I. Thực tại thế nào?

THỰC TẠI SÁNG NGỜI MUÔN THUỞ

Lâu nay bao người cứ bàn về thực tại, nói về thực tại, luận về thực tại và cãi về thực tại rất nhiều, song thế nào là thực? Thực tại có hay không? Ở đâu? Dường như câu hỏi vẫn còn đang…! Bởi lẽ, thực tại là cái luôn luôn hằng hữu chưa từng thiếu vắng mà luận về nó, bàn về nó thì sao? Có thực tại chưa?

 Chính đây là điểm lầm lẫn mà người không hay biết. khi chúng ta nói về nó, tức đã gián tiếp với nó rồi. Thí dụ có người hỏi về anh A, ta trả lời: Anh A cao lớn, mắt to, da trắng, tiếng nói sang sảng v.v… thì lúc đó có mặt anh A ở đó chăng? Nếu lúc đó đang có mặt anh A thì ta chỉ cần trỏ ngay anh, bảo: Đây này! là xong, khỏi diễn tả dài dòng.

Kinh Lăng Nghiêm, đoạn nói về tánh thấy lìa nghĩa TỨC PHẢI và CHẲNG PHẢI, Phật bảo Bồ tát Văn Thù:

- Như ông chính là Văn Thù, vậy còn có Văn Thù nào TỨC PHẢI VĂN THÙ hay không Văn Thù nữa chăng?

- Bạch Thế Tôn! Đúng như thế! Con chính là Văn Thù rồi, không còn cái gì tức phải Văn Thù nữa. Tại sao? Nếu có cái TỨC PHẢI thì thành ra có hai Văn Thù rồi, song ngay đây con không phải là không Văn Thù. Trong đó, quả thật không có hai tướng: TỨC PHẢI hay CHẲNG PHẢI TỨC PHẢI .

Đến chỗ thực tại rốt ráo này mà còn nói TỨC, nói PHẢI, là có cái bóng thứ hai rồi. Chẳng hạn nói TỨC TÂM TỨC PHẬT, đó cũng là phương tiện nói, chưa phải tột lý. Nếu người tỏ ngộ mà còn chưa quên chữ “TỨC”, là còn ngăn cách, còn một chút khái niệm trong đó chưa quên. Đây là chỗ đặc biệt của Thiền, không thể bắt chước hay học lóm.

Cũng chuyện ngài Văn Thù. Một hôm Phong Can sắp đi núi Ngũ Đài bèn nói với Hàn Sơn (6) và Thập Đắc:

- Các ông cùng ta đi viếng Ngũ Đài tức là cùng bọn với ta, nếu chẳng đi tức chẳng phải cùng bọn với ta.

Hàn Sơn hỏi:

- Ông đi Ngũ Đài làm gì?

Phong Can đáp:

- Lễ Văn Thù.

Hàn Sơn bảo:

- Ông chẳng phải cùng bọn với ta.

Phong Can bèn đi một mình đến Ngũ Đài, gặp ông già liền hỏi:

- Có phải là Văn thù chăng?

Ông già đáp:

- Há có hai Văn Thù sao?

Phong Can liền lễ bái, chưa kịp đứng dậy thì ông già bỗng biến mất.

Hàn Sơn chính là Văn Thù rồi, còn rủ đi lễ Văn Thù, là một lần Phong Can lầm qua. Ông già ở Ngũ Đài cũng chính là Văn Thù hiện, Phong Can đang đối diện Văn Thù lại còn hỏi có "phải Văn Thù chăng ?", tức là hai lần lầm qua, nên hết thấy Văn Thù. Thực tại cũng vậy, hỏi về thực tại là không biết thực tại. Huống nữa, trong đó còn tranh cãi về thực tại thì quả là còn cách xa thực tại, chứng minh cả hai chưa biết gì thực tại, chỉ là tướng thực tại thôi. Nói rõ hơn là, cùng SỐNG TRONG KHÁI NIỆM.

Trong kinh Niết Bàn có câu chuyện về đám người mù rờ voi: Một hôm ông vua muốn thử chỗ nhận biết cua những gnười mù, bèn cho đem ra trước sân, đồng thời gọi một số người mù đến, bảo mỗi người hãy diễn tả con voi xem nó thế nào. Trong đám người mù đó lăng xăng đến rờ con voi, người rờ trúng lỗ tai voi, nói: con voi giống cái quạt. Người rờ trúng bụng voi, nói: con voi giống cái lu. Người rờ trúng chân voi, nói: con voi giống cột cái. Người rờ trúng đuôi voi, nói: con voi giống cây chổi v.v… Mỗi người nói mỗi khác, tranh cãi nhau inh ỏi. Trong khi đó ông vua nhìn thấy chỉ cười thôi.

Câu chuyện thật ý vị! Mỗi người đều rờ trúng con voi thật sự, nhưng vì chỉ rờ trúng một bộ phận, không thấy được toàn thể con voi nên có tranh cãi nhau, ai cũng cho mình đúng hơn hết. Ngay lúc đó ông vua thấy rõ toàn thân con voi thì chỉ cười. Nếu ông vua cũng nhảy vào cãi với đám người mù kia thì sao? Tứ cũng mù luôn. Cho thấy còn tranh cãi là còn thấy trong khía cạnh, thấy một bên chưa phải là chân lý trọn vẹn. Bởi vậy thiền ít trọng hý luận, cốt đưa người thẳng vào.

Chính bài CHỨNG ĐẠO CA của Thiền sư Huyền Giác mở đầu bằng cậu: “Anh thấy chăng?” Người học thường bỏ qua chỗ này, nhưng chính đây là cốt tủy của toàn bài ca. Chưa nói gì mà bảo: “Thấy chăng?” là thấy cái gì? Bởi đây là chỗ chứng đạo, chỗ đó đã sẵn vậy rồi, trước khi nói năng đã có, đâu đợi mở miệng? Tức Thiền sư Huyền Giác muốn nói, với người đã chứng đạo thì ngay đó tự cảm thông rồi, bao nhiêu ngôn ngữ về sau cũng chỉ giải thích chỗ ấy, song cũng làm sao giải thích đến được? Người có mắt thiền, ngay đó liền thấy xong!