Suy Niệm Về Bốn Thánh Chủng

Suy Niệm Về Bốn Thánh Chủng

Thích Nguyên Hùng

Hồi đó, khi Đức Phật cùng với Tăng đoàn du hóa tại nước Xá-vệ thì có rất nhiều người trẻ đã phát tâm đi tu. Tôn giả A-nan được giao trách nhiệm chăm sóc, dạy bảo những vị tỳ-kheo trẻ tuổi này. Một hôm, tôn giả A-nan dẫn các các tỳ-kheo trẻ đi đến chỗ Đức Phật và thưa hỏi: “Bạch Thế Tôn! Với những tỳ-kheo trẻ này con nên dạy dỗ họ thế nào? Con phải thuyết pháp gì để họ được an ổn, được vững chãi, được an lạc, thân tâm không phiền muộn, trọn đời tu phạm hạnh?”

Khi đó, Đức Thế Tôn dạy: “Này A-nan! Trước đây Như Lai đã nói cho thầy nghe về Bốn thánh chủng. Đó là tỳ-kheo, tỳ-kheo-ni được tấm y thô xấu vẫn biết đủ, không vì y áo mà cố tìm cầu cho được vừa ý; nếu chưa được y vẫn không buồn rầu, không khóc than, không oán trách, không si dại; nếu đã được y vẫn không đắm, không nhiễm, không tham, không muốn, không ham xúc chạm; khi sử dụng y phục, thấy rõ tai họa và biết cách từ bỏ; dù đời sống tiện nghinhư vậy nhưng vẫn không lười biếng, mà luôn có hiểu biết đúng đắn. Đó là tỳ-kheo, tỳ-kheo-ni an trú chân chánh nơi Thánh chủng ngàn xưa. Đối với ăn uống và chỗ ở cũng vậy. Lại nữa, vị ấy muốn đoạn ác, thích đoạn ác, muốn tu thiện, thích tu thiện; nhân vì muốn đoạn ác, thích đoạn ác, muốn tu thiện, thích tu thiện, nên không khen mình khinh người, dù đời sống tiện nghi như vậy cũng không lười biếng, mà luôn có hiểu biết đúng đắn. Đó gọi là tỳ-kheo, tỳ-kheo-ni an trú chân chánh nơi Thánh chủng ngàn xưa. Này A-nan, với Bốn thánh chủng này, thầy hãy dạy cho các tỳ-kheo trẻ. Nếu thầy giảng dạy Bốn thánh chủng này cho các tỳ-kheo trẻ thì họ sẽ được an ổn, được lợi ích, được vui thích, thân tâm không bức rức nóng nảy, trọn đời tu phạm hạnh” (Trung A-hàm, kinh số 86, Thuyết xứ).

Đoạn kinh này cho chúng ta thấy, để đời sống tu tập của người xuất gia nói chung, người xuất gia trẻ nói riêng, có được an ổn, lợi ích, vui thích, thân tâm không bức rức nỏng nảy, trọn đời giữ được phạm hạnh thanh tịnh thì phải an trú trong Bốn thánh chủng, tức là đứng vững trong phả hệ bậc Thánh từ ngàn xưa. Bốn thánh chủng (catvāra ārya-vaṃśāḥ) là bốn hạt giống có khả năng sinh ra Thánh hiền, gồm hoan hỷ và biết đủ với y phục (itarītara-cīvara-santuṭṭhiyā vaṇṇa-vādī), hoan hỷ và biết đủ với ăn uống (itarītara-piṇḍa-pāta-santuṭṭhiyā vaṇṇa-vādī), hoan hỷ và biết đủ với ngọa cụ (itarītara-senāsana-santuṭṭhiyā vaṇṇa-vādī) và vui thích đời sống tu tập, vui thích với việc đoạn trừ phiền não (bhāvanārāmo hoti bhāvanārato pahānārāmo hoti pahānārato vaṇṇa-vādī). Ba điều trước là bằng lòng, biết đủ với đời sống tối giản về ăn mặc và chỗ ở, tức là lối sống thiểu dục tri túc; điều sau cùng là nói đến sự vui thích tu tập, vui thích trong việc đoạn trừ phiền não, từ đó dẫn đến chứng đắc quả Thánh nên gọi là Thánh chủng.

Rõ ràng, đoạn kinh cho thấy người xuất gia, dù là xuất gia ở bất kỳ độ tuổi nào và với bất cứ lý do gì thì đời sống của họ là chấp nhận từ bỏ: từ bỏ gia đình, sống không gia đình, không có sở hữu.

Trong Kinh Đại Bảo Tích, Đức Phật cũng dạy: “Này trưởng giả! Hàng Bồ-tát xuất gia cần phảihọc như vầy: ‘Vì lý do gì mà ta từ bỏ gia nghiệp để đi tu? Là vì muốn được trí tuệ giải thoátmà nỗ lực tinh tiến như cứu lửa đang cháy trên đầu. Phải suy nghĩ như vầy: Từ nay ta phải an trú trong Bốn thánh chủng để an vui tu hạnh đầu-đà.’ Này trưởng giả! Hàng Bồ-tát xuất giaphải an trú trong Bốn thánh chủng như thế nào? Đó là, hàng Bồ-tát xuất gia tùy theo tấm y mình có được mà sinh lòng biết đủ, khen ngợi sự biết đủ, không vì y áo mà gây nghiệp nói dối. Nếu không nhận được y áo thì không nên mong cầu nhớ tưởng, không sinh lòng buồn sầu, khổ não. Giả sử nhận được y áo, không nên sinh tâm tham đắm, dính mắc. Dù mặc y áo nhưng không bị lệ thuộc vào y áo, không tham, không đắm, biết rõ tai họa của nó và cũng biết cách từ bỏ. Đó là lối sống tri túc, không tự khen mình, chê khinh người khác. Này trưởng giả! Người xuất gia khất thực để nuôi thân, đệm lót để nằm ngồi cũng phải biết đủ, biết hài lòng; không vì thức ăn, đệm lót mà phải nói dối; nếu không nhận được thì không nhớ nghĩ mong cầu, không sinh lòng buồn khổ; nếu nhận được thì không dính mắc, không đắm nhiễm, không để tâm tham đắm cất chứa, không bủn xỉn, không bị lệ thuộc, luôn biết rõ tai họa của nó và cũng biết cách từ bỏ. Đó là sống theo hạnh tri túc, không tự khen mình, khinh chê người khác. Vui thích với đời sống đoạn trừ, đời sống viễn ly, đời sống tu tập. Với việc vui thích đời sống đoạn trừ, đời sống viễn ly, đời sống tu tập này cũng không vì vậy mà tự khen mình. Này trưởng giả! Đây gọi là hàng Bồ-tát xuất gia an trú trong Bốn thánh chủng.”

Kinh Đại tập pháp môn, Luận Tập dị môn túc cũng nói đến sự thọ dụng hoặc chấp giữ y phục, ăn uống, đệm lót nằm ngồi… rất dễ sinh tâm tham ái, dính mắc. Hữu ái và vô hữu ái chính là khát vọng sinh tồn ở đời này hay đời sau trong ba cõi, cho nên, nay vì muốn đoạn trừ những tâm ái dục mà thiết lập Bốn thánh chủng này.

Luận Câu-xá cũng cho rằng, vì muốn trừ diệt tâm ái dục vào cái ta và của ta mà thiết lập Bốn thánh chủng.

Như vậy, các kinh và luận đều nói đến sự vui thích và biết đủ đối với thức ăn, y áo, đệm lót và ưa thích đời sống đoạn trừ là những hạt giống có khả năng nảy sinh ra những bậc Thánh hiền, gọi là Thánh chủng. Thánh chủng là dòng họ cao quý, dòng họ chư Phật.

Dòng họ ấy có bốn sự truyền thừa. Đó là, che thân bằng tấm y hoại sắc, duy trì sự sống bằng chiếc bình bát, ngủ nghỉ ở bên gốc cây trong rừng vắng và siêng năng tu tập để đoạn trừ phiền não. Người xuất gia trẻ để có được sự an vui trong đời sống tu tập, hay nói cách khác là để tu tập có hạnh phúc, họ phải chấp nhận sống nương vào bốn Thánh chủng, tức là chấp nhận sống đời trong sạch, nuôi mạng trong sạch bằng những phương tiệntrong sạch. Đây là điều kiện cần và đủ để người xuất gia ‘an trú chân chánh nơi Thánh chủngngàn xưa’, và từ đó ‘họ sẽ được an ổn, được lợi ích, được vui thích, thân tâm không bức rứcnóng nảy, trọn đời tu phạm hạnh’, tức là đủ điều kiện để ‘thiệu long Thánh chủng’, xứng đáng là Như Lai chân tử!

Đây là ‘Thánh chủng ngàn xưa’ và mãi ngàn sau, vì là ‘truyền thống của ba đời chư Phật’, do đó, người xuất gia trẻ thời đại của Phật hay thời đại ngày nay, thời đại mai sau, hễ muốn tu tập hạnh phúc an vui đều phải “từ bỏ gia đình, sống không gia đình”, hoàn toàn không một tư hữu ngoài ba y và chiếc bình bát mà Đức Phật nói là cần thiết như con chim cần đôi cánh để bay đến và đi bất cứ phương trời nào nhằm lợi lạc hữu tình.

Luật không quy định chiếc bình bát được làm bằng chất liệu gì, chỉ nói là nó phải dễ kiếm, dễ có được, có thể bằng gỗ, bằng đồng, bằng đất… thậm chí bằng ruột nồi cơm điện cũng được! Y phấn tảo thì đương nhiên phải là vải được nhặt lượm từ đống rác, từ bãi tha ma… bất kể là chất liệu gì, màu gì, cứ phải là vải do người ta vứt đi là được.

Trong các truyền thống Luật tạng, trước khi truyền thụ giới Cụ túc, Hòa thượng giới sư phải truyền thụ pháp tứ y cho giới tử trước. Riêng truyền thống Luật tứ phần, pháp tứ y được truyền sau khi giới tử thọ giới Cụ túc. Hòa thượng giới sư hỏi: “Này tân Tỳ-kheo! Đức Như Lai, bậc Chí chân, Đẳng chánh giác, đã dạy bốn pháp mà một người xuất gia phải nương tựa; Tỳ-kheo phải nương vào đó mà xuất gia, thọ giới Cụ túc, thành phẩm chất của Tỳ-kheo. Thứ nhất, Tỳ-kheo phải sống nương tựa vào y phấn tảo; chỉ nương tựa vào y phấn tảo mà xuất gia, mà thọ Cụ túc, thành phẩm chất Tỳ-kheo. Ông phải trọn đời thọ trì điều này.”[1]

Tương tự như vậy, Tỳ-kheo sống trọn đời thọ trì chiếc bình bát, tấm tọa cụ để lót ngồi cũng như ngủ, và với thuốc men đơn giản để trị bệnh.

Có lẽ, truyền thống này đã thất truyền từ lâu, cho nên người xuất gia ngày nay đã quên đi hoặc không biết trọn đời mình phải nương tựa vào cái gì, sống như thế nào.

Trong xã hội ngày nay, khi mà điều kiện vật chất không quá khó để kiếm tìm, đời sống của người xuất gia nhìn bề ngoài có vẻ như không còn liên hệ gì với bốn Thánh chủng, vì có vẻ như tư hữu quá nhiều, nhưng bản chất bên trong, nếu họ không y chỉ trên bốn Thánh chủng, nhất là nếu không vui với việc đoạn trừ phiền não, họ không thể đi lâu và đi xa trên lộ trình giác ngộ giải thoát, bởi không có niềm vui vật chất nào là mãi mãi!