HỘI
CHÚNG TỲ KHEO
TRONG
THỜI ĐỨC PHẬT CÒN TẠI THẾ
Trong
kinh “Niệm Hơi thở vô Hơi thở ra” số 118, Kinh Trung Bộ,
đức Phật dạy cho chúng ta rõ sự sinh hoạt giữa Thế Tôn
và các đệ tử của Ngài, và nhờ đó chúng ta hình dung được
nếp sống của chư Tăng Tỳ kheo và những bài thuyết pháp
do Thế Tôn giảng dạy.
Kinh
“Niệm Hơi thở vô Hơi thở ra” kể rằng:
“Thời
ấy đức Phật sống ở Xá-vệ tại Đông Viên Lộc Mẫu giảng
đường cùng với một số Thượng tọa thời danh như ngài
Xá Lợi Phất, Tôn giả Mục Kiền Liên, Ma-ha Ca-chiên-diên,
Đại Câu-hy-la, Đại Kiếp-tân-na, Tôn giả Thuần-đà, Tôn
giả A-na-luật-đà, Tôn giả Ly-bà-đa, Tôn giả A-nan-đà; cùng
nhiều bậc Thượng tọa có thời danh khác. Lúc bấy giờ một
số Thượng tọa Tỳ kheo giảng dạy 10 tân Tỳ kheo. Một số
Thượng tọa Tỳ kheo khuyến giáo giảng dạy cho 20 tân Tỳ
kheo, cho 30, 40... và các tân Tỳ kheo được các Thượng tọa
Tỳ kheo khuyến giáo, giảng dạy, ý thức rõ ràng những quả
vị cao diệu, tiệm thứ, thù thắng đã chứng đạt được.
“Lúc
bấy giờ Thế Tôn vào ngày Bố-tát ngày rằm, vào đêm trăng
tròn sau ngày tự tứ đang ngồi ngoài trời với chúng Tỳ
kheo đoanh vây.
“Thế
Tôn nhìn trong chúng Tỳ kheo đang yên lặng, đang hết sức
yên lặng rồi bảo các Tỳ kheo: “Ta được thỏa mãn, này
các Tỳ kheo với đạo lộ này tâm ta được thỏa mãn, này
các Tỳ kheo với đạo lộ này. Do vậy, này các Tỳ kheo hãy
tinh tấn hơn nữa để chứng đạt những gì chưa chứng đạt,
để chứng đắc những gì chưa chứng đắc, để chứng ngộ
những gì chưa chứng ngộ. Ta sẽ ở đây tại Xá vệ cho đến
tháng tư lễ Komudi”. Những Tỳ kheo địa phương được nghe
Thế Tôn sẽ ở đây, tại Xá-vệ cho dến tháng tư Komudi.
Các Tỳ kheo tụ họp tại Savatthi, để yết kiến Thế Tôn.
Và các Thượng tọa Tỳ kheo lại càng khuyến giáo giảng dạy
tân học Tỳ kheo nhiều hơn nữa.
“Lúc
bấy giờ vào ngày Bố-tát, ngày rằm vào đêm trăng tròn,
ngày lễ Komudi vào tháng tư. Thế Tôn đang ngồi ngoài trời,
xung quanh có chúng Tỳ kheo đoanh vây.
“Rồi
Thế Tôn sau khi nhìn xung quanh chúng Tỳ kheo đang yên lặng,
đang hết sức yên lặng liền bảo chúng Tỳ kheo: “Hội chúng
này, này các Tỳ kheo, không có lời dư thừa, đã được an
trú trong lõi cây an tịnh. Chúng Tỳ kheo như thế này, này
các Tỳ kheo, hội chúng như thế này, này các Tỳ kheo, là
một hội chúng đáng được cung kính, đáng được tôn trọng,
đáng được cúng dường, đáng được chắp tay, là phước
điền vô thượng ở đời. Chúng Tỳ kheo như thế này, hội
chúng như thế này là một hội chúng, bố thí ít được phước
báu nhiều, bố thí nhiều càng được phước báu nhiều hơn
nữa. Chúng Tỳ kheo như thế này, này các Tỳ kheo là một
hội chúng khó thấy ở đời. Chúng Tỳ kheo như thế này,
hội chúng như thế này, này các Tỳ kheo là một hội chúng
xứng đáng đi nhiều do tuần với một bao lương thực trên
vai để đến yết kiến. Chúng Tỳ kheo này là như vậy. Hội
chúng này là như vậy, này các Tỳ kheo. Này các Tỳ kheo, trong
chúng Tỳ kheo này có những vị Tỳ kheo là vị A-la-hán, các
lậu hoặc đã tận, Phạm hạnh đã thành, các việc nên làm
đã làm, đã đặt gánh nặng xuống, mục đích Đã thành đạt,
hữu kiết sử đã đoạn tận, được giải thoát nhờ chánh
trí. Này các Tỳ kheo, những bậc Tỳ kheo như vậy có mặt
trong hội chúng này. Này các Tỳ kheo trong chúng Tỳ kheo này
có bậc đã đoạn trừ năm hạ phần kiết sử được hóa
sanh từ nơi đây được nhập Niết Bàn, không còn trở lui
đời này nữa. Các bậc Tỳ kheo như vậy, này các Tỳ kheo
có mặt trong hội chúng Tỳ kheo này. Này các Tỳ kheo, trong
chúng Tỳ kheo này có những Tỳ kheo đã đoạn trừ ba hạ
phần kiết sử, đã làm cho muội lược tham, sân, si, là bậc
Nhất Lai, sau khi sanh vào đời này một lần nữa, sẽ đoạn
tận khổ đau. Các bậc Tỳ kheo như vậy có mặt trong hội
chúng Tỳ kheo này. Này các Tỳ kheo, trong chúng Tỳ kheo này
có những vị đã đoạn tận ba kiết sử là bậc Dự lưu,
không còn đọa vào ác đạo, chắc chắn sẽ được giác ngộ,
các bậc Tỳ kheo như vậy có mặt trong hội chúng Tỳ kheo
này.
“Này
các Tỳ kheo, trong chúng Tỳ kheo này có nhưng Tỳ kheo là những
vị sống chuyên tâm, chú tâm tu tập bốn niệm xứ, tu tập
bốn chánh cần, tu tập bốn như ý túc, tu tập năm căn, năm
lực, tu tập bảy giác chi, tu tập Thánh đạo tám nghành...
Này các Tỳ kheo, trong hội chúng Tỳ kheo này có những Tỳ
kheo sống chuyên tâm, chú tâm tu tập từ tâm, tu tập bi tâm,
tu tập hỷ tâm, tu tập xả tâm, tu tập quán bất tịnh, tu
tập vô thường tưởng. Các bậc Tỳ kheo như vậy có mặt
trong hội chúng Tỳ kheo này.
“Này
các Tỳ kheo, trong hội chúng Tỳ kheo này, có những Tỳ kheo
chuyên tâm, chú tâm tu tập niệm hơi thở vô hơi thở ra. Pháp
môn này được tu tập được làm cho sung mãn đưa đến quả
lớn, đưa đến công đức lớn. Niệm hơi thở vô hơi thở
ra này được tu tập, được làm cho sung mãn đưa đến bốn
niệm xứ được viên mãn. Bốn niệm xứ được tu tập, được
làm cho sung mãn khiến cho bảy giác chi được viên mãn. Bảy
giác chi được tu tập, được làm cho sung mãn khiến cho mình
giải thoát được viên mãn”.
Kinh
này cho chúng ta thấy đức Phật thường hay lựa đêm rằm
có trăng tròn, quy tụ lại xung quanh Ngài ở ngoài trời, một
số Tỳ kheo thời danh, đó là những bậc đã hành trì có
kết quả các pháp môn Ngài dạy. Trong buổi họp đầu tiên,
sau ngày tự tứ trăng rằm, Ngài chứng kiến sự im lặng kỳ
diệu của các đại đệ tử của Ngài vậy, Thế Tôn mới
tuyên bố: “Ta được thỏa mãn, này các Tỳ kheo, với đạo
lộ này, tâm ta được thỏa mãn, này các Tỳ kheo, với đạo
lộ này, tâm ta dược thỏa mãn, này các Tỳ kheo với đạo
lộ này. Do vậy này các Tỳ kheo, hãy tinh tấn hơn nữa để
được chứng đạt những gì chưa chứng đạt, để chứng
đắc những gì chưa chứng đắc, để chứng ngộ những gì
chưa chứng ngộ. Ta sẽ ở đây, tại Xá-vệ cho đến tháng
tư Komudi. Chứng kiến các vị Tỳ kheo đang vây quanh, Ngài
cảm thấy thỏa mãn về đạo lộ Ngài dạy cho các Thánh đệ
tử và khởi lên lời sách tấn khuyến các đệ tử hãy tinh
tấn hơn nữa. Trong đêm tháng Komudi, đức Phật trực tiếp
tán thán công hạnh tu tập của chúng Tỳ kheo, khen chúng Tỳ
kheo như vậy xứng đáng được cúng dường, một hội chúng
hy hữu ở đời, xứng đáng để được yết kiến. Trong hội
chúng ấy có các vị đã chứng A-la-hán, đã chứng quả Bất
lai, đã chứng quả Nhất lai, đã chứng quả Dự lưu. Trong
hội chúng này lại có những vị chuyên tâm, chú tâm tu tập
ba mươi bảy pháp trợ đạo, chuyên tâm chú tâm tu tập bốn
Vô lượng tâm, quán bất tịnh, quán vô thường.
Cũng
trong hội chúng này, có các Tỳ kheo tu tập “Niệm hơi thở
vô hơi thở ra”. Niệm hơi thở vô hơi thở ra được tu tập
được làm cho sung mãn, đưa đến quả lớn, công đức lớn.
Niệm hơi thở vô hơi thở ra được tu tập được làm cho
sung mãn khiến bốn Niệm xứ được viên mãn. Bốn niệm xứ
được tu tập được làm cho viên mãn khiến cho bảy giác
chi được viên mãn. Bảy giác chi được tu tập được làm
cho viên mãn khiến cho mình giải thoát được viên mãn.
Như
vậy, chúng ta chứng kiến hai buổi họp chúng giữa Thế Tôn
với các đại đệ tử nhân ngày Bố-tát, ngày trai giới.
Chúng ta hình dung được cảnh trí thiêng liêng, lắng đọng
tâm tư giữa Đạo Sư với đệ tử, bậc Đạo Sư bằng lòng
vì thấy phương pháp hành trì của mình được các đệ tử
tu tập thành quả. Còn các đệ tử thì hân hoan vui sướng
tu tập vì thấy sự cố gắng của mình đều đem lại thành
quả vi diệu.