Lời Phật Dạy Một Thông Điệp Rõ Ràng Và Thiết Thực

Lời Phật Dạy Một Thông Điệp Rõ Ràng Và Thiết Thực

Soma Thera
Lá Bồ Đề Số 67
Xuất bản lần đầu: 1975
Vô Minh dịch

Thông điệp của Đức Phật bao gồm giáo lý(dhamma) và giới luật (vinaya). Giới luật liên quan đến hạnh kiểm, đạo đức và luân lý—khía cạnh đạo đức của thông điệp—và giáo lý liên quan đến những phần còn lại. Trong sự phân chia ba phần của con đường dẫn đến hạnh phúc, được tạo ra nhờ sự tiêu diệttham ái, giới luật thuộc về giới uẩn (sīla), và giáo lý thuộc về định uẩn (samādhi) và tuệ uẩn (paññā). Giới luật liên quan đến hoạt động của lời nói và hành vi của thân; giáo lýđược kết nối với các hoạt động của trí tuệ và với sự hiểu biết. Giới luật là yếu tố thiết yếu để đạt được sự diệt trừ bệnh tật. Việc thực hành giới đức giúp loại bỏ sự bất an và lo lắng do hành động và lời nói vô đạo đức, tạo điều kiện cho tinh thần minh mẫn và thâm nhập dẫn đến Niết-bàn và cung cấp yếu tốcần thiết cho chánh tư duy và hiểu biết đúng đắn.

Đặc điểm nổi bật trong thông điệp của Đức Phật là không cường điệu, không suy nghĩ thiếu chừng mực và hành động cực đoan. Như Đức Phật đã tuyên bố trong kinh Chuyển Pháp Luân (dhamma-cakkappavattana sutta), giáo lý của Ngài là con đường trung đạo (majjhima paṭipadā), quân bình và thanh thản, thoát khỏi sự thực hành bám víu vào sự hưởng thụ các dục lạc và  sự tự hành xác, và khỏi những quan niệm ngông cuồng, phi lývề chủ nghĩa thường hằng và chủ nghĩa hư vô hủy diệt. Sự thoát khỏi cực đoan này là phép thử tốt nhất để phân biệt lời dạy chân chính của Đức Phật với những học thuyết giả mạo được cho là của Ngài. Nếu tìm thấy bất cứ điều cực đoan và ngông cuồng, phi lý, hay cường điệu ở bất cứ nơi nào nó có thể được tìm thấy, thì đó không thể là lời dạy của Đấng Từ Bi, Chánh Đẳng Giác.

Trong việc truyền bá Giáo Pháp trên thế giới, không có phương pháp cưỡng ép hay sức mạnh nào được sử dụng. Giáo Pháp tự lan truyền một cách lặng lẽ, không vội vã, nhẹ nhàng, trang nghiêm và bằng những phương tiện trong sạch. Thông điệp của Đức Phật, dù đi đến đâu, cũng làm an dịu tâm trí của những người dễ điều phục bằng dòng nước mát lành của lòng từ bi và hòa bình. Lịch sửtruyền bá Giáo Pháp là một ghi chép về lòng tốt, lòng nhân ái và sự phục vụ vị tha. Có đủ cơ sở để khẳng định rằng những đệ tử đầu tiên của Thế Tôn, người đã công bố thông điệp của Ngài, đã đi từ nơi này đến nơi khác mang trong lòng hình ảnh nhân cách duyên dáng của Ngài và ghi nhớ những lời Ngài nói với họ: “Hãy đi du hành đem lại lợi ích cho số đông, vì lòng từ bi đối với thế gian, vì lợi ích, an lạc và hạnh phúc của chư Thiên và loài người. Hãy truyền bá lời dạy, tốt ở đầu, tốt ở giữa, tốt ở cuối, đầy đủ ý nghĩa và chi tiết, và đầy đủ mọi sự. Hãy tuyên bố con đường thanh tịnh của cuộc sống tuyệt hảo.”

Người đệ tử của Đức Phật không thể dùng bạo lực để đạt được mục đích của mình. Trong lời dạy của Đức Phật, bạo lực không chỉ là sai trái mà cả sân hận cũng gần như bạo lực. Đối với bất kỳ ai đánh giá cao lối sống ôn hòa, lối sống thoát khỏi cực đoan, nhưng nếu còn rơi vào sân hận, giận dữhay phẫn nộ thì đó là dấu hiệu của sự thất bại trong việc thực hành đúng đắn. Mọi loại thù hận đều che mờ tâm trí, cản trở sự hiểu biết rõ ràng và tước đi khả năng đưa ra những kết luận đúng đắn. Sự tức giận có một phẩm chất say sưa. Người giận dữ ở một khía cạnh nào đó giống như một người say rượu. Người ấy không tỉnh táo. Nhận thấy sự nguy hiểm và vô ích của sân hận đối với người tìm kiếm chân lý, Đức Phật dạy:

“- Này các Tỷ-kheo, nếu có người hủy báng Ta, hủy báng Pháp hay hủy báng Tăng, các ngươi chớ có vì vậy sanh lòng công phẫn, tức tối, tâm sanh phiền muộn. Này các Tỷ-kheo, nếu có người hủy báng Ta, hủy báng Pháp hay hủy báng Tăng, và nếu các ngươi sanh lòng công phẫn, tức tối, tâm sanh phiền muộn, thời như vậy sẽ có hại cho các ngươi. Nếu có người hủy báng Ta, hủy báng Pháphay hủy báng Tăng, và nếu các ngươi công phẫn và phiền muộn, thời các ngươi có thể biết được lời nói của những kẻ ấy là đúng hay sai lạc chăng?

- Bạch Thế Tôn, không thể được!

- Này các Tỷ-kheo, khi có người hủy báng Ta, hủy báng Pháp hay hủy báng Tăng, các ngươi phải nói rõ những điểm không đúng sự thật là không đúng sự thật: - "Như thế này, điểm này không đúng sự thật; như thế này, điểm này không chính xác; việc này không có giữa chúng tôi; việc này không xảy ra giữa chúng tôi". 

- Này các Tỷ-kheo, nếu có người tán thán Ta, tán thán Pháp, hay tán thán Tăng, thời các ngươi không nên hoan hỷ, vui mừng, tâm không nên thích thú. Này các Tỷ-kheo, nếu có người tán thán ta, tán thán Pháp hay tán thán Tăng, mà nếu các ngươi hoan hỷ, vui mừng và thích thú thời sẽ có hại cho các ngươi. Này các Tỷ-kheo, nếu có người tán thán Ta, tán thán Pháp hay tán thán Tăng, thời các ngươi hãy công nhận những gì đúng sự thật là đúng sự thật: "Như thế này, điểm này đúng sự thật, như thế này, điểm này chính xác, việc này có giữa chúng tôi, việc này đã xảy ra giữa chúng tôi".'” [1]

Người đệ tử của Đức Phật trong việc ủng hộ sự thật và bác bỏ sự không chân thật, theo sự hiểu biết của mình, sẽ không vượt quá việc tuyên bố rõ ràng những gì mình tin là đúng, và sẽ không tán thành và ủng hộ bằng bất kỳ cách nào những gì mình thấy là không đúng sự thật. Người ấy sẽ không ghét những người có quan điểm khác với người ấy. Người ấy sẽ luôn hành động không oán giận trong những hoàn cảnh khó khăn nhất. Tuân thủ sự thật là điều quan trọng nhất để có được cuộc sống tốt đẹp; nó sẽ luôn giữ cho các đường lối lý trí được tự do và rõ ràng, đồng thời tạo ra sự sẵn sàng thừa nhận lỗi lầm và thay đổi đường lối hành động được cho là sai lầm. Sự khiêm tốn, dễ hướng dẫn và không kiêu ngạo này có thể thấy ở tất cả những người có tâm hồn cởi mở, điều cần thiết nhất để đạt được sự bình an nội tâm.

Vì lời dạy của Đức Phật là lời dạy khắc sâu ý tưởng rằng mỗi người phải chịu trách nhiệm về hành động và bản chất của mình, không ai có thể đổ lỗi cho người khác về sự bất hạnh, đau khổ, cảm giác bất an hay lo lắng của chính mình. Mỗi người đều là người thừa kế những việc làm của chính mình; những hành động của anh ta là tài sản của anh ta, là người thân của anh ta, là nơi nương tựa của anh ta. Do hành động của chính mình mà một người tiếp tục trong luân hồi. Mọi điều tốt đẹp đều phụ thuộc vào tính cách cao thượng. Có thể nói một cách chính đáng rằng lời dạy của Đức Phật - dạy chúng ta tìm kiếm sự an toàn và tự do trong chính mình, trong tâm trí của chúng ta, được thanh lọc bởi đức hạnh - là quan niệm tốt nhất trong tất cả các quan niệm về tự do của con người, dựa trên quan điểm thực tế về cuộc sống.

Đức Phật không chỉ thấy khổ đau mà còn thấy sự vượt thoát khổ đau. Ngài dạy cách tránh những gì tạo ra bất hạnh và làm những gì tạo ra hạnh phúc. Ngài nói rằng người làm ác nay mai phải chịu đau khổ, người làm điều thiện hiện tại và sau này được hoan hỷ. Trước hết, việc vượt qua ác bằng thiện thế gian, và sau đó, vượt qua cả thiện và ác nhờ đạt được siêu thế là con đường dẫn đến giải thoát do Đức Phật tuyên bố.

Đây là con đường tuần tự, thoát khỏi những phương pháp khắc nghiệt và bạo lực – vì nó phải như vậy vì đây là lời dạy về những nguyên tắc ôn hòa thích hợp cho tất cả chúng sinh thông minh thực hành. Trong Kinh Gaṇaka Moggallāna, Đức Thế Tôn nói rằng giống như một người huấn luyện ngựa, sau khi có được một con ngựa thuần chủng tốt, trước tiên hãy làm cho nó quen với từng chút một và sau đó huấn luyện nó theo những sự huấn luyện sâu hơn mà nó phải có, từng bước một, trên đường đi với độ tinh khiết, theo từng giai đoạn. [2]

Không giống như con đường của một số vị thầy khác tin rằng hạnh phúc phải đạt được bằng đau khổ, [3] con đường của Thế Tôn là quay lưng lại với những gì không hạnh phúc để tìm đến những gì hạnh phúc. Theo lời dạy của Đức Phật, khi một người nhìn thấy thế giới bị bệnh, người ấy không bị chán nản vì điều đó bởi vì Đức Phật cũng chỉ cho người ấy thấy hạnh phúc có thể đạt được ngay ở đây và bây giờ, và vì thế người ấy có được niềm tin vào giáo lý của Đạo sư. Một người như vậy, nhờ sự tự tin như vậy, đạt được niềm vui, sự bình tĩnh, vui vẻ, tập trung và tầm nhìn về mọi thứ như chúng thực sự là. Sau đó, từ bỏ hạnh phúc gắn liền với cái tạm bợ và cái không gắn liền với nhận thức thế tục, vị ấy đạt đến sự bình thản, tự do và trí tuệ về niềm an lạc tối thượng của sự diệt trừkhổ đau, Niết bàn. Sau đó, với tư cách là một người đã dập tắt tham sân si, người ấy sống không bị ô uế bởi thế gian giống như hoa sen, đã vươn lên trên cái ao bản địa của nó, đứng vững không bị ô nhiễm bởi nước mà nó đã lớn lên.

Việc thực hiện các nguyên tắc do Đức Phật dạy cần có tâm thân thiện từ phía hành giả, và vì vậycon đường đức hạnh của Đức Phật, con đường đưa đến định và trí tuệ, có thể được gọi là con đường của cảm giác thân thiện, mettayana magga. , bởi vì người thực hành giới hạnh (sīla) mang lại cho tất cả chúng sinh sự thoát khỏi sợ hãi, hận thù, tổn thương và đau khổ. Cảm nhận được sự thân thiện, sự hiểu biết Phật giáo buộc phải có đạo đức, và lòng tử tế trở thành nốt chủ đạo của lối sống Phật giáo.

Người đức hạnh là: có trí tuệ, hiền lành, khiêm tốn, ngoan ngoãn, nghị lực, không lười biếng, không lay chuyển trước nghịch cảnh, khiêm tốn, có trí tuệ, vô tư với mọi người, muốn có bạn bè, rộng lượng, không tham lam, người lãnh đạo, người hướng dẫn và người huấn luyện. Một người như vậy rõ ràng là người có thể được gọi là một công dân kiểu mẫu. Anh ta bị thúc đẩy hành động bởi luật công bằng, luật này truyền cảm hứng cho nỗ lực đúng đắn để vượt qua thói xấu. Một người nhìn thế giới bằng con mắt thân thiện không thể không nỗ lực vì lợi ích của người khác. Vì thế nhà thơ đã nói như thế này:

“Người đức hạnh, người đã thắt lưng cho sự nỗ lực đúng đắn sẽ ở lâu dài trong khu rừng địa ngục, nơi những chiếc lá là thanh kiếm để làm điều tốt cho người khác. Nhưng nếu không có khả năng làm điều tốt, họ thậm chí sẽ không thể dính mắc vào Công viên An lạc của Sakka với các tiên nữthần thánh trong chốc lát.”

Để phù hợp với nguyên tắc này của Bồ Tát mà ở thời đại chúng ta, Mahātma Gandhi mong muốn được tái sinh giữa những người nghèo nhất, thấp hèn nhất và thua kém.

Cuộc đời của Đức Phật và các đệ tử cao quý của Ngài, cũng như những đệ tử cư sĩ nổi tiếng của Ngài như Dharmasoka, làm chứng cho tinh thần thân thiện vĩ đại mà giáo pháp tạo ra cho một người tuân theo nó. Chính từ lúc Dharmasoka, sau khi từ bỏ con đường kiếm độc ác, bắt đầu bước đi trên con đường thiện cảm, thì lời dạy về tinh tấn (appamāda), mà ngài đã học được từ sa diArahanta Nigrodha, đã có ảnh hưởng đến anh ta thông qua sự tiến bộ trong nỗ lực đúng đắn. Chánh tinh tấn là một trong những đặc điểm chính trong lời dạy của Đức Phật và là công việc của người siêng năng. Ngược lại với siêng năng là cẩu thả, lười biếng, biếng nhác, dẫn đến cái chết chứ không dẫn đến trường sinh bất tử. Câu đầu tiên trong bài Pháp mà Asoka được nghe từ vị thánh trẻ tuổi như sau:

Tinh cần là đường sanh,

Buông lung là ngõ tử,

Tinh cần là bất tử,

Buông lung như thây ma! [4]

Nơi một người đang nỗ lực làm điều tốt với trái tim có tình cảm thân thiện, những rào cản của tham, sân, si, khiến con người không thể giúp đỡ lẫn nhau, biến mất, và ý chí tiến tới điều cao cả, chân thiện và điều tốt, trở nên hoạt động hoàn toàn. Tầm quan trọng của lời dạy của Đức Phật đối với hạnh phúc và an lạc của thế giới phần lớn nằm ở sức mạnh đánh thức con người nhận thức được thực tế và khiến họ tràn đầy năng lượng để phục vụ người khác. Đời sống Phật giáo, khi được sống trọn vẹn, là đời sống cống hiến cho lợi ích của tất cả chúng sinh, và nó được sống trọn vẹn khi được thiết lập trong niềm tin vào chân lý, đức hạnh và trí tuệ.

Một cộng đồng hay xã hội chỉ trở nên vĩ đại hoàn toàn khi có những người tốt xuất hiện trong đó. Và những người tốt xuất hiện khi những đức tính tốt đẹp được các thành viên của nó thực hành. Nhưng làm sao có thể thực hành được những đức hạnh lớn lao khi con đường vĩ đại mà những chúng sinh cao quý nhất đã bước đi bị lãng quên và khi người ta đi theo những con đường dẫn đến sự hủy diệt? Chỉ khi có những con người có phẩm chất đạo đức và trí tuệ vượt trội thì cộng đồngmới thoát khỏi nạn cuồng tín và sự bất an của hành động cực đoan cũng như khỏi sự bóc lột, áp bức và đàn áp kẻ yếu một cách nhẫn tâm của kẻ mạnh. Để bảo vệ cộng đồng khỏi bị những tệ nạn này lấn át, chỉ có một cách. Đó là con đường vô hại, bất bạo động, được người trí khen ngợi và được kinh nghiệm hàng thế kỷ của nhân loại chứng minh là tốt nhất. Con đường đó là nơi mà thông qua sự phát triển của con người về tính cách, trí tuệ, trực giác và tầm nhìn, những sự ngu xuẩn và nhỏ mọn của việc thiếu suy nghĩ sẽ bị hủy bỏ, xóa bỏ và vô hiệu hóa. Đóng kín là con đường mà trí thông minh bị giảm giá trị, và những người khôn ngoan là biển chỉ dẫn cho con đường của người giác ngộ đã bị bỏ qua. Sự nguy hiểm của tình trạng như vậy nằm ở sự gia tăng sợ hãi và lo lắngtrên thế giới, điều này chỉ có thể được xua tan bằng sự ổn định của tình yêu và trí tuệ.

Như được giảng dạy bởi tất cả các bậc thầy vĩ đại của nhân loại, việc thực hành các nguyên tắc vàng là điểm khởi đầu của việc trau dồi sự giải thoát trong tâm thông qua tình thân ái. Điều này đã được Đức Thế Tôn giảng dạy từ rất lâu trước khi giới luật này được truyền bá ở phương Tây. Giáo lý cổ xưa về việc đối xử với bản thân và xã hội một cách bình đẳng, vô tư, không phân biệt, là cốt lõi của bốn nơi trú ngụ tuyệt vời, (Tứ vô lượng tâm, từ bi hỷ xả, brahmaviharas). Họ càng trở nên tích cực trong một cộng đồng càng nhanh thì cộng đồng đó càng tiến gần đến việc xóa bỏ những lý do gây bất hòa trong đó và để đảm bảo sự an toàn cho mọi người. Chỉ với việc mở rộng tâm tríthông qua tinh thần phổ quát mà bốn ngôi nhà tuyệt vời mang lại thì sự tự do thực sự mới có thể hy vọng có được một chỗ đứng trên thế giới. Và chính vì Đức Phật nhìn thấy trong những thực hànhnày là liều thuốc giải độc mạnh mẽ nhất cho sự hẹp hòi của trái tim non nớt của con người nên Ngài đã dành cho những thực hành này một vị trí quan trọng trong giáo lý của Ngài. Bất bạo động, là khởi đầu và kết thúc của con đường sống cao thượng, không thể thực hành được nếu không có tư tưởng về lòng nhân ái và lòng thương xót phổ quát.

Hơn nữa, trong một cộng đồng mà các nguyên tắc đạo đức Phật giáo ngự trị, không thể có bất kỳ hình thức trừng phạt nào. Các thành viên của cộng đồng sẽ học cách sống theo cách không làm tổn thương bất kỳ ai. Trong một cộng đồng như vậy, cảm giác thân thiện sẽ khuyến khích ý tưởng cống hiến hết mình để phục vụ người khác và làm tất cả những gì có thể làm để khiến cuộc sống của các thành viên trong cộng đồng được hạnh phúc. Vì lối sống như vậy dành cho người trí chứ không dành cho người ngu, nó dành cho người hài lòng chứ không dành cho người bất mãn, và dành cho người nghị lực chứ không dành cho người lười biếng, tất cả những ai thực sự theo nó sẽ chuyển tâm. để đạt được kiến thức, sự hài lòng và nỗ lực đúng đắn, nền tảng của cuộc sống không tì vết. Do đó, các tiêu chuẩn trong một cộng đồng như vậy sẽ là tiêu chuẩn cao nhất có thể về mặt con người, và nhờ tính cao cả của các tiêu chuẩn đó, sự buồn tẻ và nhàm chán của sự đồng nhất sẽ biến mất và sự đoàn kết của nhóm sẽ được củng cố nhờ sự đa dạng về thành tích và kỹ năng của các thành viên, tùy theo năng lực, tính khí và khuynh hướng của họ.

Thông điệp của Đức Phật có thể dẫn đến một cái nhìn rõ ràng về cuộc sống và một phương phápthực tế để đạt được lợi ích cá nhân và xã hội, vì đó là một lời dạy phụ thuộc vào thực tế. Trong một lời dạy như vậy người thông minh có thể có được sự tin cậy; nó có thể mang lại cho họ động lựccần thiết để đạt được mục tiêu cao nhất có thể đạt được trên thế giới. Thông điệp của Đức Phật chỉ ra con đường dẫn đến sự giải thoát hoàn toàn (vimutti) khỏi xiềng xích của mê tín, hiểu biết sai lầm, bất mãn và xung đột.

Pháp và luật của Đức Phật, là lời dạy về sự nỗ lực đúng đắn. Chính người năng động với nghị lựcbất khuất là người ban phước cho thế giới bằng của cải vật chất và trí tuệ. Không thể nào đạt đếnbản chất của Pháp nếu không được thúc đẩy xuất gia để đạt đến sự thanh tịnh cao nhất. Lời dạy của Đức Phật, khi được toàn tâm chấp nhận vào bất kỳ tâm trí nào, sẽ mang lại những thay đổi căn bản vì lợi ích của nó. Thông điệp của Đức Phật, khi được nắm bắt đúng đắn, có thể làm cho kẻ độc ác, kẻ lười biếng hoạt động và kẻ ích kỷ trở nên vị tha nhờ trí tuệ vô lượng của nó, có thể chuyển hóa những gì thấp kém thành điều cao quý và quý giá.

Khi thông điệp của Đức Phật thấm nhập vào xã hội, con người không còn bị nô lệ nữa; họ phải được tự do và được cai trị bởi tình yêu thương, sự cảm thông và sự tự nguyện kiềm chế của lẽ phải. Với thông điệp của Đức Thế Tôn cai trị cuộc sống của con người, sẽ xuất hiện một lối sốnghoàn toàn hợp lý trong đó quan điểm từ bi, tinh hoa của văn hóa, trở nên chiếm ưu thế. Lời dạy này sẽ rèn luyện con người cẩn thận trong hành động của mình và mang lại sự thanh thản cho đại chúng. Mối quan hệ huyết thống, chủng tộc hay ngôn ngữ thật yếu ớt so với mối quan hệ họ hàngcủa những ý tưởng cao đẹp trong hành động lan tỏa tinh thần của một nền văn minh chân chính. Mối quan hệ họ hàng của những tư tưởng cao đẹp xuất phát từ ý thức trong sáng và vượt ra ngoài biên giới gia đình, quốc gia. Những ý tưởng tuyệt vời và thuần khiết bởi trí tuệ và sự cao siêu của chúng đoàn kết mọi người theo cách mà không gì khác có thể làm được. Đó là sức mạnh của lòng tốt. Và khi bước vào đại dương Giáo Pháp, con người sử dụng vô số ý tưởng tuyệt vời không thể so sánh được về tiềm năng và sự hữu ích của chúng trong việc tạo ra một thế giới hạnh phúc bên trong và bên ngoài.

Ghi chú

[1] Kinh Trường bộ, kinh Phạm võng, bản dịch của cố Hòa thượng Thích Minh Châu.

[2] M III 2, Kinh Trung bộ.

[3] M II 93, Kinh Trung bộ.

[4] Dhp 21, Kinh Pháp cú 21, Tịnh Minh dịch, Từng giọt nắng hồng.