Tứ Trọng Ân

Tứ Trọng Ân

Thích Phước Thiệt

Tứ Ân hay là Tứ Trọng Ân, bốn ơn nặng mà người Phật tử phải cố gắng đền đáp, cho vuông tròn. Đó là:

1) Ơn Cha Mẹ: Chín tháng cưu mang, sinh thành dưỡng dục. Cha mẹ luôn vì con mà phải mất ăn mất ngủ, suốt đời làm lụng vất vả, chịu đủ thứ lao tâm khổ trí, có thể đến hy sinh tất cả, để nuôi nấng và dạy dỗ con cho nên người. Ơn nầy, thật là như biển rộng trời cao. Nên ca dao ta có câu:

     "Ơn cha như núi Thái sơn,

     Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra.

     Một lòng thờ mẹ kính cha,

     Cho tròn chữ hiếu, mới là đạo con"

Bởi cha mẹ là người tốt nhất đối với ta trên đời, cho nên làm người trước hết là phải hiếu dưỡng cha mẹ. Tam giáo (Nho, Lão, Thích) đều xếp hạnh Hiếu đứng đầu trong muôn hạnh. Như trong kinh Phật có nói:

    "Không có điều thiện nào bằng hiếu thảo,

     Không có điều ác nào bằng bất hiếu"

và Nho giáo cũng nói: "Ngàn kinh muôn sách, hiếu nghĩa làm đầu".

Trong đạo Phật thì đức Phật là bậc tôn quí nhất trong ba cõi, nhưng Ngài dạy chúng ta coi "Cha Mẹ là vị thần tối thượng, cao cả nhất" và nói "Khi Phật chưa ra đời thì phụng thờ cha mẹ, tức là như phụng thờ Phật vậy". Ngài dạy tôn giả Mục-kiền-liên lập trai đàn để thỉnh chư tăng chú nguyện, cầu siêu cho thân mẫu - nên ngày nay chúng ta có đại lễ Vu-lan (rằm tháng Bảy âm lịch) và mùa Báo Hiếu.

Làm sao cho được tròn chữ hiếu? Hiếu hạnh thì rất nhiều nhưng có thể tóm lược trong những điều sau đây:

- Trước hết phải tỏ lòng thương, bằng cách nuôi dưỡng và chăm sóc cho cha mẹ được đầy đủ về sức khỏe và vật chất. Nhất là khi cha mẹ đã già yếu, không còn làm lụng hay tự chăm sóc được nữa, và phải trông cậy vào con.

- Luôn luôn cố gắng làm cha mẹ vui lòng bằng cách kính trọng, vâng lời và nói lời dịu ngọt. Dầu cho cha mẹ già có thể sanh tật lẫm cẫm, hoặc đối xử lầm lỗi hay bất công với mình - thì cũng phải ẩn nhẫn, không nên tức giận hay cãi lại, để sau đó khi có dịp thuận tiện mới giải bày. 

- Chăm lo vấn đề tinh thần và đạo đức cho cha mẹ. Nếu cha mẹ là Phật tử, thì mình siêng năng đưa cha mẹ đến chùa nghe pháp hay làm công quả, sớm hôm nhắc nhở cha mẹ tụng kinh niệm Phật, v.v...hay mình vì cha mẹ mà làm các việc phước đức như bố thí, phóng sanh, ấn tống kinh sách, v.v...Nếu cha mẹ chưa là Phật tử, thì cố gắng hướng dẫn cha mẹ về với Chánh pháp của Phật. Đây là cách báo hiếu tốt nhất.

- Lúc cha mẹ gần lâm chung, thì theo đúng Chánh pháp mà cung thỉnh chư Tăng Ni hay thiện tri thức đến khai thị, khuyên nhủ hay tụng kinh niệm Phật cho nghe. Phải hết sức cố gắng hỗ trợ để cha mẹ được chết an ổn và sanh về cõi lành. Trong lúc ma chay, không nên chìu theo thế tục mà sát sanh hại vật để đãi khách, làm cho cha mẹ phải chia tội.

- Sau khi cha mẹ đã khuất, thì phụng thờ hương khói và thường nhắc nhở con cháu về công ơn sinh thành. Thỉnh chư tăng, hay tự mình tụng kinh niệm Phật để cầu siêu cho cha mẹ, nhất là trong mùa Vu-lan báo hiếu. Cố gắng tu hành, lập công bồi đức và hồi hướng về cho ông bà, cha mẹ. Kinh có nói: "Một người đắc đạo, cha mẹ chín  đời đều được siêu thăng".

2) Ơn Tam Bảo: Đối với người Phật tử, Phật Pháp Tăng có công ơn rất lớn, sau cha mẹ. Phật Tổ đã vì chúng sanh mà bỏ vinh hoa phú quí và vợ đẹp con xinh, để đi tìm chân lý cứu khổ. Sáu năm khổ hạnh, nếm mật nằm gai, có lúc còn da bọc xương, suýt chết vì kiệt lực. Đến khi đắc đạo, Ngài không vội nhập Niết-bàn mà đã dũng cảm xuống núi, trong 45 năm lê gót khắp nơi, dạy vô số pháp môn để độ đủ hạng người. Ngài để lại chúng ta kho tàng Phật pháp, nhờ đó mà chúng ta mới có thể thoát được sanh tử luân hồi. Còn Tăng Ni là những vị tu hành đáng kính, đại diện cho Phật để dạy dỗ và hướng dẫn nếp sống tu hành của chúng ta.

Do đó người Phật tử phải báo đền ơn Tam Bảo bằng những phương cách sau đây:

- Kính thờ đức Phật, bậc đạo sư tôn quí nhất của ba cõi, đấng cha lành của tất cả chúng sinh. 

- Bảo vệ và phát triển Phật pháp bằng cách bảo tồn kinh điển, ấn tống kinh sách, ủng hộ tăng tài và xiển dương công cuộc truyền bá Giáo pháp cao quí của đức Phật đến mọi người.

- Cúng dường và bảo hộ chư Tăng Ni. Giúp xây thêm tự viện, chùa tháp, v.v...để phát triển đạo Phật.

- Noi theo gương sáng của Phật Tổ, nỗ lực tu hành để xứng đáng là con Phật. Như đức Phật đã nói: "Người nào làm tốt nhất giáo pháp của ta, là kẻ tôn kính ta hơn hết". Đây là cách đền ơn Tam Bảo tốt nhất.

3) Ơn Quốc Gia Dân Tộc: Chúng ta sống trong một quốc gia, nhờ có luật pháp bảo vệ, nhà trường giáo dục, bịnh viện chăm sóc, quân đội đánh giặc, v.v...- nên mới được sống an ổn và hạnh phúc. Do đó, ta nên tỏ lòng biết ơn quốc gia dân tộc, bằng cách làm người công dân tốt, đóng góp công sức làm cho nước giàu dân mạnh. Ủng hộ các công cuộc cứu trợ và từ thiện, để giúp xoa dịu đau khổ cho đồng bào. Khi đất nước bị ngoại xâm, trừ phi mình là Tăng không được phạm giới sát, phải tòng quân đánh giặc để bảo vệ đất nước và đồng bào. 

4) Ơn Chúng Sanh: Nói rộng ra, thì tất cả chúng sanh đều có ơn với chúng ta. Như hạt gạo ta ăn đây có thể là do công sức và mồ hôi của những người nông phu xứ Thái-lan. Viên thuốc ta uống, vật dụng ta xài, v.v...suy ra cũng là do công lao của bao nhiêu nhà bác học, kỹ sư, thợ thuyền, công nhân, v.v... trên khắp thế giới. Loài vật cũng có công ơn đối với chúng ta, như thịt chúng ta ăn, sữa chúng ta uống, trái cây chúng ta thưởng thức, v.v...cũng nhờ loài vật mà có. Vả lại trong vòng luân hồi vô tận, chúng sanh nào cũng có thể là cha mẹ hay quyến thuộc nhiều đời nhiều kiếp của ta, và do đó có ơn với chúng ta. Người Phật tử có thể báo đáp ơn chúng sanh, bằng những phương cách sau đây:

- Phát Bồ-đề tâm, nhứt quyết cố gắng làm việc giúp đời và nỗ lực tu hành để sớm thành Phật đạo, độ tận chúng sanh. Noi theo gương các vị Đại Bồ-tát của hạnh từ bi như đức Quán Thế Âm, đức Địa Tạng Vương, v.v...

- Theo đúng nguyên tắc bất hại và tinh thần từ bi, bình đẳng của đức Phật. Thương xót và đối xử bình đẳng với tất cả chúng sanh. Ủng hộ các công cuộc cứu trợ, từ thiện, vận động hoà bình, bảo vệ loài vật và sinh môi, v.v... trên thế giới.

- Giúp phát triển Đạo pháp, đem ánh sáng chân lý của đức Phật đến khắp nơi trên thế giới, để kiến tạo hạnh phúc và an lạc cho tất cả chúng sanh.

Báo đền Bốn Ơn Nặng, thật là rất khó. Ai làm được thì đáng gọi là bậc hiền nhân, Thánh thần cũng ngưỡng mộ, và người nầy còn cách Phật đạo chẳng xa.

Thích Phước Thiệt - Phật Học Từ Điển Việt Anh – 23/11/2018