An Lạc Và Tự Tại Trong Đời Sống Thường Nhật

AN LẠC VÀ TỰ TẠI
TRONG ĐỜI SỐNG THƯỜNG NHẬT

Lama Zopa
  La Sơn Phúc Cường

Hạnh phúc mà chúng ta khát khao, niềm an vui mà ta nỗ lực vươn tới, những khổ đau mà ta cố tận trừ, tất cả đều tới từ tâm của mỗi người, không tới từ môi trường bên ngoài, không tới từ người khác. Chúng sinh khổ đau bởi chưa điều phục được dòng tâm mình. Họ để cho những phiền não si mê, bất mãn, ghanh tỵ, ích kỷ tự do hoành hành. Thay vì chiến thắng và điều phục chúng, họ lại nhận phần thất bại về mình. Đó là tất cả những gì đời sống hàng ngày của chúng sinh khổ đau đang trải qua.  Nếu nỗ lực rèn luyện tâm, chúng ta sẽ tìm thấy hạnh phúc, niềm an lạc trong đời sống thường nhật và những khổ đau không mong muốn sẽ chấm dứt.

Nếu muốn có sự an vui trong đời sống thường nhật, thậm chí nếu như ta chưa hoàn toàn vượt trên được những mong muốn cá nhân, chưa trọn vẹn làm lợi ích hữu tình thì ít nhất ta cũng có thể rèn luyện tâm bình đẳng, thấu hiểu rằng ta và chúng sinh đều bình đẳng giống nhau ở mong cầu hạnh phúc. Ai cũng mong cầu hạnh phúc và niềm an lạc, chẳng ai muốn phải trải qua khổ đau dù là nhỏ nhất.

Nuôi dưỡng tâm Bình đẳng

Nếu tư duy kỹ càng bạn sẽ thấy bản thân mình, gia đình mình, bạn bè mình, những đồng nghiệp, tất thảy mọi người trên thế giới, cả những loài động vật, côn trùng nhỏ nhiệm, thực sự thì tất thảy chúng sinh đều mong cầu hạnh phúc và bình an, chẳng ai chẳng loài nào mong muốn khổ đau cả. Bởi vậy chẳng có một lý do hợp lý nào khi cho rằng hạnh phúc và bình an của mình quan trọng hơn của người khác và loài khác cả. Bạn hãy hướng tâm về những người mà mình không thích, những người từng nói xấu hay làm hại bạn, thực ra họ cũng bình đẳng giống bạn. Bạn không thể tìm thấy bất kỳ một lý do nào để chứng minh rằng hạnh phúc và khao khát được tự do khỏi khổ đau của người mà bạn thân yêu lại quan trọng hơn hạnh phúc của những người từng làm tổn hại bạn. Rồi hãy hướng tâm tới những người trong gia đình, nơi làm việc, mọi người trong xã hội, trong đất nước, toàn bộ thế giới và tất thảy chúng sinh. Dù cho có khác nhau về ngôn ngữ, văn hóa, màu da thì họ cũng đều bình đẳng ở mong cầu hạnh phúc và tránh khổ đau. Bạn và những người từng làm phiền bạn cũng đều giống nhau như vậy. Và thêm nữa, bạn và tất cả mọi người đều xứng đáng được ân hưởng hạnh phúc và vượt trên khổ đau ở đời sống này. Trong đời sống bạn và mọi người đều cần sự giúp đỡ từ người khác và mọi người cũng cần tới bạn. Như thế thì chẳng có lý do gì bạn lại làm tổn hại người khác chỉ vì lợi ích vị kỷ và hạnh phúc của riêng mình. Nếu thật như vậy thì thật bất hạnh ta đã bị chi phối bởi một tâm thức nhỏ nhen và hạn hẹp.

Nếu trong gia đình, một đôi vợ chồng, ít nhất một người biết nuôi dưỡng dòng tâm bình đẳng thì sẽ có nhiều an lạc và hòa hợp. Bình đẳng mà tôi vừa nói tới ở trên là một thực tế, nhưng người đời thường hiểu sai lệch và luôn nghĩ: “tôi quan trọng hơn người khác, hơn tất cả chúng sinh khác”, mặc dù chẳng có lý do thuyết phục nào cho suy nghĩ đó cả. Thực sự “một cái tôi quan trọng hơn người khác” không tồn tại; đó là một tri kiến lầm lạc và nếu cứ bám chấp vào tri kiến đó sẽ rất nực cười, nhưng đó là là thứ chúng ta làm trong đời sống hàng ngày. Đó là nhân của mọi rắc rối và xung đột.

Những lầm sai của sự nuông chiều bản ngã

Tư tưởng ích kỷ bản ngã là nguồn cội của tất cả sự tham lam, thất bại, xung đột, bất mãn, tranh đấu và mọi rắc rối của đời sống thường nhật. Tư tưởng ích kỷ càng lớn thì các rắc rối càng lớn theo, chúng ta càng ích kỷ tự lợi, chỉ chăm chăm cho hạnh phúc của riêng mình thì chúng ta càng bất an và thất bại. Chúng ta thậm chí tức giận một cách vô cớ với những chú chim đang hót líu lo ngoài khung cửa dù chúng chả có ý định làm phiền ta, trong khi những người khác lại thấy an lạc trước những âm thanh dễ chịu thì những người ích kỷ như chúng ta lại thấy khó chịu, bực dọng. Chúng ta thậm chí bực tức với những chú chó sủa ngoài đường hay cả với những luồng gió ở bụi cây! Nếu thức ăn mang tới cho ta có hơi nguội một chút, chúng ta cứ quan trọng hóa vấn đề lên và coi đó là rắc rối lớn.

Mọi rắc rối và bất an tới từ tâm ích kỷ. Nếu mang nó xuống phố, anh ta sẽ bất an, nếu ở nhà anh ta cũng sẽ bất an, dù đi đâu làm gì cũng không bao giờ được hài lòng và hạnh phúc. Bạn có thể thấy rõ điều này đặc biệt đúng với các cặp vợ chồng ích kỷ, họ tranh cãi suốt ngày. Họ tranh cãi trong vườn, trong phòng ăn, khi ăn trưa, lúc ăn tối. Thời gian duy nhất không tranh cãi chính là lúc họ không ở cạnh nhau. Nhưng nếu ít nhất chỉ một trong 2 người biết nhẫn nại, bỏ bớt những bám chấp một vài sự ích kỷ cho riêng mình, chắc chắn mối quan hệ của họ sẽ trở nên bình an và hòa hợp. Càng biết buông xả, bình an và hòa hợp càng lớn hơn.

Bởi vậy điều quan trọng trước hết là cần thay đổi tâm thức, thực hành bình đẳng tâm, rèn luyện tâm để bớt dần đi sự ích kỷ chỉ quan tâm tới sự an vui của bản thân. Còn nếu tâm mình luôn bị chi phối bởi thái độ ích kỷ tự lợi, nếu ta không biết rèn luyện tâm, thì dù ta có sống một tỷ năm, một tỷ kỷ cũng sẽ chẳng có lợi lạc gì, chúng ta sẽ chẳng thể có được bất kỳ sự bình an nào mà chỉ có những chướng ngại, bất mãn. Như thế càng sống lâu sẽ lại càng bất an và do bất an ta lại đổi người chồng khác, người vợ khác, thay đổi hoàn cảnh bên ngoài hàng triệu lần nhưng vẫn cứ bất an, chúng ta không bao giờ tìm thấy niềm an vui đích thực trong đời sống làm người.

Bạn có thể thấy những lập luận trên rất lô-gic và rõ ràng. Nếu một ai đó đối xử tệ, phê phán bạn, soi mói và nó làm bạn tổn thương. Nhưng nếu không quá coi trọng mình, nếu không bám chấp vào những vui thích của bản thân thì dù họ có phê phán hay diễu cợt bạn cũng chẳng bao giờ bị tổn thương cả. Tâm bạn tổn thương là do mình quá coi trọng bản thân thôi.

Để có thể điều phục và tận trừ tư tưởng ích kỷ tự lợi, bạn nên coi nó như kẻ thù, giống như một kẻ gây phiền não bên ngoài vậy. Hãy không ngừng tư duy về những tác hại mà ích kỷ tự lợi mang lại. Thậm chí bạn thực hành Phật pháp, dù cho bất kỳ điều gì bạn làm bằng thân, khẩu, ý nhưng sẽ không thể trở thành Pháp, đó là tác hại mà ích kỷ mang lại. Hành động của bạn không trở thành Pháp bởi vì bạn bị ích kỷ chi phối. Thậm chí chúng ta thụ nhận rất nhiều giáo pháp từ các bậc thầy, khi phải đối mặt với chướng ngại chúng ta không thể nhớ tới giáo pháp để đưa vào thực hành. Khi một ai đó đối xử không tốt, phê phán ta, chúng ta thậm chí không thể nhớ được cần phải thực hành pháp thiền nào khi ấy. Tại sao? Bởi vì chúng ta bị tâm ích kỷ dẫn đường. Khi ấy thậm chí chư Phật ba đời có tới trước ta, ban cho ta giáo pháp trong hàng trăm năm thì giáo pháp cũng không mang lại lợi lạc gì bởi vì giáo pháp đã không làm ta chuyển tâm. Nếu ta không tự nỗ lực từ phía mình thì dù cho có bậc thầy vĩ đại tới cỡ nào, cũng sẽ chẳng có chuyển biến nào xảy ra, sự an lạc nội tâm không bao giờ có.

Dù cho ta có đang thực hành Phật pháp và thụ nhận rất nhiều giới nguyện, giới Biệt giải thoát, giới Bồ tát, giới Mật thừa, nhưng ta không thể giữ giới nguyện nào thanh tịnh và viên mãn cả. Khi ấy những mong nguyện cho bản thân ta cũng sẽ chẳng bao giờ được viên mãn, những hành động chúng ta làm cho bản thân cũng không trọn vẹn. Ích kỷ không chỉ ngăn trở chúng ta thành công thế tục mà còn ngăn trở chúng ta tiến bộ trên con đường tâm linh và trải nghiệm sự an lạc giải thoát. Nó ngăn trở chúng ta làm lợi ích cho tha nhân và cũng có thể nói rằng chúng ta đang làm tổn hại cho chúng sinh.

Nếu tư duy kỹ càng bạn sẽ thấy rằng ích kỷ tự lợi chắc chắn làm tổn hại chúng sinh. Nếu không có sự chứng ngộ, chúng ta không thể làm lợi ích cho mọi người, không thể dẫn dắt mọi người một cách chân xác và thanh tịnh, chúng ta không thể giúp họ thoát khỏi khổ đau và đưa họ tới hạnh phúc viên mãn. Bởi vậy, bản thân việc giữ thái độ ích kỷ mang lại tổn hại to lớn cho khả năng làm lợi ích chúng sinh của chính chúng ta. Điều này rất rõ ràng.

Hạnh Nhẫn – pháp thực hành tâm yếu trong đời sống

Bởi vậy, điều đầu tiên chúng ta cần làm trong đời sống thường nhật là thay đổi động cơ và thái độ sống của mình, và khi phải đối mặt với một kẻ thù, với những người gây tổn hại và phiền não tới ta, hãy thực hành hạnh nhẫn với họ. Khi một ai làm phiền ta chính là lúc ta có cơ hội hành hạnh nhẫn. Ít nhất ta cũng có thể thực hành tâm bình đẳng, vượt trên những ích kỷ bản thân và biết trân trọng mọi người, hãy tư duy về lòng tốt của mọi người và những hạn hẹp của tâm vị kỷ. Một trái tim nồng ấm là điều ta cần nuôi dưỡng trước hết.

Dù cho ta có tích lũy bao tiền của vật chất, sự sang giàu, dù cho ta đã tích lũy bao vốn tri thức, dù cho ta có danh tiếng bao nhiêu, địa vị, tri thức nhiều như thế nào, có bao nhiêu người theo, sùng kính ta, ngợi ca ta thì nếu như chúng ta không thực hành hạnh nhẫn và từ tâm thì chúng ta sẽ chẳng bao giờ có được sự bình an nội tâm đích thực. Thậm chí nếu ta có tiêu hàng tỷ đô la để mua những căn hộ sang trọng nhất trên thế giới nhưng nếu tâm ta vẫn vị kỷ tự lợi thì chắc chắn không bao giờ ta có được an lạc nội tâm đích thực cả.

Vậy thì niềm an lạc nội tâm tới từ đâu? Tới từ kẻ thù của chúng ta. Trong sự thực hành, những ai làm ta phiền não lại chính lại là đối tượng mang lại cho ta bình an nội tâm. Khi ta thực hành hạnh nhẫn và khởi phát từ bi tâm tới họ, sự sân hận trong ta sẽ giảm thiểu. Dần dần qua năm tháng, ta sẽ khó có thể sân hận và chắc chắn nếu có thì nó sẽ không kéo dài. Bằng hữu ít mang lại cho ta cơ hội thực hành hạnh nhẫn và từ bi tâm. Thường thì chúng ta phải dựa vào kẻ thù để nuôi dưỡng và phát triển hạnh nhẫn.

Nhiều người sau khi mất 50 năm tìm kiếm hạnh phúc và sự bình an, họ tiêu hàng tỷ đô la cho việc học hành và mua sắm nhưng nếu không thực hành hạnh nhẫn, nuôi dưỡng một trái tim thiện lành và thay đổi tri kiến về đời sống, thì chắc chắn họ không bao giờ có được sự an lạc. Tất cả những rắc rối dường như vẫn không thay đổi nếu như không muốn nói là nhiều hơn và tồi tệ hơn những rắc rối trước khi ta được học hành, giáo dục, khi ta còn nhỏ. Đây là một trải nghiệm, các bạn có thể tư duy và so sánh với trải nghiệm của mình xem.

Nhưng nếu ta hành hạnh nhẫn, nuôi dưỡng từ bi tâm với kẻ thù, với những kẻ từng gây khó chịu, phiền não cho ta, chỉ trích ta hàng ngày, chúng ta sẽ phát triển được sự thành tựu lớn lao và sẽ dần đạt tới sự tĩnh tại trong dòng tâm. Bởi vậy, bạn sẽ thấy những bình an và an lạc nội tâm lại xuất phát từ chính kẻ thù của mình. Nếu người đó không có những tư tưởng xấu với mình, sân hận mình, chỉ trích mình thì mình sẽ ít có cơ hội được thực hành hạnh nhẫn và bởi vậy sẽ ít có cơ hội rèn luyện, nuôi dưỡng sự an lạc và tĩnh tại nội tâm. Sự an lạc nội tâm tới từ người đó. Bởi vậy, người đang sân với bạn, không thích hay chỉ trích bạn thực ra chính là rất đáng trân quý.

Như tôi đã nhắc tới lúc trước, những năm trước khi bạn thực hành hạnh nhẫn, bất kỳ khi nào bạn sân giận một ai đó, cơn giận có thể kéo dài rất lâu, trong nhiều tuần, nhiều tháng. Chỉ nhìn thấy bức hình của người đó hay thậm chí nhớ tới người đó, cơn giận sẽ khởi lên trong dòng tâm bạn. Nhưng sau nhiều năm thực hành hạnh nhẫn, khi cơn giận nổi lên, nó có thể chỉ kéo dài đôi chút, trong một vài giây và sau đó biến mất. Tâm của bạn đã hoàn toàn thay đổi. Trước khi hành hạnh nhẫn, bạn thấy người từng chỉ trích, sân giận mình rất tiêu cực, xấu xa , ích kỷ và cục cằn nhưng nay bạn sẽ phát hiện ra vẻ đẹp, sự trân quý và lòng từ nơi họ. Bạn sẽ thấy họ cũng thực sự ấm áp, như người mẹ của mình, người từng nâng đỡ, từ tâm với bạn. Thậm chí bạn thực sự cảm thấy từ bi với kẻ thù hơn cả với chính người mẹ của mình.

Bởi vậy bạn thấy đấy, khi thực hành hạnh nhẫn với kẻ thù, bạn sẽ ngay lập tức có được sự an lạc nội tâm mà nhiều năm tháng học hành hay tiêu phí rất nhiều tiền của bạn đã không có được; khoảnh khắc bạn thực hành hạnh nhẫn, bạn sẽ có sự an lạc nội tâm mà mình đã không thể có khi đã tích lũy được vô số tiền của vật chất. Bởi vậy bạn sẽ thấy thật trân quý và quan trọng khi thực hành một trái tim nồng âm của từ bi tâm, nó không tốn lấy một xu chi phí nào.

Giáo pháp đã dạy, bằng việc coi kẻ thù của mình, người từng chỉ trích hay sân hận mình là Thầy, là người bạn đức hạnh đã giúp mình thực hành trọn vẹn hạnh nhẫn, khi ấy bạn sẽ có năng lực tận trừ tất cả các phiền não và dần tới quả vị cao của đạo lộ giải thoát. Khi ấy, một cách tự nhiên, bạn có năng lực và đức hạnh hướng đạo cho tất thảy chúng sinh mà không dính mắc bất kỳ lầm sai dù là nhỏ nhiệm nhất nào.

Tất cả những năng lực hướng đạo cho tất thảy chúng sinh tới tự do khỏi khổ đau và đạt tới hạnh phúc đích thực không chút lầm sai đều bắt nguồn từ kẻ thù của mình, từ chúng sinh đã sân giận với bạn. Bởi vậy những chúng sinh này vô cùng đáng trân quý.

Nếu không thực hành hạnh nhẫn với kẻ thù, khi ấy bạn sẽ rất dễ bị sân giận chi phối và khi ấy sẽ đọa lạc; nếu hành hạnh nhẫn với kẻ thù, sẽ tiến tới giải thoát giác ngộ. Thậm chí nếu một ai tặng cho bạn một tỷ đô la hay tất cả kim cương trên trái đất này, bạn vẫn không thể mua được sự an lạc, tự tại mà mình có như khi thực hành từ bi, hạnh nhẫn với chúng sinh từng sân hận bạn.

Chúng ta chưa muốn nói tới những lợi lạc to lớn mà bạn nhận được từ phía kẻ thù, chỉ cần nói về sự giảm thiểu sân giận hay an lạc nội tâm mà bạn nhận được trong đời sống thường nhật, nếu bạn có thể ban tặng cho kẻ thù vô số của cải châu báu thế gian trong mọi lúc liên tục trong hàng ngàn năm thì cũng không có giá trị gì so với lợi lạc mà bạn có được khi thực hành hạnh nhẫn với họ. Thậm chí ban tặng cho người đó rất nhiều châu báu cũng không bao giờ đáp lại lòng tốt của họ đã mang tới cho bạn cơ hội thực hành hạnh nhẫn và nhiều phẩm hạnh cao quý khác của dòng tâm.

Khi bạn hướng tâm tới những chúng sinh trong pháp giới, trong bầu trời, dưới mặt nước, trong bụi cây, bạn sẽ thấy họ không ngừng tìm cầu hạnh phúc. Tất cả mọi người trong thành phố, làng quê, chúng sinh trong không gian, ở mặt nước, ai ai cũng không ngừng tìm cầu hạnh phúc. Nhưng bạn phải hiểu rằng điều trước nhất đảm bảo cho hạnh phúc và sự an lạc là thực hành hạnh nhẫn trong đời sống hàng ngày, là thực hành tâm từ, tâm bi và tâm Bồ đề.

Và bạn cũng phải hiểu rằng để tìm cầu sự an bình nội tâm, bạn không nhất thiết phải đi khắp thế gian, không phải tiêu nhiều tiền bạc, để tìm kẻ thù. Kẻ thù ở khắp mọi nơi! Ngay ở đây trong gia đình mình. Bạn không phải tới văn phòng du lịch: xin hãy chỉ cho tôi tới kẻ thù để thực hành hạnh nhẫn.  Kẻ thù có thể ở khắp xung quanh bạn, hàng ngày, trong nhà, văn phòng, trên được phố, ở ngay tại nơi đây. Họ rất từ bi. Bạn không phải tiêu hàng triệu đô la để tìm họ để thực hành hạnh nhẫn, để tìm kiếm sự an lạc nội tâm. Họ rất tốt lành, họ đã tới trước bạn. Giống như là tình cờ tìm được một triệu đô la trong thùng rác, giống như tìm thấy một vật báu ngay phía trước bạn mà chẳng cần phải đi đâu xa.

Thực ra nếu quán xét kỹ càng, người đó không phải là kẻ thù của bạn trong mọi lúc. Nếu người đó không ngừng sân giận, hàng ngày, hàng tháng hàng năm với bạn thì bạn chắc chắn vô cùng may mắn bởi vì bạn có thể thực hành hạnh nhẫn trong mọi lúc, hàng ngày, hàng năm. Nhưng không phải như vậy, chẳng có ai lúc nào cũng luôn sân giận và chỉ trích mình cả và khi ấy bạn không có cơ hội thực hành. Bởi vậy nếu bạn không tận dụng cơ hội thực hành hạnh nhẫn khi người đó đang nổi đóa với bạn thì có nghĩa là bạn đã lỡ một cơ hội phát triển dòng tâm mình, phát triển một trái tim thiện lành.

Nếu không dù chúng ta có nhận bao nhiêu giáo pháp về hạnh nhẫn và rèn luyện tâm, ngày qua ngày chúng ta không thực sự thực hành, rồi tới môt lúc vô thường ập tới, chúng ta từ giã cõi đời này. Và cuộc đời chấm dứt, chúng ta không thực hành và chẳng bao giờ có cơ hội trải nghiệm sự an lạc, tự tại khi hành hạnh nhẫn.

Bởi vậy bạn có thể thấy người từng sân giận, chỉ trích hay thậm chí làm tổn hại bạn thực sự tốt lành, trân quý và hy hữu tới mức nào. Chúng ta cần biết nhận ra phương diện tốt lành của họ và đừng bỏ lỡ cơ hội thực hành hạnh nhẫn mà họ ban tặng dù cho có khó khăn tới cỡ nào.

An lạc và tự tại trong đời sống thường nhật

Theo cách này, dù bạn ở bất kỳ nơi đâu, ở nhà với cha mẹ và người thân hay đang ở một mình, bạn cũng sẽ luôn hạnh phúc và an lạc. Nếu bạn thực hành một trái tim thiện lành, biết vượt trên những lợi ích bản ngã và mang lại an vui cho mọi người thì chắc chắn bạn sẽ có an lạc tự tại trong đời sống. Dù ở thành phố hay ẩn tu trên núi cao, bạn cũng sẽ an lạc. Khi bạn tới nơi làm việc sẽ chẳng có ai để bạn sân giận với họ, sẽ chẳng có ai có thể làm phiền não bạn. Dù tới bất kỳ nơi đâu, hạnh phúc cũng sẽ tràn đầy quanh bạn. Mọi người sẽ thấy bình an khi nhìn thấy bạn và mong muốn được gặp gỡ bạn. Thậm chí nếu bạn không quan tâm tới danh tiếng, nhưng bởi vì bạn có một trái tim thiện lành nên tiếng thơm của bạn sẽ tỏa khắp. Thậm chí  bạn không muốn có sự giúp đỡ nhưng nhiều người mong muốn trợ giúp bạn. Đời sống của bạn tràn đầy an lạc và hạnh phúc và những đời sống kế tiếp thậm chí còn nhiều gấp bội.

Bởi vậy khi đi làm, hãy luôn nhớ tới lòng tốt của các đồng nghiệp hàng ngày. Thái độ này rất quan trọng. Hay ít nhất hãy nhớ tới lòng tốt của ông chủ bạn, người đã mang lại công ăn việc làm cho bạn.Tất nhiên bạn được trả công cho công việc của mình nhưng vẫn rất cần giữ thái độ trân trọng và tri ân. Những khó khăn rắc rối hàng ngày xuất hiện là do ta thiếu chính kiến. Những suy nghĩ lầm sai là nhân dẫn đến khổ đau, chính kiến mang lại an lạc và hòa hợp. Bởi vậy khi tới nơi làm việc hãy nhớ tới lòng tốt của mọi người xung quanh, đặc biệt những người đã mang lại cho bạn những nhu yếu phẩm đảm bảo đời sống.  Cũng nhờ các duyên đó mà bạn có thể thực hành giáo pháp và nuôi dưỡng một trái tim thiện lành. Nếu còn chưa nhớ nghĩ được rộng khắp tất thảy chúng sinh thì ít nhất ở nơi làm việc, hãy nhớ nghĩ cho lợi lạc của đồng nghiệp, những người xung quanh, thay vì suy nghĩ: tôi đi làm để mang lại hạnh phúc cho mình, để kiếm tiền và hưởng niềm vui cho riêng mình.

Tương tự như vậy, khi dùng bữa ăn, uống nước, đi ngủ hay làm bất kỳ điều gì, hãy làm với tâm nguyện vì lợi ích hết thảy hữu tình.  Hãy khởi phát suy nghĩ: mục đích đời sống sinh ra làm người của tôi là tận trừ mọi khổ đau cho chúng sinh và đưa họ tới bến bờ hạnh phúc. Mục đích đời làm người của tôi là phụng sự mọi người, phụng sự chúng sinh. Như thế, khi tôi dùng thức ăn này, khoác lên mình bộ quấn áo này…bất kỳ điều gì tôi làm đều mang lợi ích giải thoát cho chúng sinh.

Giáo pháp đã dạy rằng: Khi ngước nhìn, hãy nhìn bằng Bồ đề tâm; Khi ăn hãy ăn bằng Bồ đề tâm; Khi nói chuyện hãy nói bằng Bồ đề tâm, khi tư duy hãy tư duy bằng Bồ đề tâm. Bất kỳ điều gì chúng ta làm, hãy làm với Bồ đề tâm. Khi ấy niềm an lạc tự tại sẽ tới không chỉ trong đời này mà vô số đời kế tiếp.