Chương 4- Nói chuyện lần thứ tư

Saanen, ngày 5 tháng 8 năm 1970

Krishnamurti: Chúng ta đã nói về sự quyến luyến, mà chắc chắn dẫn đến sợ hãi. Và chúng ta đã nói về những hình thức khác nhau của sợ hãi; cả sợ hãi bên ngoài lẫn bên trong mà người ta có. Chúng ta đang hỏi liệu người ta có thể thấy toàn mạng lưới của những sợ hãi và những tẩu thoát mà không phân tích, nhưng trái lại nhìn ngắm chúng mà không có bất kỳ qui trình phân tích gì cả. Tôi nghĩ chúng ta nên thâm nhập chủ đề này rất sâu thẳm, bởi vì một cái trí không được tự do khỏi sợ hãi và những hình thức khác nhau của tẩu thoát khỏi sợ hãi đó chắc chắn sẽ bị tê liệt, bị biến thành không-thông minh, mặc dù nó có lẽ tuân theo những hệ thống khác nhau của thiền định và vân vân, mà hoàn toàn ngây ngô và không-chín chắn, chừng nào còn không có sự tự do hoàn toàn khỏi sợ hãi.

Vì vậy liệu chúng ta có thể thâm nhập sâu thẳm hơn và tìm ra và học hành về cái trí? Không những cái trí tầng hời hợt mà còn xuyên thấu những tầng giấu giếm, thăm thẳm của cái trí mà trong đó có những sợ hãi. Bởi vì hầu hết chúng ta đều bị quyến luyến đến cái này hay cái kia, sự quyến luyến đó thể hiện một tẩu thoát khỏi trạng thái cô độc của người ta, trạng thái nông cạn, trạng thái trống rỗng và những thất vọng riêng của người ta. Bây giờ khi người ta nhận biết được toàn chuyển động của sợ hãi này mà là một chuyển động rời khỏi sự kiện của trống không – liệu người ta có thể thấy toàn qui trình này như một tổng thể và không phải từng phần? Đó là điều gì chúng ta đang trình bày.

Muốn thấy cái gì đó tổng thể, qui trình tách rời của cái trí mà tìm kiếm sự thành công phải kết thúc. ‘Tôi muốn được tự do khỏi sợ hãi với mục đích đạt được cái gì khác’, hay ‘Tôi sẽ tuân theo những hệ thống thiền định nào đó với mục đích đến được sự khai sáng’, ‘Tôi sẽ tự-kỷ luật, kiểm soát, định hình chính bản thân tôi với mục đích thấy cái gì đó lạ thường nhất’. Lối suy nghĩ, sống và hành động như thế là tách rời. Tôi không hiểu liệu tất cả chúng ta thấy điều đó rõ ràng.

Liệu chúng ta có thể nhìn ngắm toàn mạng lưới của sợ hãi mà từ đó toàn thân tâm của chúng ta chạy trốn, và những hình thức tẩu thoát khác nhau của nó? Liệu chúng ta có thể thấy những hình thức rất tinh tế, phức tạp của sợ hãi này mà là chính bản chất của sợ hãi? Liệu chúng ta có thể thấy rằng để hành động từ bất kỳ hình thức nào của kết luận đều là tách rời, bởi vì nó ngăn cản học hành thêm nữa; bạn có lẽ đã bắt đầu học hành, nhưng khoảnh khắc có một kết luận từ học hành đó nó trở thành tách rời. Điều gì tạo ra sự tách rời? Chúng ta đã bàn luận về sợ hãi khi chúng ta phát giác chính chúng ta bị quyến luyến đến cái gì đó và sự vun quén của tách rời với mục đích để vượt qua sợ hãi. Đó là suy nghĩ phân chia, tách rời. Điều gì đã tạo ra sự tách rời trong sống của chúng ta? Làm ơn, thưa các bạn, đừng rút ra bất kỳ kết luận nào từ điều gì các bạn nghe. Tôi thực sự muốn chuyển tải cùng các bạn để nói cho các bạn rằng người ta có thể một cách hoàn toàn, hợp lý, tổng thể và tuyệt đối trở nên được tự do khỏi sợ hãi; không chỉ những sợ hãi thuộc thân thể, sinh lý, nhưng còn cả những sợ hãi thuộc tâm lý thăm thẳm.

Sợ hãi là một hình thức của tách rời. Quyến luyến là một hình thức của tách rời. Và thấy sự quyến luyến, nỗ lực để được tách rời lại là một chuyển động trong tách rời. Tôi quyến luyến đến gia đình của tôi; sau đó tôi phát giác điều đó gây ra đau khổ hay vui thú. Nếu nó là đau khổ tôi muốn tách rời chính tôi khỏi nó và đấu tranh chống lại sự quyến luyến. Vì vậy nó là một chuyển động trong tách rời và thế là không có giải pháp trong sự tách rời đó. Nền tảng, hệ thống máy móc, của sự tách rời này trong sống là gì? Không chỉ phía bên ngoài mà còn cả phía bên trong – sự tách rời này vỡ vụn ra thành những quốc tịch, những tôn giáo, những thực hành khác nhau? Qua một trong những mảnh này người ta hy vọng đến được một tổng thể, một trọn vẹn, một khai sáng, bất kỳ cái tên nào bạn gọi nó. Đó là, qua sự tách rời bạn hy vọng đạt được một cái trí không-tách rời. Liệu điều đó có thể được? Những yogi, những rishi, và vô vàn đạo sư hứa hẹn tất cả những sự việc này. Vì vậy người ta phải tìm ra tại sao sự tách rời này hiện diện, hệ thống máy móc của nó là gì. Không phải kết luận bằng từ ngữ hay trí năng, sự tiến hành của nó là gì, nhưng thực sự thấy toàn hệ thống máy móc của nó một cách không-phân tích. Tôi không hiểu liệu tôi đang chuyển tải điều này sang bạn? Nếu tôi không, làm ơn chúng ta hãy ngừng lại và bàn luận nó.

Người hỏi: Những con người thông thái này, những rishi như ông gọi họ, họ không khai sáng cho con người hay sao?

Krishnamurti: Bạn nghĩ thế nào? Bạn đang hỏi quan điểm của tôi? Chỉ những người ngu ngốc mới đưa ra những quan điểm! (Tiếng cười) Làm thế nào bạn biết ai được khai sáng? Bạn không bao giờ hỏi điều đó. Tôi có lẽ ngồi trên bục giảng và nói tôi là người thiêng liêng nhất, khai sáng nhất, thông thái nhất, nhưng làm thế nào bạn biết? Đây là điều gì đang xảy ra trong thế giới. Một người đến và đưa ra những khẳng định này, nói rằng hãy làm những việc nào đó và bạn sẽ có sự khai sáng. ‘Ta đã nhận được nó, ta sẽ trao nó cho các ngươi’. Làm thế nào bạn biết liệu ông ta được khai sáng? Tại sao bạn lại bận tâm về ai được khai sáng và ai không được khai sáng?

Người hỏi: Ông có thể tự-trải nghiệm nếu ông làm những việc nào đó, ông có thể có một phương pháp.

Krishnamurti: Không, thưa bạn, không có phương pháp. Chúng ta không đang đưa cho bạn một phương pháp, chúng ta đang học hành. Đang học hành không là một phương pháp; bạn có thể học hành nhờ một phương pháp, nhưng nó chỉ quy định cái trí đến một hệ thống đặc biệt. Nếu bạn đang học hành, bạn quan sát. Nếu bạn quan sát rằng một hệ thống quy định cái trí và biến nó thành máy móc, vậy thì tất cả những hệ thống đều giống hệt nhau; bạn học hành điều gì một hệ thống gây ra. Qua hệ thống nào đó bạn có lẽ có một trải nghiệm lạ thường nhất, nhưng nó vẫn còn là một trải nghiệm rất bị giới hạn. Điều này quá rõ ràng.

Người hỏi: Hệ thống không thể dùng để khởi động hay sao? Ông có thể sử dụng một hệ thống, chỉ có một ý tưởng về nó, thậm chí nếu nó chỉ là từng phần, và tiếp theo từ đó tiếp tục đến sự việc to tát.

Krishnamurti: Nó sẽ không hữu dụng khi khởi đầu bằng cái nạng rồi sau đó quẳng nó đi? Câu hỏi của chúng ta là, tại sao bạn không bám vào bất kỳ sợi dây nào khi bạn có thể quan sát, học hành từ tự-quan sát toàn hiện tượng của sự tồn tại và vượt khỏi nó? Thưa bạn, bạn muốn được giúp đỡ; nếu tôi được phép vạch ra đầy tôn trọng, đó là cản trở to tát nhất. Bạn có ý tưởng người nào đó có thể chỉ bảo bạn, thế là bạn bắt đầu ngay bằng một tách rời; sự phân chia này là một tách rời – bạn và người thầy, bạn và con người được khai sáng – chắc chắn có một phân chia.

Người hỏi: Nhưng ông không đang chỉ bảo hay sao?

Krishnamurti: Tôi? Từ lúc đầu người nói đã giải thích rằng không có người thầy và người môn đồ. Ông ta đã liên tục giải thích điều này suốt bốn mươi lăm năm, không phải từ sự ngu dốt hay như một phản ứng, nhưng bởi vì ông ta nhận biết được sự thật rằng không ai có thể chỉ bảo sự khai sáng cho một người khác qua bất kỳ hệ thống nào, cũng không qua bất kỳ thiền định, cũng không qua bất kỳ kỷ luật nào. Người ta thấy điều đó cách đây bốn mươi lăm năm. Và bạn hỏi: liệu ông có là một người thầy hay không? Tôi đã giải thích điều đó cho bạn. Một người thầy hàm ý một người đã tích lũy hiểu biết và truyền đạt nó cho một người khác; giống như một giáo sư và một sinh viên. Ở đây chúng ta không liên quan gì đến điều đó cả. Chúng ta đang cùng nhau học hành, chúng ta đã rất rõ ràng về điều đó. Tất cả sự chuyển tải có nghĩa đang cùng nhau học hành, đang cùng nhau sáng tạo, đang cùng nhau nhìn ngắm. Nếu điều đó được hiểu rõ, vậy thì sự chuyển tải hoàn toàn khác hẳn. Nhưng nếu bạn có một cảm giác rằng bởi vì người nói ngồi trên bục ông ta biết rõ ràng hơn, ông ta là người được khai sáng, tôi nói: làm ơn đừng giao mọi việc cho cái người đang ngồi trên bục. Bạn không biết gì về sự khai sáng. Nếu bạn biết nó hay nếu bạn hiểu rõ nó, sống cùng nó, bạn sẽ không ở đây. Nó là một trong những sự việc lạ thường nhất để tìm ra, để học hành; không phải ‘để được chỉ bảo’ – bạn không trả một trăm đô-la để được chỉ bảo điều này. Chỉ cần suy nghĩ – trả tiền để học hành sự thật! Tất cả các bạn đang làm gì vậy?

Vậy là, thưa các bạn, chúng ta đang cố gắng tìm ra, học hành điều gì được hàm ý trong sự tách rời. Người thầy và người môn đồ – đó là một tách rời. Cái tôi cao hơn và cái tôi thấp hơn, phần hồn và phần xác, sự phân chia liên tục này.

Người hỏi: Tư tưởng chỉ có thể trao sự chú ý đến một sự việc tại một thời điểm. Ông đang nói rằng tư tưởng là nguyên nhân của sự tách rời? Nếu tư tưởng chỉ có thể trao sự chú ý đến điều đó và loại bỏ tất cả phần còn lại, vậy thì tư tưởng phải nuôi dưỡng sự tách rời; chính sự tiến hành của suy nghĩ là sự tách rời.

Krishnamurti: Chúng ta sẽ học hành về nó – làm ơn đừng rút ra một kết luận. Tôi đang hỏi tại sao chúng ta sống trong sự tách rời, làm thế nào điều đó xảy ra? Và cái gì nằm sau đòi hỏi cho sự tách rời này? Chúng ta sẽ sử dụng một sự kiện rất đơn giản. Bạn là người thầy và tôi là người môn đồ; tại sao có sự phân chia này giữa bạn và tôi? Tôi muốn học hành, hay tôi muốn tuân theo uy quyền mà bạn đại diện, mà bạn đã đầu tư trong chính bạn? Bạn nói bạn biết, bạn được khai sáng. Và tôi muốn có điều đó, tôi tham lam, tôi muốn cái gì đó mà sẽ cho tôi sự hạnh phúc. Thế là tôi theo sau bạn, người thầy, như người môn đồ; sự tách rời hiện diện khi tôi theo sau bạn. Tôi không bào giờ hỏi tại sao tôi theo sau bạn. Lý do là gì, nền tảng của chấp nhận bạn như uy quyền của tôi là gì? Bạn có lẽ là một người loạn thần kinh điên rồ, bạn có lẽ đã có vài trải nghiệm nhỏ nhen nào đó mà bạn đã thổi phồng như một việc vĩ đại, và tôi không thể nhận xét bởi vì bạn cuốn hút tôi bằng bộ râu quai nón của bạn hay đôi mắt của bạn, hay bất kỳ thứ gì, và tôi chỉ theo sau. Trái lại tôi muốn học hành, tôi sẽ không chấp nhận bạn như uy quyền, bởi vì khoảnh khắc bạn trở thành uy quyền bạn đã tạo ra sự tách rời. Làm ơn hãy thấy điều đó.

Không đặt thành vấn đề liệu nó là uy quyền thuộc tinh thần, hay uy quyền thuộc chính trị, hay uy quyền thuộc quân đội. Khoảnh khắc có sự đảm trách của uy quyền – sự đảm trách mà bạn biết và không biết – có sự tách rời. Và điều đó chắc chắn dẫn đến sự xung đột giữa bạn, người thầy và tôi. Điều này rõ ràng chứ? Thế là điều đó có nghĩa tôi sẽ không bao giờ theo sau bất kỳ người nào cả.

Người hỏi: Thưa ông, nếu ông ta làm điều tốt lành cho ông, tại sao ông không nên tuân phục? Liệu không tốt lành khi có cái gì đó tách rời còn hơn là không có gì cả hay sao?

Krishnamurti: Người thầy chỉ bảo tôi điều gì đó và tôi thực hiện nó và trong thực hiện nó tôi có sự hài lòng vô cùng, vui thú vô cùng; tôi đã hiểu rõ. Điều gì được bao hàm trong đó? Đang khao khát trải nghiệm của tôi, đang khao khát hiểu rõ của tôi – không phải tôi, nhưng điều gì vị đạo sư đang nói. Nếu vị đạo sư đã nói, ‘Hiểu rõ về chính bạn’ điều đó còn quan trọng hơn bất kỳ điều gì khác. Đừng cố gắng hiểu rõ về tôi, nhưng hiểu rõ về chính bạn. Bạn thích tuân theo hơn hiểu rõ về chính bạn! Vì vậy tại sao có sự tách rời này?

Người hỏi: Bởi vì chúng ta được cấu thành từ những qui trình tách rời, những năng lực của chúng ta là tách rời. Mỗi năng lực có một hoạt động riêng.

Krishnamurti: Bạn có một năng lực cho ngành kỹ sư. Tại sao sự tách rời nảy sinh từ năng lực đó? Tôi có một năng lực chơi đàn dương cầm. Tại sao điều đó phải tạo ra một tách rời? Bạn không đang đặt chiếc xe ngựa trước con ngựa hay sao? Chính năng lực tạo ra sự tách rời, hay cái trí bị vỡ vụn và đang sử dụng một trong những mảnh, một trong những năng lực và thế là đang củng cố thêm sự phân chia? Bạn hiểu rõ điều gì tôi đang nói?

Tôi muốn học hành về sự tách rời này. Nếu tôi có thể giải quyết nó một lần, hành động của tôi sẽ hoàn toàn khác hẳn, nó sẽ không-tách rời; vì vậy tôi phải tìm ra. Tôi sẽ không đạt đến bất kỳ kết luận hay khởi sự bằng bất kỳ kết luận nào. Có sự tách rời – người thầy và người môn đồ, uy quyền, người theo sau, cái người mà nói anh ấy được khai sáng, cái người mà nói, ‘Tôi không biết’, người Cộng sản, người Xã hội. Tại sao? Làm thế nào nó xảy ra? Nếu tôi có thể thực sự hiểu rõ về nó, học hành tất cả về nó, tôi sẽ chấm dứt được nó. Sau đó sự liên hệ của tôi với một người khác sẽ hoàn toàn khác hẳn, sau đó mỗi lần những hoạt động của tôi sẽ là tổng thể. Vì vậy tôi phải học hành về nó. Các bạn nói gì đây, thưa các bạn?

Người hỏi: Chúng ta sống trong mong chờ và ham muốn.

Krishnamurti: Chúng ta sống trong mong chờ và ham muốn, và chính mong chờ đó là một hình thức của tách rời. Bạn đang mong chờ cái gì? Liệu đó là lý do thực sự cho sự tách rời? Nó là một trong những hậu quả của sự tách rời, giống như mong muốn sự thành công. Mong muốn thành công là ảnh hưởng của sự tách rời của tôi? Điều đó quan trọng cực kỳ. Tôi muốn thành công – qua hội họa hay viết lách, qua việc này hay việc kia. Vì vậy nền tảng của sự tách rời này là gì?

Người hỏi: Nó là bởi vì mỗi năng lực của chúng ta đều bị giới hạn, quan điểm của chúng ta bị giới hạn, những giác quan và sự thông minh của chúng ta bị giới hạn; người ta không có khả năng thấy tổng thể cùng một lúc.

Krishnamurti: Tầm nhìn của tôi chỉ trong một phương hướng, nếu tôi có đôi mắt phía sau đầu tôi, tôi sẽ thấy sự việc tổng thể. Đó là điều gì chúng ta đang bàn luận? Và đang nói tầm nhìn của tôi bị giới hạn? Dĩ nhiên tầm nhìn vật chất của tôi bị giới hạn, tôi không thể thấy toàn dãy núi Alpine – có lẽ tôi có thể thấy nếu tôi lên cao trong một chiếc máy bay. Nhưng chắc chắn đó không là điều gì chúng ta đang bàn luận? Chúng ta đang bàn luận tại sao cái trí, bộ não, phân chia.

Người hỏi: Không thể suy nghĩ về tổng thể thế giới cùng một lúc.

Krishnamurti: Vậy là bạn đang nói, sự tách rời còn tồn tại chừng nào còn có tư tưởng, mà không thể suy nghĩ về sự việc tổng thể cùng một lúc; đó là nguyên nhân của sự tách rời.

Người hỏi: Sự giao tiếp của chúng ta với những người khác cũng là tách rời; ngay lúc này chúng ta đang suy nghĩ về sự hiểu rõ về chính mình và không về sự leo núi. Ông không thể gom mọi thứ vào chung.

Krishhnamurti: Lúc này chúng ta hãy rõ ràng rằng chúng ta đang suy nghĩ về điều gì. Không phải việc leo núi – như bạn nêu ra, thưa bạn – hay có đôi mắt phía sau đầu. Nhưng chúng ta đang nói về cái trí của chúng ta, về cách suy nghĩ, quan sát, lắng nghe, đến những kết luận của chúng ta. Tại sao lại có qui trình này mà chắc chắn tạo ra sự tách rời? Đó là điều gì chúng ta đang bàn luận.

Người hỏi: Đang bàn luận tất cả điều này đã có sẵn sự tách rời rồi.

Krishnamurti: Vậy là đang bàn luận chính chủ đề này là một tách rời. Nhưng chúng ta đang hỏi tại sao sự tách rời này lại tồn tại. Tại sao tôi không thể chuyển tải cho bạn trọn vẹn và bạn không thể chuyển tải cho tôi trọn vẹn? Chúng ta hãy tìm ra, chúng ta hãy thâm nhập điều này từ từ. Sự tiến hành, hệ thống máy móc, nguyên nhân của sự tách rời này là gì? 

Người hỏi: Bởi vì chúng ta bám vào những ý tưởng về chính chúng ta của chúng ta, và bám vào những ý tưởng về những sự việc sự vật nào đó của chúng ta.

Krishnamurti: Vâng, chúng ta bám vào một kết luận, và đó là lý do của sự tách rời. Tại sao chúng ta bám vào một kết luận?

Người hỏi: Tôi vẫn còn nghĩ nó là bởi vì sự truyền đạt. Ví dụ, ở trường chúng ta tiếp nhận những bài học tiếng Anh, tiếng Pháp, và Địa lý. Từ khởi đầu sự giáo dục là tách rời.

Krishnamurti: Bạn đang nói, giáo dục của chúng ta là tách rời và vì vậy cái trí của chúng ta đã bị quy định sẵn từ thời niên thiếu bởi sự tách rời này.

Người hỏi: Sự tiến hành của suy nghĩ là để hình thành những kết luận; ông không thể suy nghĩ nếu không hình thành một kết luận.

Krishnamurti: Vậy là tất cả các bạn đều đang nói, trong những từ ngữ hơi hơi khác biệt, rằng tư tưởng là cái nguồn của tất cả những tách rời.

Người hỏi: Tư tưởng là một mảnh của chính chúng ta.

Krishnamurti: Vâng, tư tưởng, mà là suy nghĩ, là tách rời. Nó là một mảnh của chính chúng ta.

Người hỏi: Kết quả của tất cả suy nghĩ của chúng ta, những kết luận của chúng ta, phải sinh ra sự tách rời thêm nữa.

Krishnamurti: Điều đó đúng, thưa bạn. Thế là bạn đang nói với tôi, người đang học hành như bạn đang học hành, rằng tư tưởng là cái nguồn của tất cả sự tách rời. Hãy tìm ra đừng nói đúng hay sai. Tư tưởng là kết quả, hay phản ứng của ký ức và ký ức là quá khứ. Và chắc chắn ký ức đó của quá khứ luôn luôn bị phân chia. Quá khứ, hôm nay và ngày mai; trải nghiệm quá khứ, trải nghiệm hiện tại, và tương lai. Quá khứ mà nói, ‘Tôi đã học hành, tôi không biết, và tôi đang học hành từ bạn’. Đó không là nguyên nhân của sự tách rời hay sao? Các bạn nói gì đây, thưa các bạn?

Người hỏi: Ông đã nói điều đó khi ông đang trình bày về thời gian. Ý thức của thời gian đang lôi kéo sự chú ý của chúng ta ra khỏi hiện tại, và thế là nó gây phân chia.

Krishnamurti: Chắc chắn thời gian gây phân chia. Thời gian là gì? Hãy tìm ra, thưa bạn. Có thời gian tuần tự: tôi phải đi đến nhà ga để đón chuyến xe lửa sẽ khởi hành vào một giờ nào đó. Và có thời gian như thành tựu, như thành công, như ‘bạn biết’, ‘tôi không biết’, ‘tôi sẽ học hành’. Tất cả điều đó hàm ý thời gian tâm lý. Đó là, tư tưởng nói, ‘Tôi sẽ học hành từng bậc một’. Dần dần tôi sẽ leo lên tất cả những bậc và cuối cùng đến được trạng thái lạ thường đó; thế là có một phân chia bị tạo tác bởi tư tưởng mà muốn thành công. Lần này sự thành công không là tiền bạc, nhưng là sự khai sáng và sự trung thành.

Vì vậy bạn đang nói rằng tư tưởng là hệ thống máy móc mà tạo ra sự tách rời này? Tư tưởng mà đã nói, ‘Bạn là một người Ấn độ giáo’, ‘Bạn là một người Thiên chúa giáo’, ‘Bạn có màu da nâu’, ‘Bạn có màu da đen’, và ‘Bạn có màu da trắng’. Tư tưởng đã quy định những giá trị của một văn hóa và xã hội đặc biệt, mà nói mọi người không phụ thuộc văn hóa đó là một người man rợ. Tất cả điều này rõ ràng rồi, phải không? Nếu tư tưởng chịu trách nhiệm cho sự tách rời này, bạn sẽ làm gì cho nó? Tôi phải kiếm sống – tôi phải kiếm sống với mục đích để tồn tại, tôi có một gia đình. Và cũng có ‘cái tôi’, cùng những vấn đề của tôi, cùng những tham vọng của tôi, cùng những thành công của tôi.

Vì vậy có kiếm sống, có gia đình, có sự vận hành và sự ham muốn có được địa vị từ đang vận hành đó và cái tôi – tất cả bị tách rời. Bây giờ tôi sẽ làm gì? Tôi thấy tư tưởng chịu trách nhiệm cho tất cả việc này. Đó là như thế hay không phải? Chúng ta đang học hành, nếu người nói có sai lầm, hãy bảo cho ông ta biết, hãy tìm ra!

Người hỏi: Nhưng luôn luôn chúng ta đang suy nghĩ, tại ngay khoảnh khắc này chúng ta đang suy nghĩ.

Krishnamurti: Chờ đã, chúng ta sẽ tìm ra. Đó là toàn mấu chốt. Chúng ta đang suy nghĩ và chúng ta nói, ‘Tôi phải kiếm sống, có gia đình, hưởng thụ, thành công, muốn đạt được sự khai sáng, vị đạo sư, uy quyền và tất cả mọi việc như thế. Và có cái tôi đang loay hoay trong nó. Và bạn bảo cho tôi rằng tư tưởng chịu trách nhiệm cho điều này. Tôi có những tư tưởng mà đã tạo ra một văn hóa nào đó và văn hóa đó đã quy định tôi. Tư tưởng đã làm việc này và tư tưởng cũng phải kiếm sống. Tư tưởng nói bạn phải kiếm sống cho gia đình của bạn, cho con cái của bạn. Vì vậy tư tưởng chịu trách nhiệm cho nó. Bạn chắc chắn rằng bạn hiểu đúng? Đừng nói sau đó rằng nó không giống như thế. Hãy tuyệt đối chắc chắn, học hành.

Người hỏi: Người ta có cảm giác rằng có cái gì đó thậm chí đằng sau tư tưởng.

Krishnamurti: Chúng ta sẽ đến đó. Trước tiên hãy thấy điều gì chúng ta đang bàn luận. Nhưng bạn không thể đến cái gì đằng sau tư tưởng nếu không hiểu rõ toàn bộ máy của tư tưởng; ngược lại bạn sẽ chỉ đang tẩu thoát khỏi tư tưởng. Bây giờ liệu nó là sự thật, không phải sự thật của bạn hay sự thật của tôi, không phải quan điểm cá nhân của tôi hay quan điểm cá nhân của bạn, liệu nó là sự kiện, rằng tư tưởng phân chia? Tư tưởng phân chia sống bây giờ và chết ngày mai. Tôi sẽ chết ngày mai, nhưng tư tưởng nói, ‘Bạn sẽ chết’, ‘Bạn sẽ bị sợ hãi!’ Hay tư tưởng nói, ‘Đó là vui thú tuyệt vời, tôi phải có nhiều thêm về nó’. Và tư tưởng nói, ‘Tôi bị sợ hãi về việc gì tôi đã làm, hãy cẩn thận, đừng để nó tái diễn lại, đừng để nó bị phát hiện’. Thế là tư tưởng đang nuôi dưỡng sợ hãi, đau khổ và vui thú. Tư tưởng phân chia. Đó là sự thật, dù bạn thấy nó hay không. Thế là vì biết tư tưởng tạo ra sự tách rời và vì vậy duy trì sự phân chia – bạn sẽ làm gì?

Người hỏi: Tư tưởng tự-phân chia chính nó, hay nó là cách chúng ta sử dụng những tư tưởng của chúng ta?

Krishnamurti: Ai là ‘chúng ta’? Ai là ‘cái tôi’ sử dụng tư tưởng mà phân chia?

Đừng đến bất kỳ kết luận nào, trước hết hãy lắng nghe điều gì người nói đang trình bày. Kiếm kế sinh nhai phải được thực hiện vì vậy tư tưởng phải được vận dụng ở đó. Tôi trở về nhà và tư tưởng nói, ‘gia đình của tôi’, ‘trách nhiệm của tôi’. Hay nó nói, ‘tôi có vui thú vô cùng trong tình dục’, ‘tôi đau khổ lắm vì nguời vợ của tôi có lẽ bỏ tôi’. Tư tưởng luôn luôn đang vận hành, đang nuôi dưỡng sự tách rời – người thầy, nguời môn đồ, sự thành công. Bạn sẽ làm gì, vì biết rằng tư tưởng tạo ra sự tách rời, mà có nghĩa sợ hãi, mà có nghĩa xung đột? Sự tách rời có nghĩa rằng sẽ không có hòa bình gì cả. Bạn có lẽ nói về hòa bình, tham gia một tổ chức mà hứa hẹn hòa bình, nhưng sẽ không có hòa bình chừng nào còn có sự tách rời bởi tư tưởng. Thế là hãy đối diện với sự kiện đó, điều gì sẽ xảy ra?

Người hỏi: Tôi tự-đồng hóa chính tôi cùng tư tưởng.

Krishnamurti: Ai là ‘cái tôi’ mà tự-đồng hóa chính nó cùng tư tưởng? Tư tưởng đã không tạo ra ‘cái tôi’ hay sao? ‘Cái tôi’ là những trải nghiệm của tôi, hiểu biết của tôi, sự thành công của tôi – tất cả là sản phẩm của tư tưởng. Và nếu bạn nói nó là cái ngã cao hơn, Thượng đế, nó vẫn còn là tư tưởng; bạn đã suy nghĩ về Thượng đế. Vì vậy bạn sẽ làm gì?

Người hỏi: Tư tưởng phải kết thúc?

Krishnamurti: Làm thế nào nó sẽ kết thúc? Hãy lắng nghe, thưa bạn, tư tưởng phải vận hành khi bạn làm việc gì đó một cách máy móc, thậm chí để lái một chiếc xe hơi. Bạn nói tư tưởng phải kết thúc hoàn toàn. Vậy thì bạn không thể kiếm sống, bạn không thể về nhà, bạn không thể nói năng. Thưa bạn, hãy nhìn ngắm về chính bạn, hãy tìm ra, hãy học hành về nó. Tư tưởng phải được sử dụng và tư tưởng cũng thấy rằng nó nuôi dưỡng sự tách rời. Vì vậy tư tưởng sẽ làm gì?

Người hỏi: Có vẻ rằng chúng ta đến mấu chốt này trong hầu hết mọi bàn luận. Câu hỏi của tôi là: đó là một câu hỏi mà có thể được trả lời?

Krishnamurti: Chúng ta sẽ tìm ra.

Người hỏi: Tôi trở nên sợ hãi, bởi vì tôi thấy sự bế tắc của nó.

Krishnamurti: Bây giờ bởi vì biết rằng bạn không biết phải làm gì, liệu bạn sẽ học hành, thưa bạn?

Người hỏi: Nếu điều đó có thể được.

Krishnamurti: Tại sao bạn nói ‘nếu điều đó có thể được’? Câu hỏi của tôi không phải là liệu điều đó có thể được hay không thể được, nhưng tôi đã hỏi, ‘Liệu bạn sẽ học hành về điều này?’ Học hành – nó hàm ý gì? Sự hiếu kỳ, đúng chứ? Đừng bất chợt không-đồng ý. Liệu bạn có háo hức, đam mê để học hành về điều này? Bởi vì điều này có thể giải quyết tất cả những vấn đề của chúng ta. Vì vậy bạn phải rất mãnh liệt, hiếu kỳ, đam mê để tìm ra. Bạn như thế chứ? Hay liệu bạn sắp sửa nói, ‘Tôi sẽ chờ đợi, từ trước đến nay tôi đã vận hành bằng những kết luận, tôi sẽ thành lập một kết luận khác và hành động từ đó’.

Nếu bạn muốn học hành, ba điều này tuyệt đối cần thiết: hiếu kỳ, háo hức và bạn phải có năng lượng; năng lượng đó cho bạn sự đam mê để tìm ra, để học hành. Bạn có những điều này chứ? Hay bạn chỉ muốn nói về điều này một cách ngẫu nhiên mà thôi?

Người hỏi: Nó là có một mục đích?

Krishnamurti: Không, thưa bạn, học hành không là học hành có một mục đích. Học hành có nghĩa có một cái trí muốn học hành, muốn tìm ra; giống như một em bé mà nói, ‘Em muốn biết hòn núi được làm bằng gì’.

Người hỏi: Tôi có lẽ trở nên quyến luyến đến học hành.

Krishnamurti: Thưa bạn, tại sao bạn diễn giải điều gì đã được nói thành những từ ngữ riêng của bạn? Tôi đã nói rằng người ta phải có nhiều năng lượng, người ta phải hiếu kỳ để tìm ra, và người ta phải kiên trì; không chỉ một phút đầy hiếu kỳ và phút kế tiếp lại nói, ‘Xin lỗi, tôi quá mệt mỏi, tôi chán lắm, tôi muốn ra ngoài và hút thuốc’. Vậy thì bạn không thể học hành.

Người hỏi: Tôi có một đòi hỏi cho sự chắc chắn. Tôi sợ hãi nếu tôi không có sự chắc chắn.

Krishnamurti: Hãy lắng nghe câu hỏi đó: ‘Tôi sẽ học hành nếu nó bảo đảm cho tôi sự chắc chắn hoàn toàn trong suốt phần còn lại thuộc sống của tôi’.

Người hỏi: Sự tách rời này cho tôi một cảm giác của an toàn và tôi cần ảo tưởng này.

Krishnamurti: Và bạn xuất hiện và quấy rầy sự an toàn của tôi! Vì vậy tôi bị sợ hãi, tôi không muốn học hành. Đây là điều gì tất cả các bạn đang làm! Tôi đã tìm được sự hài lòng vô cùng trong viết một quyển sách và tôi biết tôi vận hành từ sự tách rời, nhưng quyển sách đó cho tôi sự nổi tiếng, tiền bạc, địa vị. Đừng nói với tôi, ngôi nhà đang cháy, nhưng đừng quấy rầy tôi!

Chúng ta hãy tiến tới từ điều này. Nếu tư tưởng là cái nguồn của tất cả sự tách rời và tuy nhiên tư tưởng phải được sử dụng, điều gì sẽ xảy ra? Làm thế nào tư tưởng sẽ không vận hành và tuy nhiên lại vận hành?

Tư tưởng chịu trách nhiệm cho sự tách rời và tất cả những kết luận là những tách rời. Làm ơn thấy điều đó. ‘Tôi phải được an toàn’, ‘Tôi sợ hãi sự không-chắc chắn’. Nhưng có lẽ có một cách sống mà sẽ cho bạn sự an toàn vật chất – mà là điều gì bạn mong muốn – vẫn vậy sự tự do tâm lý. Sự tự do đó sẽ mang lại sự an toàn vật chất hoàn toàn, nhưng bạn không thấy điều này; vì vậy chúng ta sẽ học hành.

Nếu tư tưởng chịu trách nhiệm cho sự tách rời và vẫn vậy tư tưởng phải vận hành với mục đích để tồn tại, vậy thì tư tưởng sẽ làm gì? Bạn hiểu rõ câu hỏi của tôi? Nếu bạn không hiểu rõ nó, làm ơn chúng ta hãy thâm nhập vào chính câu hỏi. Tôi phải sử dụng tư tưởng để đi từ đây đến nơi tôi sống, để kiếm tiền, để đi tới chỗ làm của tôi và vận hành đúng cách. Và tuy nhiên chính tư tưởng thấy rằng nó là nguyên nhân của sự tách rời và vì vậy sự xung đột. Tư tưởng thấy nó phải vận hành, và tư tưởng thấy chính nó đang tạo ra sự tách rời.

Người hỏi: Đang thấy sự tách rời, thực sự là một kết nối giữa những mảnh?

Krishnamurti: Không. Thưa bạn, nó không là một kết nối, bạn không thể sắp xếp những mảnh vào chung và biến nó thành tổng thể. Nhiều tay quay của bánh lái không làm thành bánh lái, chính là cách bạn sắp xếp những tay quay vào chung mới làm thành bánh lái.

Người hỏi: Bởi vì chúng ta phải dùng tư tưởng, và bởi vì chúng ta không muốn sự tách rời, liệu chúng ta không thể chỉ trở nên nhận biết được khuynh hướng của tư tưởng để sản sinh sự tách rời này hay sao?

Krishnamurti: Nếu bạn nhận biết được rằng tư tưởng tạo ra sự tách rời, chính sự nhận biết được toàn tiến trình tạo ra một chất lượng hoàn toàn khác hẳn. Đó là điều gì bạn đang nói? Đó là điều gì đang xảy ra cho bạn? Hãy cẩn thận, thưa bạn, hãy thâm nhập điều này rất cẩn thận. Tư tưởng phải được vận dụng, và tư tưởng cũng nhận ra rằng nó nuôi dưỡng sự tách rời và thế là sự xung đột và sợ hãi và tất cả sự đau khổ trong thế giới. Tuy nhiên bạn đang gợi ý, chính tư tưởng phải nhận biết được toàn tiến trình này. Bây giờ hãy thấy điều gì xảy ra. Chúng ta đã nói tư tưởng là nền tảng của sự tách rời; vì vậy khi tư tưởng trở nên nhận biết được chính nó và làm thế nào nó nuôi dưỡng sự tách rời, tư tưởng tự-phân chia chính nó vào cái này hay cái kia.

Người hỏi: Chúng ta phải sử dụng tư tưởng và phải nhận biết được loại tư tưởng mà đang gây ra sự tách rời.

Krishnamurti: Hãy thâm nhập vào nó chầm chậm. Bạn có ý gì qua từ ngữ ‘conscious’ nhận biết được?

Người hỏi: Thấy.

Krishnamurti: Bạn có ý gì qua từ ngữ ‘seeing’ thấy? Bạn thấy tiến trình này một cách máy móc? Bởi vì bạn đã nghe những từ ngữ, bạn đã hiểu rõ theo trí năng, và bạn thấy cùng ý định của áp dụng những từ ngữ này và sự kết luận trí năng cho thấy. Hãy cẩn thận, đừng nói ‘không’. Bạn đang thấy cùng một kết luận hay bạn chỉ đang thấy? Bạn đã hiểu rõ chứ?

Người hỏi: Tại thời điểm ông đưa ra câu hỏi này, chính ông thực sự đang đưa ra câu hỏi? Bởi vì dường như đối với tôi, nếu có một câu hỏi tại thời điểm này, lại nữa nó là một tách rời.

Krishnamurti: Người phụ nữ này gợi ý, nếu ông đang đưa ra một câu hỏi, vậy thì lại nữa ông đang bắt đầu một tách rời.

Người hỏi: Và nếu như thế, toàn sự tìm hiểu này là gì? Nó có giá trị gì?

Krishnamurti: Tôi sẽ giải thích nó cho bạn. Bạn đến mấu chốt này và đưa ra câu hỏi. Và người phụ nữ hỏi, ‘Ai đang đưa ra câu hỏi?’ Nó là tư tưởng đang đưa ra câu hỏi? Nếu đúng, vậy thì lại nữa nó là một phân chia. Tôi đang hỏi nó bởi vì bạn đang học hành. Vì vậy tôi sẽ tìm ra. Tôi có bức tranh này – cái trí thấy rõ – làm thế nào tư tưởng đã tách rời; tư tưởng phải vận hành và thấy điều này. Nếu bạn thực sự thấy điều này một cách trọn vẹn, không còn nghi vấn nữa. Bạn chỉ có thể thấy điều này nếu không có kết luận, không có ham muốn để giải quyết nó, để vượt khỏi nó. Chỉ khi nào bạn thấy toàn hệ thống máy móc của tư tưởng một cách trọn vẹn, nó làm việc như thế nào, nó vận hành như thế nào, có cái gì đằng sau tất cả điều này – vậy thì vấn đề được giải quyết. Vậy thì bạn luôn luôn đang vận hành một cách không-tách rời; mặc dù bạn đi làm việc, nó là một hành động không-tách rời nếu bạn thấy tổng thể của nó. Nếu bạn không như thế, vậy thì bạn phân chia thành văn phòng, gia đình, bạn, tôi. Lúc này, bạn thấy tổng thể của nó?

Người hỏi: Thưa ông, ông đang gợi ý rằng có thể tiếp tục một sống không-phân hai và vẫn vận hành trong xã hội?

Krishnamurti: Tôi đang giải thích nó cho bạn, thưa bạn, nếu bạn thấy tổng thể hệ thống máy móc này của tư tưởng, không chỉ một phần của nó, tổng thể bản chất, cấu trúc, và chuyển động của nó.

Người hỏi: Làm thế nào ông có thể lắng nghe nó mau lẹ hơn?

Krishnamurti: Bằng lắng nghe ngay lúc này! Bạn thấy không, lại nữa có sự ham muốn để thành tựu! Điều đó có nghĩa bạn không đang lắng nghe gì cả; đôi mắt của bạn, đôi tai của bạn, bị cố định vào nơi nào khác.

Vì vậy, thưa bạn, câu hỏi của tôi là, đang hỏi như một người bạn, liệu bạn thấy tổng thể của điều này? Và người bạn nói: ‘Bạn phải thấy nó, ngược lại bạn sẽ sống một tồn tại đau khổ vô tận; bạn sẽ có những chiến tranh, bạn sẽ có những khốn cùng như thế – vì Chúa hãy thấy điều này! Và tại sao bạn không thấy? Điều gì đang ngăn cản bạn? Tham vọng của bạn? Sự lười biếng của bạn? Vô vàn kết luận mà bạn có?

Bây giờ, ai sẽ trả lời nó?

Người hỏi 1: Tại sao trả lời nó? Chỉ thực hiện nó.

Người hỏi 2: Tôi biết tôi có những kết luận, nhưng tôi không thể loại bỏ chúng, chúng cứ tiếp tục.

Người hỏi 3: Làm thế nào chúng ta có thể vĩnh viễn được an toàn?

Krishnamurti: Đó là cùng câu hỏi cũ kỹ. Hãy bảo cho tôi làm thế nào để được an toàn; đó là câu hỏi muôn đời của con người.

Người hỏi: Có lẽ sẽ rất tốt để trở nên nhận biết được rằng chúng ta đang sống ngay lúc này và không phải hôm qua hay năm ngoái. Nhiều chú ý của chúng ta bị cuốn theo bởi đang sống trong quá khứ và đang mơ về tương lai.

Krishnamurti: Liệu bạn có thể sống trong hiện tại? Mà có nghĩa đang sống một sống không-thời gian.

Người hỏi: Theo vật chất, tôi đang sống.

Krishamurti: Tôi đang hỏi bạn, thưa bạn, liệu người ta có thể sống trong hiện tại? Muốn sống trong hiện tại phải không có thời gian, không có quá khứ, không có tương lai, không có thành công, không có tham vọng. Liệu bạn có thể thực hiện nó?

Người hỏi: Chỉ một ít thôi. (Tiếng cười) Chính sự tiến hành của xây dựng cái gì đó, chúng ta hãy ví dụ một ngôi nhà, có nghĩa phải có một chương trình.

Krishnamurti: Dĩ nhiên, thưa bạn. Muốn xây dựng một ngôi nhà bạn phải có một kiến trúc sư, kiến trúc sư vẽ một bản thiết kế, và nhà thầu xây dựng tùy theo kế hoạch đó. Trong cùng cách chúng ta muốn một kế hoạch. Bạn là kiến trúc sư, cho tôi một kế hoạch và tôi sẽ vận hành tùy theo kế hoạch đó.

Người hỏi: Tôi không đang nói điều đó. Tôi đã nói chúng ta muốn xây dựng một ngôi nhà mà là một việc cụ thể phải thực hiện. Chúng ta phải lên kế hoạch những việc nào đó . . .

Krishnamurti: Vậy là bạn sử dụng tư tưởng.

Người hỏi: Vậy là chúng ta không thể chỉ sống trong hiện tại.

Krishnamurti: Tôi đã không bao giờ nói điều đó, thưa bạn. Khi bạn suy nghĩ câu hỏi này rất cẩn thận, bạn sẽ không hỏi, ‘Làm thế nào tôi sẽ sống trong hiện tại?’ Nếu bạn thấy bản chất và cấu trúc của tư tưởng rất rõ ràng, vậy thì bạn sẽ phát giác rằng bạn có thể vận hành từ một trạng thái của cái trí mà luôn luôn được tự do khỏi tất cả tư tưởng, và tuy nhiên lại sử dụng tư tưởng. Đó là thiền định thực sự, thưa bạn, không phải tất cả cái mớ giả mạo đó.

Lúc này cái trí bị chật cứng bởi cái đã được biết, mà là sản phẩm của tư tưởng. Cái trí bị nhét đầy bởi hiểu biết quá khứ, trải nghiệm quá khứ, toàn ký ức mà là bộ phận của bộ não – nó bị chôn chặt bởi cái đã được biết. Tôi có lẽ diễn giải cái đã được biết dựa vào tương lai hay dựa vào hiện tại, nhưng nó luôn luôn từ cái đã được biết. Do bởi chính cái đã được biết này mà phân chia, ‘biết quá khứ’ ‘tôi không biết’ ‘tôi sẽ biết’. Quá khứ này. Cùng tất cả kho dự trữ ký ức của nó nói, ‘Hãy làm điều này, đừng làm điều kia’, ‘Điều này sẽ cho bạn sự chắc chắn, điều kia sẽ không cho bạn sự chắc chắn’.

Vì vậy khi tổng thể cái trí này, gồm cả bộ não, được trống không khỏi cái đã được biết, lúc đó bạn sẽ sử dụng cái đã được biết khi nó cần thiết, nhưng lại vĩnh viễn đang vận hành từ cái không biết được – từ cái trí được tự do khỏi cái đã được biết. Thưa bạn, điều này xảy ra, nó không khó khăn như bạn tưởng đâu. Nếu bạn có một vấn đề, bạn suy nghĩ về nó trong một hay hai ngày, bạn nghiền ngẫm nó, và bạn mệt mỏi vì nó, bạn không biết phải làm gì, bạn đi ngủ. Sáng hôm sau, nếu bạn nhạy cảm, bạn đã tìm được câu trả lời. Đó là, bạn đã cố gắng trả lời vấn đề này dựa vào điều gì gây lợi lộc, điều gì là thành công, điều gì sẽ mang lại cho bạn sự chắc chắn, dựa vào cái đã được biết, mà là tư tưởng. Và sau khi vận dụng mọi tư tưởng, tư tưởng nói, ‘Tôi mệt mỏi quá’. Và sáng hôm sau bạn đã tìm được câu trả lời. Đó là, bạn đã vận dụng cái trí, vận dụng tư tưởng đến tận cùng, và buông bỏ nó. Vậy là bạn thấy cái gì đó hoàn toàn mới mẻ. Nhưng nếu bạn cứ luôn luôn vận dụng tư tưởng của bạn, hình thành kết luận này sau kết luận đó – mà là cái đã được biết – vậy thì chắc chắn, bạn không bao giờ thấy bất kỳ điều gì đó mới mẻ.

Điều này đòi hỏi một tỉnh thức lạ thường phía bên trong, một ý thức phía bên trong của trật tự; không phải vô-trật tự, nhưng trật tự.

Người hỏi: Liệu không có một phương pháp để tiến hành?

Krishnamurti: Hãy quan sát, thưa bạn – tôi thức dậy, bước vài bước và xuống lầu. Đó là một phương pháp để tiến hành? Tôi chỉ thức dậy và làm nó một cách tự nhiên, tôi không sáng chế một phương pháp trước và tuân theo nó – tôi thấy nó. Bạn không thể rút gọn mọi thứ đến một phương pháp!

Người hỏi: Liệu có bao giờ ông có thể làm trống không kho dự trữ của những ấn tượng này mà ông đã có?

Krishnamurti: Bạn đã đưa ra một câu hỏi sai lầm. Đó là một câu hỏi sai lầm bởi vì bạn nói ‘Liệu có bao giờ ông có thể’. Ai là ‘ông’ và bạn có ý gì qua từ ngữ ‘ever’ có bao giờ? Mà có nghĩa: liệu có thể được?

Thưa các bạn, hãy theo dõi, chúng ta không bao giờ đưa ra một nghi vấn không đáp án – chúng ta luôn luôn đang đưa ra nghi vấn của điều gì có thể được. Nếu bạn đưa ra một nghi vấn không đáp án, vậy thì cái trí của bạn phải tìm ra đáp án dựa vào điều gì không thể được – không phải dựa vào điều gì có thể được. Tất cả những khám phá khoa học vĩ đại đều được đặt nền tảng trên điều này, điều gì không thể được. Không thể đi tới mặt trăng được. Nhưng nếu bạn nói, ‘Điều đó có thể được’ vậy thì bạn buông bỏ nó. Bởi vì điều đó không thể được, ba trăm ngàn người hợp tác và làm việc về nó, ngày đêm – họ dồn hết tâm trí vào nó và đã đi tới mặt trăng. Nhưng chúng ta không bao giờ đặt ra nghi vấn không đáp án! Nghi vấn không đáp án là thế này: liệu cái trí có thể tự-làm trống không chính nó khỏi cái đã được biết? – tự nó, không phải bạn làm trống không cái trí. Đó là một nghi vấn không đáp án. Nếu bạn đặt nó ra bằng một khẩn thiết vô cùng, bằng nghiêm túc, bằng đam mê, bạn sẽ tìm ra. Nhưng nếu bạn nói, ‘Ồ, điều đó có thể được’, vậy thì bạn đã bị trói buộc. 

Ngày 5 tháng 8 năm 1970