- 01-Chức năng của giáo dục
- 02-Vấn đề của tự do
- 03-Tự do và tình yêu
- 04-Lắng nghe
- 05-Bất mãn có tính sáng tạo
- 06-Tổng thể của cuộc sống
- 07-Tham vọng
- 08-Suy nghĩ có trật tự
- 09-Cái trí khoáng đạt
- 10-Vẻ đẹp bên trong
- 11-Tuân phục và phản kháng
- 12-Sự tự tin của hồn nhiên
- 13-Bình đẳng và tự do
- 14-Kỷ luật tự tạo
- 15-Cộng tác và chia sẻ
- 16-Làm mới mẻ cái trí
- 17-Con sông của cuộc sống
- 18-Cái trí chú ý
- 19-Hiểu biết và truyền thống
- 20-Sống đời sống tôn giáo là nhạy cảm đến thực tại
- 21-Mục đích của học hỏi
- 22-Tánh đơn giản của tình yêu
- 23-Sự cần thiết ở một mình
- 24-Năng lượng của sự sống
- 25-Sống không nỗ lực
- 26-Cái trí không là mọi thứ
- 27-Tìm Chúa
Nguyên tác: Think on These Things by Jiddu Krishnamurti
Lời dịch: ÔNG KHÔNG Bản dịch 2006 – Hiệu đính 7- 2008
Suy nghĩ có trật tự
Trong
số quá nhiều sự việc khác nhau trong cuộc sống, bạn có
khi nào suy xét tại sao hầu hết chúng ta đều khá cẩu thả
– cẩu thả trong cách ăn mặc của chúng ta, trong cách cư
xử của chúng ta, trong tư tưởng của chúng ta, trong cách chúng
ta làm mọi sự việc? Tại sao chúng ta không đúng giờ và,
vì vậy, không để ý đến những người khác? Và điều gì
tạo ra trật tự trong mọi thứ, trật tự trong cách ăn mặc
của chúng ta, trong tư tưởng của chúng ta, trong câu nói của
chúng ta, trong cách chúng ta đi, trong cách chúng ta cư xử với
những người bất hạnh hơn chúng ta? Điều gì tạo ra trật
tự lạ lùng này mà có được không do cưỡng bách, không
do lên kế hoạch, không do ý định? Bạn có khi nào suy xét
việc này chưa? Bạn có biết tôi muốn nói gì qua từ ngữ
trật tự không? Đó là ngồi yên lặng mà không có áp lực,
ăn uống từ tốn không vội vàng, hành động thư thả mà
lại rõ ràng, chính xác trong suy nghĩ nhưng vẫn khoáng đạt.
Điều gì tạo ra trật tự này trong cuộc sống? Đó thực
sự là một vấn đề rất quan trọng, và tôi nghĩ rằng, nếu
người ta có thể được giáo dục để khám phá nhân tố
sinh ra trật tự, nó sẽ có ý nghĩa lớn lao lắm.
Chắc
chắn rằng, trật tự chỉ hiện hữu qua đạo đức; vì nếu
bạn không có đạo đức, không chỉ trong những sự việc
nhỏ bé, nhưng trong tất cả mọi sự việc, cuộc sống của
bạn trở thành hỗn loạn, phải vậy không? Đạo đức có
rất ít ý nghĩa trong chính nó; nhưng bởi vì bạn đạo đức
nên có sự rõ ràng trong suy nghĩ của bạn, trật tự trong
toàn thân tâm của bạn, và đó là sự vận hành của đạo
đức.
Nhưng
điều gì xảy ra khi một người cố gắng để trở nên đạo
đức, khi anh ấy kỷ luật chính anh ấy để tử tế, có hiệu
quả, đầy ý tứ, ân cần, khi anh ấy gắng sức không làm
tổn thương người khác, khi anh ấy tiêu phí hết năng lượng
của anh ấy trong nỗ lực thiết lập trật tự, trong đấu
tranh để tốt lành? Những nỗ lực của anh ấy chỉ dẫn
đến được kính trọng, mà tạo ra sự tầm thường của
cái trí; vì vậy anh ấy không đạo đức gì cả.
Bạn
có khi nào quan sát kỹ càng một bông hoa hay chưa? Nó rõ ràng
thật kinh ngạc, với tất cả cánh hoa của nó; tuy vậy vẫn
có một hòa nhã lạ thường, một hương thơm, một vẻ đẹp.
Bây giờ, khi một người cố gắng để có trật tự, cuộc
sống của anh ấy có lẽ rất rõ ràng, nhưng nó đã mất đi
chất lượng hòa nhã đó mà chỉ hiện hữu khi nào, giống
như một bông hoa, không còn nỗ lực. Vì vậy sự khó khăn
của chúng ta là rõ ràng, trong sáng, khoáng đạt mà không có
nỗ lực.
Bạn
thấy không, nỗ lực để có trật tự hay ngăn nắp có một
ảnh hưởng hạn hẹp như thế. Nếu tôi cố gắng có dụng
ý để tạo ra trật tự trong căn phòng của tôi, nếu tôi
cẩn thận đặt mọi thứ vào đúng vị trí của nó, nếu
tôi luôn luôn đang canh chừng chính tôi, nơi nào tôi đặt
bàn chân, và vân vân, điều gì xảy ra? Tôi trở thành một
con người nhàm chán không chịu nỗi cho chính tôi và cho những
người khác. Chính con người chán chường đang luôn luôn cố
gắng để là một điều gì đó, người mà những suy nghĩ
của họ đã được sắp xếp cẩn thận, người mà lựa chọn
một suy nghĩ thích hợp hơn một suy nghĩ khác. Một người
như thế có lẽ rất ngăn nắp rõ ràng, anh ấy có lẽ sử
dụng những từ ngữ chính xác, anh ấy có lẽ rất chú ý
và ân cần, nhưng anh ấy đã mất đi niềm vui sáng tạo khi
đang sống.
Vì
vậy, vấn đề là gì? Làm thế nào người ta có thể có được
niềm vui sáng tạo này khi đang sống, trải ra trong cảm thấy
của người ta, cởi mở trong suy nghĩ của người ta, và tuy
nhiên vẫn rõ ràng, trong sáng, trật tự trong cuộc sống của
người ta? Tôi nghĩ hầu hết chúng ta đều không giống như
thế bởi vì chúng ta không bao giờ cảm thấy bất kỳ điều
gì mãnh liệt, chúng ta không bao giờ hoàn toàn trao toàn tâm
hồn và cái trí của chúng ta đến bất kỳ cái gì. Tôi nhớ
có lần quan sát hai con sóc màu đỏ, với cái đuôi dài rậm
rạp và bộ lông mượt đang rượt đuổi nhau lên xuống một
cây cao trong khoảng mười phút mà không ngừng nghỉ – chỉ
vì hân hoan khi đang sống. Nhưng bạn và tôi không thể biết
được hân hoan đó nếu chúng ta không có cảm thấy sâu sắc
những sự việc đó, nếu không có đam mê trong cuộc sống
của chúng ta – đam mê, không phải làm tốt lành hay tạo
ra một đổi mới nào đó, nhưng đam mê trong ý nghĩa của
cảm thấy những sự vật rất mạnh mẽ; và chúng ta có thể
có đam mê đầy sinh lực đó chỉ khi nào có một cách mạng
hoàn toàn trong suy nghĩ của chúng ta, trong toàn thân tâm của
chúng ta.
Có
khi nào bạn thấy rằng chẳng có mấy người trong chúng ta
có được cảm thấy sâu sắc cùng bất kỳ sự việc nào
hay không? Bạn có khi nào phản kháng những giáo viên của
bạn, chống đối cha mẹ bạn, không chỉ bởi vì bạn không
thích một điều gì đó, nhưng bởi vì bạn có một cảm thấy
mãnh liệt, thăm thẳm, rằng bạn không muốn làm những sự
việc nào đó? Nếu bạn cảm thấy mãnh liệt và thăm thẳm
về một điều gì đó, bạn sẽ phát giác rằng chính cảm
thấy này bằng một cách lạ thường mang lại một trật tự
mới mẻ vào cuộc sống của bạn.
Trật
tự, ngăn nắp, rõ ràng của suy nghĩ không quan trọng lắm
trong chính chúng, nhưng chúng trở nên quan trọng cho một con
người mà nhạy cảm, mà cảm thấy sâu sắc, mà ở trong trạng
thái cách mạng liên tục bên trong. Nếu bạn cảm thấy rất
mạnh mẽ cùng số phận của một người đàn ông cơ cực,
cùng người ăn mày phải hứng trọn bụi bặm trên khuôn mặt
của ông ấy khi chiếc xe hơi của một người giàu có đang
chạy ngang qua, nếu bạn nhạy bén, nếu bạn nhạy cảm lạ
thường cùng mọi thứ, vậy thì chính nhạy cảm đó mang lại
trật tự, đạo đức; và tôi nghĩ hiểu rõ điều này rất
quan trọng cho cả người giáo dục lẫn em học sinh.
Bất
hạnh thay, trong quốc gia này, cũng như ở khắp thế giới,
chúng ta ân cần quá ít, chúng ta không có cảm thấy sâu sắc
về bất kỳ sự vật sự việc nào. Hầu hết chúng ta là
những người trí thức trong ý nghĩa giả tạo hời hợt của
sự thông thái, đầy chữ nghĩa và những lý thuyết về điều
gì là đúng và điều gì là sai, về chúng ta nên suy nghĩ như
thế nào, về chúng ta nên làm gì. Về tinh thần chúng ta đã
phát triển cao lắm rồi, nhưng phía bên trong có rất ít thực
chất hay ý nghĩa; và chính thực chất bên trong này mới tạo
ra hành động thực sự, mà không phải hành động lệ thuộc
về ý tưởng.
Đó
là lý do tại sao bạn phải có những cảm thấy rất mạnh
mẽ – những cảm thấy của đam mê, giận dữ – và hãy
nhìn ngắm chúng, chơi đùa cùng chúng, tìm ra sự thật về
chúng; bởi vì nếu bạn chỉ đè nén chúng, nếu bạn nói
rằng, “Tôi không được giận dữ, tôi không được cảm
thấy đam mê, bởi vì nó là sai trái,” bạn sẽ phát giác
rằng cái trí của bạn dần dần đang bị vây phủ trong một
ý tưởng và vì vậy trở nên rất nông cạn. Bạn có lẽ
thông minh tuyệt vời, bạn có lẽ hiểu biết hàng trăm thứ,
nhưng nếu không có sinh lực của trạng thái cảm thấy mạnh
mẽ sâu sắc, hiểu biết của bạn giống như một bông hoa
không có hương thơm.
Vì
vậy nó rất quan trọng phải hiểu rõ tất cả những việc
này trong khi bạn còn bé, bởi vì nhờ đó, khi lớn lên, bạn
sẽ là những người cách mạng thực sự – những người
cách mạng, không phải theo một hệ tư tưởng, một lý thuyết
hay một quyển sách nào đó, nhưng những người cách mạng
trong ý nghĩa tổng thể của từ ngữ đó, ngay tức khắc và
suốt đời như những con người hòa đồng, để cho không
còn một dấu vết nào sót lại trong bạn mà bị ô nhiễm
vấy bẩn bởi cái cũ kỹ. Rồi thì cái trí của bạn trong
sáng, hồn nhiên và vì vậy có khả năng sáng tạo lạ thường.
Nhưng nếu bạn bỏ đi sự quan trọng của tất cả việc này,
cuộc sống của bạn sẽ trở nên rất buồn tẻ, vì bạn
sẽ bị xô đẩy bởi xã hội, bởi gia đình của bạn, bởi
người vợ hay người chồng của bạn, bởi những lý thuyết,
bởi những tổ chức tôn giáo hay chính trị. Đó là lý do
tại sao có được sự giáo dục đúng đắn là rất cấp bách
cho bạn – mà có nghĩa rằng bạn phải có những người giáo
viên có thể giúp đỡ bạn phá vỡ lớp vỏ của cái tạm
gọi là văn minh này và là, không phải những cỗ máy lặp
lại, nhưng là những cá thể thực sự có một bài hát trong
chính họ và vì vậy là những người hạnh phúc, sáng tạo.
Người hỏi: Giận dữ là gì và tại sao người ta giận dữ?
Krishnamurti:
Nếu tôi đạp phải chân của bạn, hay cấu véo bạn, hay lấy
một cái gì đó của bạn, bạn sẽ không giận dữ hay sao?
Và tại sao bạn không nên giận dữ? Tại sao bạn lại nghĩ
giận dữ là xấu xa? Tại vì một người nào đó đã bảo
cho bạn à? Vì vậy, rất quan trọng phải tìm ra vì sao người
ta giận dữ, phải nhận thức sự thật của giận dữ, và
không chỉ nói giận dữ là xấu xa.
Bây
giờ, tại sao bạn giận dữ? Bởi vì bạn không muốn bị
tổn thương – mà là đòi hỏi thông thường của con người
để tồn tại. Bạn cảm thấy rằng bạn không nên bị lợi
dụng, bị chà đạp, bị hủy hoại hay là bị trục lợi bởi
một cá thể, một chính phủ hay xã hội. Khi một ai đó tát
bạn, bạn cảm thấy bị tổn thương, bị chà đạp và bạn
không thích cảm giác đó. Nếu một người nào đó gây tổn
thương cho bạn là to lớn và khoẻ mạnh đến độ bạn không
thể đánh lại được, thì bạn chuyển qua gây tổn thương
cho một người khác, bạn thực hiện điều đó nơi người
em trai của bạn, người em gái của bạn, hay người hầu của
bạn nếu bạn có một người nào đó. Vì vậy cái trò chơi
của giận dữ cứ tiếp tục.
Trước
hết, đó có là một phản ứng tự nhiên khi lẩn tránh bị
tổn thương hay không? Tại sao bất kỳ người nào đó lại
thích trục lợi bạn? Vì vậy, muốn không bị tổn thương,
bạn bảo vệ chính bạn, bạn bắt đầu phát triển một phòng
vệ, một rào chắn. Ở bên trong bạn xây dựng một bức tường
quanh bạn bằng cách không cởi mở, không thâu nhận; vì vậy
bạn không còn khả năng tìm hiểu, không còn khả năng cảm
thấy khoáng đạt. Bạn nói rằng giận dữ là xấu xa và bạn
chê trách nó, giống như bạn chê trách những cảm thấy khác;
vì vậy bạn dần dần trở nên khô khan trống rỗng, bạn
không còn cảm thấy mạnh mẽ gì cả. Bạn có hiểu rõ không?
Người hỏi: Tại sao chúng ta thương yêu người mẹ của chúng ta nhiều như thế?
Krishnamurti: Bạn thương yêu người mẹ nếu bạn không thích người cha phải không? Hãy lắng nghe cẩn thận. Khi bạn thương yêu ai đó rất nhiều, bạn có loại trừ những người khác khỏi tình yêu đó hay không? Nếu bạn thực sự thương yêu người mẹ của bạn, bộ bạn cũng không thương yêu người cha của bạn, người cô của bạn, người hàng xóm của bạn, người giúp việc của bạn hay sao? Bộ bạn không có cảm thấy của tình yêu trước tiên, rồi sau đó yêu một ai đặc biệt hay sao? Khi bạn nói rằng, “Tôi thương yêu mẹ tôi nhiều lắm,” bạn không đang ân cần với người mẹ phải không? Lúc đó bạn có thể gây cho người mẹ nhiều phiền muộn vô lý phải không? Và nếu bạn ân cần với người mẹ, bạn cũng không ân cần với người em, người chị, người hàng xóm của bạn hay sao? Nếu không bạn sẽ không thực sự thương yêu người mẹ của bạn; nó chỉ là một từ ngữ, một câu nói sáo rỗng.
Người hỏi: Tôi đầy hận thù. Ông làm ơn dạy cho tôi làm thế nào biết thương yêu ?
Krishnamurti:
Không ai có thể dạy bạn làm cách nào biết thương yêu được.
Nếu người ta có thể được dạy làm cách nào biết thương
yêu, vấn đề thế giới sẽ đơn giản lắm, phải vậy không?
Nếu chúng ta có thể học hỏi làm thế nào biết thương yêu
từ một quyển sách như chúng ta học môn toán, nó sẽ là
một thế giới tuyệt vời; sẽ không có hận thù, không có
bóc lột, không có những cuộc chiến tranh, không có phân chia
giữa người giàu và người nghèo, và tất cả chúng ta sẽ
thực sự là bạn bè của nhau. Nhưng tình yêu không dễ dàng
đến được. Hận thù lại dễ dàng, và hận thù mang con người
lại với nhau vì một hoàn cảnh nhất thời; nó tạo ra mọi
loại ảo tưởng, nó tạo ra nhiều loại cộng tác với nhau
như trong chiến tranh. Nhưng tình yêu còn khó khăn hơn nhiều
lắm. Bạn không thể học hỏi làm thế nào biết thương yêu,
nhưng điều gì bạn có thể học hỏi là quan sát hận thù
và nhẹ nhàng gạt nó đi. Đừng chiến đấu chống lại hận
thù, đừng nói rằng nó khủng khiếp làm sao khi hận thù người
khác, nhưng hãy nhìn rõ hận thù là gì và hãy thả nó trôi
đi; gạt nó qua một bên, nó không quan trọng lắm đâu. Điều
gì quan trọng là không để hận thù bám rễ trong cái trí
của bạn. Bạn hiểu không? Cái trí của bạn giống như một
mảnh đất màu mỡ, và nếu được cho đủ thời gian thì
bất kỳ vấn đề nào xuất hiện sẽ bám rễ giống như một
cây cỏ dại, và rồi thì bạn gặp khó khăn khi nhổ nó đi;
nhưng nếu bạn không cho phép vấn đề đó đủ thời gian
bám rễ, vậy thì nó không có nơi chỗ để mọc và sẽ tàn
lụi đi. Nếu bạn khuyến khích hận thù, cho nó thời gian
để bám rễ, để phát triển, để lớn lên, nó trở thành
một vấn đề khủng khiếp. Nhưng nếu mỗi lần hận thù
phát sinh bạn hãy thả nó trôi đi, sau đó bạn sẽ phát giác
rằng cái trí của bạn trở nên rất nhạy cảm mà không có
cảm tính; vì vậy nó sẽ biết được tình yêu.
Cái
trí có thể theo đuổi những cảm xúc, những ham muốn, nhưng
nó không thể theo đuổi tình yêu. Tình yêu phải đến cho
cái trí. Và, khi một lần tình yêu đã ở đó rồi, nó không
có phân chia như dục vọng và thánh thiện: nó là tình yêu.
Đây là điều tuyệt vời của tình yêu: nó là chất lượng
duy nhất mà mang lại hiểu rõ tổng thể về toàn hiện hữu.
Người hỏi: Hạnh phúc trong cuộc sống là gì?
Krishnamurti:
Nếu bạn muốn làm một điều gì đó thích thú, bạn nghĩ
rằng sẽ được hạnh phúc khi bạn làm nó. Bạn có lẽ muốn
lấy một người đàn ông giàu có nhất, hay một cô gái đẹp
nhất, hay đậu một kỳ thi nào đó, hay được ngợi khen bởi
ai đó, và nghĩ rằng bằng cách có được điều gì mong muốn
bạn sẽ được hạnh phúc. Nhưng đó là hạnh phúc hay sao?
Liệu nó không mau lẹ biến mất đi, giống như những bông
hoa nở rộ vào buổi sáng và héo tàn vào buổi chiều hay sao?
Tuy nhiên đó là cuộc sống của chúng ta, và đó là tất cả
những gì chúng ta muốn. Chúng ta thỏa mãn với những sự
vật rất thô thiển: với việc có một chiếc xe hay một vị
trí an toàn, với việc cảm thấy một chút ít cảm xúc vào
một sự việc nhỏ nhoi nào đó, giống như một em bé có hạnh
phúc khi thả một cái diều bay cao trong cơn gió mạnh nhưng
một vài phút sau lại trào nước mắt. Đó là cuộc sống
của chúng ta, và với việc đó chúng ta được thỏa mãn.
Chúng ta không bao giờ nói rằng, “Tôi sẽ trao quả tim của
tôi, năng lượng của tôi, toàn thân tâm của tôi để tìm
ra hạnh phúc là gì.” Chúng ta không nghiêm túc lắm, chúng
ta không cảm thấy rất mạnh mẽ về nó, vì vậy chúng ta
hài lòng với những sự việc nhỏ xíu.
Nhưng
hạnh phúc không là một cái gì đó mà bạn có thể tìm kiếm
được; nó là một kết quả, một phó sản. Nếu bạn theo
đuổi hạnh phúc cho chính nó, nó sẽ không có ý nghĩa gì
cả. Hạnh phúc đến không mời mọc được; và khoảnh khắc
bạn ý thức được rằng bạn hạnh phúc, bạn sẽ không còn
hạnh phúc nữa. Tôi tự hỏi không hiểu bạn có nhận thức
được việc này hay không? Khi bạn đột nhiên vui vẻ vì chẳng
có việc gì đặc biệt cả, chỉ có tự do của vui cười,
của hạnh phúc; nhưng, khoảnh khắc bạn ý thức về nó, bạn
đã mất nó rồi, phải vậy không? Hạnh phúc mà có ý thức,
hay theo đuổi hạnh phúc, là kết thúc hạnh phúc. Có hạnh
phúc chỉ khi nào cái tôi và những đòi hỏi của nó bị xóa
sạch.
Bạn
được dạy nhiều về môn toán, bạn bỏ ra nhiều ngày để
học môn lịch sử, môn địa lý, môn khoa học, môn vật lý,
môn sinh học và vân vân; nhưng bạn và giáo viên của bạn
có dành bất kỳ thời gian nào để suy nghĩ về những vấn
đề nghiêm túc nhiều hơn này hay không? Bạn có khi nào ngồi
im lặng, với lưng của bạn rất thẳng không cử động, và
tận hưởng vẻ đẹp của yên lặng hay không? Bạn có khi
nào thả cái trí của bạn rong chơi, không phải về những
sự việc tầm thường, nhưng khoáng đãng, trải rộng, thâm
sâu, và vì vậy tìm hiểu, khám phá hay không?
Và
bạn có biết điều gì đang xảy ra trong thế giới này hay
không? Điều gì đang xảy ra trong thế giới là sự chiếu
rọi của điều gì đang xảy ra bên trong của mỗi người
chúng ta; điều gì chúng ta là, thế giới là. Hầu hết chúng
ta đều khổ sở, chúng ta ham lợi lộc, muốn chiếm hữu,
chúng ta ganh tị và chê trách con người; và đó chính xác
là điều gì đang xảy ra trong thế giới, chỉ có thảm kịch
hơn, tàn nhẫn hơn. Nhưng bạn hay những người giáo viên của
bạn không dành bất kỳ thời gian nào để suy nghĩ về tất
cả việc này; và chỉ khi nào bạn dành một thời gian nào
đó mỗi ngày sốt sắng suy nghĩ về những vấn đề này thì
mới có khả năng tạo ra một cách mạng tổng thể và xây
dựng một thế giới mới mẻ. Và tôi bảo đảm với bạn,
một thế giới mới mẻ phải được xây dựng, một thế
giới mà sẽ không là một tiếp tục của xã hội thối rữa
này trong một hình thức khác. Nhưng bạn không thể tạo ra
một thế giới mới nếu cái trí của bạn không tỉnh táo,
không canh chừng, không nhận thức khoáng đạt; và đó là
lý do tại sao rất quan trọng, trong khi bạn còn nhỏ, phải
dành ra một ít thời gian nào đó suy nghĩ về những vấn đề
rất nghiêm túc này chứ không phải chỉ trải qua những ngày
của bạn trong việc học hành một vài môn học, mà chẳng
dẫn đến nơi nào ngoại trừ một việc làm và chết. Vì
vậy hãy làm ơn suy xét nghiêm túc tất cả những việc này,
bởi vì từ suy nghĩ rất kỹ càng đó kia kìa một cảm giác
lạ thường của hân hoan, của hạnh phúc hiện diện.
Người hỏi: Cuộc sống thực sự là gì?
Krishnamurti: “Cuộc sống thực sự là gì?” Một cậu bé nhỏ xíu đã đặt câu hỏi này. Chơi những trò chơi, ăn thức ăn ngon, chạy, nhảy, đẩy xô – đó là cuộc sống thực sự của cậu ấy. Bạn thấy không, chúng ta phân chia cuộc sống thành cái thực sự và cái giả dối. Cuộc sống thực sự là bạn đang làm một cái gì đó mà bạn yêu thích bằng toàn thân tâm của bạn vì vậy không có mâu thuẫn gì bên trong, không có xung đột giữa bạn đang làm gì và bạn nghĩ bạn nên làm gì. Cuộc sống lúc đó là một tiến hành hòa đồng tổng thể mà trong đó có hân hoan tuyệt vời. Nhưng điều đó có thể xảy ra chỉ khi nào bạn không lệ thuộc theo tâm lý vào bất kỳ ai, hay vào bất kỳ xã hội nào, khi có sự tách rời hoàn toàn phía bên trong, vì chỉ lúc đó bạn mới có khả năng yêu thích thực sự cái gì bạn làm. Nếu bạn ở trong một trạng thái cách mạng tổng thể, nó không đặt thành vấn đề liệu rằng bạn làm vườn, hay trở thành vị thủ tướng, hay làm một cái gì khác nữa; bạn sẽ yêu thích cái gì bạn làm, và từ tình yêu đó có một cảm thấy tuyệt vời lạ thường của sáng tạo.