì chứng ngộ tự nó xác chứng chứ không cần đến ai. 

Confirmatory sign of rebirth: Xác nhận vãng sanh Tịnh độ—Proofs of rebirth in Pure Land.

Confiscate something: Tịch thu cái gì.

Conflagration catastrophe: See Hỏa Tai.

Conflict (n): Đánh nhau—Xung đột—Mâu thuẫn.

Confidence (n): Lòng xác tín—Sự tự tin.

Conform (v) oneself to: Thích nghi với.

Conform (v) oneself to a custom: Thích nghi với một tục lệ.

Conformity (n): Sự phù hợp—Sự thích hợp.

Confront (v) with someone: Đối đầu—To face.

Confrontation (n): Sự đương đầu—Chạm trán—Đối kháng.

Confucianism (n): Đạo Khổng—Đạo Nho—See Khổng Đạo.

Confucianist scholar: Học giả Khổng giáo.

Confucius: An ancient Chinese Philosopher (approximately 3000 years) who taught people to practice love and respect toward their parents and to be loyal to King.

Confucius and Mencius: Khổng Mạnh.

Confused: Lẫn lộn—Mixed up. 

Confused mind: See Loạn Tâm.

Confusion (n): Rắc rối.

Confute: Biện luận.

Congenial atmosphere: Không khí thân mật.

Congenital (a): Prakrtja (skt)—Thuộc về thiên phú—Bẩm sinh—Inborn—Innate.

Congratulate (v): Ca tụng—To praise—To compliment—To commend.

Congratulate oneself: Tự khen (mừng).

Congregation (n): Giáo hội.

Congregation authority: Giáo quyền—Quyền uy của giáo hội.

Congregation of the faithful: Đoàn thể Phật tử thuần thành.

Conjecture (n): Sự phỏng đoán.

Connaturality (n): Sự đồng bản tánh.

Connected with someone: Giao tiếp với ai.

Connexion (n) Sự nối kết.

Connotation (n): Sự hàm súc.

Conpendium of Philosophy: See Thắng Pháp Yếu Luận.

Conquer (v): Chế ngự—To conquer others is not difficult. To conquer oneself is more difficult: Chế ngự người khác xem ra còn dễ hơn chế ngự lấy chính mình.

Conquered: Bị chế ngự.

Conquering army: See Thắng Quân.

Conqueror (n): Người chế ngự—Buddhas are conquerors or victors because they have conquered their own passions and they have defeated the forces of fear, confusion, greed, hatred. They have conquered the armies of maras, the Buddhist tempter and spirit of evil.

Conqueror in the Battle: An epithet of the Buddha—Bậc Thắng giả, một danh hiệu của Đức Phật.

Conquest (n): Chinh phục—Sự chiến thắng.

Conscience (n): Lương tâm—Lương tri.

Conscientization (n): Ý thức hóa.

Consciousness: (n): Tâm thức—Thức—Tri giác—See Ý Thức. 

Consensus (n): Sự đồng ý.

Consequences (n): Hậu quả.

Conscience (n): Lương tâm—See Vijnana.

Conscience of humanity: Lương tâm nhân loại.

Conscious beings: Chúng sanh—Living beings—Living creatures—Sentient beings—See Chúng Sanh and Hữu Tình.

Consciousness (n) Vinnana (p)—Vijnana (skt)—Thức—Ý thức—See Vijnana in Sanskrit/Pali-Vietnamese Section.

· Semi-consciouness: Nửa tỉnh nửa mê.

· See Hổn Thần and Thức (A) (5) (B).

Consciousness-only school: See Pháp Tướng Tông.

Consecrate someone a title: Phong tước cho ai—Hui Neng was consecrated the Sixth Patriarch of the Chinese Zen Sect—Huệ Năng được phong làm Lục Tổ Thiền Tông Trung Hoa.

Consent (v): Bằng lòng—To content—To be content.

Consequence (n): Hâu quả—Effect.

Consequences of one’s previous life: See Quả Báo.

Consequences of one’s previous life in four forms of the present life: See Quả Báo Tứ Tướng.

Consequent necessity: Tính tất yếu của hậu quả.

Conservation (n): Sự bảo tồn—Sự bảo thủ.

Conservatism (n): Chủ nghĩa bảo thủ.

Conservative (a): Bảo thủ.

Conserve (v): Bảo thủ—Giữ gìn—To guard—To preserve—To maintain.

Consider carefully: Cân nhắc kỹ lưỡng—To deliberate.

Consideration (n): Sự nhận định—Remark.

Consideration for others: Tôn trọng người khác

Consistently: Thường hay.

Consolation (n): Sự an ủi—Comfort—Solace—Words of consolation.

Console (v): An ủi—To comfort.

Conspiracy (n): Âm mưu—Plot—Scheme.

Constant (a): Continuous—Liên tục.

Constant change: Thay đổi không ngừng—Luôn luôn thay đổi.

Constantly (adv): Continuously—Một cách liên tục.

Constantly murmuring: Nói thầm liên tục.

Constitution (n)—Hiến pháp—Sự kiến lập—Sự thiết lập.

Constitutive (a): Thuộc về cấu trúc—Thuộc về hiến pháp.

Constrain (v): Buộc—To oblige—To force—To bind—To compel.

Constraints of karma: See Nghiệp Ách.

Construction and protection of the Buddhist Sangha: Xây dựng và bảo vệ Tăng Già.

Constructive purpose: Mục tiêu xây dựng.

Consubstantial (a): Đồng chất—Đồng thể.

Consubstantiality (n): Tính đồng thể hay đồng tính.

Consubstantiate (v): Làm cho đồng tính.

Consult a Buddhist monk: Tham vấn với một tu sĩ Phật giáo.

Consultation: (n): Trao đổi ý kiến.

Contact (v): Tiếp xúc—Xúc (thập nhị nhơn duyên)—Touch.

Contain oneself: Keep oneself under control—Tự kềm chế.

Contaminated food: See Uế Thực.

Contaminated mind: See Nhiễm Tâm.

Contemn (v): Rẻ rúng—To scorn—To disregard.

Contemplate (v): Meditate on something—Think about something deeply—Practice mental development—Suy tư sâu sắc về cái gì—Quán xét—Tham thiền.

Contemplate the nature of Dharma: Quán xét bản chất của chư pháp.

Contemplation (n): Dhyana (skt)—Thiền quán—Visualization—Meditation—Calling to attention—Imagining in the mind---Sự suy gẫm—Sự quán chiếu—See Quán.

Contemplation (concentration) of compassion (n): Từ Bi Quán.

Contemplation by counting the breathing: See Sổ Tức Quán.

Contemplation of extinction: See Diệt Quán.

Contemplation on good heart: See Thiện Tâm Quán.

Contemplation of the impurity of the body: Quán thân bất tịnh—See Ngũ Đình Tâm Quán.

Contemplation of mind: Citta-nupassana (p)—Quán tâm—See Tâm Quán.

Contemplation of the perfect Buddha-wisdom: See Đại Cảnh Trí Quán.

Contemplation on phenomena: See Sự Quán.

Contemplation on reality: See Tam Ma Địa.

Contemplation of something: Meditation on something—Sự suy tư sâu xa về cái gì.

Contemplation of the state of nothingness: See Vô Sở Hữu Xứ Định.

Contemplation by stop thinking or getting rid of distraction so that the mind can be fixed in one place: See Chỉ Quán Tâm Định Nhứt Xứ.

Contemplation of the Tree of Assembled Gurus (composed by the Tibetan First Panchen): Quán tưởng Tông Chi Chư Tổ và Đức Bổn Sư (được Ban Thiền Lạt Ma đời thứ nhất biên soạn).

1) In the vast space of indivisible bliss and void, admist billowing clouds of Samantabhadra offerings, at the crest of a wish-granting tree embellished with leaves, flowers and fruits, is a lion-throne ablaze with precious gems on which is a lotus, sun and full moon: Trong bầu trời rộng lớn của Tánh Không và Hỷ Lạc bất khả phân giữa biển mây cuồn cuộn phẩm vật cúng dường Phổ Hiền Vương Bồ Tát. Trên đỉnh ngọn Như Ý tráng lệ đầy hoa, lá và quả, là bảo tòa sư tử tỏa rạng, dát đầy ngọc quý.

2) There sit my root Guru, kind in all three ways, in essence all Buddhas in aspect a saffron-robed monk, with one face, two arms and a radiant white smile. Your right hand is in the gesture of expounding the Dharma; your left in meditative pose holds a begging bowl full of nectar. You wear three lustrous saffron robes and your head is graced by a golden pandit’s hat: Trên bồ đoàn hoa sen với vầng nhật nguyệt tròn đầy, Đức Bổn Sư an tọa, với lòng hảo tâm từ bi trọn vẹn ba phương diện, là tinh túy của chư Phật, người mặc áo tỳ kheo màu vàng thị hiện với một gương mặt, hai tay và nụ cười tỏa rạng đầy đức hạnh. Bàn tay phải bắt ấn thuyết pháp, bàn tay trái bắt ấn nhập định và mang bình bát đựng đầy nước Cam Lộ. Người mặc ba thứ pháp y màu vàng rực rỡ, đội mũ pandit: mũ hiền trí màu vàng thanh nhã.

3) In your heart sits the all pervading Lord Vajradhara, with a blue body one face, two arms, holding vajra and bell and embracing Vajradhatu Ishvari. You delight in the play of simultaneous bliss and void, are adorned with jewelled ornaments of many designs and clothed in garments of heavenly silks: Trong tâm người là Đức Phật Kim Cang Trì toàn diện thị hiện thân xanh sẫm, một mặt và hai tay. Còn chùy Kim Cang và chuông, ôm trong lòng Kim Cang Giới Isvari. Vui sướng an trụ trong Tánh Không và Hỷ Lạc bất khả phân. Rực rỡ mang nhiều châu ngọc và mặc áo thiên y bằng lụa trời.

4) Radiant with thousands of light rays, adorned with the major and minor signs. You sit in the vajra position enhaloed by the five coloured rainbow. Totally pure, your aggregate factors are the five Blissfully. Your pure skandhas are the five Sugatas; your five elements the four consorts. Your sense spheres, energy channels, sinews and joints are all actually Bodhisattvas. The hair of your pores are 21,000 Arhants. Your limbs the wrathful protectors; the light rays directional guardians, lords of wealth and their attendants, while all worldly gods are cushions for your feet: Tỏa rạng với ngàn ánh sáng. Đức Bổn Sư ngời sáng với các tướng quý lớn và nhỏ của Đức Phật. An tọa trong tư thế kim cang tỏa hào quang cầu vồng ngũ sắc. Hoàn toàn thanh tịnh, ngũ uẩn của người là năm vị Phật nhập Hỷ Lạc. Tứ đại của người là bốn Phật mẫu tương ưng. Các chân lông của người là 21000 vị A la hán, tứ chi của người là các Hộ Pháp phẫn nộ.

5) Surrounding you in their respective order sit the direct and lineage Gurus. Yidams, host of mandala deities, Buddhas, Bodhisattvas, heroes and dakinis encircled by an ocean of Dharma protectors: Chung quanh đức Bổn Sư sắp theo thứ tự là biển chư Thầy. Tổ quá khứ và hiện tại bao bọc, là chư Phật an trụ trong Mạn Đà La cùng các Thánh chúng thị giả. Chư Phật, chư Bồ Tát, đấng Chiến Thắng Vương, Viras, chư Thiên nữ và chư Hộ Pháp.

6) Their three doors are marked with the three vajras; from the syllable HUNG hooked light rays go out invoking the wisdom beings from their natural abode to become inseparably set: Ba cửa ngõ của người đều mang dấu chùy Kim Cang ; từ chủng tự HUM, ánh sáng chiếu rạng ra ngoài như là móc câu từ bi. Thỉnh chư Phật Đại Trí thị hiện xuống nơi đây, hòa hợp nhập vào Đức Bổn Sư.

7) Sources of goodness and well-being throughout the three times root and lineage Gurus, Yidams, Three Jewels of Refuge, heroes, Varas, dakinis, Dharma protectors and hosts of guardians by the power of your compassion come forth and abide steadfast: Đức Bổn Sư là nguồn đức hạnh, hỷ lạc và toàn thiện. Là nguồn cội của Tổ Sư, chư Phật và của Quy-Y Tam Bảo. Là chư Chiến Thắng Vương Viras, chư Thiên nữ, Pháp bảo và Hộ Pháp cùng các Thánh chúng, thị giả trong ba đời. Với thần lực từ bi, xin người hãy thị hiện và mãi mãi ở cùng đệ tử.

8) Though all things are totally free of inherent coming and going still you arise through your virtuous conduct of wisdom and loving compassion according to the dispositions of your varied disciples. Holy Refuge-Protectors, please come forth with your retinues the wisdom and symbolic beings become non-dual: Dù mọi vật đều tự bản tánh chẳng đi mà cũng chẳng đến Đức Bổn Sư vẫn thị hiện qua đức hạnh trí huệ và từ bi của người. Và hóa thân dưới muôn vàn dạng để khế hợp cứu độ mọi đệ tử. Xin đấng Thánh Trí Quy-Y Hộ Pháp thị hiện cùng chư tôn Thánh chúng. Trí huệ và chư Tổ Bổn Sư trở thành bất nhị.

Contemplation of all things as void or immaterial: Quán không.

Contemplation of thought: Quán Tâm—According to the Siksasamuccaya Sutra, the Buddha taught: “Cultivator searches all around for this thought. But what thought? Is it the passionate, hateful or confused one? Or is it the past, future, or present one? The past one no longer exists, the future one has not yet arrived, and the present one has no stability. For thought, Kasyapa, cannot be apprehended, inside, or outside, or in between. For thought is immaterial, invisible, nonresisting, inconceivable, unsupported, and non-residing. Thought has never been seen by any of the Buddhas, nor do they see it, nor will they see it. And what the Buddhas never see, how can that be observable process, except in the sense that dharmas proceed by the way of mistaken perception? Thought is like a magical illusion; by an imagination of what is actually unreal it takes hold of a manifold variety of rebirths. A thought is like the stream of a river, without any staying power; as soon as it is produced it breaks up and disappears. A thought is like a flame of a lamp, and it proceeds through causes and conditions. A thought is like lightning, it breaks up in a moment and does not stay on… Searching thought all around, cultivator does not see it in the skandhas, or in the elements, or in the sense-fields. Unable to see thought, he seeks to find the trend of thought, and asks himself: “Whence is the genesis of thought?” And it occurs to him that “where is an object, there thought arises.” Is then the thought one thing and the object another? No, what is the object, just that is the thought. If the object were one thing and the thought another, then there would be a double state of thought. So the object itself is just thought. Can then thought review thought? No, thought cannot review thought. As the blade of a sword cannot cut itself, so can a thought not see itself. Moreover, vexed and pressed hard on all sides, thought proceeds, without any staying power, like a monkey or like the wind. It ranges far, bodiless, easily changing, agitated by the objects of sense, with the six sense-fields for its sphere, connected with one thing after another. The stability of thought, its one-pointedness, its immobility, its undistraughtness, its one-pointed calm, its nondistraction, that is on the other hand called mindfulness as to thought—Hành giả tu tập đi tìm tâm mình. Nhưng tìm cái tâm nào? Có phải tìm tâm tham, tâm giận hay tâm si mê? Hay tìm tâm quá khứ, vị lai hay hiện tại? Tâm quá khứ không còn hiện hữu, tâm tương lai thì chưa đến, còn tâm hiện tại cũng không ổn. Này Ca Diếp, , tâm không thể nắm bắt từ bên trong hay bên ngoài, hoặc ở giữa. Tâm vô tướng, vô niệm, không có chỗ sở y, không có nơi quy túc. Chư Phật không thấy tâm trong quá khứ, hiện tại và vị lai. Cái mà chư Phật không thấy thì làm sao mà quán niệm cho được? Nếu có quán niệm chẳng qua chỉ là quán niệm về vọng tưởng sinh diệt của các đối tượng tâm ý mà thôi. Tâm như một ảo thuật, vì vọng tưởng điên đảo cho nên có sinh diệt muôn trùng. Tâm như nước trong dòng sông, không bao giờ dừng lại, vừa sinh đã diệt. Tâm như ngọn lửa đèn, do nhân duyên mà có. Tâm như chớp giật, lóe lên rồi tắt. Tâm như không gian, nơi muôn vật đi qua. Tâm như bạn xấu, tạo tác nhiều lầm lỗi. Tâm như lưỡi câu, đẹp nhưng nguy hiểm. Tâm như ruồi xanh, ngó tưởng đẹp nhưng lại rất xấu. Tâm như kẻ thù, tạo tác nhiều nguy biến. Tâm như yêu ma, tìm nơi hiểm yếu để hút sinh khí của người. Tâm như kẻ trộm hết các căn lành. Tâm ưa thích hình dáng như con mắt thiêu thân, ưa thích âm thanh như trống trận, ưa thích mùi hương như heo thích rác, ưa thích vị ngon như người thích ăn những thức ăn thừa, ưa thích xúc giác như ruồi sa dĩa mật. Tìm tâm hoài mà không thấy tâm đâu. Đã tìm không thấy thì không thể phân biệt được. Những gì không phân biệt được thì không có quá khứ, hiện tại và vị lai. Những gì không có quá khứ, hiện tại và vị lai thì không có mà cũng không không. Hành giả tìm tâm bên trong cũng như bên ngoài không thấy. Không thấy tâm nơi ngũ uẩn, nơi tứ đại, nơi lục nhập. Hành giả không thấy tâm nên tìm dấu của tâm và quán niệm: “Tâm do đâu mà có?” Và thấy rằng: “Hễ khi nào có vật là có tâm.” Vậy vật và tâm có phải là hai thứ khác biệt không? Không, cái gì là vật, cái đó cũng là tâm. Nếu vật và tâm là hai thứ hóa ra có đến hai tầng. Cho nên vật chính là tâm. Vậy thì tâm có thể quán tâm hay không? Không, tâm không thể quán tâm. Lưỡi gươm không thể tự cắt đứt lấy mình, ngón tay không thể tự sờ mình, cũng như vậy, tâm không thể tự quán mình. Bị dằn ép tứ phía, tâm phát sinh, không có khả năng an trú, như con vượn chuyền cành, như hơi gió thoảng qua. Tâm không có tự thân, chuyển biến rất nhanh, bị cảm giác làm dao động, lấy lục nhập làm môi trường, duyên thứ này, tiếp thứ khác. Làm cho tâm ổn định, bất động, tập trung, an tĩnh, không loạn động, đó gọi là quán tâm vậy.

Contemplation of all as unreal, transient and temporal: See Giả Quán.

Contemplation on the wheel elements: See Ngã Luân Quán.

Contemporary Buddhism: Phật Giáo hiện đại.

Contemporary Vietnam Buddhism: Phật giáo Viet Nam hiện đại.

Contemptuously: Một cách khinh bỉ.

Content: Satisfied—Hài lòng.

Contented: Vừa ý—Satisfied.

(Be) contented (satisfied) with one’s lot: An lòng. 

Contentment: Satisfaction—Sự hài lòng.

Contentment with few desires: Tri túc thiểu dục. 

Context (n): Phương sách—Mạch văn—Tình cảnh—Tình huống.

Contextual (a); Thuộc về hoàn cảnh.

Contextualization (n): Phương pháp thích ứng với hoàn cảnh.

Contingency (a): Ngẫu nhiên tính. 

Continue (v): Tiếp tục—To follow.

Continuing process of cause and effect: See Nghiệp.

Continuity (a): Santati—Sự tương tục.

Continuity-consciousness: See Tương Tục Thức.

Continuity of memory: See Tương Tục Tướng.

Continuous (a): Liên tục.

Continuous consciousness: Tương tục thức.

Continuous mind: Tương tục tâm.

Continuous transformation: Chuyển hóa liên tục.

Contraction (n): Khế ước—Giao kèo.

Contradict (v): Chống lại—Ngược lại.

Contrast: Đối chiếu.

Contribute something: Take part in something—Góp phần vào việc gì.  

Contributory cause: See Duyên Nhân and Sở Duyên.

Control (v): Kiểm soát.

Control of the material universe: Kiểm soát vũ trụ vật chất.

Control (v) one’s anger: Nén giận.

Control (v) one’s mind: Kiểm soát tâm ý.

Control oneself: Tự chế.

Controversial (a): Đang tranh cãi—Đang biện luận. 

Controversy (n): Sự biện luận—Tranh cãi.

Convenience (n): Thoải mái—Tiện lợi—See Phương Tiện.

Convent (n): Tu viện—Nunery—Monastery.

Conventional terms: Tục đế.

Conventional truth: Sammuti-saccam (p)—Samvriti-satya (skt)—Chân lý tương đối—See Samvriti-Satya in Sanskrit/Pali-Vietnamese Section, and Nhị Đế in Vietnamese-English Section.

Conventional wisdom: Trí huệ qui ước.

Convergence (n): Sự hội tụ—Sự tập trung.

Conversion (n): Sự chuyển biến—Sự trở lại—Qui hóa.

Convert (v): Cải hóa.

Convert someone: Giáo hóa ai (đưa ai vào đạo)—The Buddha converted the Three Brothers of Kasyapa—Đức Phật giáo hóa ba anh em Tôn giả Ca Diếp.

Convert someone to a religion: Giáo hóa ai theo đạo nào.

Convert (v) and transport (v): See Hóa Độ.

Converted to Buddhism: Được giáo hóa theo đạo Phật.

Convey (v): Truyền đạt.

Convey something: Carry on (transmit) something—Truyền bá cái gì.

Convey (v) to the treasury: See Ký Khố.

Conviction: Xác tín—Personal conviction—Firm belief—Niềm tin tưởng kiên cố—Xác tín cá nhân.

Convince someone: Thuyết phục ai.

Cooking group: Cooking team—Ban Trai soạn.

Cool off (v): Nguội lạnh.

Cooling water: Nước cam lồ.

Cooperation (n): Đồng sự—Sự hợp tác.

Cope (v) with: Đương đầu với—To cope with difficulties: Đương đầu với những khó khăn.

Copy (v): Bắt chước—To imitate—To mimic.

Co-ordination (n): Sự phối hợp.

Co-religionist: Đạo hữu.

Core: Cốt lõi—Nhân.

Core of the Buddha’s Teaching: See Cốt Lõi Của Phật Pháp.

Corporeal features: See Sắc Tướng.

Corpse (n): Tử thi.

Correct Deeds: Chánh nghiệp—See Bát Chánh Đạo.

Correct dharma: See Chánh Pháp.

Correct doctrine of the Buddha is divided into five parts: See Ngũ Phần Giáo Pháp.

Correct Energy: Correct devotion—Correct Zeal—Chánh tinh tấn—Right energy—See Bát Chánh Đạo.

Correct Law: See Chánh pháp.

Correct Livelihood: Correct Profession—Chánh mạng—See Bát Chánh Đạo.

Correct Memory: Chánh niệm—Correct Remembrance—See Bát Chánh Đạo.

Correct Meditation: Chánh định—Correct Concentration—See Bát Chánh Đạo.

Correct oneself: Cải ác tùng thiện—To leave the evil and follow the good.

Correct rules: Chánh giới.

Correct Speech: Chánh ngữ—See Bát Chánh Đạo.

Correct Thought: Chánh tư duy—See Bát Chánh Đạo.

Correct View: Right view—Chánh kiến—See Bát Chánh Đạo.

Correct Vision: See Chánh Kiến Kinh.

Correlated (Favorable) conditions: Thuận duyên. 

Correlation: Hỗ tương—Tương quan—Quan hệ.

Correspondence (n): Tương xứng—Phù hợp—Tương tự.

Corresponding causation: See Tương Ứng Nhân.

Corresponding dharmas: See Tương Ứng Pháp.

Corresponding hinders: See Tương Ứng Phược.

Corresponsibility: Đồng trách nhiệm.

Corrupt feudalism: Phong kiến tham nhũng.

Corrupted: Bại hoại—Debauched—Immoral—Depraved.

Corrupted morals: Bại luân.

Corruption (n): Sự trụy lạc—Hủ bại—Tệ hóa—Bại hoại.

Cosmic Buddhism: Phật Giáo Vũ Trụ Luận.

Cosmogenesis (n): Thuyết Vũ trụ tiến hóa.

Cosmological argument: Vũ trụ biện luận.

Cosmology: Vũ trụ luận.

Cosmos (n): Pháp giới—Billion-world universe—Dharma realm—Universe.

Couch of flowers: Sàng tọa kết bằng hoa.

Council (n): Đại hội kiết tập—See Kết Tập Kinh điển.

Council of the Sangha: Hội đồng Tăng già.

Counsel (v): Khuyến dụ—To advise—To give advice.

Count (v) the beads: Lần chuỗi.

Count (v) the breath: Đếm hơi thở.

Countenance (n): Dung nhan—Appearance.

Counterfeit (v): Giả mạo—To forge—To fake—To falsify.

Counterpart: A person who corresponds to someone else, who has the same function as someone else—Người tương xứng (đồng sự với người khác).

Counting one’s breath: Sổ Tức—The method of counting the breath—Phương pháp đếm hơi thở—While meditation, Zen practitioner counts his breath. As you breathe in, count 1 in your mind, and as you breathe out count 1. Breathe in count 2, breathe out count 2. Continue to count through 10, then return to count 1 again. This counting is like a string which attaches your mindfulness to your breath. This exercise is the beginning point in the process of becoming continuously conscious of your breath. Without mindfulness, however, you will quickly lose count. When the count is lost, simply return to count 1 and keep trying until you can keep the count correctly. Once you can truly focus your attention on the counts, you have reached the point at which you can begin to abandon the counting method and begin to concentrate solely on the breath itself. When you are upset or dispersed and find it difficult to practice mindfulness, return to your breath: taking hold of your breath is itself mindfulness. Your breath is the wondrous method of taking hold of your consciousness. One should not lose oneself in mind-dispersion or in one’s surroundings. Learn to practice breathing in order to regain control of body and mind, to practice mindfulness, and to develop concentration and wisdom—Khi thực tập thiền quán, hành giả đếm hơi thở. Khi thở vào đếm 1, thở ra đếm 1; thở vào đếm 2, thở ra đếm 2. Đếm cho đến thứ 10 thì bắt đầu đếm lại số 1. Trong lúc thở như thế, sự đếm số là sợi dây buộc tâm vào hơi thở. Ban đầu đếm là để chú ý, kẻo không thì đếm lộn. Đó là hình thức định tâm nhập môn. Cột được tâm vào sự đếm rồi, đạt đến cái định tâm sơ đẳng nầy thì bắt đầu bỏ sự đếm mà theo dõi hơi thở. Phương pháp đếm hơi thở được gọi là Sổ Tức. Những lúc tâm trí bị phân tán khó tập trung để quán niệm, chúng ta lại nắm lấy hơi thở. Nắm lấy hơi thở cũng là quán niệm. Hơi thở là một phương tiện thần diệu để nắm lấy tâm ý. Không được buông thả hơi thở theo loạn tưởng và hoàn cảnh để tự đánh mất mình. Phải biết dùng hơi thở để nắm lấy thân tâm, thực hiện chánh niệm, phát triển định tuệ. 

Countless (a): Inconceivable—See Vô Lượng.

Countless hundreds of thousands of millions of living beings: Vô lượng trăm ngàn muôn ức chúng sanh.

Countless worlds: Vô lượng thế giới.

Couple with : Đi đôi với.

Courage: Can trường—Bravely.

Course or declination of the sun to the south: See Nam Hành.

Court of the eight-petalled lotus in the middle of Garbhadhatu: See Trung Đài Bát Diệp Viện.

Court expense: Án phí—Court fees or costs.

Courtesans (n): Kỷ nữ.

Courtesy (n): Lễ phép—Politeness.

Covenant (n): Khế ước—Giao ước.

Cover (v): Che dấu—To hide.

Cover of desire: See Tham Dục Cái.

Covering: Che dấu—Phú.

Covet (v): Ham muốn—To desire—To be fond of.

Cow-dung: See Ngưu Phẩn.

Cowardly: Hèn nhát.

Craftman: Thợ thủ công nghệ.

Craftmanship: Thủ công nghệ.

Crave (v) for something: Ask for something earnestly—Desire something strongly—Tha thiết đòi hỏi điều gì.

Craving: Ái—Tham dục—Greed—Affection—Desire—Buddha taught: “Craving and desire are the cause of all unhappiness. Everything sooner or later must change, so do not become attached to anything. Instead devote yourself to clearing your mind and finding the truth, lasting happiness.”—Đức Phật dạy: “Lòng tham và dục vọng là những nhân của khổ đau. Mọi sự mọi vật đều đổi thay không sớm thì muộn, vậy chớ nên tham đắm vào bất cứ vật gì. Mà cần phải tinh cần nỗ lực tu hành, cải đổi thân tâm để tìm thấy hạnh phúc miên viễn.” 

Craving is linked to ignorance: Ái dục liên hệ với vô minh.

Craving is a fire which burns in all beings: Tham ái là ngọn lửa đang cháy trong mỗi chúng sanh.

Craving for eternal life: Khao khát sống đời vĩnh cửu.

Craving for good clothes: Khao khát mặc đẹp.

Craving for good food: Khao khát ăn ngon.

Craving for immortality: Tham vọng muốn bất tử.

Craving for material things: Khao khát vật chất.

Craving for pleasures: Khao khát thú vui.

Craving for power: Tham đắm quyền thế.

Craving for worldly material gain and power: Tham đắm vật chất và uy quyền trần thế.

Crazy ambition: Cuồng vọng.

Cream of mushroom: Kem nấm.

Create (v) enemies: Gây thù kết oán.

Create a favorable condition: Tạo điều kiện thuận lợi.

Create (v) negative karma: Tạo tác ác nghiệp.

Create (v) positive karma: Tạo nghiệp tốt.

Create (v) an opportunity: Tạo cơ hội.

Create (v) an oportunity for splitting hairs: Gây rắc rối

Create (v) unhappiness: Tạo ra điều bất hạnh.

Creation (n): Sự sáng tạo.

Creation of the mind: Citta-samskara (skt)—Sự sáng tạo của tâm—See Tâm Hành.

Creationism (n): Thuyết sáng thế.

Creative (a): See Hữu Vi.

Creatively: Một cách sáng tạo.

Creativity (n): Tính sáng tạo.

Creator (n): Đấng sáng tạo—See Hóa Công.

Creature (n): Chúng sanh.

Credibility (n):Tính đáng tin.

Credulity: (n): Tính nhẹ dạ.

Creed (n) Tín điều.

Cremate a body: Hỏa thiêu xác (trà tỳ).

Cremation: Sự hỏa thiêu.

Crematorium: (n): Lò hỏa thiêu.

Crest of flame: Ngọn lửa.

Criminal: Kẻ phạm tội.

Crispy (a): Dòn.

Criterion (n): Tiêu chuẩn—Criteria (plural).

Critical reflection: Phê bình phản tỉnh.

Criticism (n): Sự chỉ trích—Sự phê bình.

· Historical criticism: Lịch sử phê phán học.

· Literary criticism: Phê phán văn học.

· Textual criticism: Phê phán văn tự. 

Criticize (v): Phê bình—Chỉ trích—To find fault with.

Criticize oneself: Tự chê trách mình.

Criticized: Bị chỉ trích.

Crooked: Tà vạy—Dishonest.

Cross over: To transform—Chuyển hóa.

Cross (v) someone over: Chuyển hóa hay độ thoát ai---To rescue—To liberate.

Cross-legged position: Ngồi kiết già.

Crow-Nested Zen Master: Thiền Sư Ô Sào.

Crown prince: Hoàng thái tử.

Cruel act: Bạo hành.

Cruelty (n): Tàn bạo.

Crystal: Clear—trong như pha lê.

Crystal clear: Trong sáng.

Culminate (v): Đạt đến cao độ.

Cult: Tông phái—Sect.

Cultivate (v): Abhyasa (p & skt)—Trau dồi—Đào luyện— To develop—See Tu and Tu Hành.

Cultivate the awareness: Tu tập tỉnh thức.

Cultivate Bodhicitta: Practice Bodhicitta—Develop the mind of Enlightenment—Tu tập Bồ Đề tâm.

Cultivate a good heart: Plant a good heart—Đào luyện thiện tâm.

Cultivate good roots: Tu tập căn lành.

Cultivate goodness: See Tu Thiện.

Cultivate one’s mind: Tu tập tâm.

Cultivate the nature: See Tu Tính.

Cultivate the perfection: Trau dồi sự hoàn thiện—A True Buddhist always cultivates his or her perfection of patience and forebearance—Người Phật tử chơn thuần luôn trau dồi sự hoàn thiện bằng sự nhẫn nại và bền chí. 

Cultivate all things to be cultivated: Trau dồi tất cả những gì cần trau dồi.

Cultivate (v) goodness: See Tán Thiện.

Cultivate meritorious virtues: Tu các công đức.

Cultivating the mind: Tu tâm—Usually the word “mind” is understood for both heart and brain. However, in Buddhism, mind does not mean just the brain or the intellect; mind also means consciousness or the knowing faculty, that which knows an object, along with all of the mental and emotional feeling states associated with that knowing. Thus, cultivating the mind means practicing the “four great efforts” in the Buddha’s teachings: We try to diminish the unwholesome mental states that have already arisen and to prevent those that have not yet arisen from arising. At the same time, we make effort to strengthen those wholesome mental states that are already developed, and to cultivate and develop the wholesome states that have not yet arisen—Thường thì tâm có nghĩa là tim óc. Tuy nhiên, trong Phật giáo, tâm không chỉ có nghĩa là bộ óc và trí tuệ; mà nó còn có nghĩa là “Thức” hay quan năng của tri giác, giúp ta nhận biết một đối tượng cùng với mọi cảm thọ của nó liên hệ đến cái biết này. Như vậy tu tâm chính là pháp môn “Tứ Chánh Cần” mà Đức Phật đã dạy: Tu tâm là cố làm sao diệt trừ những bất thiện đã sanh; những bất thiện chưa sanh thì giữ cho chúng đừng sanh. Đồng thời cố gắng nuôi dưỡng và củng cố những thiện tâm nào chưa sanh. 

Cultivation (n): Abhisevana or Abhyasin (skt)—Sự tu tập—Practice—Practicing—See Tu (9) and Tu Hành.

Cultivation means changing the karma: See Tu Là Chuyển Nghiệp.

Cultivation method: Pháp Môn—Dharma Door.

Cultivation of mindfulness of the body: See Thân Hành Niệm Tu Tập.

Cultivation of moral and spiritual growth: Rèn luyện đạo đức và tinh thần. 

Cultivation of morality: Trau dồi đạo đức.

Cultivation is a self improvement from bad to good: Tu hành là tự cải thiện từ xấu sang tốt.

Cultural Buddhism: Văn hóa Phật giáo.

Cultural influence: Ảnh hưởng văn hóa.

Cultural manner: Tính cách văn hóa.

Culture bound: Kết chặt với văn hóa.

Cumulate (v): Chất chứa—To accumulate—To amass—To gather.

Cunda (skt): Chunda---Thuần Đà—A metal worker (blacksmith) who offered the Buddha the last meal—According to the Buddha, those who offered the first meal before He come a Buddha and the last meal before He passed away would have the most meritorious merit. 

Cunde (skt) Mantra: Chú Chuẩn Đề.

Cunde Bodhisattva: See Bồ Tát Chuẩn Đề.

Cunning: Gian xảo—Crafty.

Cure the sickness of the worldly life: Trị lành sự đau khổ của cuộc sống trần tục.

Current activities: Những sinh hoạt hiện tại.

Curricular (a): Thuộc về chương trình học—Extra-curricular activities—Những sinh hoạt ngoại khóa.

Curriculum: Chương trình học.

Curse (v): Chửi rủa.

Curve one’s back: Khom lưng.

Cushion (n): Bồ đoàn—Một loại gối tròn mềm vừa phải dùng để ngồi thiền—A round mildly soft for sitting meditation.

Custom (n): Acara (skt)—Thói quen.

Customs of a sect: See Tông Phong.

Cut off obstacles: Đoạn trừ những chướng ngại.

Cycle (circle) of birth and death: Vòng sanh tử luân hồi—Circle of misery—Circle of suffering—Samsara—See Luân Hồi Sanh Tử.

Cycle of birth and rebirth: Samsara (skt)—Vòng luân hồi sanh tử.

Cycle of existence: Samsara (skt)—Vòng luân hồi sanh tử. 

Cycle of karma: Vòng luân hồi nghiệp báo.

Cycle of life and death: Vòng luân hồi sanh tử.

Cyclon of life: Vòng luân hồi.