Subscribe HoaVoUu Youtube
Kính mời Subscribe kênh
YouTube Hoa Vô Ưu
Sách Văn Học Phật Giáo
Sitemap Hoavouu.com
Điền Email để nhận bài mới

Phần 2

15 Tháng Giêng 201100:00(Xem: 5867)
Phần 2

J. KRISHNAMURTI
BÀN VỀ CÁI TRÍ VÀ SUY NGHĨ
ON MIND AND THOUGHT
Lời dịch: ÔNG KHÔNG

Từ quyển Cách mạng duy nhất

L

iệu tình dục là sản phẩm của suy nghĩ? Liệu tình dục – vui thú, thỏa mãn, tình bầu bạn, sự âu yếm được bao hàm trong nó – liệu đây là một hồi tưởng được củng cố bởi suy nghĩ? Trong hành động tình dục, có tự-quên bẵng, tự-từ bỏ, một ý thức của không còn sợ hãi, lo âu, những phiền muộn thuộc sống. Bởi vì nhớ lại trạng thái âu yếm và tự-quên bẵng này, và đang đòi hỏi sự lặp lại của nó, bạn ấp ủ nó, như nó đã là, cho đến cơ hội kế tiếp. Liệu đây là sự âu yếm, hay liệu nó chỉ là một hồi tưởng của cái gì đó đã qua rồi, và qua sự lặp lại, bạn hy vọng nắm bắt lại nó? Liệu sự lặp lại điều gì đó, dù vui thú đến chừng nào, không là một qui trình phá hoại hay sao?

 Người thanh niên trẻ tuổi bỗng nhiên thốt lên, ‘Tình dục là một thôi thúc thuộc sinh lý, như chính ông đã từng nói, và nếu đây là phá hoại, vậy thì ăn uống cũng không phá hoại như tình dục hay sao, bởi vì đó cũng là một thôi thúc thuộc sinh lý?’

 Nếu người ta ăn uống khi người ta đói khát – đó là một việc. Nếu người ta đói khátsuy nghĩ nói: ‘Tôi phải nếm thử món này hay món kia’ – vậy thì nó là suy nghĩ, chính là điều này mà là sự lặp lại phá hoại.

 ‘Trong tình dục, làm thế nào ông biết điều gì là sự thôi thúc thuộc sinh lý, giống như đói khát, và điều gì là một đòi hỏi thuộc tâm lý, giống như tham lam?’ Người thanh niên trẻ tuổi hỏi.

 Tại sao bạn phân chia sự thôi thúc thuộc sinh lý và sự đòi hỏi thuộc tâm lý? Và vẫn còn một câu hỏi khác, một câu hỏi hoàn toàn khác hẳn – tại sao bạn tách rời tình dục khỏi thấy vẻ đẹp của một hòn núi hay sự yêu kiều của một bông hoa? Tại sao bạn trao sự quan trọng lạ kỳ cho một điều này và hoàn toàn lơ là điều còn lại?

 ‘Nếu tình dục là điều gì đó hoàn toàn khác biệt với tình yêu, như dường như ông đã từng nói, vậy thì liệu có cần thiết phải làm bất kỳ hành động nào về tình dục?’ Nguời thanh niên trẻ tuổi hỏi.

 Chúng ta đã nói rằng tình yêu và tình dục là hai sự việc tách rời. Chúng ta đã nói rằng tình yêu là tổng thể, không phải bị vỡ vụn, và suy nghĩ, từ ngay bản chất của nó, là tách rời. Khi suy nghĩ thống trị, chắc chắn không có tình yêu. Thường thường con người biết – có lẽ chỉ biết – tình dục của suy nghĩ, mà là ấp ủ món nhai lại của vui thú và sự lặp lại của nó. Vì vậy chúng ta phải hỏi: Liệu có bất kỳ loại tình dục nào mà không thuộc về suy nghĩ hay ham muốn?

 Vị khất sĩ đã lắng nghe tất cả điều này bằng sự chú ý tuyệt đối. Lúc này ông ấy nói: ‘Tôi đã kháng cự nó, tôi đã lập lời thề từ bỏ nó, bởi vì qua truyền thống, qua lý luận, tôi đã thấy rằng người ta phải cần có năng lượng cho đời sống hiến dâng tôn giáo. Nhưng bây giờ tôi cũng thấy rằng sự kháng cự này cũng tiêu hao nhiều năng lượng. Tôi đã tốn nhiều thời gian vào sự kháng cự, và đã lãng phí nhiều năng lượng vào nó, nhiều hơn là tôi đã từng lãng phí vào chính tình dục. Vì vậy điều gì ông đã nói – rằng một xung đột thuộc bất kỳ loại nào là một lãng phí của năng lượng – lúc này tôi hiểu rõ. Xung đột và đấu tranh còn làm chết người nhiều hơn là nhìn ngắm khuôn mặt của một người đàn bà, hay thậm chí có lẽ còn hơn cả hành động tình dục’.

 Liệu có tình yêu mà không ham muốn, mà không vui thú? Liệu có tình yêu mà là tổng thể, mà không có suy nghĩ can thiệp vào? Liệu tình dục là cái gì đó thuộc về quá khứ, hay liệu nó là cái gì đó mỗi lần một mới mẻ? Chắc chắn, suy nghĩcũ kỹ, vì vậy chúng ta luôn luôn đang đối chiếu cái cũ kỹ và cái mới mẻ. Chúng ta đang đưa ra những câu hỏi từ cái cũ kỹ, và chúng ta muốn một đáp án dựa vào cái cũ kỹ. Vì vậy khi chúng ta hỏi: Liệu có tình dục mà không có toàn hệ thống máy móc đang vận hành và đang làm việc, liệu nó không có nghĩa rằng chúng ta đã không thoát khỏi cái cũ kỹ hay sao? Chúng ta quá bị quy định bởi cái cũ kỹ đến độ chúng ta không chuyển động vào cái mới mẻ. Chúng ta đã nói tình yêu là tổng thể, và luôn luôn mới mẻ – mới mẻ không phải như đối nghịch cái cũ kỹ, bởi vì lại nữa đó là cái cũ kỹ. Bất kỳ khẳng định rằng có tình dục mà không có ham muốnhoàn toàn vô giá trị, nhưng nếu bạn đã theo sát toàn ý nghĩa của suy nghĩ, vậy thì có lẽ bạn sẽ bắt gặp cái còn lại. Tuy nhiên, nếu bạn đòi hỏi rằng bạn phải có vui thú của bạn bằng bất kỳ mọi giá, vậy thì tình yêu sẽ không hiện diện.

 Người thanh niên trẻ tuổi nói: ‘Sự thôi thúc thuộc sinh lý mà ông nói chắc chắn là một đòi hỏi như thế, bởi vì mặc dù nó có lẽ khác biệt suy nghĩ, nó lại sinh ra suy nghĩ’.

 Vị khất sĩ nói, ‘Có lẽ tôi có thể trả lời người bạn trẻ của tôi, bởi vì tôi đã trải qua tất cả điều này. Qua nhiều năm tôi đã tự huấn luyện mình không nhìn người đàn bà. Tôi đã tàn nhẫn chế ngự sự đòi hỏi thuộc sinh lý. Sự thôi thúc thuộc sinh lý không sinh ra suy nghĩ; chính suy nghĩ thu hút nó, suy nghĩ sử dụng nó, suy nghĩ tạo tác những hình ảnh, những bức tranh, từ sự thôi thúc này – và tiếp theo sự thôi thúc là một nô lệ cho suy nghĩ. Chính suy nghĩ tạo cho sự thôi thúc quá nhiều thời gian. Như tôi đã nói, tôi đang bắt đầu thấy bản chất lạ thường của sự dối gạt và gian manh riêng của chúng tôi. Có nhiều đạo đức giả trong chúng tôi. Chúng tôi không bao giờ có thể thấy những sự việc như chúng là nhưng phải tạo ra những ảo tưởng về chúng. Điều gì ông đang chỉ bảo cho chúng tôi, là nhìn ngắm mọi thứ bằng đôi mắt rõ ràng, mà không có ký ức của ngày hôm qua; ông đã lặp lại điều này quá thường xuyên trong những nói chuyện của ông. Vậy thì sống không trở thành một vấn đề. Trong tuổi già của tôi, tôi chỉ đang bắt đầu nhận ra điều này’.

 Người thanh niên trẻ tuổi trông có vẻ không thỏa mãn lắm. Anh ấy muốn sống phải phụ thuộc vào khuôn mẫu của anh ấy, phụ thuộc vào công thức mà anh ấy đã cẩn thận dựng lên.

 Đây là lý do tại sao biết về chính mình là điều rất quan trọng, không phụ thuộc vào bất kỳ công thức hay bất kỳ vị đạo sư nào. Sự nhận biết liên tục không-chọn lựa này kết thúc tất cả những ảo tưởng và tất cả đạo đức giả.

 Lúc này mưa đang rơi như trút nước, và không khí rất lặng, và chỉ còn âm thanh của giọt mưa trên mái nhà và trên những chiếc lá.

_________________________________________________

Saanen, ngày 23 tháng 7 năm 1970

C

húng ta cũng phải tìm ra chức năng là gì, ý nghĩa, bản chất, cấu trúc của suy nghĩ là gì, bởi vì có lẽ chính suy nghĩ gây phân chia, và để tìm ra một câu trả lời qua suy nghĩ, qua lý luận, chắc chắn nó phải tách rời mỗi vấn đềcố gắng tìm ra một câu trả lời cho chính nó. Tại sao chúng ta luôn luôn có khuynh hướng giải quyết những vấn đề một cách tách rời, như thể chúng không có liên quan với nhau? Một số người muốn một cách mạng thuộc vật chất để lật đổ trật tự xã hội với mục đích tạo ra một trật tự tốt đẹp hơn, và họ quên bẵng toàn bản chất thuộc tâm lý của con người. Vì vậy, người ta phải đưa ra câu hỏi này – tại sao? Và trong đưa ra câu hỏi, đáp án là gì? Nó là đáp án của suy nghĩ, hay nó là đáp án của hiểu rõ về tánh tổng thể của cấu trúc rộng lớn, vô hạn thuộc sống của con người?

 Tôi muốn tìm ra tại sao sự phân chia này lại tồn tại. Thình thoảng chúng ta tìm hiểu nó như người quan sát và vật được quan sát; chúng ta hãy quên điều đó, gạt điều đó đi, và tiếp cận nó một cách khác hẳn. Liệu suy nghĩ tạo ra sự phân chia này? Và nếu chúng ta phát hiện suy nghĩ tạo ra, và suy nghĩ cố gắng tìm ra một đáp án cho một vấn đề riêng biệt, nó vẫn còn là một vấn đề bị tách khỏi những vấn đề còn lại. Chúng ta đang theo cùng nhau chứ? Làm ơn, đừng đồng ý tôi, nó không là một vấn đề của đồng ý, nó là một vấn đề của thấy cho chính bạn sự thật hay giả dối của nó, không phải chấp nhận – dù ở bất kỳ tình huống nào đừng chấp nhận điều gì người nói trình bày tại bất kỳ thời điểm nào. Không có uy quyền khi chúng ta đang cùng nhau nói chuyện về những vấn đề này, bạn và người nói đều không có uy quyền. Cả hai chúng ta đều đang tìm hiểu, đang quan sát, đang nhìn ngắm, đang học hành, vì vậy không có vấn đề của đồng ý hay không-đồng ý.

 Người ta phải tìm ra, liệu suy nghĩ, bởi chính bản chất và cấu trúc của nó, không phân chia sống thành nhiều, nhiều vấn đề, hay sao? Và nếu chúng ta cố gắng tìm được một đáp án qua suy nghĩ, nó vẫn còn là một đáp án bị tách rời, và vì vậy đang nuôi dưỡng xung đột thêm nữa, đau khổ thêm nữa. Vì vậy trước hết, người ta phải tìm ra cho chính người ta – một cách tự do, không có bất kỳ thành kiến, không có bất kỳ kết luận – liệu suy nghĩ vận hành trong cách này. Bởi vì hầu hết chúng ta đều cố gắng tìm được một đáp án thuộc trí năng hay thuộc cảm xúc, hay ‘thuộc trực giác’ Khi người ta sử dụng từ ngữ trực giác, người ta phải rất cẩn thận, bởi vì trong từ ngữ đó có sẵn sự dối gạt khủng khiếp. Người ta có thể có trực giác bị định đoạt bởi những hy vọng, những sợ hãi, những cay đắng, những mong đợi, những ao ước riêng của người ta; vì vậy người ta phải cảnh giác về từ ngữ đó và không bao giờ sử dụng nó. Vậy là chúng ta cố gắng tìm được một đáp án thuộc trí năng hay thuộc cảm xúc, như thể mảnh trí năng là cái gì đó tách khỏi cảm xúc, và cảm xúc là cái gì đó tách khỏi sự phản ứng thuộc thân thể, và vân vân. Và bởi vì toàn sự giáo dục và văn hóa của chúng ta được đặt nền tảng trên sự tiếp cận thuộc trí năng này đến sống, tất cả những triết lý của chúng ta đều được đặt nền tảng trên những ý tưởng thuộc trí năng, mà là rác rưởi. Tất cả cấu trúc xã hội của chúng ta đều được đặt nền tảng trên sự phân chia này, giống như luân lý của chúng ta.

 Vì vậy, nếu suy nghĩ gây phân chia, nó gây phân chia như thế nào? Đừng chỉ đùa giỡn vói nó, hãy thực sự nhìn ngắm nó trong chính bạn. Nó vui lắm, và bạn sẽ thấy rằng bạn sẽ tự-khám phá cho chính bạn một sự việc lạ thường làm sao. Bạn sẽ là một ngọn đèn cho chính bạn, bạn sẽ là một con người tổng thể, không nương nhờ bất kỳ người nào khác để chỉ bảo cho bạn phải làm gì, suy nghĩ cái gì, và suy nghĩ như thế nào.

 Vậy là, liệu suy nghĩ gây phân chia? Và suy nghĩ là gì? Suy nghĩ có thể lý luận tuyệt vời, có thể lý luận liên tiếp, và nó cần vận hành thật hợp lý, khách quan, thông minh, bởi vì nó phải vận hành một cách hoàn hảo, giống như một máy vi tính đang chạy đều đặn mà không có bất kỳ trở ngại hay trục trặc. Lý luậncần thiết, thông minh là bộ phận của khả năng lý luận đó. Và suy nghĩ này là gì, suy nghĩ là gì?

 Liệu suy nghĩ có khi nào có thể mới mẻ, trong sáng? Bởi vì mỗi vấn đề đều mới mẻ, trong sáng. Mỗi vấn đề của con người – không phải những vấn đề thuộc khoa học, thuộc máy móc – mỗi vấn đề của con người đều luôn luôn mới mẻ. Và sống là mới mẻ, suy nghĩ cố gắng hiểu rõ, thay đổi, diễn giải nó, làm điều gì đó về nó. Vì vậy người ta phải tìm ra cho chính người ta suy nghĩ là gì. Và tại sao suy nghĩ gây phân chia? Nếu chúng ta thực sự cảm thấy sâu thẳm, thương yêu lẫn nhau, không phải bằng từ ngữ nhưng thực sự – và điều đó chỉ có thể xảy ra nơi nào không có tình trạng bị quy định, khi không có trung tâm như ‘cái tôi’ và ‘cái bạn’ – lúc đó tất cả sự phân chia này sẽ kết thúc. Nhưng suy nghĩ, mà là hoạt động của mảnh trí năng, bộ não, không thể thương yêu. Nó có thể lý luận, một cách hợp lý, một cách khách quan, một cách hiệu quả. Để đi tới mặt trăng, chắc chắn suy nghĩ phải vận hành trong cách lạ thường nhất, mặc dù liệu đi tới mặt trăng là xứng đáng hay không-xứng đáng lại là một vấn đề khác. Vì vậy suy nghĩ phải được hiểu rõ. Và chúng ta hỏi liệu suy nghĩ có thể thấy bất kỳ cái gì mới mẻ, hay liệu không có suy nghĩ mới mẻ, suy nghĩ luôn luôn cũ kỹ? Và khi nó đối diện với một vấn đề của sống mà luôn luôn mới mẻ, nó không thể thấy tình trạng mới mẻ của vấn đề, bởi vì trước hết nó cố gắng diễn giải sự việc nó đã quan sát dựa vào tình trạng bị quy định riêng của nó.

 Vì vậy, suy nghĩcần thiết, nó phải vận hành một cách hợp lý, thông minh, lành mạnh, khách quan, không-cảm xúc, không-cá nhân; và tuy nhiên chính suy nghĩ đó lại tự-phân chia chính nó như ‘cái tôi’ và ‘cái không tôi’, và cố gắng giải quyết vấn đề của bạo lực một mình nó, như thể nó không liên quan gì đến tất cả những vấn đề của sự tồn tại. Vì vậy, suy nghĩquá khứ. Suy nghĩ luôn luôn là quá khứ; nếu chúng ta không có một cái máy ghi băng như bộ não, mà đã tích lũy tất cả mọi loại thông tin, trải nghiệm, cá thể và tập thể, chúng ta sẽ không có thể suy nghĩ, phản ứng. Liệu chúng ta thấy điều đó, không bằng từ ngữ, nhưng thực sự? Vậy là với quá khứ gặp gỡ cái mới mẻ, cái mới mẻ phải diễn giải dựa vào quá khứ, và thế là có sự phân chia.

 Bạn đang hỏi tại sao suy nghĩ gây phân chia, tại sao suy nghĩ diễn giải? Nếu suy nghĩ là kết quả của quá khứ, và suy nghĩ là kết quả của ngày hôm qua, cùng tất cả thông tin, hiểu biết, trải nghiệm, và vân vân, suy nghĩ vận hành vào một vấn đềphân chia vấn đề đó như thể nó là cái gì đó tách khỏi tất cả những vấn đề khác. Đúng chứ? Bạn hoàn toàn không chắc chắn. Tôi sẽ giải thích cho bạn cảm thấy chắc chắn, không phải bởi vì tôi muốn khẳng định chính tôi, đó là điều ngu ngốc, hay thể hiện sự tranh luận của tôi vững vàng hơn bạn, điều đó cũng ngu ngốc bằng nhau, nhưng chúng ta đang muốn tìm ra sự thật của nó, thực sự ‘cái gì là’. Lúc này, chúng ta hãy gạt đi mọi thứ trong chốc lát và quan sát suy nghĩ riêng của bạn. Suy nghĩ là sự phản hồi của quá khứ. Nếu bạn không có quá khứ, sẽ không có suy nghĩ, sẽ không có một trạng thái của quên lãng. Quá khứsuy nghĩ, và vì vậy chắc chắn quá khứ sẽ phân chia sống như hiện tại và tương lai. Chừng nào còn có quá khứ như suy nghĩ, chính quá khứ đó phải phân chia sống thành thời gian như quá khứhiện tại và tương lai.

 Chỉ theo sát điều này. Tôi sẽ thâm nhập nó từng bước một, đừng vội vã nhảy vọt trước tôi. Tôi có một vấn đề của bạo lực, tôi muốn hiểu rõ nó một cách trọn vẹn, tổng thể, để cho cái trí của tôi hoàn toàn, toàn bộ, được tự do khỏi bạo lực, và nó chỉ có thể hiểu rõ về chính nó bằng cách hiểu rõ cấu trúc của suy nghĩ là gì. Chính suy nghĩ đang nuôi dưỡng sự bạo lực, ngôi nhà ‘của tôi’, tài sản ‘của tôi’, người vợ ‘của tôi’, người chồng ‘của tôi’, quốc gia ‘của tôi’, Thượng đế ‘của tôi’, niềm tin ‘của tôi’, mà là điều vô lý hoàn toàn. Ai đang làm điều này, đang tạo tác ‘cái tôi’ vĩnh viễn này bị đối nghịch với phần còn lại? Ai đang làm nó? Giáo dục, xã hội, chính thể, giáo hội, tất cả đều đang làm nó, bởi vì tôi là bộ phận của tất cả điều đó. Và suy nghĩ, mà là vật chất, kết quả của ký ức ở trong chính cấu trúc và những tế bào của bộ não. Ký ức là quá khứ, mà thuộc thời gian. Và vì vậy, khi bộ não vận hành, dù thuộc tâm lý, xã hội, kinh tế, hay tôn giáo, nó phải luôn luôn vận hành dựa vào thời gian, dựa vào quá khứ tùy theo tình trạng bị quy định của nó.

 Suy nghĩcần thiết, nó phải vận hành tuyệt đối hợp lý, hoàn toàn khách quan, không cá nhân; và tuy nhiên tôi thấy suy nghĩ phân chia như thế nào, thuộc tâm lý, cũng như trong thời gian. Chắc chắn suy nghĩ phải gây phân chia, hãy nhìn điều gì đã xảy ra. Suy nghĩ nói, ‘Chủ nghĩa quốc giavô giá trị, nó đã dẫn đến mọi loại chiến tranh và thù hận, chúng ta hãy có tình huynh đệ, tất cả chúng ta phải được hợp nhất’. Thế là suy nghĩ thành lập Liên hiệp quốc, nhưng suy nghĩ vẫn còn đang vận hành một cách tách rời và đang duy trì sự tách rời: bạn là một người Ý, bạn giữ chính thể thuộc Ý của bạn, và vân vân. Nói chuyện về tình huynh đệtuy nhiên lại giữ sự tách rời, mà là đạo đức giả; đó là một chức năng của suy nghĩ, tự chơi trò chơi hai mặt với chính nó. Suy nghĩ không là phương cách dẫn đến sự giải thoát, mà không có nghĩa giết chết cái trí. Vì vậy, cái gì mà thấy mọi vấn đề nảy sinh như một vấn đề tổng thể? Nếu người ta có một vấn đề thuộc tình dục, nó là một vấn đề tổng thể, có liên quan đến văn hóa, đến đặc điểm, đến vô số những hình thức khác nhau của những vấn đề thuộc sống. Cái trí gì mà thấy mỗi vấn đề như một vấn đề tổng thể, không phải như một mảnh?

 Những giáo hội, những tôn giáo khác nhau, đã nói, ‘Hãy tìm kiếm Thượng đế và mọi thứ sẽ được giải quyết’. Như thể Thượng đế, tùy theo họ, tách khỏi sống. Vì vậy, đã có sự phân chia liên tục này, và đang quan sát điều này, tôi tự nhủ mình – tôi không đọc sách, nhưng nếu bạn chỉ quan sát sống, bạn sẽ học hành rất nhiều từ đó hơn từ bất kỳ quyển sách nào, cả phía bên ngoài lẫn phía bên trong, nếu bạn biết làm thế nào để quan sátvậy thì cái gì mà quan sát sống như một tổng thể? Chúng ta đang tiến tới chứ? Nó là cái gì? Bởi vì biết chiều rộng, năng lực, sự bao la của suy nghĩ, và hiểu rõ, quan sát, rằng chắc chắn suy nghĩphân chia như ‘cái tôi’ và ‘cái không tôi’, và rằng bộ não là kết quả của thời gian, và vì vậy quá khứ, và khi tất cả cấu trúc đó của suy nghĩ đang vận hành nó không thể thấy tổng thể, vì vậy cái gì mà thấy sống như một tổng thể, không bị vỡ vụn thành những mảnh? Bạn đã hiểu rõ câu hỏi của tôi chứ?

Người hỏi: Vẫn còn có một nghi vấn.

Krishnamurti: Chúng ta đã hiểu rõ nhưng vẫn còn có một nghi vấn – vẫn còn có một nghi vấn. Bây giờ, ai đang đặt nghi vấn đó? Suy nghĩ? Chắc chắn. Khi bạn nói bạn đã hiểu rõ nhưng tuy nhiên vẫn còn có một nghi vấn, điều đó có thể được hay sao? Khi bạn đã hiểu rõ suy nghĩ làm điều gì, một cách đầy đủ, tại mọi mức độ, cao nhất cũng như thấp nhất, khi bạn thấy suy nghĩ làm gì và bạn nói, ‘Tôi đã hiểu rõ điều đó’, vậy thì khi bạn nói có một nghi vấn thêm nữa, nó là ai mà đang đưa ra nghi vấn đó? Chỉ có một nghi vấn, đó là: bộ não này, toàn hệ thống thần kinh này, cái trí mà bao gồm tất cả điều đó nói, ‘Tôi đã hiểu rõ bản chất của suy nghĩ’. Bước kế tiếp là: Liệu cái trí này có thể quan sát sống, cùng tất cả sự rộng lớn, sự phức tạp của nó, cùng sự đau khổ không dứt của nó, liệu cái trí có thể thấy sống như một tổng thể? Đó là nghi vấn duy nhất. Và suy nghĩ không đang đưa ra nghi vấn đó; cái trí đang đưa ra nghi vấn đó bởi vì nó đã quan sát toàn cấu trúc của suy nghĩ và biết giá trị tương đối của suy nghĩ, và vì vậy có thể hỏi: Liệu cái trí có thể nhìn bằng đôi mắt không bao giờ bị vấy bẩn bởi quá khứ?

 Bây giờ, chúng ta sắp sửa thâm nhập điều đó. Liệu cái trí, bộ não có thể – mà là kết quả của thời gian, trải nghiệm, một ngàn hình thức của ảnh hưởng, hiểu biết được tích lũy, tất cả điều đó đã được thâu lượm qua thời gian như quá khứ – liệu cái trí đó, bộ não đó, có thể hoàn toàn yên lặng để quan sát sống mà có lẽ có những vấn đề? Đây thực sự là một nghi vấn nghiêm túc, không phải là một giải trí. Người ta phải trao năng lượng, khả năng, sức sống, đam mê của người ta, sự sống đối với cái này để tìm ra, không chỉ ngồi đó và đặt cho tôi những câu hỏi. Bạn phải trao trọn sống của bạn để tìm ra, bởi vì đó là đáp án duy nhất, phương cách duy nhất để thoát khỏi sự tàn nhẫn, sự bạo lực, sự đau khổ, sự thoái hóa khủng khiếp này, mọi thứ đều đang bị phân rã. Liệu cái trí, bộ não có thể, mà chính nó bị phân rã qua thời gian, liệu tất cả cái trí có thể yên lặng để cho nó có thể thấy sống như một tổng thể và thế là không có những vấn đề? Khi bạn thấy cái gì đó như một tổng thể, làm thế nào có thể còn có một vấn đề? Một vấn đề chỉ có thể nảy sinh khi bạn thấy sống một cách phân chia. Làm ơn hãy thấy vẻ đẹp của điều đó. Khi bạn thấy sống như một tổng thể, vậy là không còn vấn đề nào cả. Chỉ khi nào một cái trí và một quả tim và một bộ não bị vỡ vụn thành những mảnh mới tạo ra những vấn đề. Trung tâm của mảnh này là ‘cái tôi’, ‘cái tôi’ được tạo ra qua suy nghĩ, mà một mình nó không có thực sự. ‘Cái tôi’, ngôi nhà ‘của tôi’, đồ đạc ‘của tôi’, cay đắng ‘của tôi’, thất vọng ‘của tôi’, ham muốn trở thành người nào đó ‘của tôi’, ‘cái tôi’ là sản phẩm của suy nghĩ – những thèm khát tình dục ‘của tôi’, nghiệt ngã ‘của tôi’, lo âu ‘của tôi’, tội lỗi ‘của tôi’ – ‘cái tôi’, mà là sản phẩm của suy nghĩ, gây phân chia. Và liệu cái trí có thể nhìn ngắm mà không có ‘cái tôi’? Không phải có thể thực hiện việc này, nhìn ngắm sống mà không có ‘cái tôi’, chính ‘cái tôi’ đó nói: ‘Tôi sẽ hiến dâng mình cho Jesus, cho Phật, cho điều này, điều kia’ – bạn hiểu chứ? ‘Tôi sẽ trở thành một người Cộng sản mà sẽ quan tâm đến tổng thể của thế giới’. ‘Cái tôi’ đang tự-đồng hóa chính nó cùng điều gì nó nghĩ là vĩ đại nhất vẫn còn là bộ phận của ‘cái tôi’.

________________________________________________

Saanen, ngày 26 tháng 7 năm 1970

C

húng ta đang yêu cầu cái trí tự-tìm hiểu về chính nó và nhận biết chuỗi sự kiện của sợ hãi, những hoạt động của nó, những nguy hiểm của nó. Vì vậy, chúng ta sẽ tìm hiểu không chỉ những sợ hãi thuộc thân thể, nhưng còn cả những sợ hãi rất, rất phức tạp nằm sâu thẳm bên dưới tầng ý thức bên ngoài. Hầu hết chúng ta đều đã trải qua những sợ hãi thuộc thân thể, hoặc sự sợ hãi về, bệnh tật quá khứ, cùng tất cả đau đớnlo âu của nó, hoặc chúng ta đã đối diện sự nguy hiểm thuộc thân thể. Và khi bạn đối diện sự nguy hiểm của một loại thuộc thân thể, liệu có sợ hãi? Làm ơn, hãy tìm hiểu, đừng nói, ‘Vâng, có sợ hãi’ – hãy tìm ra. Ở Ấn độ, Châu phi, và những vùng đất hoang dã của Châu mỹ, khi bạn bất ngờ gặp phải một con gấu, hay một con rắn, hay một con cọp, có hành động tức khắc, đúng chứ? Khi bạn gặp một con rắn, có hành động tức khắc; nó không là hành động có ý thức, cố ý, có hành động thuộc bản năng.

 Bây giờ, liệu đó là sợ hãi? Hay liệu đó là thông minh? Bởi vì chúng ta đang cố gắng tìm ra hành động mà là thông minh và hành động mà được sinh ra từ sợ hãi. Khi bạn gặp một con rắn, có một phản ứng tức khắc thuộc thân thể. Bạn chạy thoát, đổ mồ hôi, bạn cố gắng làm việc gì đó về nó. Phản ứng đó là một phản ứng bị quy định bởi vì qua nhiều thế hệ bạn đã được bảo rằng hãy cẩn thận những con rắn, hãy cẩn thận những thú hoang. Nó là một phản ứng bị quy định, vì vậy bộ não, hệ thần kinh, phản ứng theo bản năng để tự bảo vệ chúng. Bảo vệ chính mình là một phản ứng thông minh, tự nhiên. Bạn đang theo sát tất cả điều này? Bảo vệ các cơ quan thân thểcần thiết và một con rắn là một nguy hiểm, và phản ứng đến nó để bảo vệ là một hành động thông minh.

 Bây giờ, hãy quan sát trường hợp còn lại, mà là sự đau đớn thuộc thân thể. Bạn đã trải qua đau đớn năm ngoái hay ngày hôm qua, và bạn sợ hãi rằng nó có lẽ quay lại. Sợ hãi đó bị gây ra bởi suy nghĩ. Suy nghĩ về cái gì đó mà đã xảy ra năm ngoái hay ngày hôm qua và có lẽ sẽ xảy ra lại vào ngày mai là sự sợ hãi bị tạo ra bởi suy nghĩ. Hãy thâm nhập nó, làm ơn, cùng nhau chúng ta đang chia sẻ. Mà có nghĩa bạn đang nhìn ngắm những phản ứng riêng của bạn, những hoạt động riêng của bạn đã là gì. Ở đó sợ hãi là sản phẩm của suy nghĩ tầng ý thức bên ngoài và suy nghĩ tầng ý thức bên trong – suy nghĩthời gian. Không phải thời gian tuần tự theo đồng hồ, nhưng thời gian khi suy nghĩ suy nghĩ về sự việc đã xảy ra ngày hôm qua hay thời gian nào đó và sự sợ hãi về nó sẽ xảy ra lại. Vì vậy suy nghĩthời gian. Và suy nghĩ sản sinh sự sợ hãi: Tôi có lẽ chết vào ngày mai, hay cái gì đó tôi đã làm ở quá khứ có lẽ bị phơi bày; suy nghĩ về điều đó nuôi dưỡng sự sợ hãi. Lúc này, liệu bạn đang làm nó? Bạn đã trải qua đau khổ, bạn đã làm điều gì đó trong quá khứ và bạn không muốn bị phơi bày, hay bạn muốn thực hiện hay thành tựu việc gì đó trong tương lai và bạn có lẽ không thể, mà tất cả đều là sản phẩm của suy nghĩthời gian. Liệu bạn đang làm điều này? Hầu hết mọi người đều làm.

 Bây giờ, liệu chuyển động này của suy nghĩnuôi dưỡng sự sợ hãi trong thời gian và như thời gian có thể, liệu chuyển động đó có thể kết thúc? Bạn đã hiểu rõ câu hỏi của tôi? Có hành động thông minh của bảo vệ, tự-bảo toàn, nhu cầu thuộc thân thể để sống còn, mà là một phản ứng thông minh, tự nhiên. Hành động khác, suy nghĩ suy nghĩ về cái gì đó và đang chiếu rọi khả năng không xảy ra của nó hay khả năng xảy ra lại của nó, nuôi dưỡng sự sợ hãi. Vì vậy, câu hỏi là: Liệu chuyển động của suy nghĩ này, quá bản năng, quá tức khắc, quá khăng khăng, quá thuyết phục, có thể tự nhiên kết thúc? Không phản kháng! Nếu bạn phản kháng nó, nó vẫn còn là sản phẩm của suy nghĩ, nếu bạn vận dụng ý chí của bạn để chặn đứng nó, nó vẫn còn là sản phẩm của suy nghĩ. Nếu bạn nói, ‘Tôi sẽ không cho phép mình suy nghĩ theo cách đó’, ai là thực thể mà nói, ‘Tôi sẽ không’? Nó vẫn còn là suy nghĩ bởi vì bằng cách chặn đứng chuyển động đó, nó hy vọng đạt được cái gì đó khác hẳn, mà vẫn còn là sản phẩm của suy nghĩ. Vì vậy suy nghĩ có lẽ chiếu rọi nó và có lẽ không thể đạt được nó, và thế là có sợ hãi bị dính dáng trong nó.

 Vì vậy chúng ta đang hỏi, liệu suy nghĩ mà đã sản sinh sự sợ hãi thuộc tâm lý này – không chỉ một sợ hãi, nhưng nhiều, nhiều sợ hãi – liệu toàn hoạt động đó có thể một cách tự nhiên, dễ dàng, không nỗ lực, kết thúc. Bởi vì nếu bạn tạo ra một nỗ lực, nó vẫn còn là suy nghĩvì vậy dẫn đến sự sợ hãi, và vẫn còn bị trói buộc trong lãnh vực của thời gian. Vì vậy người ta phải tìm ra một phương cách, hiểu rõ, hay học hành về một phương cách nơi đó suy nghĩ sẽ kết thúc một cách tự nhiên, và không còn tạo ra sự sợ hãi. Liệu chúng ta đang chuyển tải lẫn nhau? Tôi không biết! Bằng từ ngữ, có lẽ, bạn đã thấy ý tưởng một cách rõ ràng, sự phân chia một cách rõ ràng; đó không là nó. Chúng ta không đang nói chuyện chỉ bằng từ ngữ, nhưng nói chuyện về sự sợ hãi của bạn, sống hàng ngày của bạn; đó là điều gì chúng ta đang nói chuyện – sống của bạn, không phải sự diễn tả về sống của bạn. Bởi vì sự diễn tả không là vật được diễn tả, sự giải thích không là vật được giải thích. Từ ngữ không là sự việc. Nhưng nó là sống của bạn, sự sợ hãi của bạn; và nó không đang được phơi bày bởi người nói; bằng cách lắng nghe, bạn đã học hành để phơi bày sự sợ hãi là gì và suy nghĩ tạo ra sợ hãi như thế nào.

 Vì vậy chúng ta đang hỏi liệu suy nghĩ, hoạt động của suy nghĩ, mà gây ra, nuôi dưỡng, duy trì, và ấp ủ sự sợ hãi, có thể một cách tự nhiên, vui vẻ, dễ dàng, kết thúc, mà không có bất kỳ sự khẳng định, mà không có bất kỳ sự kháng cự, mà không có bất kỳ hoạt động của ý chí.

 Lúc này, trước khi chúng ta có thể hoàn tất nghi vấn đó bằng cách khám phá đáp án thực sự, chúng ta cũng phải tìm hiểu sự theo đuổi, nhận biết được hay không nhận biết được, của vui thú, bởi vì lại nữa chính suy nghĩ mới nuôi dưỡng sự vui thú. Bạn đã trải qua một khoảnh khắc tuyệt vời khi bạn nhìn ngắm hoàng hôn ngày hôm qua; bạn đã nói, ‘Hoàng hôn này đẹp quá!’ bạn hài lòng vô cùng trong nó. Tiếp theo suy nghĩ len lỏi vào và nói, ‘Hoàng hôn đẹp quá, tôi muốn có trải nghiệm đó được lặp lại ngày mai’ – dù nó là một hoàng hôn, hay người nào đó nịnh nọt bạn, dù nó là một trải nghiệm ái ân, hay vui thú nào đó mà bạn đã có được, bạn muốn tiếp tục trải nghiệm. Sự vui thú không chỉ là vui thú thuộc tình dục; có vui thú được rút ra từ sự thành tựu, qua là người nào đó, vui thú của thành công, vui thú của thực hiện, vui thú của điều gì bạn sắp sửa làm vào ngày mai, vui thú của cái gì đó mà bạn đã trải nghiệm thuộc nghệ thuật, hay trong những cách khác nhau, và mong muốn điều đó được lặp lại. Tất cả điều đó là vui thú. Và luân lý xã hội của chúng ta được đặt nền tảng trên vui thú, đúng chứ? Luân lý xã hội được đặt nền tảng trên vui thú, và vì vậy nó không là luân lý gì cả, nó là vô-luân lý. Bạn sắp sửa tìm ra điều đó – mà không có nghĩa bằng cách chống đối luân lý xã hội, bạn sẽ trở thành rất có luân lý, làm việc gì bạn ưa thích, ngủ với người bạn ưa thích. Hãy đùa giỡn cùng tất cả việc này, bạn sẽ tìm ra.

 Vì vậy, nếu bạn có ý định hiểu rõ và được tự do khỏi sự sợ hãi, người ta cũng phải hiểu rõ vui thú bởi vì chúng có liên quan lẫn nhau. Mà không có nghĩa bạn phải từ bỏ vui thú. Bạn biết tất cả những tôn giáo có tổ chức – và họ đã là nguyên nhân suy sụp của nền văn minh – đã nói bạn phải không có vui thú, không có tình dục. Thượng đế sẽ không cho phép bạn, bạn phải đến gần Thượng đế như một con người bị tra tấn. Vì vậy, bạn không được nhìn một người đàn bà, bạn không được nhìn một cái cây, bạn không được nhìn vẻ đẹp của bầu trời, bạn không được nhìn những đường nét dễ thương của một quả đồi, mà có lẽ nhắc nhở bạn về tình dục và những người đàn bà. Bạn không được có vui thú, mà có nghĩa bạn không được có ham muốn. Vì vậy hãy cầm quyển Bible lên khi sự ham muốn nảy sinh, hãy quên bẵng chính bạn trong nó, hay quyển Gita, hay lặp lại những từ ngữ nào đó, tất cả mọi điều vô lý đó.

 Vậy là, muốn hiểu rõ sự sợ hãi người ta cũng phải tìm hiểu bản chất của sự vui thú. Nếu bạn không có vui thú vào ngày mai, bạn sẽ bị sợ hãi, bị thất vọng. Bạn đã có vui thú ngày hôm qua, tình dục hay cách nào đó, và nếu bạn không có nó ngày mai, bạn bị tức giận, bực bội, cuồng loạn, mà là một hình thức của sự sợ hãi. Vì vậy sợ hãi và vui thú là hai mặt của đồng tiền cắc; bạn không thể được tự do khỏi một mặt mà cũng không được tự do khỏi mặt kia. Tôi biết bạn muốn có sự vui thú suốt sống của bạn và được tự do khỏi sự sợ hãi, đó là tất cả mà bạn quan tâm. Nhưng bạn không thấy rằng nếu bạn không có vui thú ngày mai, bạn cảm thấy bị thất vọng, không thỏa mãn, bạn cảm thấy tức giận, lo âu, tội lỗi, và tất cả những đau khổ thuộc tâm lý nảy sinh. Vì vậy bạn phải quan sát cả hai.

 Trong hiểu rõ vui thú bạn cũng phải hiểu rõ hân hoan là gì. Liệu vui thú là hân hoan, vui thú là tận hưởng, liệu vui thú là cái gì đó hoàn toàn khác hẳn sự hài lòng trọn vẹn của sự tồn tại? Chúng ta sẽ tìm ra tất cả điều này. Trước hết chúng ta đang hỏi liệu suy nghĩ cùng tất cả những hoạt động của nó, mà nuôi dưỡng sự sợ hãiduy trì sự sợ hãi, nhận biết được hay không nhận biết được, liệu điều đó có thể kết thúc một cách tự nhiên, mà không có nỗ lực. Có những sợ hãi nhận biết được, cũng như những sợ hãi không nhận biết được mà bạn không ý thức. Những sợ hãi mà người ta không nhận biết được có một vai trò quan trọng trong sống của người ta hơn là những sợ hãi nguời ta nhận biết được. Lúc này, làm thế nào chúng ta sẽ lật tung những sợ hãi không nhận biết được? Làm thế nào bạn sẽ phơi bày chúng ra ánh sáng? Bằng sự phân tích? Vậy thì ai sẽ phân tích? Nếu bạn nói, ‘Tôi sẽ phân tích những sợ hãi của tôi’, ai là người phân tích? Bộ phận thuộc mảnh của sự sợ hãi? Vì vậy sự phân tích về những sợ hãi riêng của người ta không có giá trị gì cả. Tôi không hiểu liệu bạn thấy điều này. Nếu bạn đi đến một người phân tích để phân tích những sợ hãi của bạn, người phân tích cũng giống như bạn, bị quy định bởi những người đặc biệt, bởi Freud, Jung, và Adler, và X, Y, Z. Anh ấy phân tích tùy theo tình trạng bị quy định của anh ấy. Đúng chứ? Vì vậy nó không giúp đỡ bạn được tự do khỏi sự sợ hãi. Như chúng ta đã nói, tất cả những phân tích là một phủ nhận của hành động.

* * * 

Vậy là, suốt ban ngày liệu bạn có thể nhìn ngắm toàn chuyển động của những hoạt động, những suy nghĩ, những cảm thấy của chúng ta, mà không có sự diễn giải, chỉ đang nhìn ngắm? Vậy thì bạn sẽ thấy những giấc mơ chẳng có ý nghĩa bao nhiêu, hầu như bạn sẽ không bao giờ ngủ mơ. Nếu trong suốt thời gian ban ngày, bạn thức giấc, không bị mê muội – nếu bạn không bị trói buộc bởi những niềm tin của bạn, bởi những thành kiến của bạn, bởi những kiêu ngạoảo tưởng nhỏ nhen vô lý của bạn, sự hiểu biết tí ti tầm thường của bạn, nhưng chỉ nhìn ngắm toàn chuyển động của ý thức tầng bên ngoài và tầng bên trong của bạn trong hành động – bạn sẽ thấy không chỉ sẽ có một kết thúc cho những giấc mơ, nhưng còn cả suy nghĩ bắt đầu lắng xuống, không còn đang tìm kiếm hay duy trì hay lẩn trốn sự sợ hãi.

* * * 

Cái trí của bạn đã không trở nên hơi hơi nhạy cảm hơn hay sao? Trước kia bạn chỉ bước đi, vác theo gánh nặng của sợ hãi và vui thú. Bằng cách học hành trọng lượng của gánh nặng, liệu bạn không gạt nó đi, liệu bạn không buông bỏ nó, và thế là bạn đang bước đi rất cẩn thận, hay sao? Nếu bạn đã thực sự theo sát điều này, đã lắng nghe nó, đã cùng nhau chia sẻ nó, đã cùng nhau học hành; cái trí của bạn bằng cách nhìn ngắm – không qua sự khẳng định, không qua sự nỗ lực, nhưng chỉ đang nhìn ngắm – đã trở nên nhạy cảm và thế là rất thông minh. Làm ơn, đừng đồng ý; nếu nó không-nhạy cảm, nó không-nhạy cảm – đừng đùa giỡn.

 Vậy là, lần sau sự sợ hãi nảy sinh, bởi vì nó sẽ, thông minh sẽ đáp lại nó không dựa vào vui thú, kiềm chế hay tẩu thoát. Cái trí thông minh, nhạy cảm này, mà đã hiện diện bằng cách tìm hiểu, học hành, nhìn ngắm gánh nặng này, đã xóa sạch gánh nặng đó và vì vậy đã trở nên sinh động, nhạy cảm lạ thường. Vậy thì, nó có thể đặt ra một câu hỏi hoàn toàn khác hẳn, đó là: Nếu vui thú không là phương cách của sống, như nó đã là cho hầu hết chúng ta, vậy thì sống là trơ trụi hay sao? Sống là khô cạn? Hay sự khác biệt giữa vui thú và hân hoan là gì? Liệu nó có nghĩa rằng tôi không bao giờ có thể tận hưởng sống? Làm ơn, đừng đồng ý, hãy tìm ra. Trước kia bạn đã tận hưởng sống dựa vào vui thú và sợ hãi. Sự vui thú tức khắc, ăn, nhậu nhẹt, ăn thức ăn, giết chết những con thú, dồn vào miệng thịt của chúng, và mọi chuyện của nó. Sự vui thú tức khắc. Đó đã là phương cách sống của bạn. Và bỗng nhiên bằng cách tìm hiểu, nhìn ngắm, bạn khám phá rằng sự vui thú không là phương cách gì cả bởi vì nó dẫn đến sự sợ hãi, sự tuyệt vọng, sự phiền muộn, sự đau khổ, những phức tạp vô cùng thuộc xã hội cũng như thuộc cá nhân, và vân vân. Vậy là lúc này, bạn đặt ra một câu hỏi hoàn toàn khác hẳn. Bạn hỏi: Hân hoan là gì?

 Liệu có hân hoan mà không bị tiếp xúc bởi suy nghĩ và vui thú? Bởi vì nếu nó bị tiếp xúc bởi suy nghĩ, lại nữa nó trở thành vui thú, và thế là sợ hãi. Vì vậy, bởi vì đã hiểu rõ vui thú và sợ hãi, liệu có một phương cách sống hàng ngày, một phương cách sống mà là hân hoan, mà là tận hưởng, không mang vui thú và sợ hãi từ ngày sang ngày?

 Liệu bạn biết tận hưởng là gì? Nhìn ngắm những hòn núi đó, vẻ đẹp của thung lũng, ánh sáng trên những quả đồi, và những cái cây, và con sông chảy xiết, thưởng thức nó. Và khi nào bạn thưởng thức nó? Khi cái trí, khi suy nghĩ, không đang sử dụng điều đó như một phương tiện của vui thú. Bạn có thể nhìn ngắm hòn núi đó, hay khuôn mặt của một người đàn bà hay một người đàn ông, đường nét của một thung lũng, chuyển động của một cái cây, và có được sự hài lòng lạ thường trong nó. Khi bạn đã làm xong việc đó nó chấm dứt; nhưng nếu bạn mang nó theo, vậy thì đau khổ và vui thú bắt đầu. Liệu bạn có thể nhìn ngắm và chấm dứt cùng nó? Hãy cẩn thận điều này, hãy rất cảnh giác điều này. Đó là, liệu bạn có thể nhìn ngắm hòn núi đó – không phải bị cuốn hút bởi vẻ đẹp của nó giống như một đứa trẻ bị cuốn hút bởi món đồ chơi và quay lại sự nghịch ngợm của em – nhưng nhìn ngắm vẻ đẹp đó và chính nhìn ngắm đó là đủ rồi, sự hài lòng trong nó, và không chuyển nó sang, đang ao ước nó vào ngày mai. Mà có nghĩa – hãy thấy sự nguy hiểm – bạn có thể có sự vui thú nào đó và nói nó qua rồi. Nhưng liệu nó qua rồi? Liệu cái trí không đang dựng lên, một cách nhận biết được hay không nhận biết được, đang ấp ủ nó, đang suy nghĩ về nó, đang ao ước nó xảy ra lại thật mau? Suy nghĩ không liên quan gì đến hân hoan. Làm ơn, tất cả đây này là một khám phá lạ thường cho chính bạn, không chỉ là đang được giải thích về nó. Vậy là, có một khác biệt lạ thường giữa sự hài lòng, sự thưởng thức, sự hân hoan, hạnh phúc, và vui thú.

* * *

Vậy là bạn có thể quan sát tất cả điều này và tìm ra vẻ đẹp của sống, và vẻ đẹp như thế; trong đó không có nỗ lực nhưng đang sống cùng sự ngây ngất lạ thường, trong đó vui thú và đau khổsợ hãi không thể thâm nhập vào.

________________________________________________

Saanen, ngày 18 tháng 7 năm 1972

Đ

ẹp đẽ và lý thú lạ thường, suy nghĩ biến mất hoàn toàn khi bạn có một thấu triệt. Suy nghĩ không thể có một thấu triệt. Chỉ khi nào cái trí không đang vận hành một cách máy móc trong cấu trúc của suy nghĩ thì bạn mới có một thấu triệt. Khi đã có một thấu triệt, suy nghĩ rút ra một kết luận từ thấu triệt đó. Và tiếp theo suy nghĩ hành động và suy nghĩ là máy móc. Vì vậy tôi phải tìm ra liệu khi đã có một thấu triệt vào chính tôi, mà có nghĩa vào thế giới, và không rút ra một kết luận từ nó, liệu có thể được? Nếu tôi rút ra một kết luận, tôi hành động trên một ý tưởng, trên một hình ảnh, trên một biểu tượng, mà là cấu trúc của suy nghĩ, và thế là tôi liên tục đang ngăn cản chính tôi không có thấu triệt, không có sự hiểu rõ những sự việc như chúng là. Vì vậy tôi phải tìm hiểu toàn nghi vấn này của tại sao suy nghĩ can thiệp và rút ra một kết luận khi có một nhận biết.

 Tôi nhận biết cái gì đó là sự thật, tôi nhận biết rằng để kiểm soát chính người ta – hãy lắng nghe điều này rất cẩn thậnkiểm soát chính người ta tạo ra một phân chia trong chính tôi, người kiểm soát và vật được kiểm soát, và thế là xung đột. Tôi có một thấu triệt vào điều đó, đó là sự thật, nhưng toàn qui trình suy nghĩ của tôi bị quy định bởi ý tưởng rằng tôi phải kiểm soát; giáo dục của tôi, tôn giáo của tôi, xã hội trong đó tôi sống, cấu trúc gia đình, mọi thứ nói với tôi ‘kiểm soát’, đó là kết luận đã được truyền xuống cho tôi, kết luận mà tôi cũng đã thâu lượm, và tôi hành động tùy theo kết luận đó, mà là máy móc. Và thế là tôi sống trong sự xung đột liên tục. Lúc này, tôi có một thấu triệt vào toàn vấn đề của kiểm soát này. Vì vậy, tôi có một thấu triệthiện diện khi cái trí được tự do để quan sát, không bị quy định, nhưng toàn cấu trúc của tình trạng bị quy định này vẫn còn y nguyên. Vì vậy, lúc này có một cái trí mà nói, ‘Ôi, tôi đã thấy sự việc này rất rõ ràng, nhưng tôi cũng bị trói buộc trong thói quen của kiểm soát’. Thế là có một trận chiến – một cái là máy móc, cái còn lại là không-máy móc. Lúc này, tại sao suy nghĩ bám vào toàn cấu trúc của kiểm soát? Bởi vì suy nghĩ đã tạo ra ý tưởng của kiểm soát này.

 Kiểm soát có nghĩa gì? Nó hàm ý sự kiềm chế, sự phân chia trong chính người ta, mà có nghĩa một bộ phận, một mảnh của tôi, nói, ‘Tôi phải kiểm soát những mảnh còn lại’. Sự phân chia đó bị tạo ra bởi suy nghĩ. Suy nghĩ nói, ‘Tôi phải tự-kiểm soát chính tôi bởi vì ngược lại tôi sẽ không thích ứng với môi trường sống, với điều gì những con người nói, và vân vânvân vân, vì vậy tôi phải kiểm soát’. Vì vậy suy nghĩ, là phản ứng của ký ức – và ký ức là quá khứ, ký ức là trải nghiệm, hiểu biết, mà tất cả đều là máy móc – có uy quyền lạ lùng. Vì vậy, có trận chiến liên tục giữa sự nhận biết, sự thấu triệt, và tình trạng bị quy định.

 Lúc này, cái trí sẽ làm gì? Bạn thấy cái gì đó mới mẻ nhưng cái cũ kỹ vẫn còn ở đó – những thói quen cũ kỹ, những ý tưởng, những niềm tin cũ kỹ, tất cả điều đó đang gây ảnh hưởng nặng nề. Lúc này, làm thế nào cái trí sẽ duy trì một thấu triệt mà tại bất kỳ thời điểm nào không có một kết luận? Bởi vì, nếu tôi có một kết luận, nó là máy móc, kết quả của suy nghĩ, kết quả của ký ức. Từ ký ức có một phản ứng như suy nghĩ. Tiếp theo, nó trở thành máy móc, tiếp theotrở thành cũ kỹ. Làm ơn hãy thử nghiệm cùng tôi.

 Có thấu triệt, đang thấy cái gì đó hoàn toàn mới mẻ, rõ ràng, đẹp đẽ, và có quá khứ cùng tất cả những kỷ niệm, trải nghiệm, hiểu biết của nó, và từ đó nảy sinh suy nghĩthận trọng, theo dõi, sợ hãi, đang cân nhắc làm thế nào để đưa cái mới mẻ vào cái cũ kỹ. Bây giờ, khi bạn thấy điều này rõ ràng, việc gì xảy ra? Chúng ta là kết quả của quá khứ; và mặc dù thế hệ trẻ hơn có lẽ cố gắng phá vỡ nó và suy nghĩ rằng họ được tự do để sáng tạo một thế giới mới mẻ, họ không được tự do khỏi quá khứ. Họ đang phản ứng với quá khứ và thế là đang tiếp tục cùng quá khứ.

 Vì vậy tôi thấy điều này. Tôi thấy suy nghĩ đã làm gì, và cũng vậy có một nhận biết rõ ràng rằng thấu triệt hiện diện chỉ khi nào có sự vắng mặt của suy nghĩ. Bây giờ, làm thế nào bạn giải quyết được vấn đề này? Tôi không biết liệu bạn đã suy nghĩ về nó, và có lẽ bạn đang nhìn ngắm nó lần đầu tiên. Làm thế nào bạn, làm thế nào cái trí, phản ứng đến điều này?

 Cho phép tôi đặt câu hỏi một cách khác. Cái trí phải có hiểu biết: Tôi phải biết tôi sống ở đâu. Nó phải biết ngôn ngữ nào nó nói. Nó phải vận dụng suy nghĩsuy nghĩ mà là sự phản hồi của ký ức, trải nghiệm, hiểu biết, mà là quá khứ. Nó phải vận hành; ngược lại, nếu tôi không thể suy nghĩ rõ ràng, sẽ không có sự chuyển tải giữa bạn và tôi. Vì vậy tôi thấy hiểu biếtcần thiết để vận hành trong thế giới thuộc máy móc. Đi từ đây đến nơi tôi sống, nói một ngôn ngữ, hành động từ hiểu biết, hành động từ mọi loại trải nghiệm, là máy móc. Và qui trình máy móc đó phải, trong chừng mực nào đó, tiếp tục. Đó là thấu triệt của tôi. Bạn nắm nó chứ? Thế là không có sự mâu thuẫn giữa hiểu biết và sự tự do khỏi hiểu biết khi có một thấu triệt.

 Lúc này thấu triệt tôi có là rằng hiểu biếtcần thiết, và cũng rằng có thấu triệt đó hiện diện khi có sự vắng mặt của suy nghĩ. Vì vậy luôn luôn có nhận biết, thấu triệt, và không mâu thuẫn.

 Hãy thấy sự khó khăn của diễn tả bằng những từ ngữ điều gì tôi muốn chuyển tải. Tôi muốn chuyển tải sang bạn rằng một cái trí liên tục đang vận hành dựa vào một kết luận chắc chắn trở thành máy móc, và bởi vì máy móc, nó phải tẩu thoát vào loại ảo tưởng nào đó, loại hoang đường nào đó, loại gánh xiếc tôn giáo nào đó. Và bạn có một thấu triệt vào đó. Bạn nói, ‘Ồ, điều đó đúng thực quá’. Bây giờ, nếu bạn rút ra một kết luận từ thấu triệt đó, bạn đã chuyển động sang một nơi khác nhưng nó vẫn còn là máy móc. Vì vậy khi bạn có thấu triệt liên tục mà không kết luận, trạng thái đó của cái trí là sáng tạo – không phải cái trí ở trong xung đột và qua xung đột sản sinh những hình ảnh, những quyển sách. Cái trí đó không bao giờ có thể là sáng tạo. Lúc này, nếu bạn thấy điều đó, đó là một thấu triệt, đúng chứ?

 Bạn biết, trong văn chương, trong thế giới của nghệ thuật, con người nói người nào đó là một nghệ sĩ vĩ đại, một nhà văn sáng tạo vĩ đại. Bây giờ, nếu bạn nhìn tác giả đằng sau một tác phẩm văn chương, bạn sẽ thấy rằng anh ấy ở trong xung đột hàng ngày – với người vợ của anh ấy, với gia đình của anh ấy, với xã hội, anh ấy tham vọng, tham lam, anh ấy muốn quyền hành, vị trí, thanh danh. Và chắc chắn, anh ấy có tài năng trong viết lách. Qua những căng thẳng, qua những xung đột, anh ấy có lẽ viết những quyển sách rất hay nhưng anh ấy không sáng tạo trong ý nghĩa sâu thẳm của từ ngữ. Và chúng ta đang cố gắng thấy liệu mỗi người chúng ta có thể có tánh sáng tạo trong ý nghĩa sâu thẳm của từ ngữ đó – không trong diễn tả, đó là, trong viết một quyển sách, bài thơ, hay bất kỳ điều gì, nhưng có một thấu triệt và không bao giờ rút ra một kết luận từ thấu triệt đó, để cho bạn luôn luôn đang chuyển động từ thấu triệt sang thấu triệt, từ hành động sang hành động. Đó là sự tự phát.

 Bây giờ, một cái trí như thế chắc chắn phải cô đơn – không phải trong ý nghĩa của bị cô lập. Bạn biết sự khác biệt giữa cô lập và cô đơn? Tôi cô lập khi tôi dựng lên một bức tường của kháng cự quanh chính tôi. Tôi kháng cự. Tôi kháng cự bất kỳ sự phê bình nào, bất kỳ ý tưởng mới nào, tôi bị sợ hãi, tôi muốn tự-phòng vệ, tôi không muốn bị tổn thương. Và vì vậy điều đó tạo ra trong hành động một hoạt động tự cho mình là trung tâm, mà là một qui trình gây cô lập. Liệu điều đó rõ ràng? Và hầu hết chúng ta đều đang tự-cô lập mình. Tôi đã bị tổn thương và tôi không muốn bị tổn thương. Kỷ niệm của sự tổn thương đó vẫn còn, và vì vậy tôi kháng cự. Hay tôi tin tưởng Jesus hay Krishna, hay bất kỳ người nào, và tôi kháng cự bất kỳ vấn đề nào của ngờ vực, bất kỳ thứ gì đang phê bình sự tin tưởng của tôi bởi vì tôi đã nhận được sự an toàn trong sự tin tưởng của tôi. Điều đó gây cô lập. Sự cô lập đó có lẽ bao gồm hàng ngàn người, hàng triệu người, nhưng nó vẫn còn là sự cô lập. Khi tôi nói tôi là một người Thiên chúa giáo hay là một người Cộng sản hay bất kỳ người gì, tôi đang tự-cô lập. Và cô đơn hoàn toàn khác biệt, nó không là đối nghịch của cô lập nhưng – hãy lắng nghe điều này rất cẩn thận – hãy có một thấu triệt vào cô lập. Thấu triệt đó là cô đơn.

 Bạn biết, chết là một trạng thái kết thúc của sự cô lập hoàn toàn. Bạn đang bỏ mọi thứ lại phía sau, tất cả những công việc của bạn, những ý tưởng của bạn; bạn hoàn toàn bị cô lập qua sự sợ hãi về sự kiện đó. Và cô lập đó hoàn toàn khác biệt sự hiểu rõ toàn bản chất của chết. Nếu bạn có một thấu triệt vào điều đó, bạn là cô đơn.

 Thế là một cái trí được tự dothấu triệt từng giây phút, một cái trí được tự do không có kết luậnvì vậy không-máy móc. Một cái trí như thế đang hành động, hành động không-máy móc, bởi vì nó thấy sự kiện, có thấu triệt vào mọi thứ từng giây phút. Vì vậyliên tục đang chuyển động, sinh động. Và một cái trí như thế luôn luôn tươi trẻ, trong sáng và không thể bị tổn thương, trái lại cái trí máy móc có thể bị tổn thương.

 Vì vậy, dựa vào sự suy nghĩ tất cả những văn minh của chúng ta được xây dựng, trở thành máy móc; tất cả những văn minh của chúng ta là máy móc. Và vì vậy chúng bị thoái hóa. Vì vậy phụ thuộc vào bất kỳ tổ chức nào là trở thành thoái hóa, hay cho phép người ta bị thoái hóa. Lúc này, đó là một thấu triệt, đúng chứ? Lúc này, liệu bạn có thể chuyển động từ thấu triệt đó sang một thấu triệt khác và cứ chuyển động, mà là đang sống, và thế là sự liên hệ trở thành một sự việc gì đó hoàn toàn khác hẳn? Những liên hệ của chúng ta được đặt nền tảng trên những kết luận, đúng chứ? Làm ơn hãy quan sát điều này, làm ơn hãy có một thấu triệt vào điều này, và bạn sẽ thấy một thay đổi lạ thường làm sao xảy ra trong những liên hệ của bạn.

 Trước hết, sự liên hệ của chúng ta là máy móc, mà có nghĩa sự liên hệ của chúng ta được đặt nền tảng trên những ý tưởng, trên một kết luận, trên những hình ảnh. Tôi có một hình ảnh về người vợ của tôi, hay cô ấy có một hình ảnh về tôi – hình ảnh trong ý nghĩa của hiểu biết, một kết luận, trải nghiệm – và từ kết luận, hiểu biết, hình ảnh đó, cô ấy hành động, và cô ấy thêm vào hình ảnh, kết luận đó, qua hành động, như tôi làm. Vì vậy sự liên hệ là giữa hai kết luận. Và vì vậy nó là máy móc. Bạn có lẽ gọi nó là tình yêu, bạn có lẽ ngủ chung, nhưng nó là máy móc. Bởi vì là máy móc, bạn muốn sự phấn khích – phấn khích thuộc tôn giáo, phấn khích thuộc tâm lý – và mọi hình thức của giải trí, mọi hình thức của tẩu thoát khỏi sự liên hệ máy móc này. Bạn ly dị, và cố gắng tìm ra một người đàn bà hay một người đàn ông khác mà sẽ có cái gì đó mới mẻ, nhưng chẳng mấy chốc việc đó lại trở thành máy móc.

 Vì vậy những liên hệ của chúng ta đều được đặt nền tảng trên qui trình máy móc này. Lúc này, nếu bạn có một thấu triệt vào điều này, thấy nó như nó thực sự là – sự vui thú, điều tạm gọi là tình yêu, điều tạm gọi là hận thù, những tuyệt vọng, những hình ảnh, những kết luận, mà bạn đã dựng lên về cô ấy và về chính bạn – nếu bạn có một thấu triệt vào điều đó, tất cả điều đó tan biến, đúng chứ? Bạn không còn có một hình ảnh, mà là một kết luận. Thế là sự liên hệ của bạn là trực tiếp, không qua một hình ảnh. Nhưng sự liên hệ của chúng ta được đặt nền tảng trên suy nghĩ, trên mảnh trí năng, mà là máy móc, và chắc chắn điều đó không liên quan gì đến tình yêu. Tôi có lẽ nói, ‘Tôi thương yêu người vợ của tôi’, nhưng nó không là sự kiện thực tế. Tôi thương yêu hình ảnh mà tôi có về cô ấy khi cô ấy không đang tấn công tôi. Thế là tôi khám phá rằng sự liên hệ có nghĩa sự tự do khỏi những hình ảnh, những kết luận, và vì vậy có nghĩa trách nhiệm và tình yêu. Mà không là một kết luận, bạn hiểu chứ?

 Vậy là bộ não của tôi là kho lưu trữ của hiểu biết, vô vàn những trải nghiệm, những ký ức, những hình ảnh, mà là ký ức, đúng chứ? Làm ơn hãy thấy điều này. Và bộ não của tôi, mà là bộ não của bạn cũng như bộ não của tôi, bộ não của tôi bị quy định qua thời gian, qua tiến hóa, qua tăng trưởng. Và vận hành của nó là sống trong sự an toàn tuyệt đối, một cách tự nhiên, ngược lại, nó không thể vận hành. Vì vậy nó dựng lên một bức tường quanh chính nó như niềm tin, tín điều, thanh danh, quyền hành, vị trí – tất cả điều đó; nó tự-dựng lên bức tường như thế quanh chính nó để tuyệt đối được an toàn. Bạn có khi nào nhìn ngắm bộ não riêng của bạn đang vận hành? Vậy thì, bạn sẽ phát giác rằng nó có thể vận hành hoàn hảo, hợp lý, thông minh khi nó không bị sợ hãi. Điều đó có nghĩa khi nó tuyệt đối được an toàn. Bây giờ, liệu có sự an toàn tuyệt đối? Thế là bởi vì không chắc chắn có sự an toàn tuyệt đối, tiếp theotiến tới để kết luận rằng có sự an toàn. Nó thực hiện một kết luận. Thế là kết luận trở thành sự an toàn của nó. Tôi bị sợ hãi, tôi thấy tôi chỉ có thể vận hành, bộ não chỉ có thể vận hành, khi có sự an toàn thực sự, hạnh phúc, hân hoan. Nhưng tôi không thể tận hưởng nó bởi vì tôi bị sợ hãi, tôi có lẽ mất việc làm của tôi, người vợ của tôi. Tôi bị sợ hãi – và thế là qua sự sợ hãi tôi đầu tư năng lượng của tôi trong một niềm tin, trong một kết luận; điều đó trở thành sự an toàn của tôi. Niềm tin đó, kết luận đó, có lẽ là một ảo tưởng, một hoang đường, một vô lý, nhưng nó là sự an toàn của tôi. Con người tin tưởng tất cả công việc kinh doanh của những nhà thờ; nó là một hoang đường tuyệt đối, nhưng đó là sự an toàn của họ. Thế là, tôi tìm được sự an toàn trong một niềm tin, hay trong cách cư xử loạn thần kinh nào đó – bởi vì cư xử loạn thần kinh cũng là một hình thức của sự an toàn.

 Vậy là bộ não chỉ có thể vận hành một cách tự do, một cách trọn vẹn, trong sự an toàn tuyệt đối. Nó phải có sự an toàn, dù là thực sự hay giả dối, ảo tưởng hay không-tồn tại, vì vậy nó sẽ sáng chế một an toàn. Lúc này, tôi thấy rằng không có sự an toàn trong niềm tin, trong một kết luận, trong bất kỳ người nào, trong bất kỳ cấu trúc xã hội nào, trong bất kỳ người lãnh đạo nào, trong theo sau bất kỳ ai. Tôi thấy rằng không có sự an toàn trong đó. Thế là tôi có sự an toàn trong thấy, trong có thấu triệt. Có sự an toàn trong thấu triệt, không trong kết luận. Bạn nắm nó? Không phải từ tôi, cho chính bạn. Bạn đã nắm nó, liệu nó là thực sự đối với bạn?

 Thế là, chúng tavấn đề này của một cái trí hay bộ não mà chỉ có thể vận hành trong trật tự tuyệt đối, trong an toàn tuyệt đối, trong bảo đảm tuyệt đối; ngược lại, nó sẽ bị hoang mang, loạn thần kinh. Vì vậy tôi thấy rằng bất kỳ người nào, kể cả tôi, mà phụ thuộc vào bất kỳ tổ chức nào, đặt sự trung thành của anh ấy trong một tổ chức, sự trung thành của anh ấy trong một người lãnh đạo, đều hành động loạn thần kinh. Sự an toàn gì mà một cái trí có khi nó đã loại bỏ tất cả điều này? Sự an toàn của nó ở trong thấu triệtsáng tạo thông minh. An toànthông minh. Nó không là hiểu biết, không là trải nghiệm, nhưng thấu triệt vào giá trị của hiểu biết mà là khả năng của thông minh được thể hiện, và trong đó có sự an toàn. Vì vậy thông minh đó, thấu triệt đó không bao giờ bị sợ hãi.

* * *

Sẽ lạ thường lắm nếu chúng ta, cùng nhau, tất cả chúng ta, có thể hiểu rõ sự kiện duy nhất này: bản chất của nhận biết, bản chất của tỉnh táo, bản chất của thấu triệt. Bởi vì lúc đó cái trí được tự do để sống. Sống, không phải sống trong xung đột, trong trận chiến, trong ngờ vực, trong sợ hãi, bị tổn thương, và mọi chuyện còn lại của đau khổ đó.

________________________________________________

Saanen, ngày 20 tháng 7 năm 1972

T

ôi nghĩ vấn đề trọng tâm thuộc sự tồn tại của chúng tasuy nghĩ, toàn bộ máy của sự suy nghĩ. Văn minh của chúng ta, cả phương Tây lẫn phương Đông, đều được đặt nền tảng trên suy nghĩ, trên mảnh trí năng. Suy nghĩ rất bị giới hạn, nó có thể đo lường được, và suy nghĩ đã thực hiện những việc kỳ diệu nhất trong thế giới – toàn thế giới thuộc công nghệ, đi tới mặt trăng, có thể xây dựng những ngôi nhà tiện nghi cho mọi người. Nhưng suy nghĩ cũng làm quá nhiều điều thảm khốc – những dụng cụ chiến tranh, sự hủy diệt thiên nhiên, sự ô nhiễm quả đất – nếu người ta tìm hiểu nó rất sâu xa, nó đã sáng chế những tổ chức tạm gọi là tôn giáo khắp thế giới. Suy nghĩ đã chịu trách nhiệm cho sự hoang đường của những người Thiên chúa giáo, cùng Đấng Cứu rỗi, giáo hoàng, những linh mục, sự cứu chuộc của họ, và mọi chuyện của nó. Cũng vậy, suy nghĩ đã chịu trách nhiệm cho một loại đặc biệt của văn hóa cùng sự phát triển thuộc công nghệ và nghệ thuật của nó, và sự tàn nhẫn, sự hung hăng trong sự liên hệ, những phân chia giai cấp, và vân vân. Bộ máy của suy nghĩ này là máy móc, là một triết lý thuộc máy móc, vật lý máy móc, và suy nghĩ đã phân chia những con người như ‘tôi’ và ‘không tôi’, ‘chúng tôi’ và ‘chúng nó’, Người Ấn giáo, người Phật giáo, người Cộng sản, người trẻ và người già, người hippy và người không-hippy, sự trật tự được thiết lập, và vân vân. Tất cả cấu trúc đó là kết quả của suy nghĩ. Tôi nghĩ điều đó khá rõ ràng, dù trong lãnh vực thuộc tôn giáo, thế gian, chính trị hay quốc gia.

 Suy nghĩ đã sáng chế một thế giới kỳ diệu – những thành phố hiện đại lúc này đang thoái hóa, phương tiện vận chuyển vùn vụt. Và suy nghĩ cũng đã phân chia những con người trong sự liên hệ của họ. Suy nghĩ, mà là phản ứng của ký ức, trải nghiệm, hiểu biết, phân chia những con người. Đó là, trong sự liên hệ lẫn nhau của chúng ta, suy nghĩ đã xây dựng, qua một chuỗi những biến cố, những hoạt động, hình ảnh của ‘tôi’ và ‘bạn’. Những hình ảnh tồn tại qua sự liên hệ tương quan liên tục. Những hình ảnh này là máy móc và vì vậy sự liên hệ trở thành máy móc.

 Vì vậy, không chỉ có sự phân chia được sáng chế bởi suy nghĩ trong thế giới phía bên ngoài, nhưng còn cả có sự phân chia trong con người phía bên trong. Và người ta thấy suy nghĩcần thiết, tuyệt đối cần thiết, ngược lại bạn không thể đi về nhà của bạn, bạn không thể viết một quyển sách, bạn không thể nói chuyện. Vậy thì, suy nghĩ là sự phản hồi của ký ức, trải nghiệm, hiểu biết, mà là quá khứ. Suy nghĩ chiếu rọi tương lai qua hiện tại, đang tự-bổ sung chính nó, đang tự-định hình chính nó, đang tự-thiết kế chính nó như tương lai.

 Vì vậy, suy nghĩ có một chức năng hiệu quả, hợp lý, nếu nó không thiên về cá nhân. Có sự hiểu biết được tích lũy như khoa học và tất cả sự tích lũy của những ý tưởng. Hiểu biết trở thành quan trọng, nhưng hiểu biết, ‘cái đã được biết’, ngăn cản cái trí không vượt khỏi hiện tạiquá khứ. Suy nghĩ chỉ có thể vận hành trong lãnh vực của cái đã được biết, mặc dù nó có lẽ chiếu rọi cái không biết được tùy theo tình trạng bị quy định của nó, tùy theo hiểu biết của cái biết được của nó. Và bạn quan sát hiện tượng này khắp thế giớilý tưởng, tương lai, ‘cái gì nên là’, cái gì phải xảy ra tùy theo nền quá khứ, tình trạng bị quy định, giáo dục, môi trường sống. Và suy nghĩ chịu trách nhiệm cho cách cư xử, sự thô tục, sự hung hăng, sự tàn nhẫn, sự bạo lực trong tất cả những liên hệ, và vân vân. Và vì vậy suy nghĩ có thể đo lường được.

 Phương Tây là sự bùng nổ của văn hóa của những người Hy lạp, những người suy nghĩ dựa vào sự đo lường. Đối với họ, toán học, luận lý, triết lý, đã là kết quả của sự đo lường, mà là suy nghĩ. Nếu không hiểu rõ toàn bộ máy của suy nghĩ và sự quan trọng lạ thường của nó, và nơi nào nó trở thành hoàn toàn phá hoại, thiền định không có ý nghĩa gì cả. Nếu bạn không thực sự hiểu rõ, có một thấu triệt thăm thẳm vào toàn bộ máy của sự suy nghĩ, bạn không thể vượt khỏi nó. Ở phương Đông, Ấn độ đã bùng nổ toàn Châu á. (Không phải Ấn độ hiện đại, nhưng Ấn độ cổ xưa – những người Ấn độ hiện đại cũng giống hệt bạn – lãng mạn, thô tục, mê tín, kinh hãi, giành giật tiền bạc, thèm muốn chức vụ, quyền hành, thanh danh, theo hầu vị đạo sư nào đó, bạn biết tất cả công việc kinh doanh xảy ra trong phần còn lại của thế giới – chỉ khác biệt là màu da của họ, một khí hậu khác biệt, một luân lý thiên vị khác biệt.) Vậy là những người Ấn độ cổ xưa đã nói sự đo lường là ảo tưởng bởi vì khi bạn có thể đo lường cái gì đó, nó rất bị giới hạn; và nếu bạn đặt nền tảng tất cả cấu trúc của bạn, tất cả luân lý của bạn, tất cả sự tồn tại của bạn vào sự đo lường, mà là suy nghĩ, vậy là bạn không bao giờ có thể được tự do. Vì vậy họ đã nói, ít ra tùy theo điều gì tôi đã quan sát, rằng cái không thể đo lường được là thực sự và cái có thể đo lường được là không-thực sự, mà họ đã gọi là Maya ảo tưởng.

 Nhưng bạn thấy suy nghĩ – như mảnh trí năng, khả năng để hiểu rõ, để quan sát, để có thể suy nghĩ hợp lý cùng nhau, để thiết kế, để kiến tạosuy nghĩ đã định hình cái trí của con người, cách cư xử của con người. Ở Châu á, họ đã nói muốn tìm ra cái không thể đo lường được, bạn phải kiểm soát suy nghĩ, bạn phải uốn khuôn nó qua cách cư xử, qua thái độ đúng đắn, qua những hình thức khác nhau của sự hy sinh thuộc cá nhân, và vân vân. Cũng chính xác cùng sự việc như thế ở phương Tây. Ở phương Tây họ cũng nói kiểm soát, cư xử đúng đắn, đừng gây tổn thương, đừng giết chóc, nhưng cả phương Đông lẫn phương Tây đều giết chóc, cư xử tồi tệ – đã làm mọi thứ.

 Chúng ta không thể phủ nhận rằng suy nghĩ là mấu chốt trung tâm thuộc sự tồn tại của chúng ta. Chúng ta có thể tưởng tượng rằng chúng ta có một linh hồn, rằng có một Thượng đế, rằng có thiên đàng, địa ngục, nhưng chúng ta sáng chế tất cả những sự việc này bằng suy nghĩ; những phẩm chất cao quý và sự tồn tại xấu xa là tất cả sản phẩm thuộc bộ máy của suy nghĩ. Vậy là người ta tự-hỏi chính mình: Nếu thế giới, sự tồn tại phía bên ngoài của chúng ta, là kết quả của triết lý máy móc, vật lý máy móc, suy nghĩvị trí nào trong sự liên hệ, và suy nghĩvị trí gì trong sự tìm hiểu về cái không thể đo lường được, nếu có cái không thể đo lường được? Bạn phải tìm ra, và đây là nơi chúng ta sẽ chia sẻ cùng nhau.

 Tôi muốn tìm ra suy nghĩ là gì, và suy nghĩ có tầm quan trọng gì trong sự tồn tại của chúng ta. Nếu suy nghĩ là có thể đo lường được và vì vậy rất giới hạn, liệu suy nghĩ có thể thâm nhập cái gì đó mà không thuộc thời gian, không thuộc trải nghiệm, không thuộc hiểu biết? Bạn hiểu rõ câu hỏi của tôi? Liệu suy nghĩ có thể thâm nhập cái không thể đo lường, cái không thể gọi tên, cái vĩnh cửu, cái thường hằng – họ đã cho nó hàng tá danh tánh, việc đó chẳng quan trọng gì cả. Bởi vì nếu suy nghĩ không thể thâm nhập nó, vậy thì cái gì là cái trí mà có thể thâm nhập vào kích thước không-từ ngữ đó? Đúng chứ? Bởi vì từ ngữsuy nghĩ. Chúng ta sử dụng một từ ngữ để chuyển tải một ý tưởng riêng biệt, một suy nghĩ riêng biệt, một cảm thấy riêng biệt. Vì vậy suy nghĩ, mà liên quan đến nhớ lại, tưởng tượng, hình dung, thiết kế, tính toán, và vì vậy đang vận hành từ một trung tâm, mà là hiểu biết được tích lũy như ‘cái tôi’, liệu suy nghĩ đó có thể thâm nhập cái gì đó mà nó không thể hiểu rõ? Bởi vì nó chỉ có thể vận hành trong lãnh vực của cái đã được biết; ngược lại suy nghĩ bị hoang mang, bị mất khả năng.

 Vậy thì suy nghĩ là gì? Tôi muốn rất rõ ràng trong chính tôi để tìm ra suy nghĩ là gì. Và để khám phá hay tìm ra vị trí đúng đắn của nó. Chúng ta đã nói suy nghĩ là sự phản hồi của ký ức, trải nghiệm, hiểu biết, được lưu trữ trong những tế bào não. Vì vậy suy nghĩ là kết quả của sự phát triển, sự tiến hóa, mà là thời gian. Vì vậy suy nghĩ là kết quả của thời gian, và nó chỉ có thể vận hành trong không gian nó đã tự-tạo ra quanh chính nó. Và không gian đó rất giới hạn, không gian đó là ‘cái tôi’ và ‘cái không phải bạn’. Suy nghĩ, toàn bộ máy của suy nghĩ, có một vị trí đúng đắn. Và suy nghĩ trong sự liên hệ giữa hai con người trở thành phá hoại. Bạn thấy nó? Suy nghĩ, sản phẩm của hiểu biết, thời gian, tiến hóa, kết quả của triết lý, khoa học thuộc máy móc, mà tất cả đều được đặt nền tảng trên suy nghĩ – mặc dù thỉnh thoảng một khám phá mới mẻ xảy ra mà không có sự tham gia của suy nghĩ. Đó là, bạn khám phá cái gì đó hoàn toàn mới mẻ, và sự khám phá đó không là sự khám phá của suy nghĩ. Sau đó bạn diễn giải điều gì bạn đã khám phá dựa vào suy nghĩ, dựa vào cái đã được biết. Một người khoa học vĩ đại, mặc dù anh ấy có sự hiểu biết rộng lớn, sự hiểu biết đó vắng mặt tại khoảnh khắc thấy cái gì đó mới mẻ. Anh ấy có một thấu triệt vào cái gì đó hoàn toàn mới mẻ, tiếp theo anh ấy diễn giải nó vào cái đã được biết, vào những từ ngữ, vào một cụm từ, những chuỗi kế tiếp hợp lý. Và sự suy nghĩ như thế là cần thiết.

 Vậy là hiểu biết tuyệt đối cần thiết. Bạn có thể thêm vào nó, lấy bớt nó, nhưng sự rộng lớn của hiểu biết là một cần thiết cho con người. Lúc này, liệu hiểu biết cần thiết trong sự liên hệ giữa những con người? Chúng taliên quan lẫn nhau, chúng ta là những con người, chúng ta sống trên cùng quả đất, nó là quả đất của chúng ta, không phải quả đất của những người Thiên chúa giáo hay những nguời Anh hay những người Ấn, nó là quả đất của chúng ta, vẻ đẹp của nó, sự phong phú lạ thường của nó, nó là quả đất của chúng ta để được sống trên nó. Và suy nghĩvị trí gì trong sự liên hệ? Sự liên hệ có nghĩa có liên quan, sự liên hệ có nghĩa phản ứng với nhau trong tự do, cùng trách nhiệm của nó. Vì vậy suy nghĩvị trí gì trong sự liên hệ? Suy nghĩ, mà có khả năng nhớ lại, tưởng tượng, hình dung, thiết kế, tính toán. Nó có vị trí gì trong sự liên hệ của con người? Nó có bất kỳ vị trí gì không? Làm ơn, chúng ta đang tự-thâm nhập vào chính chúng ta, không phải nơi nào đó một cách máy móc.

 Liệu suy nghĩ là tình yêu? Đừng phủ nhận nó, chúng ta đang tìm hiểu, đang thâm nhập vào nó. Sự liên hệ của chúng ta là gì khi chúng ta cùng nhau sống chung trong một ngôi nhà, người chồng, người vợ, bạn bè, sự liên hệ của chúng ta là gì? Liệu nó được đặt nền tảng trên suy nghĩ? – mà cũng là cảm thấy, hai cái không thể bị phân chia. Nếu nó được đặt nền tảng trên suy nghĩ, vậy thì sự liên hệ trở thành máy móc. Và đối với hầu hết chúng ta, đó là sự liên hệ chúng ta có cho lẫn nhau – máy móc. Qua từ ngữ máy móc tôi có ý hình ảnh được tạo ra bởi suy nghĩ về bạn và về tôi. Những hình ảnh mà mỗi người tạo ra, phòng vệ, qua nhiều năm, hay qua nhiều ngày. Bạn đã dựng lên một hình ảnh về tôi và tôi đã dựng lên một hình ảnh về bạn, mà là sản phẩm của suy nghĩ. Hình ảnh trở thành sự phòng vệ, sự kháng cự, sự tính toán, tôi dựng lên một bức tường quanh tôi và một bức tường quanh bạn, và bạn dựng lên một bức tường quanh bạn và một bức tường quanh tôi – đây được gọi là sự liên hệ, mà là một sự kiện.

 Vì vậy sự liên hệ là sản phẩm của suy nghĩ, được tính toán, được nhớ lại, được tưởng tượng, được hình dung. Và đó là sự liên hệ? Rất dễ dàng khi nói, ‘Không, dĩ nhiên là không’. Khi bạn giải thíchrõ ràng, dĩ nhiên nó không phải. Nhưng sự kiện là, nó sự liên hệ của chúng ta. Nếu chúng ta không dối gạt chính chúng ta, đó là sự kiện. Tôi không muốn bị tổn thương, tôi không quan tâm gây tổn thương bạn, và thế là tôi dựng lên một kháng cự, và bạn làm giống hệt. Qui trình của liên hệ lẫn nhau này trở thành máy móc và phá hoại. Và bởi vì là một liên hệ máy móc, phá hoại, chúng ta cố gắng tẩu thoát khỏi nó, nhận biết được hay không nhận biết được.

 Thế là tôi khám phá, tôi có một thấu triệt, rằng bất kỳ loại can thiệp nào của suy nghĩ trong sự liên hệ đều trở thành máy móc. Tôi đã khám phá nó. Đối với tôi đó là một sự kiện lạ thường – rằng khi suy nghĩ can thiệp trong sự liên hệ, nó cũng hủy hoại như một con rắn hay một vực thẳm hay một con thú nguy hiểm. Tôi thấy điều đó. Vì vậy tôi phải làm gì? Tôi thấy suy nghĩcần thiết tại một mức độ nào đó, và rằng suy nghĩ trong sự liên hệ là sự việc phá hoại nhất. Đó là, bạn đã gây tổn thương, đã kể lể mọi việc với tôi, đã nịnh nọt tôi, đã cho tôi vui thú, tình dục hay cách nào đó, càu nhàu tôi, dọa nạt tôi, chi phối tôi, gây ra những tuyệt vọng – đó là tất cả những hình ảnh, những kết luận tôi có về bạn. Và khi tôi thấy bạn, tôi chiếu rọi tất cả điều đó. Tôi có lẽ cố gắng kiểm soát nó, tôi có lẽ cố gắng kiềm chế nó, nhưng nó luôn luôn ở đó. Vì vậy người ta phải làm gì? Tôi thấy, tôi có một thấu triệt, vào toàn bộ máy của sự suy nghĩtoàn bộ máy, không phải trong một phương hướng, bộ máy của sự suy nghĩ trong sự tồn tại của con người, phía bên ngoài và phía bên trong, nó là cùng chuyển động. Và nếu cái trí vượt khỏi nó, vượt khỏi và ở trên nó, làm thế nào suy nghĩ sẽ được cho cơ hội để đùa giỡn mà không tạo ra sự thất vọng riêng của nó? Tiến tới đi, cố gắng đi, hãy thấy vẻ đẹp của tất cả điều này!

 Bởi vì nếu không hiểu rõ, nếu không thâm nhập vào trạng thái của cái gì đó mà không bao giờ có thể bị thâm nhập bởi suy nghĩ, sống trở thành rất máy móc, lề thói, nhàm chán, mệt mỏi – bạn biết nó là gì. Và bởi vì biết rằng nó là cô độc, kinh hãi, xấu xa, kèm theo thỉnh thoảng chút ít vui thú hay hân hoan, chúng ta muốn tẩu thoát, chạy trốn khỏi sự kinh hoàng này. Và thế là chúng ta tưởng tượng, sáng chế những hoang đường – và những hoang đường có một vị trí nào đó. Hoang đường của Thiên chúa giáo đã kéo mọi người vào chung, những người Ấn độ có những hoang đường kỳ diệu, và những hoang đường đã tạo ra một thống nhất; và khi chúng tiến triển, sự phân chia xảy ra, điều đó đang xảy ra trong thế giới tại thời điểm hiện nay. Nếu bạn thực sự suy nghĩ về nó một cách nghiêm túc, bạn không có những hoang đường về Jesus hay Phật, bạn đã buông bỏ tất cả điều đó.

 Vì vậy, làm thế nào cái trí sẽ tạo một hòa hợp trong đó sự phân chia giữa cái đã được biết và sự tự do khỏi cái đã được biết không còn tồn tại? Cái đã được biết là hiểu biết, đang vận hành của suy nghĩ, và sự tự do khỏi nó. Hai điều này đang cùng nhau chuyển động, trong sự hòa hợp hoàn hảo, trong cân bằng, trong vẻ đẹp của chuyển động. Bạn đã hiểu rõ điều này? Đầu tiên bạn đã thấy câu hỏi? Và vẻ đẹp của câu hỏi đó? Không phải một hợp nhất của hai, mà là điều không thể xảy ra được, bởi vì sự hợp nhất có nghĩa đặt nhiều bộ phận vào chung, thêm vào những bộ phận mới, hay lấy bớt những bộ phận cũ; điều đó hàm ý một thực thể có khả năng thực hiện việc này, một tác nhân bên ngoài mà là sự sáng chế của suy nghĩ. Giống như linh hồn, atman ở Ấn độ, và vân vân, nó vẫn còn là suy nghĩ. Vì vậy câu hỏi của tôi là: Liệu chúng có thể giống như hai con sông đang tham gia cùng nhau, đang chuyển động cùng nhau, cái đã được biết và cái không biết được, sự tự do khỏi cái đã được biết, và một cái trí mà có thấu triệt vào một kích thước trong đó suy nghĩ không hiện diện?

 Vì vậy liệu điều này có thể được? Hay liệu nó chỉ là một ý tưởng, chỉ là một lý thuyết? Mặc dù nghĩa lý gốc trong tự điển của từ ngữ theory là có một thấu triệt, có khả năng quan sát ngay tức khắc sự thật của cái gì đó, thấy. Bây giờ, đó là vấn đề. Suy nghĩ và không-suy nghĩ. Suy nghĩ – khi tôi phải xây dựng một cây cầu, viết một quyển sách, thực hiện một nói chuyện, tính toán nơi nào tôi sẽ đi – tôi sử dụng suy nghĩ. Và trong sự liên hệ, không suy nghĩ gì cả, bởi vì đó là tình yêu. Bây giờ, liệu hai cái này có thể luôn luôn chuyển động cùng nhau?

 Liệu hai cái này có thể cùng nhau sống hòa hợp, để cho cách cư xử không bị đặt nền tảng trên suy nghĩ, mà từ đó nó trở thành máy móc, bị quy định, một liên hệ của những hình ảnh? Vì vậy, liệu có thể có chuyển động của hiểu biết này – bởi vì nó luôn luôn đang chuyển động, nó không đứng yên, bạn luôn luôn đang thêm vào – và chuyển động trong đó suy nghĩ như vật tạo tác hình ảnh không chen vào? Nếu câu hỏi rõ ràng, vậy thì bạn sẽ thấy suy nghĩ, mà vẫn còn đang vận hành, nói, muốn thực hiện điều đó bạn phải kiểm soát. Bạn hiểu chứ? Bạn phải kiểm soát suy nghĩ, bạn phải nắm chặt nó và không cho phépcan thiệp trong sự liên hệ, bạn phải dựng lên một bức tường. Thế là suy nghĩ đang tính toán, đang tưởng tượng, đang nhớ lại – đang nhớ lại điều gì người nào đó đã giải thích về hai chuyển động này phải theo cùng nhau. Thế là suy nghĩ nói, ‘Tôi sẽ ghi nhớ điều đó, nó là một ý tưởng kỳ diệu’ – thế là suy nghĩ lưu trữ nó như ký ức, và tùy theo ký ức đó, nó sẽ hành động. Vì vậy nó nói, ‘Tôi phải kiểm soát’. Và tất cả triết lý, văn minh thuộc máy móc, tất cả cấu trúc thuộc tôn giáo đều được đặt nền tảng trên điều này – kiểm soát – sau khi bạn đã kiểm soát, đã kiềm chế đầy đủ, vậy thì bạn sẽ được tự do, mà là điều hoàn toàn vô lý!

 Vậy là, suy nghĩ bắt đầu sáng chế khuôn mẫu của làm thế nào để cư xử với mục đích có được sự hòa hợp đó. Vì vậy nó đã hủy diệt nó! Lúc này, tôi có một thấu triệt. Tôi có một thấu triệt vào nghi vấn này, rằng sự kiểm soát không là phương cáchkiểm soát hàm ý kiềm chế, một thực thểkiểm soát, mà vẫn còn là suy nghĩ như người kiểm soát, người quan sát, người thấy, người trải nghiệm, người suy nghĩ. Tôi có một thấu triệt vào điều đó. Vì vậy cái trí làm gì?

 Làm thế nào bạn có một thấu triệt? Thấu triệt là gì? Làm thế nào nó xảy ra? Bạn biết tôi có ý gì qua từ ngữ thấu triệt – khi bạn thấy cái gì đó như giả dối và cái gì đó như sự thật, thấy nó ngay tức khắc. Bạn thực hiện được, thỉnh thoảng. Bạn thấy cái gì đó một cách tổng thể và nói, ‘Ồ, cái đó quá đúng thực’. Bây giờ, trạng thái gì của cái trí mà nói, ‘Nó là như thế’? – mà không liên quan gì đến suy nghĩ, không liên quan gì đến lý luận hay biện chứng, mà là quan điểm. Trạng thái của cái trí thấy sự kiện ngay tức khắc, và thế là sự thật của nó, là gì? Chắc chắn, nếu người suy nghĩ hiện diện ở đó, không có sự nhận biết. Đúng chứ? Nếu suy nghĩ nói, ‘Tôi sẽ tạo ra một trạng thái lạ thường bằng cách kiềm chế, kiểm soát, bằng vô vàn hình thức của hy sinh, khổ hạnh, không tình dục, hay bất kỳ nó là gì’ – nó trải qua tất cả những hiện tượng này, hy vọng bắt gặp ‘cái khác lạ’. Cái khác lạ được tìm kiếm bởi vì cái này bị giới hạn, cái này là mệt mỏi, nhàm chán, máy móc, vì vậy trong sự ham muốn để có nhiều vui thú hơn, nhiều hứng khởi hơn của nó, nó sẽ chấp nhận cái khác lạ.

 * * * 

Vậy là lúc này chúng ta đang tìm hiểu quan sát mà không có người quan sát là gì. Bởi vì người quan sátquá khứ, người quan sát ở trong lãnh vực của suy nghĩ, bởi vì nó là kết quả của hiểu biết, vì vậy trải nghiệm và vân vân. Vậy là liệu có một quan sát mà không có người quan sát, mà là quá khứ? Liệu tôi có thể nhìn ngắm bạn, người vợ của tôi, người bạn của tôi, người hàng xóm của tôi, mà không có hình ảnh tôi đã thiết lập qua sự liên hệ? Liệu tôi có thể nhìn ngắm bạn mà không có tất cả hình ảnh đó hiện diện? Liệu điều đó có thể được? Bạn đã gây tổn thương tôi, bạn đã nói những sự việc khó chịu về tôi, bạn đã lan truyền những đồn đại xấu xa về tôi. Và liệu tôi có thể nhìn ngắm bạn mà không mang tất cả ký ức đó? Mà có nghĩa, liệu tôi có thể nhìn ngắm bạn mà không có bất kỳ sự can thiệp nào của suy nghĩ, mà đã nhớ lại sự sỉ nhục, sự tổn thương, hay sự nịnh nọt? Liệu tôi có thể nhìn ngắm một cái cây mà không có sự hiểu biết về cái cây đó? Liệu tôi có thể lắng nghe âm thanh của con sông đang chảy qua mà không đặt tên hay công nhận nó – chỉ lắng nghe vẻ đẹp của âm thanh? Liệu bạn có thể làm điều này? Bạn có lẽ lắng nghe con sông, bạn có lẽ thấy hòn núi mà không có bất kỳ phác họa được tính toán, nhưng liệu bạn có thể nhìn ngắm về chính bạn mà không có tất cả những tích lũyý thức hay không ý thức, nhìn ngắm về chính bạn bằng đôi mắt mà không bao giờ bị tiếp xúc bởi quá khứ? Bạn đã thử bất kỳ những việc này? Xin lỗi, đáng ra tôi không nên nói ‘đã thử’. Thử là sai lầm. Bạn đã từng thực hiện nó? Đã nhìn ngắm người vợ của bạn, người bạn gái, người bạn trai của bạn, hay bất kỳ người nào, mà không có mảy may ký ức của quá khứ can thiệp? Vậy thì, bạn khám phá rằng suy nghĩ là lặp lại, máy móc, và sự liên hệ lại không phải, thế là bạn khám phá tình yêu không là sản phẩm của suy nghĩ. Vì vậy không có sự việc như tình yêu thiêng liêng và tình yêu của con người, chỉ có tình yêu.

 * * *

Nếu khôngtừ ngữ, liệu có suy nghĩ? Hay cái trí là một nô lệ chặt chẽ cho những từ ngữ đến độ nó không thể thấy chuyển động của suy nghĩ mà không có từ ngữ? Đó là: Liệu tôi có thể, liệu cái trí có thể, quan sát ‘cái tôi’, toàn nội dung của ‘cái tôi’, mà không có từ ngữ? Nhìn ngắm ‘tôi là gì’ mà không có sự liên tưởng – sự liên tưởngtừ ngữ, ký ức, hồi tưởng – thế là có một học hành về chính tôi mà không có bất kỳ sự hồi tưởng, mà không có sự hiểu biết được tích lũy như trải nghiệm của tức giận, ghen tuông, thù hận, hay ham muốn quyền hành. Vì vậy, liệu tôi có thể nhìn ngắm về chính tôi – không phải tôi – liệu cái trí có thể nhìn ngắm về chính nó mà không có sự chuyển động của từ ngữ bởi vì từ ngữ là người suy nghĩ, từ ngữ là người quan sát?

 Bây giờ, hãy theo dõi rất rõ ràng, cái trí phải được tự do lạ thường khỏi bất kỳ quyến luyến, dù quyến luyến đến một kết luận, mà là một hình ảnh, hay đến một ý tưởng, mà là sản phẩm của suy nghĩý tưởng được sắp xếp vào chung bởi những từ ngữ, những cụm từ, những quan niệm – hay quyến luyến đến bất kỳ nguyên tắc, đến bất kỳ chuyển động của sợ hãi và vui thú. Sự nhận biết như thế, trong chính nó, là hình thức tột đỉnh của kỷ luật – kỷ luật trong ý nghĩa học hành, không tuân phục.

 Chúng ta bắt đầu bằng tìm hiểuvì vậy cùng nhau chia sẻ nghi vấn: Vị trí của suy nghĩ trong sự tồn tại là gì? Bởi vì sống của chúng ta như hiện nay nó là, tất cả sự tồn tại của chúng ta đều được đặt nền tảng trên suy nghĩ; suy nghĩ có lẽ tưởng tượng rằng sự tồn tại không được đặt nền tảng trên nó, rằng nó được đặt nền tảng trên cái gì đó thuộc tinh thần, nhưng điều đó vẫn còn là sản phẩm của suy nghĩ. Thượng đế của chúng ta, những đấng cứu rỗi của chúng ta, những người thầy của chúng ta, những đạo sư của chúng ta, đều là sản phẩm của suy nghĩ. Và suy nghĩvị trí nào trong sống, trong sự tồn tại? Nó có vị trí của nó một cách hợp lý, thông minh, hiệu quả, khi suy nghĩ vận hành mà không có sự can thiệp của ‘cái tôi’ đang sử dụng hiểu biết, ‘cái tôi’mà nói, ‘Tôi là một đạo sư giỏi hơn đạo sư đó’. Vì vậy, hiểu biết khi được sử dụng mà không có ‘cái tôi’, mà là sản phẩm của suy nghĩ, mà tạo ra sự phân chia giữa ‘tôi’ và ‘bạn’, là sự việc lạ thường nhất bởi vì điều đó sẽ sáng tạo một thế giới tốt lành hơn, một cấu trúc tốt lành hơn của thế giới, một xã hội tốt lành hơn. Chúng tadư thừa hiểu biết để sáng tạo một thế giới hạnh phúc, nơi tất cả chúng ta đều có thể có lương thực, quần áo, chỗ ở, việc làm, không sự tồi tàn, nhưng điều đó bị phủ nhận bởi vì suy nghĩ đã tự-tách rời chính nó như ‘tôi’ và ‘bạn’, quốc gia của tôi và quốc gia của bạn, Thượng đế khó chịu của tôi, và Thượng đế khó chịu của bạn, và chúng ta đánh nhau vì những chuyện đó.

 Vậy là, suy nghĩ như ký ức, hồi tưởng, tưởng tượng, ý định có một vị trí đúng đắn, hợp lý; nhưng nó không bao giờ có thể can thiệp vào sự liên hệ. Nếu bạn thấy điều đó – không phải lý luận, không phải từ ngữ, không phải với ý nghĩa ‘Tôi sẽ hạnh phúc hơn nếu tôi làm điều đó’, không qua những từ ngữ, không qua những tưởng tượng, không qua những công thức – nhưng nếu bạn thấy sự thật của nó, bạn hiện diện ở đó. Vậy thì không có sự xung đột. Nó xảy ra một cách tự nhiên, giống như một quả chín trên một cái cây.

 Người hỏi: Sự liên hệ giữa thân thểsuy nghĩ là gì?

 Krishnamurti: Nếu tôi không có thân thể, liệu tôi có thể suy nghĩ? Nếu khôngthân thể, tất cả cơ quan cùng những dây thần kinh của nó, sự nhạy cảm của nó, tất cả những qui trình thuộc máy móc đang vận hành của hệ thống vật chất, nếu không có nó liệu sẽ có đang suy nghĩ? Nếu tôi không có bộ não, những tế bào lưu trữ ký ức, mà kết nối với toàn thân thể qua những dây thần kinh, liệu sẽ có đang suy nghĩ?

 Khi thân thể chết, điều gì xảy ra cho suy nghĩchúng ta đã tạo ra? Tôi đã sống ba mươi, năm mươi, hay một trăm năm, trải qua hầu hết thời gian của tôi làm việc trong một văn phòngThượng đế biết tại sao – kiếm sống, đánh nhau, tranh luận, cãi cọ, ghen tuông, lo lắng. Bạn biết, sống của tôi, sự việc khủng khiếp mà tôi sống. Tất cả điều đó là tôi. Liệu cái tôi đó khác biệt với thân thể? Hãy tìm hiểu nó rất cẩn thận. Liệu cái tôi đó khác biệt với dụng cụ? Chắc chắn, nó khác biệt. Cái tôi là kết quả của sự nhớ lại của tôi về những tổn thương, đau khổ, vui thú, tất cả điều đó, hồi tưởng, mà được lưu trữ trong những tế bào não như suy nghĩ. Liệu suy nghĩ đó sẽ tiếp tục khi thân thể chết? Bạn đưa ra câu hỏi: Khi người em của tôi hay người bạn của tôi mà tôi đã nhớ, đã thương yêu, mà tôi đã cùng dạo bộ và tận hưởng những sự việc, chết – liệu tôi nhớ anh ấy và liệu anh ấy còn tồn tại? Tôi quyến luyến anh ấy và tôi không muốn mất anh ấy. Tôi đã mất anh ấy phần thân thể, nhưng tôi không muốn mất anh ấy. Thấy điều gì xảy ra. Tôi không muốn mất anh ấy, tôi có quá nhiều kỷ niệm của trải nghiệm, vui thú, đau khổ, về anh ấy hay cô ấy, tôi quyến luyến đến điều đó, và tôi bám chặt điều đó.

 Thế là suy nghĩ nói, ‘Anh ấy còn sống, chúng tôi sẽ gặp lại đời sau, hay chúng tôi sẽ gặp nhau trong thiên đàng. Tôi thích ý tưởng đó, nó cho tôi sự thanh thản’ – và bạn đến và nói, ‘Thật là vô lý, bạn chỉ là một người mê tín cổ hũ’, và tôi phản kháng bạn bởi vì hiểu biết đó cho tôi sự thanh thản vô cùng. Thế là điều gì tôi đang tìm kiếm là sự thanh thản, không phải sự thật của bất kỳ điều gì, nhưng sự thanh thản. Bây giờ, nếu tôi không tìm kiếm sự thanh thản trong bất kỳ hình thức nào – sự kiện là gì? Nếu tôi đã sống một sống tầm thường, nhỏ nhen, lo âu, ghen tuông, giống như hàng triệu người, sự quan trọng của cái tôi là gì? Tôi giống như đại dương mênh mông của con người. Tôi chết. Nhưng tôi bám vào sống nhỏ nhoi của tôi, tôi muốn nó tiếp tục, đang hy vọng rằng tại một ngày tháng tương lai nào đó, tôi sẽ hạnh phúc. Và cùng ý tưởng đó tôi chết. Và tôi giống như một triệu người khác trong một đại dương mênh mông của sự tồn tại, mà không có ý nghĩa, mà không có quan trọng, mà không có vẻ đẹp, mà không có bất kỳ thực sự. Và nếu cái trí thoát khỏi đại dương mênh mông đó, bởi vì nó phải, vậy là có một kích thước hoàn toàn khác hẳn. Và đó là toàn tiến hành của sống: chuyển động thoát khỏi dòng chảy mênh mông này của xấu xa và tàn nhẫn. Và bởi vì chúng ta không thể thực hiện nó, chúng ta không có năng lượng, sức sống, sự mãnh liệt, tình yêu của nó, chúng ta chuyển động cùng dòng chảy.

_________________________________________________

Brockwood Park, ngày 9 tháng 9 năm 1972

N

gười ta có thể thấy cho chính người ta, nếu người ta đã quan sát, làm thế nào suy nghĩ, dù tinh tế đến chừng nào, đã nuôi dưỡng cấu trúc con người lạ kỳ này của sự liên hệ, cách cư xử xã hội, sự phân chia; và nơi nào có sự phân chia, phải có xung đột, bạo lực. Dù nó là một khác biệt giai cấp hay ngôn ngữ, hay khác biệt được tạo ra bởi những học thuyết hay những hệ thống, những phân chia như thế chắc chắn phải tạo ra sự bạo lực. Và nếu người ta không học hành rất sâu thẳm làm thế nào sự bạo lực này đã xảy ra, không chỉ nguyên nhân của bạo lực nhưng còn ra xa khỏi nó, xa hơn khỏi sự hình thành nguyên nhân, chúng ta sẽ không bao giờ, ít ra dường như đối với tôi, được tự do khỏi sự đau khổ, hoang mang và bạo lực lạ kỳ này mà đang xảy ra trong thế giới.

 Vì vậy, tôi đang tự-hỏi mình và chúng ta sẽ hỏi lẫn nhau: Sự tự do liên quan đến suy nghĩcách cư xử của con người là gì? Bởi vì chính cách cư xử của chúng ta trong sống hàng ngày mới đang tạo ra sự hỗn loạn này trong thế giới. Vì vậy, liệu có thể có sự tự do hoàn toàn, tự do khỏi suy nghĩ? Và nếu có tự do khỏi suy nghĩ, vậy thì suy nghĩvị trí gì? Làm ơn, đây không là một triết lý thuộc trí năng. Triết lý có nghĩa tình yêu sự thật, không phải quan điểm phỏng đoán, kết luận lý thuyết, hay nhận biết học thuyết. Nghĩa lý thực sự của nó là tình yêu sự thật trong cách cư xử và sống hàng ngày. Và muốn thâm nhập điều này rất nghiêm túc – và tôi hy vọng bạn sẽ làm điều đó – người ta phải tìm hiểu, học hành, và không thuộc lòng sự việc mà chúng ta nghĩ là sự thật hay về sự việc mà chúng ta đã đến một kết luận – bởi vì chúng ta sẽ không đến bất kỳ kết luận nào. Ngược lại, sự thật không là một kết luận. Một kết luận xảy ra chỉ khi nào suy nghĩ sản sinh những quan điểm, những sự thật thuộc lý luận. Cùng kết luận của nó, vậy thì suy nghĩ trở thành một phương tiện của sự tách rời.

 Vì vậy, điều gì chúng ta nên làm là tìm ra cho chính chúng ta và thế là học hành sự suy nghĩ là gì, và liệu sự suy nghĩ, dù hợp lý đến chừng nào, dù lý lẽ, thông minh, khách quan đến chừng nào, có thể mang lại một cách mạng thuộc tâm lý trong cách cư xử của chúng ta. Suy nghĩ luôn luôn bị quy định, bởi vì suy nghĩ là sự phản hồi của ký ức, trải nghiệm, hiểu biết, sự tích lũy. Suy nghĩ bắt nguồn từ tình trạng bị quy định đó, và vì vậy suy nghĩ không bao giờ có thể mang lại cách cư xử đúng đắn. Bạn thấy điều này? Bởi vì tôi đã gặp gỡ nhiều người tâm lý khắp thế giới mà, bởi vì thấy những con người thực sự là gì, cách cư xử của họ mâu thuẫn biết chừng nào, họ là những con người bất hạnh đau khổ ra sao, đều đang nói rằng điều gì chúng ta nên làm là tưởng thưởng cho họ và vì vậy quy định họ trong một cách khác hẳn. Đó là, thay vì trừng phạt họ vì cách cư xử xấu xa của họ, tưởng thưởng họ vì cách cư xử tốt lành và bỏ qua cách cư xử xấu xa của họ. Thế là từ niên thiếu bạn bị quy định bởi phần thưởng trong cách này để cư xử một cách đúng đắn, hay điều gì họ nghĩ là đúng đắn – không chống lại xã hội. Họ vẫn còn đang sống cùng suy nghĩ. Đối với họ, suy nghĩ là quan trọng cực kỳ, và giống như những người Cộng sản và những người khác, họ nói suy nghĩ phải được định hình, suy nghĩ phải bị quy định, trong một cách khác hẳn, và từ cấu trúc khác hẳn đó sẽ có một cách cư xử khác hẳn. Nhưng họ vẫn còn đang sống bên trong khuôn mẫu của suy nghĩ.

 Điều này đã được cố gắng trong Ấn độ cổ xưa, bởi những người Phật giáo; mọi tôn giáo đã thử điều này. Nhưng cách cư xử của con người, cùng tất cả những mâu thuẫn của nó, sự phân chia của nó, là kết quả của suy nghĩ. Và nếu chúng ta muốn thay đổi triệt để cách cư xử của con người – không phải tại vòng ngoài, tại những mức độ phía bên ngoài thuộc sự tồn tại của con người, nhưng tại tâm điểm của thân tâm con ngườivậy thì bạn phải thâm nhập nghi vấn của suy nghĩ. Bạn phải thấy điều này, không phải tôi. Bạn phải thấy sự thật của điều này: rằng suy nghĩ phải được hiểu rõ, người ta phải học hành tất cả về nó. Nó phải quan trọng cực kỳ đối với bạn, không phải bởi vì người nói giải thích như thế. Người nói không có giá trị gì cả. Điều gì có giá trị là điều gì bạn đang học hành, không phải đang thuộc lòng. Nếu bạn chỉ đang lặp lại điều gì người nói trình bày, hoặc chấp nhận hoặc phủ nhận, vậy thì bạn thực sự không thâm nhập vào vấn đề gì cả. Ngược lại, nếu bạn thực sự muốn giải quyết được vấn đề con người của làm thế nào sống trong hòa bình cùng tình yêu, mà không có sợ hãi, mà không có bạo lực, bạn phải thâm nhập điều này.

 Vì vậy, làm thế nào người ta sẽ học hành tự do là gì? Không phải tự do khỏi sự áp bức, tự do khỏi sự sợ hãi, tự do khỏi tất cả những sự việc nhỏ nhoi mà chúng ta lo âu, nhưng tự do khỏi ngay nguyên nhân của sự sợ hãi, khỏi ngay nguyên nhân của sự thù hận của chúng ta, khỏi ngay gốc rễ của sự hiện diện của chúng ta, mà trong đó có sự mâu thuẫn kinh hoàng này, sự theo đuổi hãi hùng này của vui thú, và tất cả những Thượng đếchúng ta đã sáng chế, cùng tất cả những giáo hội và những giáo sĩ của chúng – bạn biết tất cả phần còn lại của công việc kinh doanh. Vì vậy, người ta phải tự-hỏi chính người ta, dường như đối với tôi, liệu bạn muốn tự do tại vòng ngoài hay tại ngay tâm điểm của sự hiện diện của bạn. Và nếu bạn muốn học hành tự do là gì tại ngay cái nguồn của sự hiện diện, vậy thì bạn phải học hành về suy nghĩ. Nếu nghi vấn đó là rõ ràng – không phải sự giải thích bằng từ ngữ, không phải ý tưởng mà bạn thâu lượm từ sự giải thích – nhưng nếu đó là điều gì bạn cảm thấy là sự cần thiết thực sự tuyệt đối, vậy thì chúng ta có thể đi cùng nhau. Bởi vì nếu chúng ta có thể hiểu rõ điều này, vậy thì tất cả những nghi vấn của chúng ta sẽ được giải đáp.

 Vì vậy người ta phải tìm ra học hành là gì. Trước hết, tôi muốn học hành liệu có sự tự do khỏi suy nghĩ – không phải làm thế nào để sử dụng suy nghĩ, đó là nghi vấn kế tiếp. Nhưng liệu cái trí có thể được tự do khỏi suy nghĩ? Sự tự do này có nghĩa gì? Chúng ta chỉ biết tự do khỏi cái gì đó – tự do khỏi sợ hãi, khỏi cái này hay cái kia, khỏi lo âu, khỏi một tá sự việc. Và liệu có một tự do mà không khỏi bất kỳ thứ gì, nhưng tự do một mình nó, trong chính nó? Và trong đặt ra nghi vấn đó, liệu đáp án phụ thuộc vào suy nghĩ? Hay tự do là sự không-hiện diện của suy nghĩ? Và học hành có nghĩa nhận biết tức khắc, vì vậy học hành không cần đến thời gian. Tôi không biết liệu bạn thấy điều này. Làm ơn, điều này thực sự quan trọng lạ thường!

_________________________________________________

Saanen, ngày 15 tháng 7 năm 1973

T

ôi hy vọng bạn và tôi thấy cùng sự việc, hiểu rõ không những bằng từ ngữ nhưng còn cả không-từ ngữ rằng đối với những vấn đề này, dù chúng là gì – kinh tế, xã hội, tôn giáo, cá nhânchúng ta cần một cái trí và một quả tim không bị sắp xếp vào chung bởi suy nghĩ. Suy nghĩ sẽ không giải quyết được những vấn đề của chúng ta, bởi vì những vấn đề này đã hiện diện qua những hoạt động của suy nghĩ. Và tạo ra một thay đổi thuộc tâm lý, cách mạng, cơ bản, triệt đểnghi vấn chính của chúng ta.


Gửi ý kiến của bạn
Tắt
Telex
VNI
Tên của bạn
Email của bạn
(Xem: 3880)
Tư Tưởng Phật Giáo Trong Thi Ca Nguyễn Du - HT Thích Như Điển
(Xem: 3058)
Phật Giáo Việt Nam Tại Châu Âu - HT Thích Như Điển
(Xem: 6863)
Tư Tưởng Phật Giáo Trong Văn Học Thời Trần - Tác giả: Nguyễn Vĩnh Thượng
(Xem: 5579)
Emily Elizabeth Dickison là nhà thơ lớn của Mỹ trong thế kỷ thứ 19. Bà sống phần lớn cuộc đời trong cô độc.
(Xem: 3885)
Ni Giới Việt Nam Hoằng Pháp tại Hoa Kỳ - Thích Nữ Giới Hương. Hồng Đức Publishing. 2020
(Xem: 3046)
Tác phẩm “Xây dựng hạnh phúc gia đình” của Hòa thượng Thích Thắng Hoan là cẩm nang hướng dẫn xây dựng hạnh phúc cho người Phật tử tại gia.
(Xem: 12003)
“Nói Thiền tông Việt Nam là nói Phật giáo Việt Nam. Và những bậc cao Tăng làm sáng cho Phật giáo, làm lợi ích cho dân tộc từ thế kỷ thứ 6 mãi đến nay đều là các Thiền sư.”
(Xem: 5107)
Ai đã truyền Việt Nam Phật Giáo qua Trung Quốc: Khương Tăng Hội, người Việt Nam. Vào năm nào: năm 247 tây lịch.
(Xem: 3825)
Tư tưởng Phật giáo trong văn học thời Lý bản PDF - Nguyễn Vĩnh Thượng
(Xem: 9096)
Thầy Tuệ Sỹ Là Viên Ngọc Quý Của Phật Giáo và Của Việt Nam - Nguyễn Hiền Đức
(Xem: 7316)
Dưới Bóng Đa Chùa Viên Giác - hồi ký về một ngôi chùa đã đi vào lịch sử Phật giáo tỉnh Quảng Nam. Viên Giác Tùng Thư 2019 - Nhà xuất bản Liên Phật Hội
(Xem: 27052)
Tác phẩm Trí Quang Tự Truyện bản pdf và bài viết "Đọc “Trí Quang Tự Truyện” của Thầy Thích Trí Quang" của Trần Bình Nam
(Xem: 5864)
Tôi đặt bút bắt đầu viết "Lời Vào Sách" nầy đúng vào lúc 7 giờ sáng ngày 21 tháng 6 năm 1995 sau khi tụng một thời kinh Lăng Nghiêmtọa thiền tại Chánh điện.
(Xem: 5583)
Có lẽ đây cũng là một trong những viễn ảnh của tâm thức và mong rằng những trang sách tiếp theo sẽ phơi bày hết mọi khía cạnh của vấn đề, để độc giả có một cái nhìn tổng quát hơn.
(Xem: 6095)
Ai trói buộc mình? Không biết có bao giờ chúng ta tự đặt câu hỏi đó với chúng ta chưa? Đến chùa học pháp hay đi tu chỉ để cầu giải thoát. Mục đích tu hoặc xuất gia là cầu giải thoát sinh tử. Giải thoát có nghĩa là mở, mở trói ra. Cầu giải thoát là đang bị trói. Nhưng ai trói mình, cái gì trói mình? Khi biết mối manh mới mở được.
(Xem: 5566)
Sống Trong Từng Sát Naphương pháp thực tập sống tỉnh thức, sống và ý thức về sự sống trong từng mỗi phút giây. Đây là phương thức tu tập dựa trên tinh thần Kinh Bốn Lãnh Vực Quán Niệm.
(Xem: 5438)
Nguyên bản: How to practice the way to a meaningful life. Tác giả: Đức Đạt Lai Lạt Ma. Anh dịch: Jeffrey Hopkins, Ph. D. Chuyển ngữ: Tuệ Uyển
(Xem: 7739)
Mối Tơ Vương của Huyền Trân Công Chúa (Phóng tác lịch sử tiểu thuyết vào cuối đời Lý đầu đời Trần) HT Thích Như Điển
(Xem: 4743)
Nguyệt San Chánh Pháp Số 84 Tháng 11/2018
(Xem: 12008)
Nhẫn nhục là thù diệu nhất vì người con Phật thực hành hạnh nhẫn nhục thành thục, thì có thể trừ được sân tâm và hại tâm, là nhân tố quan trọng để hành giả thành tựu từ tâm giải thoátbi tâm giải thoát.
(Xem: 21801)
Tác giả: Diệu Hạnh Giao Trinh sưu tầm và kể chuyện, Nguyễn Minh Tiến hiệu đínhgiới thiệu
(Xem: 6466)
Cảm Đức Từ Bi - tác giả Huỳnh Kim Quang
(Xem: 7411)
Một bản dịch về Thiền Nhật Bản vừa ấn hành tuần này. Sách nhan đề “Thiền Lâm Tế Nhật Bản” của tác giả Matsubara Taidoo. Bản Việt dịch do Hòa Thượng Thích Như Điển thực hiện.
(Xem: 6686)
Tuyển tập “Bát Cơm Hương Tích” của Thượng Tọa Thích Nguyên Tạng là một phần lớn của đời tác giả, ghi lại những gì Thầy mắt thấy tai nghe một thời và rồi nhớ lại...
(Xem: 6268)
Quyển sách "Hãy làm một cuộc cách mạng" trên đây của Đức Đạt-lai Lạt-ma khởi sự được thành hình từ một cuộc phỏng vấn mà Ngài đã dành riêng cho một đệ tử thân tín là bà Sofia Stril-Rever vào ngày 3 tháng giêng năm 2017.
(Xem: 8524)
THIỀN QUÁN VỀ SỐNG VÀ CHẾT - Cẩm Nang Hướng Dẫn Thực Hành - The Zen of Living and Dying A Practical and Spiritual Guide
(Xem: 6045)
Mùa An Cư Kiết Hạ năm 2016 nầy tôi bắt đầu viết tác phẩm thứ 67 để sang năm 2017 xuất bản với nhan đề là "Nước Mỹ bao lần đi và bao lần đến"
(Xem: 5687)
Người đứng mãi giữa lòng sông nhuộm nắng, Kể chuyện gì nơi ngày cũ xa xưa, Con bướm nhỏ đi về trong cánh mỏng, Nhưng về đâu một chiếc lá xa mùa (Tuệ Sỹ)
(Xem: 14166)
TĂNG GIÀ THỜI ĐỨC PHẬT Thích Chơn Thiện Nhà xuất bản Phương Đông
(Xem: 20173)
Người học Phật có được một tài liệu đầy đủ, chính xác, đáng tin cậy, dễ đọc, dễ hiểu, dễ nhớ và dễ tra cứu khi cần...
(Xem: 6847)
Tác phẩm nầy chỉ gởi đến những ai chưa một lần đến Mỹ; hoặc cho những ai đã ở Mỹ lâu năm; nhưng chưa một lần đến California...
(Xem: 6818)
Từ Mảnh Đất Tâm - Huỳnh Kim Quang
(Xem: 6381)
Một năm lại sắp trôi qua với những vết tích điêu tàn, khổ nạn để lại trên khắp trái đất. Nhìn lại, chúng ta không khỏi giật mình, và chạnh lòng thương tưởng
(Xem: 6473)
Chung trà cuối năm uống qua ngày đầu năm. Sương lạnh buổi sớm len vào cửa sổ. Trầm hương lãng đãng quyện nơi thư phòng..
(Xem: 6000)
Một năm lại sắp trôi qua với những vết tích điêu tàn, khổ nạn để lại trên khắp trái đất. Nhìn lại, chúng ta không khỏi giật mình, và chạnh lòng thương tưởng
(Xem: 7392)
Nước lũ từ thượng nguồn cuồn cuộn đổ về, lại thêm nước từ đập thủy điện ồ ạt xả ra. Dân không được báo trước.
(Xem: 7360)
Trải hơn 25 thế kỷ, Chánh Pháp của Phật vẫn được tuyên dươnglưu truyền bởi hàng đệ tử xuất gia lẫn tại gia, đem lại giải thoátgiác ngộ cho...
(Xem: 8487)
Là người mới bắt đầu học Phật hoặc đã học Phật nhưng chưa thấm nhuần Phật pháp chân chính, chúng tôi biên soạn...
(Xem: 6452)
Hôm nay là ngày 10 tháng 6 năm 2015, tại thư phòng chùa Viên Giác Hannover, Đức Quốc, tôi bắt đầu viết tác phẩm thứ 65 của mình...
(Xem: 6841)
Bắt đầu vào hạ, trời nóng bức suốt mấy ngày liền. Bãi biển đông người, nhộn nhịp già trẻ lớn bé. Những chiếc...
(Xem: 10457)
Phật giáo ra đời từ một trong những cái nôi của nền văn minh nhân loại - Ấn Độ - và nhanh chóng phổ biến tại các nước phương Đông...
(Xem: 19775)
Trong tập sách nhỏ này tôi đã bàn đến hầu hết những gì mọi người đều công nhậngiáo lý tinh yếu và căn bản của Đức Phật... Con Đường Thoát Khổ - Đại đức W. Rahula; Thích Nữ Trí Hải dịch
(Xem: 30162)
Tôi cảm động, vì sống trong đạo giải thoát tôi đã tiếp nhận được một thứ tình thiêng liêng, trong sáng; một thứ tình êm nhẹ thanh thoát đượm ngát hương vị lý tưởng...
(Xem: 16162)
Tập sách do Minh Thiện và Diệu Xuân biên soạn
(Xem: 19564)
Phật GiáoVũ Trụ Quan (PDF) - Tác giả: Lê Huy Trứ
(Xem: 11037)
Hạnh Mong Cầu (sách PDF) - Lê Huy Trứ
(Xem: 14286)
Đọc “Dấu Thời Gian” không phải là đọc sự tư duy sáng tạo mà là đọc những chứng tích lịch sử thời đại, chứng nhân cùng những tâm tình được khơi dậy trong lòng tác giả xuyên qua những chặng đường thời gian...
(Xem: 7735)
Báo Chánh Pháp Số 48 Tháng 11/2015
(Xem: 10458)
Nguyệt san Chánh Pháp Tháng 10 năm 2015
(Xem: 7912)
Báo Chánh Pháp Số 46 Tháng 9/2015 - Chuyên đề Vu Lan - Mùa Báo Hiếu
Quảng Cáo Bảo Trợ
Gủi hàng từ MỸ về VIỆT NAM
Get a FREE Online Menu and Front Door: Stand Banner Menu Display for Your Restaurant