- 01-Chức năng của giáo dục
- 02-Vấn đề của tự do
- 03-Tự do và tình yêu
- 04-Lắng nghe
- 05-Bất mãn có tính sáng tạo
- 06-Tổng thể của cuộc sống
- 07-Tham vọng
- 08-Suy nghĩ có trật tự
- 09-Cái trí khoáng đạt
- 10-Vẻ đẹp bên trong
- 11-Tuân phục và phản kháng
- 12-Sự tự tin của hồn nhiên
- 13-Bình đẳng và tự do
- 14-Kỷ luật tự tạo
- 15-Cộng tác và chia sẻ
- 16-Làm mới mẻ cái trí
- 17-Con sông của cuộc sống
- 18-Cái trí chú ý
- 19-Hiểu biết và truyền thống
- 20-Sống đời sống tôn giáo là nhạy cảm đến thực tại
- 21-Mục đích của học hỏi
- 22-Tánh đơn giản của tình yêu
- 23-Sự cần thiết ở một mình
- 24-Năng lượng của sự sống
- 25-Sống không nỗ lực
- 26-Cái trí không là mọi thứ
- 27-Tìm Chúa
Nguyên tác: Think on These Things by Jiddu Krishnamurti
Lời dịch: ÔNG KHÔNG Bản dịch 2006 – Hiệu đính 7- 2008
Sự tự tin của hồn nhiên
Chúng
ta đã thảo luận vấn đề phản kháng bên trong nhà tù: làm
thế nào tất cả những người đổi mới, những người lý
tưởng và những người khác mà liên tục hoạt động trong
việc sản sinh ra những kết quả nào đó, luôn luôn đang phản
kháng bên trong những bức tường của tình trạng bị quy định
riêng của họ, trong những bức tường của cấu trúc xã hội
riêng của họ, trong cái khuôn mẫu văn hóa của nền văn minh
mà là một diễn tả của một ý muốn chung của nhiều người.
Tôi nghĩ bây giờ sẽ là đúng lúc nếu chúng ta có thể hiểu
được tự tin là gì và làm thế nào nó xảy ra được.
Qua
trạng thái khởi đầu sẽ có sự tự tin; nhưng trạng thái
khởi đầu ở trong khuôn mẫu chỉ mang lại sự tự tin của
có cái tôi, mà hoàn toàn khác hẳn sự tự tin của không có
cái tôi. Bạn có biết tự tin có nghĩa là gì hay không? Nếu
bạn làm một điều gì đó bằng đôi tay của bạn, nếu bạn
trồng một cái cây và nhìn thấy nó lớn lên, nếu bạn vẽ
một bức tranh, hay viết một bài thơ, hay là, khi bạn lớn
lên, xây dựng một cây cầu hay điều hành một công việc
quản trị nào đó rất giỏi, nó cho bạn tự tin rằng bạn
có thể làm một việc nào đó. Nhưng, bạn thấy không, tự
tin như chúng ta biết nó bây giờ luôn luôn ở trong nhà tù,
cái nhà tù mà xã hội – dù rằng một người cộng sản,
người Ấn độ giáo, hay người Thiên chúa giáo – đã xây
dựng quanh chúng ta. Trạng thái khởi đầu trong nhà tù cũng
tạo ra được một tự tin nào đó, bởi vì bạn cảm thấy
có thể làm được những công việc này: bạn có thể thiết
kế một động cơ, là một bác sĩ rất giỏi, một nhà khoa
học xuất sắc, và vân vân. Nhưng trạng thái cảm thấy tự
tin này xảy ra cùng khả năng để thành công bên trong cái
cấu trúc của xã hội, hay để đổi mới, để cho ánh sáng
nhiều hơn, để trang trí bên trong của nhà tù thực sự là
sự tự tin có cái tôi; bạn biết bạn có thể làm cái gì
đó, và bạn cảm thấy quan trọng khi làm việc đó. Trái lại,
khi qua tìm hiểu, qua hiểu rõ, bạn phá vỡ khỏi cấu trúc
xã hội của cái gì mà bạn là một bộ phận, từ đó có
một loại tự tin hoàn toàn khác hẳn mà là không có ý thức
của tự quan trọng; và nếu chúng ta có thể hiểu rõ sự
khác nhau giữa hai điều này – giữa tự tin có cái tôi và
tự tin không có cái tôi – tôi nghĩ rằng nó sẽ có ý nghĩa
lớn lao trong cuộc sống của chúng ta.
Khi
bạn chơi một trò chơi rất giỏi, như là cầu lông, cricket,
hay bóng đá, bạn có một ý thức nào đó của tự tin, phải
vậy không? Nó cho bạn trạng thái cảm thấy rằng bạn xuất
sắc môn đó. Nếu bạn mau lẹ khi giải những bài toán khó,
điều đó cũng nuôi dưỡng một ý thức của tự tin. Khi tự
tin được sinh ra từ hành động trong cấu trúc xã hội, luôn
luôn theo cùng nó sự kiêu ngạo lạ lùng, phải vậy không?
Sự tự tin của con người có thể làm những sự việc, có
khả năng đạt được những kết quả, luôn luôn bị tô mầu
bởi sự kiêu ngạo này của cái tôi, trạng thái cảm thấy
rằng, “Chính tôi làm việc này.” Vì vậy trong chính hành
động của đạt được một kết quả, của tạo ra một đổi
mới xã hội trong nhà tù, có sự kiêu ngạo của cái tôi,
sự cảm thấy rằng tôi đã làm việc đó, rằng lý tưởng
của tôi là quan trọng, rằng nhóm của tôi đã thành công.
Cái ý thức này của “cái tôi” và “cái của tôi” luôn
luôn đi cùng với tự tin mà tự bộc lộ chính nó trong nhà
tù xã hội.
Bộ
bạn không khi nào nhận thấy rằng những người lý tưởng
kiêu ngạo như thế nào hay sao? Những người lãnh đạo chính
trị đã tạo ra những kết quả nào đó, đạt được những
đổi mới lớn lao – bộ bạn không khi nào nhận thấy rằng
họ ngập tràn những cái tôi của họ, thổi phồng quá đáng
những lý tưởng của họ và những thành tựu của họ hay
sao? Trong đánh giá riêng của họ, họ rất quan trọng. Hãy
đọc một ít những bài diễn văn chính trị, hãy nhìn một
số trong những người này mà đang gọi chính họ là những
nhà đổi mới, và bạn sẽ thấy rằng trong tiến trình đổi
mới như thế đó, họ đang nuôi dưỡng cái tôi riêng của
họ; những đổi mới của họ, dù mở rộng như thế nào
chăng nữa, vẫn còn trong giới hạn của cái nhà tù, vì vậy
họ hủy hoại và cuối cùng mang lại nhiều đau khổ và xung
đột cho con người hơn.
Bây
giờ, nếu bạn có thể nhìn rõ toàn cấu trúc của xã hội,
cái khuôn mẫu văn hóa của ý muốn tập thể mà chúng ta gọi
là nền văn minh – nếu bạn có thể hiểu rõ tất cả việc
đó và vượt khỏi nó, phá vỡ những bức tường ngục tù
của xã hội đặc biệt của bạn, dù rằng Ấn độ giáo,
cộng sản, hay Thiên chúa giáo, vậy thì bạn sẽ phát giác
rằng kia kìa một tự tin mà không bị nhơ bẩn bởi ý thức
kiêu ngạo. Đó chính là tự tin của hồn nhiên. Nó giống
như sự tự tin của một em bé mà hoàn toàn hồn nhiên, em
sẽ cố gắng làm bất kỳ việc gì. Chính là sự tự tin hồn
nhiên này sẽ tạo ra một văn minh mới; nhưng sự tự tin hồn
nhiên này không thể hiện hữu chừng nào bạn vẫn còn ở
trong khuôn mẫu của xã hội.
Làm
ơn hãy lắng nghe điều này cẩn thận. Người nói chẳng quan
trọng chút gì cả, nhưng bạn hiểu rõ sự thật về điều
gì đang được nói lại rất quan trọng. Rốt cuộc ra, đó
là giáo dục, phải không? Chức năng của giáo dục không là
làm cho bạn phù hợp vào khuôn mẫu của xã hội; trái lại,
nó phải là giúp đỡ bạn hiểu rõ hoàn toàn, sâu sắc, đầy
đủ và vì vậy phá vỡ khuôn mẫu của xã hội, để cho bạn
là một cá thể không còn sự kiêu ngạo đó của cái tôi;
nhưng bạn có tự tin bởi vì bạn thực sự hồn nhiên.
Liệu
có phải là một bi kịch lớn lao khi hầu hết chúng ta chỉ
quan tâm vào công việc hoặc làm thế nào để phù hợp vào
xã hội, hoặc làm thế nào để đổi mới hay không? Bạn
có thấy rằng hầu hết những câu hỏi bạn đã đưa ra đều
phản ảnh thái độ này không? Bạn đang nói rằng, trong phản
ảnh lại, “Làm thế nào tôi có thể phù hợp vào xã hội?
Người cha của tôi và người mẹ của tôi sẽ nói gì,
và nếu tôi không làm việc này điều gì sẽ xảy ra cho tôi?”
Một thái độ như thế đó hủy diệt bất kỳ sự tự tin
nào, bất kỳ khởi đầu nào mà bạn có. Và bạn rời trường
học và đại học giống như những cái máy tự động, có
lẽ hiệu quả hơn, nhưng không có bất kỳ ngọn lửa sáng
tạo nào. Đó là lý do tại sao rất quan trọng phải hiểu
rõ xã hội, môi trường người ta đang sống, và, chính trong
lúc tiến hành hiểu rõ đó, phá vỡ nó.
Bạn
thấy không, đây là một vấn đề khắp thế giới. Con người
đang tìm kiếm một đáp ứng mới mẻ, một tiếp cận mới
mẻ với cuộc sống, bởi vì những phương cách cũ đang thối
rữa, dù rằng ở Châu âu, ở Nga, hay ở đây. Cuộc sống
là một thách thức liên tục, và chỉ cố gắng tạo ra một
trật tự thuộc kinh tế tốt đẹp hơn không là một đáp
ứng tổng thể đến thách thức đó, mà luôn luôn mới mẻ;
và khi những nền văn hóa, những chủng tộc, những nền văn
minh không thể đáp ứng một cách tổng thể đến thách thức
của cái mới mẻ, chúng bị hủy diệt.
Nếu
bạn không được giáo dục đúng cách, nếu bạn không có
sự tự tin lạ lùng này của hồn nhiên, hiển nhiên bạn sẽ
bị nuốt chửng bởi những ý muốn tập thể và mất hút
trong tầm thường. Bạn sẽ đặt vài chữ cái trước danh
tính của bạn, bạn sẽ lập gia đình, có con cái, và điều
đó sẽ là sự kết thúc của bạn.
Bạn
thấy không, hầu hết chúng ta đều kinh hãi. Cha mẹ của bạn
kinh hãi, những người giáo dục của bạn kinh hãi, những
chính phủ và những tôn giáo đều kinh hãi khi bạn trở thành
một cá thể tổng thể, bởi vì tất cả họ đều muốn bạn
vẫn còn an toàn trong nhà tù của những ảnh hưởng thuộc
môi trường sống và văn hóa. Nhưng chỉ có những cá thể
phá vỡ được khuôn mẫu của xã hội bằng cách hiểu rõ
nó, và vì vậy là những con người không bị trói buộc bởi
tình trạng bị quy định những cái trí riêng của họ –
chỉ có những con người như thế mới có thể mang lại một
văn minh mới, không phải những con người chỉ biết tuân
phục, hay những con người chống đối lại một khuôn mẫu
đặc biệt bởi vì họ bị định hình bởi một khuôn mẫu
khác. Việc tìm kiếm Chúa hay sự thật không thể ở trong
nhà tù, nhưng trái lại trong sự hiểu rõ nhà tù và phá vỡ
những bức tường của nó – và chính cái chuyển động hướng
về tự do này sáng tạo một văn hóa mới mẻ, một thế giới
khác biệt.
Người hỏi: Thưa ông, tại sao chúng ta muốn có một người đồng hành?
Krishnamurti:
Một cô gái hỏi tại sao chúng ta muốn có một người đồng
hành. Tại sao người ta muốn có một người đồng hành? Bạn
không thể sống một mình trong thế giới này mà không có
người chồng hay người vợ, không có con cái, không có bạn
bè hay sao? Hầu hết mọi người không thể sống một mình,
vì vậy họ cần những người đồng hành. Nó đòi hỏi thông
minh phi thường khi sống một mình; và bạn bắt buộc phải
một mình để tìm ra Chúa, sự thật, chân lý. Thật là vui
vẻ khi có một người đồng hành, một người chồng hay một
người vợ, và cũng có những em bé nữa; nhưng bạn thấy
không, chúng ta bị mất hút trong gia đình, trong công việc,
trong cái thường lệ đơn điệu, nhàm chán của một tồn
tại thối rữa. Chúng ta đã quen thuộc với nó, và rồi ý
tưởng sống một mình trở thành kinh hãi, một điều gì đó
phải khiếp sợ. Hầu hết chúng ta đều đặt tất cả trung
thành của chúng ta trong một điều gì đó, tất cả những
quả trứng của chúng ta đều ở trong một cái rổ, và cuộc
sống của chúng ta không có sự phong phú tách rời khỏi những
người bạn đồng hành của chúng ta, tách rời khỏi gia đình
của chúng ta, tách rời khỏi việc làm của chúng ta. Nhưng
nếu có sự phong phú trong cuộc sống của người ta – không
phải sự phong phú của tiền bạc hay hiểu biết, mà bất
kỳ người nào cũng có thể kiếm được, nhưng phong phú đó
mà là chuyển động của sự thật không có bắt đầu lẫn
kết thúc – lúc đó người đồng hành trở thành một vấn
đề phụ.
Nhưng,
bạn thấy không, bạn không được giáo dục sống một mình.
Bạn có khi nào dạo bộ một mình không? Nó rất quan trọng
khi ra ngoài một mình, khi ngồi dưới một cái cây – không
phải với một quyển sách, không phải với một người đồng
hành, nhưng một mình bạn – và quan sát một chiếc lá đang
rơi, nghe tiếng vỗ của dòng nước, bài hát của người dân
chài, nhìn ngắm một con chim đang bay lượn, và nhìn ngắm
những tư tưởng riêng của bạn khi chúng đuổi theo nhau qua
không gian của cái trí bạn. Nếu bạn có thể ở một mình
và nhìn ngắm những việc này, rồi thì bạn sẽ tìm được
sự giàu có lạ lùng này mà không có chính phủ nào có thể
đánh thuế, không có tổ chức của con người nào có thể
làm hư hỏng, và không bao giờ có thể bị hủy diệt.
Người hỏi: Thú tiêu khiển của ông là diễn thuyết phải không? Ông không mệt mỏi vì nói chuyện à? Tại sao ông đang làm việc đó?
Krishnamurti:
Tôi vui mừng khi bạn hỏi câu hỏi đó. Bạn biết không, nếu
bạn yêu quí một cái gì đó, bạn không bao giờ chán nó –
tôi muốn nói cái tình yêu mà trong đó không có tìm kiếm
một kết quả, không muốn cái gì từ nó. Khi bạn yêu quí
cái gì đó, nó không là sự thành tựu của cái tôi, vì vậy
không có thất vọng, không có chấm dứt. Tại sao tôi đang
làm việc này? Nó cũng giống như là bạn hỏi tại sao một
cây bông hồng lại nở hoa, tại sao bụi hoa lài lại có hương
thơm ngọt ngào như vậy, hay tại sao con chim lại bay.
Bạn
thấy không, tôi đã thử không nói chuyện, để tìm ra việc
gì xảy ra nếu tôi không nói chuyện. Điều đó cũng được
thôi. Bạn hiểu rõ không? Nếu bạn đang nói chuyện bởi vì
bạn kiếm được cái gì đó từ nó – tiền bạc, một phần
thưởng, một ý thức của sự quan trọng riêng của bạn –
vậy thì có buồn chán, vậy thì cuộc nói chuyện của bạn
là hủy hoại, nó không có ý nghĩa gì cả bởi vì nó chỉ
là sự thành tựu của cái tôi; nhưng nếu có tình yêu trong
tâm hồn của bạn và tâm hồn của bạn không bị nhét đầy
những sự việc của cái trí, vậy thì nó giống như một
nguồn nước, giống như một con suối đang tràn ngập không
ngưng nghỉ những dòng nước ngọt ngào.
Người hỏi: Khi tôi thương yêu một người và anh ấy tức giận, tại sao sự tức giận của anh ấy mạnh mẽ như thế?
Krishnamurti:
Trước hết, bạn có thương yêu một người nào đó chưa?
Bạn có biết thương yêu là gì hay không? Nó là trao tặng
hoàn toàn cái trí của bạn, quả tim của bạn, thân tâm của
bạn nhưng lại không xin xỏ một thứ gì trả lại, không
đưa ra một cái bát ăn xin để nhận được tình yêu. Bạn
hiểu rõ không? Khi có loại tình yêu đó, có giận dữ hay
sao? Và tại sao chúng ta lại giận dữ khi chúng ta thương yêu
một ai đó bằng một trạng thái tạm gọi là tình yêu thông
thường. Đó có phải bởi vì chúng ta không nhận được một
cái gì đó mà chúng ta đang mong đợi từ người mình thương
yêu, phải không? Tôi thương yêu người vợ của tôi hay người
chồng của tôi, người con trai hay người con gái của tôi,
nhưng ngay lúc chúng làm điều gì đó “sai trái” và tôi
tức giận. Tại sao?
Tại
sao người cha tức giận với người con trai hay người con
gái của ông ấy? Bởi vì ông ấy muốn đứa trẻ nên là
điều gì đó hay làm điều gì đó, nên phù hợp vào một
khuôn mẫu nào đó, và đứa trẻ phản kháng lại. Cha mẹ
cố gắng để thành tựu, để làm bất tử chính họ qua tài
sản của họ, qua con cái của họ và, khi đứa trẻ làm điều
gì đó mà họ không vừa ý, họ rất giận dữ. Họ có một
lý tưởng về điều gì mà đứa trẻ nên là, và qua lý tưởng
đó họ đang thỏa mãn chính họ; và họ trở nên giận dữ
khi đứa trẻ không phù hợp vào cái khuôn mẫu đó mà là
sự thỏa mãn của họ.
Bạn
có nhận thấy thỉnh thoảng bạn tức giận như thế nào với
một người bạn của bạn hay không? Nó cũng cùng một qui
trình như vậy mà thôi. Bạn đang mong đợi một điều gì
đó từ anh ấy, và khi sự mong đợi đó không được toại
nguyện bạn thất vọng – mà có nghĩa, thực sự rằng, bên
trong, phần tâm lý bạn đang lệ thuộc vào người đó. Vì
vậy bất kỳ nơi nào có sự lệ thuộc tâm lý, phải có sự
thất vọng; và thất vọng hiển nhiên nuôi dưỡng sự tức
giận, cay đắng, ganh tị và vô số những hình thức khác
nhau của xung đột. Đó là lý do tại sao rất quan trọng, đặc
biệt khi bạn còn nhỏ, hãy thương yêu một cái gì đó bằng
toàn thân tâm của bạn – một cái cây, một con thú, giáo
viên của bạn, cha mẹ của bạn – vì lúc đó bạn sẽ tìm
ra cho chính mình điều đó có ý nghĩa gì khi không còn xung
đột, không còn sợ hãi.
Nhưng
bạn thấy không, người giáo dục thường quan tâm đến chính
anh ấy, anh ấy bị vướng mắc trong những lo âu cá thể của
anh ấy về gia đình, về tiền bạc, về chức vụ. Anh ấy
không có tình yêu trong tâm hồn anh ấy, và đây là một trong
những khó khăn của giáo dục. Bạn có lẽ có tình yêu
trong tâm hồn của bạn, bởi vì thương yêu là một sự việc
tự nhiên khi người ta còn trẻ; nhưng chẳng mấy chốc nó
bị hủy diệt bởi cha mẹ, bởi người giáo dục, bởi môi
trường xã hội. Muốn duy trì hồn nhiên đó, tình yêu đó
mà là hương thơm của cuộc sống, phải gian lao vất vả lắm;
nó đòi hỏi nhiều thông minh, thấu triệt.
Người hỏi: Làm thế nào cái trí có thể vượt khỏi tất cả những cản trở của nó?
Krishnamurti:
Muốn vượt khỏi những cản trở của nó, đầu tiên cái
trí phải ý thức được chúng, phải vậy không? Bạn phải
biết những giới hạn, những biên giới, những đường ranh
của cái trí riêng của bạn; nhưng rất ít người trong chúng
ta biết được chúng. Chúng ta nói rằng chúng ta biết nhưng
đó chỉ là một khẳng định bằng từ ngữ. Chúng ta không
bao giờ nói rằng, “Đây là một chướng ngại, một ngục
tù trong tôi, và tôi muốn hiểu rõ nó; vì vậy tôi sẽ nhận
thức nó, xem thử nó tồn tại như thế nào và toàn bản chất
của nó là gì.” Nếu người ta biết căn bệnh đó là gì,
sẽ có khả năng chữa trị nó. Nhưng muốn biết căn bệnh,
muốn biết cái giới hạn, cái nhà tù hay cản trở đặc biệt
của cái trí, và muốn hiểu rõ nó, người ta không được
chỉ trích nó, người ta không được nói nó là đúng hay sai.
Người ta phải quan sát nó mà không có bất kỳ một ý kiến,
một thành kiến nào về nó – điều đó khó khăn cực kỳ
bởi vì chúng ta nuôi dưỡng sự chỉ trích.
Muốn
hiểu rõ một em nhỏ, phải không có sự chỉ trích. Chỉ trích
em không có ý nghĩa gì cả. Bạn phải quan sát em khi em đang
chơi đùa, đang khóc, đang ăn. Bạn phải quan sát em trong tất
cả những tâm trạng của em; nhưng bạn không thể làm điều
này nếu bạn nói rằng em ấy xấu xa, em ấy ngu dốt, em ấy
như thế này hay như thế kia. Tương tự như thế, nếu người
ta có thể quan sát những cản trở của cái trí, không chỉ
những cản trở hời hợt mà còn những cản trở sâu thẳm
hơn trong tầng tiềm thức – quan sát chúng mà không chỉ trích
– rồi thì cái trí có thể vượt khỏi chúng; và chính trạng
thái vượt khỏi chúng là một chuyển động hướng về sự
thật, chân lý.
Krishnamurti: Tại sao bạn đã quá quen thuộc khi nghĩ rằng Chúa đã tạo ra chúng ta? Có một giải thích, rất đơn giản: cái bản năng sinh học. Bản năng, ham muốn, đam mê, nhục dục là tất cả thành phần của cuộc sống. Nếu bạn nói rằng, “Cuộc sống là Chúa,” vậy thì đó là một vấn đề hoàn toàn khác hẳn. Vậy thì Chúa là mọi thứ, gồm cả đam mê, dục vọng, ganh tị, sợ hãi. Tất cả những nhân tố này đã vận hành để sản xuất trong thế giới này một số lượng ngập tràn đàn ông và đàn bà, vì vậy có vấn đề dư thừa dân số, mà là một trong những lời nguyền của mảnh đất này. Nhưng bạn thấy không, vấn đề này không phải dễ dàng giải quyết được. Có những thôi thúc và những ép buộc khác nhau mà con người tự nhiên thừa kế, và nếu không hiểu rõ toàn bộ qui trình phức tạp đó, chỉ cố gắng điều chỉnh tỉ lệ sinh sản chẳng có ý nghĩa bao nhiêu. Chúng ta đã tạo ra hỗn loạn của thế giới này, mỗi một người chúng ta, bởi vì chúng ta không biết đang sống là gì. Đang sống không phải là cái sự việc được kỷ luật, tầm thường, hào nhoáng bên ngoài này mà chúng ta gọi là sự tồn tại của chúng ta. Đang sống là một cái gì đó hoàn toàn khác hẳn; nó phong phú tuyệt vời, đang thay đổi không ngừng nghỉ, và chừng nào chúng ta còn không hiểu rõ chuyển động miên tận này, cuộc sống của chúng ta chắc chắn chẳng có ý nghĩa bao nhiêu.