Subscribe HoaVoUu Youtube
Kính mời Subscribe kênh
YouTube Hoa Vô Ưu
Sitemap Hoavouu.com
Điền Email để nhận bài mới
Bài Mới Nhất

Nhập A-tì-đạt-ma Luận

30 Tháng Mười Một 201807:52(Xem: 5650)
Nhập A-tì-đạt-ma Luận
TIỂU TẠNG A-TÌ-ĐẠT-MA BẮC TRUYỀN 
****
ARHAT 
SKANDHILA
(A-LA-HÁN TẮC-KIỀN-ĐA tạo)
NHẬP A-TÌ-ĐẠT-MA LUẬN
ABHIDHARMĀVATĀRA-
ŚĀSTRA
入阿毘達磨論 

 Phước Nguyên
 

 

《中華大藏經》_第48冊_第0952頁

TỰA QUY KỈNH

Kính lễ Nhất thiết trí,

Vầng Phật nhật vô cấu,

Lời sáng phá tâm ám 

Nơi nhân thiên, ác thú.

 

Ai dùng lý Đối pháp

Bạt trừ pháp tướng ngu,

Tôi đảnh lễ như thế,

Ngôn tạng Nhất thiết trí.

 

Liệt tuệ vọng thuyết ám,

Che lấp Mâu-ni ngôn,

Chiếu liễu do minh đăng,

Quy kỉnh đấng Nhiên đăng.

Những ai thông tuệ có thể thọ trì một cách toàn diện văn nghĩa Thánh giáo của đấng Mâu-ni, nhưng do câu hành với cơ sở của nghiệp nên có khi chưa đắc lại bị thoái chuyển

Những ai liệt tuệ nghe được danh nghĩa trong Đối pháp như rừng rậm liền sinh sợ hãi, nhưng đồng thời hằng hữu với tâm mong câu thông suốt

Vì muốn khiến cho những người ấy đối với vực thẳm trong biển pháp tướng của A-tì-đạt-ma có thêm phương tiện để thể nhập một cách dễ dàng và vui thích, do đó tạo ra Luận này.

Thiện Thệ Tông có tám cú nghĩa: (1) Sắc. (2) Thọ. (3) Tưởng. (4) Hành. (5) Thức. (6) Hư không. (7) Trạch diệt. (8) Phi trạch diệt. Đây là tổng quát tất cả nghĩa.

 

CHƯƠNG I: SẮC PHÁP

Sắc[1]có hai loại[2]: Đại chủng và sắc phái sinh.

I. Bốn nguyên tố

Đại chủng[3]được gọi là giới[4],có bốn giới:đất, nước, lửa, gió[5], vì chúng có thể duy trì yếu tính cá biệt[6], yếu tính phổ quát[7], hoặc các sắc phái sinh[8].

Theo thứ tự của bốn đại chủng này,lấy tính chấtcứng chắc, thấp khí, ấm nóng, di độnglàm tự tính; lấysự duy trì, cố kết, thành thục và phát triển làm chức năng[9]. 

Vì đại cũnglà chủng,nên gọi là đại chủng[10]. Do đâyhư không không thuộc trong đại chủng[11].

Vì có thể sinh ra tự quả[12]đólà nghĩacủachủng. 

Nói là “đại”[13]: vì thể của sắc phái sinh phổ quát[14]. 

Như vậy đại chủng chỉ có bốn thứ[15], nếu tăng thêm cũng không có công dụng, không có hiệu lực[16], như chân của giường nằm[17].

II. Sắc sở tạo

Sắc phái sinh có mười một thứ: (1) Mắt;(2) Tai;(3) Mũi;(4) Lưỡi;(5) Thân;(6) Sắc;(7) Âm thanh;(8) Hương;(9) Vị;(10) Một phần xúc;(11) Vô biểu sắc

Nói là sở tạo[18]: tức tồn tại trong các đại chủng,nghĩa là y trên các đại chủng mà hiện khởi[19].

1. Nhãn

Trong đây, mắt là sở ycủa nhãn thức, có chức năng là thấy sắc, tính chất minh tịnh của sắc làm tự thể. Tai, mũi, lưỡi, thân căn cứ theođây mà thuyết minh.

Sắc có hai loại, đó là sắc màu[20]và hình thể[21]. Như Thế Tôn nói: “Sắc màu xấu, hình thể xấu”. 

Sắc màucó mười hai: xanh, vàng, đỏ, trắng[22], mây, khói, bụi, mù[23]; bóng[24], màu nắng[25], màu sáng[26], bóng tối[27]

Hình thểcó tám: dài, ngắn, vuông, tròn, cao, thấp, phẳng[28], không phẳng[29].

Trong đây, mùlà hơi nước từ đất bốc lên.Sáng nắng tức ánh sáng mặt trời.Sáng ánh tức ánh trăng, ánh sao, ánh lửa,ánh thuốc,ánh sáng châu ngọc.Bóng có ở nơi nàoxuấthiện sắccản trở ánh sáng. Trái lại làbóng tối. Vuông là hình thể vuông vắn. Tròn là hình thể tròn trịa. Phẳng là hình thể bằng phẳng. Không phẳng là hình thể không bằng phẳng. Những từ còn lại thì dễ hiểu nên chỉ nói gọn[30]. 

Hai mươi thứ này đều là cảnh giới thông tri cá biệt[31]của nhãn thức và được dẫn khởi bởi ý thức.

2. Thanh

Âm thanh có hai loại:Có chấp thọ[32]và không chấp thọ[33].

Thanh có sai biệt vì có nguồn gốc từ các đại chủng: 1.âm thanh chấp thọ tự thể giả danh[34]: tức âm thanh phát ra từ vật chấtcảm giác. 2. Đồng với đặc điểm này gọi là không chấp thọ[35]. 

Thanh có nguồn gốc từ đại chủngchấp thọ giả danh như là tiếng phát ra từ bàn tay, từ tiếng nói. Thanh có nguồn gốc từ đại chủng không có chấp thọ giả danhnhưlà tiếng gió, tiếng rừng cây.

Ở đây, hữu tình danh, phi hữu tình danh phân biệt thành bốn: Thanh của biểu hiện bởi ngôn ngữ[36],gọi là hữu tình danh.Ngoài ra thanh khác gọi là phi hữu tình danh. Thanh của biến hóa bởi ngôn ngữ, gọi là hữu tình danh, ngoài ra các thanh khác gọi là phi hữu tình danh.

Trong đây,mỗi loại hoặc thích ý, hoặc không thích ý, phânthành támloại thanh[37]. 

Tám thứ như vậy đều là cảnh giới thông tri cá biệtcủanhĩthức và được dẫn khởi bởi ý thức.

3. Hương

Hương có ba loại[38]: (1) Mùi thơm. (2) Mùi thối. (3) Mùi quân bình[39]

Có thể nuôi lớn các căn và đại chủng, gọi là mùi thơm.

Gây tổn hại các căn và đại chủng,gọi là mùi thối.

Trái ngược với hai loại trêntrên gọi là hương bình đẳng

Ba loạinhư vậy đều là cảnh giới thông tri cá biệt của tỷthức và được dẫn khởi bởi ý thức.

4. Vị

Vị có sáuloại:phân thành ngọt, chua, mặn, cay, đắng, nhạt[40].

Sáu loạinhư vậy đều là cảnh giới thông tri cá biệt của thiệt thức và được dẫn khởi ý thức.

5. Một phần xúc

Một phần xúc có bảy loại: Tính trơn, tính nhám, tínhnặng, tínhnhẹ,lạnh, đói, khát[41].

Trơn tức là mềm dịu, là nghĩa của ý xúc. Nhám tứcthô cứng. Nặng là cái mà do đó vật thể được cân.Trái lại là nhẹ. Lạnh là sự muốn ấm. Đói là sự muốn ăn.Khát là sự muốn uống.Đó là ytheo nhân mà lập quả, do đó thuyết minh như vậy. Như nói: 

“Phước lạc thay là sự xuất hiện của Chư Phật…”[42]

Trong đại chủng tụ: 

Tính trơn vì nước,lửa tăng thịnh.

Tính nhám vì đất, gió tăng tịnh. 

Tính nặng vì đất, nước tăng thịnh. 

Tính nhẹ vì lửa, gió tăng thịnh. 

Tính lạnh vì nước, gió tăngthịnh. 

Đói vì gió tăng thịnh. 

Khát vì lửa tăng thịnh[43].

6. Vô biểu sắc

a. Danh nghĩa

Vô biểu sắc[44]: có thể tự biểu thịvề tâm,tâm sở chuyển biến sai biệt, đógọi là biểu. Như hữu biểu[45], nhưng không biểu thị,nên gọi là vô biểu

Đây là căn cứ nơi tính tương tự để lập ngôn thuyết đối lập. Như đối với Sát-đế-lợi nói không phải là Bà-la-môn v.v...

b. Yếu tính của vô biểu

Yếu tính của vô biểu: do biểu thịtâm,đại chủng sai biệtvào lúc ngủ, lúcthức, tâm tán loạntâm không tán loạn, và ở phần vị vô tâm,những gì làsắc thiện, bất thiện hoạt động tiếp nối, không thể tích tập, có thểthành lậpnhân Bí-sô v.v...đó là yếu tính của vô biểu[46].

Nếu không có yếu tínhnày,thì không thểthành lậpBí-sô v.v... Như Đức Thế Tôn nói: “Do hữu y phước nghiệp sự, phước tăng trưởng thường trực”. 

c. Ba loại luật nghi

Như vậy, vô biểu tổng quát có ba loại: Luật nghi[47], bất luật nghi[48], và không phải hai loại trên[49].

Có ba luật nghi: 1. Biệt giải thoát luật nghi[50]; 2.Tĩnh lự luật nghi[51]; 3.Vô lậuluật nghi[52].

d. Thể loại của luật nghi

Biệt giải thoát luật nghi có tám loại: (1) Luật nghi Bí-sô. (2) Luật nghi Bí-sô-ni. (3) Luật nghi Cần sách. (4) Luật nghiChánh học. (5) Luật nghi Cần sách nữ. (6) Luật nghi Cận sự nam. (7) Luật nghi Cận sự nữ. (8) Luật nghi Cận trụ[53]. Támloạinhư vậy chỉ thuộc Dục giới.

Tĩnh lự luật nghi:Tam-ma-địa thuộc sắc giới tùy chuyển với sắc. Luật nghi này chỉ thuộc sắcgiới.

Vô lậu Luật nghi: Tam-ma-địa vô lậu tùy chuyểnsắc. Luật nghi này không hệ thuộc.

e. Bất luật nghi

Bất luật nghi: Những ai giết dê, giết gà, giết lợn, bắt chim, bắt cá, săn thú, trộm cướp, đao phủ[54], bắt rắn[55], cai ngục, nấu thịt chó, đặt bẫy lưới. Vô biểu sắc bất thiện hoạt động tiếp nối trong khắp thân này.

f. Phi luật nghi phi bất luật nghi

Phi luật nghi phi bất luật nghi[56]: tạo lập Tì-ha-la, Tốt-đổ-ba, Tăng-già-la-ma v.v... lễ nơi tháp miếu, đốt hương, rải hoa, tán tụng, hướng nguyện v.v... và đánh đập,khởi phát đa dạng vô biểu sắc thiện, bất thiện hoạt động tương tục

Cũng có vô biểu chỉ trong một sát-na. 

Vì y chỉ chủng loại tổng quát nên nói là tương tục.

g. Thời hạn thọ và xả luật nghi

i.Luật nghi biệt giải thoát của bảy chúng thệ thọ suốt đời. Luật nghicận trụ thứ tám chỉ hạn định trong một ngày một đêm.

Bảy loại biệt giải thoát luật nghi trước do bốn nguyên nhân mà xả: 

(1)Do từ bỏ học xứ

(2) Do mạng chung

(3) Do thiện căn bị cắt đứt. 

(4) Do phát sinh hai hình cùng lúc.

Luật nghi cận trụ cũng được xả do nguyên nhân này và thêm nữa do vì đêm đã qua.

ii. Đắc luật nghi tĩnh lự:do đắctâm thiện thuộc sắc giới

Xả: do xảtâm thiện thuộc sắc giới, thuộc về tâm đó. 

Xả luật nghi vô lậu cũng như vậy. Tùy thuận tâm vô lậu, mà đắc, hoặc xả.

iii. Đắcbất luật nghi do làm và thệ thọ.

Các bất luật nghi được xả do bốn nguyên nhân:

(1) Do đắcluật nghi. 

(2) Do mạng chung

(3) Do phát sinh hai hình. 

(4) Do đắc pháp nhĩ tâm thiện thuộc sắc giới.

Vô biểu xử trung, (1)đắc do làm: tâm tịnh ân cần, phiền não mạnh mẽ, nhạy bén,lễ tán tháp miếu và đánh đập v.v... (2) dothệ thọ mà đắc:nghĩa làtự thệ rằng: “Nếu chưa lễ Phật, tạo Mạn-trà-la thì chưa ăn”, các nguyện như thế. (3) do xả nên đắc:xây cất chùatháp, tăng xá, tọa cụ, vườn rừng, bố thí cho Bí-sô v.v... 

Xả vô biểu này, là do đẳng khởi của tâm và cơ sở hành vi đã làm đều tan rã.

Vô biểu như vậy và năm căn đã nói trên như nhãn v.v… chỉ là đối tượng thông tri cá biệt của ý thức. Đến mức độ này, gọi là sơ khởi cú nghĩa sắc. 

III. Phân biệt pháp tướng

Nhưng các pháp tướng khái lược có ba loại: (1) Tự cộng tướng. (2) Phần cộng tướng. (3) Biến cộng tướng

1. Tự cộng tướng: vì là cáibiến hoại, biến ngại, đó gọi là sắc. 

Như vậy, tức thuyết minh về nghĩa có thể gây não hoại. Như bậc Pháp vương đã nói: “Bí-sô nên biết! Do biến hoại, nên gọi là sắc thủ uẩn”.

Cái gì làmbiến hoại? Vì xúc bởi tay nên làm biến hoạinói chi tiết cho đến

Như vì có thể đi nhanh, nên gọi là ngựa. Do có thể đi chậm, nên nói là bò, trâu v.v...

Phần cộng tướngphi thường tính, khổ tính v.v..

Biến cộng tướng: tính vô ngã, tính không.

Do phương diện này, nên biết đối với tất cả phápcó ba hình thái.


Phước Nguyên dịch & chú

[1]Định nghĩa theo động từ căn √rup/ lup: gây tổn hại; hoặc định nghĩa theo động từ căn √rūp: tạo hình, định dạng. Cf. PTS, S. iii, tr. 86: kiñca bhikkhave rūpaṃ vadetha. ruppatīti kho bhikkhave tasmā rūpan ti vuccati kena ruppati. Sītena.., “Này các Tỷ-kheo, thế nào gọi là sắc? Nó băng hoại, này các Tỷ-kheo, vì vậy nó được gọi là sắc. Bị băng hoại bởi cái gì? Bởi đá, v.v…” Theo ngữ nguyên này, rūpa, do động từ rump[lump]: vỡ, tan vỡ.

[2]Tập dị môn 1, tr. 369c7: 色云何?答:四大種及所造色,是謂色.

[3]Đại chủng 大種, Skt. mahābhūtaKośa i.: “Bốn yếu tố này do duy trì sắc phái sinh (upādāyarūpa)và yếu tính cá biệt, nên gọi là giới (dhātu). Bốn giới này được gọi là bốn đại chủng”.

[4]Thuận chánh lý 2, tr. 335c13: “Vì duyên cớ gì các đại chủng này được gọi là giới? (dhātu)? Vì là môi trường xuất sinh hết thảy sắc pháp. Và các đại chủng cũng được xuất sinh từ các đại chủng. Trong thế gian người ta gọi môi trường xuất sinh là giới. Như mỏ vàng được gọi là giới của vàng”.

[5]Cf.Thuận chánh lý 2, tr. 335c18: “Vì sao gọi là chủng?... Khi các chủng loại sai biệt của sắc sinh khởi, những sai biệt về phẩm loại cũng sinh khởi; do đó nói là chủng... Hoặc pháp xuất hiện thì được gọi là hữu. Sinh trưởng hữu tính, do đó nói là chủng”. Theo định nghĩa này, từ bhūta(chủng) do gốc động từ b: tồn tại, trở thành.

[6]自相   sva-lakṣaṇa         rang gi mtsan nyid

[7]共相   sāmānya-lakṣaṇa  spyi'i mtsan nyid

[8]所造色           upādāya-rūpa       rgyur byas pa'i gzugs

[9]Trì nhiếp thục trưởng 持攝熟長, dhṛtisaṃgrahapaktivyūhana

[10]Tì-bà-sa 127, tr. 66311: 何故名大種。答大而是種。故名大種.

[11]Tì-bà-sa 127, tr.662b21. 

[12]自果  sva-phala            rang gi 'bras bu

[13]Thuận chánh lý 2, tr. 335c-336a: “Vì dụng đại, nên nói là đại... Hoặc, bốn nguyên tố này là sở y của tất cả sắc, nên nói là đại”. Cf. Kośa i: Nói là «đại» vì là sở y cho hết thảy sắc khác; vì sự thô lớn của nó. Hoặc vì khối lớn tổ hợp trong các khối tụ tập chuyển biến tăng thịnh của đất, nước, lửa, gió”.

[14]遍 biến, audārikatvāt: thể khoan quảng (rộng lớn).

[15]Ngũ sự 1, tr. 990a6: “Vì sao đại chủng chỉ có bốn?Hiếp Tôn giả nói: Câu hỏi này là phi lý, vì nếu có giảm hoặc tăng sẽ đồng thờitạo nghi điểm. Ở đây do không trái với pháp trướng, nên nói bốn là không lỗi.

Có thuyết nói: Vì nhằm ngăn chận ngoại đạo nói đại chủng có năm, nên chỉ nói bốn thứ, vì ngoại đạo kia chấphư không cũng là đại chủng”.

[16]無堪能 Aśakta, las su mi rung ba

[17]Thuận chánh lý 2, tr. 336b1: “Đại chủng chỉ có bốn, không tăng không giảm. Các vị Tì-bà-sa nói: giảm tức vô hiệu, tăng tức vô dụng, như sàng tòa túc. Như chân của giường nằm. Có thuyết nói: Đại chủng pháp nhĩ là bốn”.

[18] Từ upādāya(sở tạo): được dồn lại, phái sinh. Tì-bà-sa 127, tr. 663a22: “Tạo (upādāya) có nghĩa là gì?... Tạo có nghĩa là nhân (hetu)”.

《a bì đạt ma thuận chánh líluận》quyển5:「thử phục

vân hà?vị vô biểu nghiệp yđại chủng sanh,cố danh sở tạo

」(CBETA,

T29, no.

1562, p.

356b18-19)

[19]Theo đây, giải thích ngữ nguyên bhautika, tính từ phái sanh của bhūta: bhūteṣu bhavatvāt, tồn tại trong các đại chủng, hay y trên các đại chủngtồn tại.

[20]顯;hiển sắc, varṇa

[21]形;hình sắc, saṃsthāna

[22]4 cái đầu thuộc về sắc màu (hiển sắc,varṇa); những cái còn lại thuộc về hình thể (hình sắcsaṃsthāna).

[23]Kośa imahikā = nīhāraḥ,mù tức sương mù, Ht. diễn thêm: 地水氣騰說之為霧, “Hơi nước từ đất bốc lên gọi là mù 霧”.

[24]Kośa ichāyā = yatra rūpāṇāṃ darśanam, “bóng có ở nơi nào xuất hiện sắc”.

[25]Skt. ātapa, hơi nóng, ánh nắngKośa iātapaḥ = sūryaprabhā, sáng nắng tức ánh sáng mặt trời.

[26]Kośa iālokaḥ = candratārakāgnyoṣadhimaṇīnāṃ prabhā, “Sáng ánh tức ánh trăng, ánh sao, ánh lửa, ánh sáng châu ngọc”.

[27]Kośa iviparyayād andhakāram, “trái lại với bóng (chāya) là bóng tối”.

[28]Kośa itatra sātam = samasthānam, phẳng là hình thể bằng phẳng.

[29]Kośa ivisātam = viṣamasthānam, không phẳng là hình thể không bằng phẳng.

[30]Pháp uẩn, bản Việt tập I, tr. 544, Cht. 6-15: “Sắc được phái sinh bởi bốn đại chủng, gồm có (a) xanh, vàng, đỏ, trắng, mây, khói, bụi, mù; (b) dài, ngắn, vuông, tròn, cao, thấp, phẳng, không phẳng; (c) bóng , màu nắng, màu sáng, bóng tối; (d) có người kể thêm màu da trời, là một hiển sắc; (e) màu pha tạp, hồng, tím, biếc, xanh lục, đen, nâu sám”. 

[31]Skt. viṣaya-vijñapti, 了別境yul rnam par rig pa

[32]Skt. upātta; Ht. hữu chấp thọ 有執受. Abhidh-k-vy, tr. 34: pratyutpannānīndriyāvinnirbhāgāni bhūtāny upāttāni, “các nguyên tố không tách rời các quan năng hiện tại, là các nguyên tố có cảm thụ”. Tức chỉ loại vật chất nhạy cảm. Chấp thọ ở đây đồng nghĩa với chấp thủ.

[33]無執受          anupāttama zin pa

[34]Abhidh-k-vy 26: pratyutpannānīndriyāvinirbhāgāni bhūtāny upāttāni, “các nguyên tố không tách rời các quan năng hiện tại, là các nguyên tô có cảm thụ”, Thuận chánh lý 4, tr.352b7: “cái được tâm tâm sở nhận làm tự thể, được tâm tâm sở nắm giữ và lấy đó làm sở y, cái đó được nói là hữu chấp thọ.” Quang ký: có chấp thọ, đồng nghĩa có giác thọ. Tức chỉ loại vật chất nhạy cảm, có cảm giác. Năm căn hiện tại thuộc hữu chấp thọ, quá khứvị lai thuộc vô chấp thọ. Các loại săc khác hiện tại còn liên hệ đến căn thì thuộc hữu chấp thọ, nêu tách rời căn thì thuộc vô chấp thọ. Như tóc, móng, phần gốc liên hệcảm giác nên thuộc hữu chấp thọ; phần ngoài không có cảm giác thuộc vô chấp thọ.

[35]Tức âm thanh phát ra từ vật chất không có cảm giác.

[36]

[37]Kośa i, tụng 10b: thanh có 8. Trong đó tổng thể có 2: (i) từ đại chủngchấp thọ(upātta), âm thanh phát ra từ vật chấtcảm giác; (ii) từ đại chủng không có chấp thọ(anupātta), âm thanh từ vật chất không có cảm giác. (i) và (ii) mỗi loại lại có hai: (a) hữu tình danh (sattvākhya), từ cơ thể sinh vật; (b) phi hữu tình danh (asattvākhya), vật chất vô tri. Từ (a) và (b) mỗi thứ có hai: khả ái và phi khả ái.

[38]Kośa i: Hương có bốn, vì do sự sai biệt của mùi thơm và mùi thối, bình hoặc gắt (sugandhadurgandhayoḥ samaviṣamagandhatvāt). Nhưng do trong Bản luận (Phẩm loại 1, tr. 692c22) chỉ kể có ba loại: thơm, thối, bình (trividhas tu śāstre-sugandhaḥ, durgandhaḥ, samagandha iti).

[39]Câu-xákể thêm: mùi gắt, xem Cht.37dẫn thượng.

[40]Kośa i: vị có sáu loại, đó là, ngọt, chua, mặn, cay, đắng, nhạt (rasaḥ, ṣoḍhā, madhurāmlalavaṇakaṭukatiktakaṣāyabhedāt).

[41]Kośa i.k.10d: “Xúc có mười một tự thể (spṛśyam ekādaśātmakam). (Giải thích) có mười một tự thể được xúc chạm: bốn đại chủng, trơn, nhám, nặng, nhẹ, lạnh, đói, khát (spraṣṭavyam ekādaśadravyasvabhāvam-catvāri mahābhūtāni, ślakṣṇatvam, karkaśatvam, gurutvam, laghutvam, śītam, jighatsā, pipāsā cêti)”. 觸Xúc, phân biệt hai nghĩaspṛśya, cái xúc chạm (năng xúc) tức quan năng xúc giác; và spraṣṭavya, cái bị xúc chạm (sở xúc), đối tượng xúc giác.

[42]

[43]Giải thích chi tiết 7 hạng mục này, xem Ngũ sự 2,tr. 992b25.

[44]Vô biểu nghiệp mà tự thể là vô biểu sắc, là quan điểm đặc sắc của hữu bộ. Theo Hữu bộ duy chỉ thân và ngữ có vô biểu, ý không có vô biểuPhẩm loại (T26n1542, tr. 693a03): “Vô biểu sắc là gì? Đó là sắc được bao hàm trong pháp xứ. Sắc này cùng với năm sắc căn trong mọi thời được nhận tức bởi một thức; đó là ý thức”.

[45]Kośa i: “Vô biểu tuy có tự thể là hoạt động của sắcnhư hữubiểu nhưng nókhông biểu thị cho người khác nhậnthức”.

[46]Abhidh-k-vy 29yad dhi vastu rūpasvabhāvam eva na kṛiyāsvabhāvaṃ. tan na paraṃ gamayati. tadyathā cakṣurādayaḥ. yad api kriyāsvabhāvam eva na rūpasvabhāvaṃ. tad api paraṃ na gamayati. tadyathā cetanā. yat tūbhayasvabhāvaṃ. tat paraṃ gamayati. tadyathā vijñaptiḥ. vijñaptir hi svasamutthāpakaṃ cittaṃ kuśalākuśalāvyākṛtaṃ saumyaṃ krūram anubhayam iti vā paraṃ vijñāpayati. “Vật thể nào mà có tự tính là sắc nhưng không có tự tính làhành động nó không tỏ cho người khác biêt, như mắt các thư. Cái mà có tự tính là hành động nhưng không có tự tính là sắc, nó cũng khôngtỏ cho người khác biết, như tâm tư. Cái mà có cả hai tự tính, cai đótỏ cho người khác biết, như biểu. Do vậy, biểu là cái thông tri cho ngườikhác biết tâm đẳng khởi của chính ta là thiện, bât thiện hay vô ký, làhiền lành hay hung dữ, hay cả hai”.

[47]Luật nghi 律儀, Skt. saṃvara, do động từ saṃ-vṛ(saṃvṛṇoti): trùm kín, bao phủ, từ đó hàm nghĩa phòng hộ, chế ngự.Kośa iv: “Nói là luật nghi, hay phòng hộ, là sự đình chỉ, sự chế ngự dòng thác ác giới” ()

[48]Kośaiii.: “Thế nào gọi là bất luật nghi? Nghĩa là āurabhrikāḥ(giết dê), kaukkuṭikāḥ(giết gà), saukarikāḥ(giết heo), śākunikāḥ(bắt chim), mātsikāḥ(bắt cá), mṛgalubdhakāḥ(săn thú), caurāḥ(trộm cướp), vadhyaghātakāḥ(đao phủ/ khôi khoái), nāgabandhāḥ(bẫy voi), bandhanapālakāḥ(cai ngục), śvapākāḥ(nấu thịt chó), vāgurikāśca (đặt bẫy lưới). Hán dịch, Hiển tông 20, tr. 0872c02; Thuận chánh lý 39, tr. 0563a06.

[49]Kośa iv: saṃvaraśca, asaṃvaraśca, tābhyāṃ cetaro naivasaṃvaro nāsaṃvaraḥ, “luật nghi, bất luật nghi, và không phải hai loại trên, tức phi luật nghi phi bất luật nghi”.

[50]Kośa iv: prātimokṣasaṃvara ihatyānāṃ kāmāvacaraṃ śīlam, “Biệt giải thoát luật nghi, đó là giới thuộc dục giới trong đời này”.

[51]Kośa iv: dhyānāsaṃvaro rūpāvacaraṃ śīlam, “Tĩnh lự luật nghi, giới thuộc sắc giới.

[52]Kośa iv: anāsravasaṃvaro’nāsravaṃ śīlam, “Vô lậu luật nghi, giới vô lậu”.

[53]bhikṣusaṃvaraḥ, bhikṣuṇīsaṃvaraḥ,śikṣamāṇāsaṃvaraḥ,śrāmaṇerasaṃvaraḥ, śrāmaṇerīsaṃvaraḥ,upāsakasaṃvaraḥ,upāsikāsaṃvaraḥ,upavāsasaṃvaraś.

[54]Vadhyaghātaka: thi hành án phạt xử tử. Ht. 魁膾 khôi khoái.

[55]Phược long 縛龍, trói rồng, nên hiểu là bắt rắn. DhskD. nāgamaṇḍalikāḥ (Tib. glang po che 'dzin pa): người bắt rắn, So sánhKośaiii.nāgabandhāḥ, Hán dịch: khiên tượng giả 牽象者, tróc tượng giả 捉象者, phược tượng 縛象. Abhidh-k-vyhasTibandha, bẫy voi, cũng có nghĩa là xiềng xích voi. Quang ký 15, tr. 0233c12: dùng chú thuật trói rồng hoặc rắn khiến làm trò để kiếm sống. Tì-bà-sa 117, tr. 0607b02-03.

[56]Tì-bà-sa 117, tr.608c6

Gửi ý kiến của bạn
Tắt
Telex
VNI
Tên của bạn
Email của bạn
(Xem: 4035)
Giải thoát nghĩa là cởi mở những dây ràng buộc mình vào một hoàn cảnh đau khổ nghịch ý.
(Xem: 3572)
Trong hệ thống kinh tạng Đại thừa, Pháp Hoa là một trong những bộ kinh quan trọng và phổ biến nhất.
(Xem: 4928)
Niết-bàn (Nirvana, Nibbana) là khái niệm của Phật giáo, một tôn giáo không công nhận và không thừa nhậnThượng Đế, có thần, có linh hồn trường cửu.
(Xem: 6514)
Bài này sẽ khảo sát một số khái niệm về các hiện tướng của tâm, dựa theo lời dạy của Đức Phật và chư Tổ sư
(Xem: 3893)
Tôi ngồi đây lắng nghe quý thầy cô tụng bài kinh Bát Nhã thật hay. Ví như ngài Huyền Trang ngày xưa tuyển dịch nhiều bài Tâm kinh như thế này để ...
(Xem: 3996)
Như Lai ngài đã du hành Đạo lộ tối thắng vượt trên các ca tụng Nhưng với tâm tôn kínhhoan hỷ Tôi sẽ ca tụng Đấng vượt trên ca tụng.
(Xem: 5224)
Quy nghĩa là “quay về, trở về” hay “hồi chuyển (tâm ý)”. Y là “nương tựa”. Quy Y cũng có nghĩa là “Kính vâng” hay “Phục tùng”. Tam là chỉ ba ngôi Phật, Pháp, Tăng.
(Xem: 3685)
Đức Phật Thích Ca Mâu Ni vốn là Thái tử “dưới một người, trên vạn người”, thế nhưng Ngài đã lìa xa tất cả
(Xem: 4406)
Từ xưa đến nay, hàng xuất gia (Sa-môn, Bà-la-môn) tu hành không trực tiếp lao động sản xuất để tạo ra của cải vật chất nên đời sống phụ thuộc vào sự bố thí, cung cấp, cúng dường của hàng tín đồ tại gia.
(Xem: 3449)
Sống chếtvấn đề lớn nhất của đời người. Trong đạo Phật, chữ sanh tử (sống chết) là một từ được nhắc đến thuộc loại nhiều nhất
(Xem: 3828)
Kinh Kim Cang Bát Nhã được ngài Cưu Ma La Thập (344-413) dịch từ tiếng Phạn sang Hán văn, và được thái tử Chiêu Minh (499-529) chia bố cục ra 32 chương.
(Xem: 4290)
Đức Phật xuất hiện trên thế gian như mặt trời phá tan màn đêm u tối. Giáo pháp của Ngài đã mang lại những giá trị phổ quát cho...
(Xem: 5290)
Khái niệm Niết-Bàn không phải là sản phẩm bắt nguồn từ Phật Giáo, mà nó đã xuất hiện từ thời cổ đại Ấn Độ khoảng hơn 4,000 năm trước Tây Lịch.
(Xem: 3737)
Quán Thế Âm tiếng Sanskrit là Avalokitésvara. Thuật ngữ Avalokitésvara vốn bắt nguồn từ hai chữ Avalokita và isvara
(Xem: 3826)
Trong khi thế giới đang có nhiều biến động phức tạp, chiến tranh, khủng bố, thù hận diễn ra khắp nơi, mâu thuẩn chính trị, kinh tế, và văn hóa luôn là vấn đề nan giải.
(Xem: 3766)
Trong cõi đời, chúng ta phải chịu đựng những sự đau đớn, khổ não nơi thân và tâm, nhưng tâm bệnh có thể được chữa khỏi bằng Phật pháp.
(Xem: 4692)
Thiên Trúc (天竺) là tên mà người Trung Quốc thường gọi cho Ấn Độ cổ đại. Nó cũng được dịch “Trung tâm của cõi trời”, (nghĩa là trung tâm tinh thần);
(Xem: 4423)
Thông thường hai chữ tu hành đi đôi với nhau; sử dụng quá quen nên hiểu một cách chung chung, đã giảm tầm mức quan trọng mà tự thân nó mang một ý nghĩa sâu sắc.
(Xem: 4151)
Đã hơn 2500 năm kể từ khi Đức Phật Thích Ca đã nhập Niết Bàn. Hiện tại chúng ta sống trong thời đại gọi là “Mạt Pháp”, trong đó ta không thể nào thấy Đức Phật thực sự được nữa.
(Xem: 3733)
Pháp thân của chư Phật, là muốn nhấn mạnh đến loại pháp thân không còn ẩn tàng trong thân ngũ uẩn như pháp thân của chúng sinh.
(Xem: 4490)
Giáo lý Tam thân (trikāya), như đã được tất cả các tông phái Phật giáo Đại thừaTrung QuốcNhật Bản chấp nhận hiện nay
(Xem: 4070)
Ngày xưa chúng đệ tử của Đức Phật có nhiều hạng người khác nhau. Tùy theo căn cơ của mỗi người, Đức Phật áp dụng phương pháp giáo hóa khác nhau.
(Xem: 5964)
Ngày nay, chúng ta thấy hầu hết các ảnh, tượng của Đức Phật Thích Ca Mâu Ni đều được tạo hình có tóc, điều này khiến
(Xem: 4490)
“Chiếc đồng hồ của tôi không đánh số 1 đến 12 mà chỉ có ‘now’, ‘now’, ‘now’ để nhắc nhở rằng ta đang sống”,
(Xem: 4852)
Trong tác phẩm Jataka, truyện số 238 đã đề cập về chuyện một chữ (ekapadaṃ) nhưng có nhiều nghĩa (anekatthapadassitaṃ).
(Xem: 4070)
Về tiểu sửcông nghiệp của Huyền Trang (602-664) chúng ta đã có phần viết riêng trong phần phụ lục của sách Kinh Phật
(Xem: 4731)
Đã sanh làm kiếp con người, có ai mà không khổ? Cái khổ nó theo mình từ nhỏ đến khi khôn lớn, và sẽ khổ hoài cho tới...
(Xem: 5573)
Khi Bồ-tát Long Thọ nói “bất sanh bất diệt” thì hẳn nhiên trước đó phải có cái gì đó có sanh và diệt.
(Xem: 3535)
Trong nghĩa đơn giản nhất, tu Hạnh Bồ Tát là những người ra sức hoằng pháp và không muốn Chánh pháp bị đoạn đứt, bất kể người này có thọ giới Bồ Tát hay không.
(Xem: 3941)
Bài viết này sẽ khảo sát về Vô Tướng Tam Muội, một pháp môn ít được chú ý hiện nay.
(Xem: 4504)
Cứ mỗi lần chúng ta chứng kiến người thân qua đời là mỗi lần chúng ta đau xót, buồn rầu, vì từ nay chúng ta vĩnh viễn sẽ không bao giờ được nhìn thấy người thân yêu đó trên cõi đời này nữa.
(Xem: 5173)
Như các phần trước đã nói, chân tâm không sinh diệt và vọng tâm sinh diệt luôn tồn tại nơi mỗi con người chúng ta.
(Xem: 3060)
Thiền học là một môn học nhằm mục đích đào luyện trí tuệ để được giác ngộgiải thoát sanh tử mong đạt đến niết bàn tịch tịnh
(Xem: 4636)
Khi đức Phật đản sinh, trên trời có chín rồng phun hai dòng nước ấm mát tắm rửa cho Ngài
(Xem: 4445)
Mỗi độ tháng Tư về, trong tâm thức của những người con Phật đều hiển hiện hình ảnh huy hoàng Phật đản sinh bước đi trên bảy đóa sen
(Xem: 4182)
Phật giáo Đại thừa có cách nhìn nhận mới về đức Phật và lời dạy của ngài.
(Xem: 4656)
Đức Phật Thích Ca là một đức Phật lịch sử xuất hiện giữa thế gian để dẫn dắt chúng sinh thoát khỏi khổ đau, đạt đến an lạc giải thoát.
(Xem: 4386)
Con người được sanh ra từ đâu là một nghi vấn vô cùng nan giải cho tất cả mọi giới và mãi cho đến thế kỷ 21 này vấn đề con người vẫn còn phức tạp chưa được ai minh chứng cụ thể.
(Xem: 4500)
Kinh Pháp Cú dành riêng hẳn một phẩm gọi là “Phẩm Tỳ kheo” để đề cập tới các người xuất gia.
(Xem: 7094)
Cuộc sống biến đổi không ngừng, mỗi một thời gian, mỗi một thế hệ có cách sống và nghĩ suy ứng xử có khác nhau.
(Xem: 5093)
Trước hết, thời gian vật lý là khách quan và tồn tại bên ngoài tâm trí con người và là một phần của thế giới tự nhiên, thứ hai, thời gian tâm lý chủ quan và có sự tồn tại phụ thuộc vào ý thức.
(Xem: 4890)
Hôm nay nhân ngày đầu năm, tôi có vài điều nhắc nhở tất cả Tăng Ni, Phật tử nghe hiểu ráng ứng dụng tu để xứng đáng với sở nguyện của mình.
(Xem: 4490)
Huyễn: Có nhiều nghĩa như tạm bợ, hư dối, phù du, huyễn hoặc, ảo ảnh, thay đổi luôn luôn, có đó rồi mất đó, biến dịch hoài trong từng sát-na.
(Xem: 5517)
Ngạ quỷ nghe kinh là một trong những đề tài khá quen thuộc trong kinh Phật. Người phàm thì không ai thấy loài ngạ quỷ, trừ một vài trường hợp đặc biệt.
(Xem: 5177)
Từ thế kỷ trước, người ta đã tìm được rải rác các thủ cảo (manuscripts) kinh Phật cổ xưa nhất viết bằng văn tự Kharosthi chôn ở các di tích Phật giáo ở Gandhāra, Bắc Afghanistan.
(Xem: 4064)
Thư Viện Quốc Hội Mỹ đã công bố một văn bản quí hiếm từ 2.000 năm trước của Phật Giáo và văn bản cổ này đã giúp cho chúng ta ...
(Xem: 5883)
Giới, Định và Tuệ là ba môn tu học quan trọng trong Phật giáo. Ta thường hay nói “Nhân Giới sanh Định, nhân Định phát Tuệ”.
(Xem: 4594)
Trước hết xin giới thiệu sơ lược những nét chính của hai bộ kinh Đại thừa lớn ở Ấn Độ mà chúng đã trở nên đặc biệt quan trọng trong Phật Giáo Đông Á.
(Xem: 4781)
Từ khi Đức Như Lai Thế Tôn thị hiện cho đến hiện tại là 2019, theo dòng thời gian tính đếm của thế nhân thì cũng đã gần 2600 năm.
(Xem: 5367)
Tôn giả Tịch Thiên (Shantideva) là con của vua Surastra, sinh vào khoảng thế kỷ thứ VII ở Sri Nagara thuộc miền Nam nước Ấn.
(Xem: 5475)
Theo nghĩa đen của khái niệm, độc nhất là chỉ có một, mang nghĩa duy nhất. Trong kinh tạng Nikāya, khái niệm con đường độc nhất (ekāyana magga) là
(Xem: 5686)
Này các Tỳ-kheo, ta cho phép học tập lời dạy của Đức Phật bằng tiếng địa phương của chính bản thân (sakāya niruttiyā)
(Xem: 4906)
Phật giáo có hai hệ là Theravada và Phát-Triển. Hệ Theravada quan niệm quả vị cao nhất mà hành giảthể đạt được là quả vị A-La-Hán.
(Xem: 4259)
Định học là một chi phần quan trọng trong Tam vô lậu học giới, định, tuệ .
(Xem: 4572)
Trí tuệ là sự thấu hiểu, là kiến thức liên quan đến tư tưởng đạo đức giúp ta đi sâu vào đặc điểm và biểu hiện của các đạ o lộ thông qua sự nỗ lực tinh tấn.
(Xem: 4605)
Trung đạo là khái niệm được dùng khá nhiều trong Phật giáo. Tùy duyênTrung đạo được định nghĩa khác nhau, nhưng...
(Xem: 5766)
Có một chuyện rất khoa học, tôi không bắt quý vị phải nhắm mắt tin Phật nhưng tôi cho quý vị một gợi ý.
(Xem: 3238)
Đối với một người đã giác ngộ, sẽ không còn thấy nữ tính và nam tính nữa. Với một số vị thường quán bạch cốt, sẽ thấy thân mình và người chỉ là một nhóm xương khô đang đi đứng nằm ngồi.
(Xem: 5163)
Long Thọ hay Long Thụ (Nāgārjuna) không phải chỉ là tổ của tông Trung Quán (Madhyamika),[1] trong lịch sử phát triển Phật giáo ngài được coi là vị Phật thứ hai sau Đức Thế Tôn
(Xem: 2865)
Hạnh phúctrạng thái cảm xúc khi ta thỏa mãn được nhu cầu nào đó của bản thân. Hạnh phúc khi được nhận. Có một loại hạnh phúc khác mà cảm xúc mang đến cho bạn nhiều hơn nữa: Đó là hạnh phúc từ sự cho đi.
Quảng Cáo Bảo Trợ
Gủi hàng từ MỸ về VIỆT NAM
Get a FREE Online Menu and Front Door: Stand Banner Menu Display for Your Restaurant