Tết Bính Thân nói chuyện Tôn Ngộ Không

Tết Bính Thân nói chuyện Tôn Ngộ Không

Lê Huy Trứ

Tôn Ngộ Không

Hình dáng của Tôn Ngộ Không được mô tả:

Theo Bách khoa toàn thư mở Wikipedia, Tôn Ngộ Không (phồn thể: 孫悟空; giản thể: 孙悟空; bính âm: Sūn Wùkōng; Wade-Giles: Sun Wu-k'ung), còn gọi là Tề Thiên Đại Thánh (齊天大聖) hay Tề Thiên (齊天), là nhân vật chính trong tiểu thuyết Tây du ký, nhân vật giả tưởng có thể được xem là nổi tiếng nhất trong văn học Trung Hoa.

Tôn Ngộ Không là một pháp sư, nhà sư, thánh nhân và chiến binh, có hình thể là một con khỉ, nhân vật được phỏng theo truyện dân gian từ thời nhà Đường. Tây Du Ký thuật lại cuộc phiêu lưu của Tôn Ngộ Không từ lúc mới sinh ra, đặc biệt là chuyện Tôn Ngộ Không theo làm đệ tử của Tam Tạng để thỉnh kinh tại Tây Thiên (Ấn Độ). Một số học giả cho rằng nhân vật Tôn Ngộ Không bắt nguồn từ truyền thuyết của Hanuman, một anh hùng khỉ Ấn Độ từ thiên sử thi Ramayana.

Tây Du Ký (phồn thể: 西遊記; giản thể: 西游记; bính âm: Xī Yóu Jì; Wade-Giles: Hsi Yu Chi), là một trong những tác phẩm tiểu thuyết ‘truyện trong kinh, kinh trong truyện’ và được công nhận là tứ đại tác phẩm tuyệt tác nổi tiếng của văn chương cổ Trung Hoa. Được xuất bản với tác giả giấu tên trong những năm 1590 và không có bằng chứng trực tiếp còn tồn tại để biết tác giả của nó, nhưng tác phẩm này thường được cho là của học giả Ngô Thừa Ân. Tiểu thuyết thuật lại chuyến đi đến Ấn Độ của nhà sư Huyền Trang (Đường Tam Tạng) đi lấy kinh mà con khỉ Tôn Ngộ Không là một nhân vật tối quan trọng và rất hấp dẫn trong chuyện Tây Du Ký.

Con khỉ này trong Tây Du Ký được gọi bởi nhiều tên qua từng giai đoạn tiệm ngộ đến đốn ngộ của con khỉ trong lòng Tam Tạng trên đường Tây Du đầy thử thách gian khổ:

• Thạch Hầu (khỉ đá): Con khỉ nứt từ trong đá ra.
• Mĩ Hầu Vương (美猴王): nghĩa là "vua khỉ đẹp".
• Tôn Ngộ Không: Tên được sư phụ đầu tiên là Tu Bồ Đề đặt cho lúc tầm sư học đạo, Tôn (孫) theo một từ Hán cổ có nghĩa là "khỉ" và "Ngộ Không" (悟空) có nghĩa là "Giác ngộ được Tính không." Không tính (zh. 空, 空 性, sa. śūnya, tính từ, sa. śūnyatā, danh từ, bo. stong pa nyid སྟོང་པ་ཉིད་), nghĩa là "trống rỗng", "trống không", là một khái niệm trung tâm của đạo Phật, quan trọng nhất và cũng trừu tượng nhất. Trong thời đạo Phật nguyên thủy, kinh điển đã nhắc rằng, mọi sự vật là giả hợp, hữu vi (sa. saṃskṛta), trống rỗng (sa. śūnya), Vô thường (sa. anitya), Vô ngã (sa. anātman) và Khổ (sa. duḥkha).
• Tề Thiên Đại Thánh (齊天大聖): Nghĩa là "Thánh lớn bằng trời". Tôn Ngộ Không đòi Ngọc Hoàng phong tước hiệu này và được toại ý. Nói thêm rằng Tề Thiên Đại Thánh là do Độc Giác quỷ vương - một trong những kẻ dưới trướng của Mĩ Hầu Vương đề nghị và được Mỹ Hầu Vương đồng ý gọi tên.
• Bật Mã Ôn (弼馬溫): Chức vụ giữ ngựa thiên đình. Tôn Ngộ Không được Ngọc Hoàng phong chức này sau khi đại náo đến Long cung và cõi Diêm phù lần thứ nhất. Sau khi khám phá rằng đây là một trong những chức thấp nhất trên thiên đình, Ngộ Không rất tức giận và bỏ về Hoa Quả Sơn.
• Tôn Hành Giả (孫行者) hay Giả Hành Tôn (者行孫) hoặc Hành Giả Tôn (行者孫): Nghĩa là "người tu hành họ Tôn", do sư phụ Tam tạng đặt sau khi được Tam Tạng giải thoát khỏi núi Ngũ Hành.
• Đấu Chiến Thắng Phật (鬪戰勝佛): Danh hiệu sau khi thỉnh kinh xong, thành chánh quả, tên được người thờ phụng.

Theo truyền thuyết trong Tây Du Ký, Ngộ Không sinh ra từ một hòn đá và đã học được nhiều thần thông biến hóa và võ công.  Tôn Ngộ Không biết được 72 phép biến hóa (Thất thập nhị huyền công - Địa Sát).

Ngộ Không được trường sinh bất lão, có phép đổi hình, có thể bay lộn trên mây (Cân đẩu vân), lộn một vòng bay được 10 vạn 8 ngàn (108.000) dặm (54000 kilometer) và có một cây gậy "Như ý Kim Cô" (hay Định Hải Thần Châm) có thể thay đổi kích thước, được đặt sau tai Ngộ Không, hay được dùng để đập yêu quái. Cây gậy này được Ngộ Không "cướp" từ Đông Hải Long Vương.

Cây thiết bản như ý là vũ khí chính của Ngộ Không, tương truyền nó được Nguyên Thủy Thiên Tôn dùng để đo biển và trời, nặng Một vạn ba ngàn năm trăm (13500) cân (8100 kilogram), có thể dài ngắn vô hạn và có thể biến hình, phân thân được. Ngộ Không cũng lấy được một số món quà khác từ Đông Hải Long Vương và các Long Vương khác như áo giáp, giày bằng kim cang huyền thiếc. Ngộ Không có thể tùy thích gọi ra bộ giáp này để ra oai.

Về sau, Ngộ Không còn nhận được 3 chiếc lá dương liễu thần từ Quan Âm Bồ Tát và một món "quà" khác mà Ngộ Không chẳng hề muốn là chiếc Vòng Kim Cô gây đau đầu mỗi khi Đường Tam Tạng niệm chú. Chiếc vòng này biến mất khi Ngộ Không thành Phật.

Tôn Ngộ Không học được phép thuật từ Bồ Đề Tổ Sư; Tổ Sư đã đặt cho con khỉ này tên "Ngộ Không". Khi họ chia tay, Bồ Đề Tổ Sư tin rằng con khỉ sẽ gặp chuyện không hay, căn dặn Ngộ Không không được cho ai biết sư phụ là ai. 

Đại náo thiên cung

Tôn Ngộ Không đại náo thiên cung làm các chư tiên và các tướng trời không ai kềm chế nổi nên Ngọc Hoàng Thượng Đế mới dụ cho Tôn Ngộ Không một chức nhỏ ở trên trời đó là chúc Bật Mã Ôn (giữ ngựa trời) để không quấy phá nữa.   Tuy nhiên, Ngộ Không tính nào tật nấy, sau khi không được mời dự tiệc, đã ăn trộm quả đào Trường Thọ và uống những viên thuốc trường sinh bất tử (linh đan) của Thái Thượng Lão Quân. Thiên đình đành phải tìm cách khống chế Ngộ Không.

Ngộ Không liên tục kháng cự lại 10 vạn thiên binh, tứ đại thiên vương, Nhị Lang Thần - cháu Ngọc Hoàng Đại Đế - và Na Tra. Cuối cùng, Ngộ Không bị bắt. Tuy nhiên, tất cả cố gắng hành hình bằng mọi cách của thiên đình đều thất bại: lần 1 sai đao phủ đến chém; lần 2 là đốt yêu hầu; lần 3 là sai Thần Sét tới đánh. Thế cho nên thiên đình phải nhốt Ngộ Không vào lò bát quái (cũng viết là lò bắt quái) của Thái Thượng Lão Quân (dùng để luyện đan) đốt Tam Muội nhằm nấu chảy.  Sau khi bị nung đốt suốt 49 ngày, Ngộ Không làm nổ tung lò và thoát ra, càng mạnh hơn trước (vì Ngộ Không từ hòn đá mà ra.) Chẳng những Ngộ Không không bị tổn thương gì, mà còn thu được phép nhìn thấu yêu tinh dưới bất cứ hình thức ngụy trang nào nhờ "Hoả nhãn kim tinh".

Đến đường cùng, thiên đình đành phải cầu cứu chư Phật và xin Phật Thích Ca Mâu Ni giúp đỡ. Phật đánh cuộc với Ngộ Không rằng Ngộ Không sẽ không thể thoát khỏi lòng bàn tay của Phật được, nếu Phật thua thì xin dâng cả Thiên giới cho Ngộ Không. Ngộ Không tự tin vì có thể nhào lộn một cái trên một vạn tám ngàn dặm, đã đồng ý. Ngộ Không nhảy xa và đi đến một nơi xa lạ như là nơi tận cùng của trời đất. Xung quanh chỉ có năm cây cột, Ngộ Không tưởng rằng mình đã đi đến tận chân trời và viết tám chữ Tề Thiên Đại Thánh đáo thử nhất du  trên cột ở giữa rồi tiểu tiện xuống gốc cột thứ nhất. Hớn hở, Ngộ Không bay trở lại lòng bàn tay của Phật, Phật bảo Ngộ Không quay lại. Thì ra Ngộ Không đã viết trên ngón tay của Phật, cho nên chưa ra khỏi lòng bàn tay. Ngộ Không thua cuộc, tìm cách trốn chạy, nhưng Phật úp lòng bàn tay và nhốt Ngộ Không lại dưới một dãy núi Ngũ Hành Sơn. Ngộ Không bị đè dưới núi 500 năm.

Đi thỉnh kinh

Tôn Ngộ Không bị đè dưới núi 500 năm cho đến khi gặp Đường Tam Tạng đi sang Tây Thiên thỉnh kinh. Quan Âm đánh lừa Ngộ Không và đặt trên đầu Ngộ Không một "vòng kim cô" (金箍 / đai vàng) để Tam Tạng có thể khống chế.  Nếu không nghe lời thì chỉ cần đọc một câu thần chú thì vòng kim cô có thể siết chặt đầu Ngộ Không, gây đau đớn khủng khiếp.

Trên chặng đường còn lại, Ngộ Không bảo vệ sư phụ trên đường thỉnh kinh. Họ gặp được Trư Bát Giới và Sa Tăng, hai vị tiên đã bị đày xuống trần gian và theo thầy trò Tam Tạng. Con ngựa chở Tam Tạng cũng là một thái tử con Long Vương.

Thầy trò Đường Tăng

Thầy trò Đường Tăng đã đối đầu với nhiều yêu tinh và học nhiều học thuyết Phật giáo trước khi trở về nước Đường sau khi lấy được kinh.

Có nhiều văn bản viết khác nhau về chức vị của 4 thầy trò Đường Tăng và con Bạch mã, theo kinh thư của Đường Huyền Trang ghi chép như sau:

• Đường Huyền Trang do có tâm tu hành hướng Phật, từ bi phổ độ chúng sinh, được phong làm Chiên Đàn công đức Phật hay Công Đức Phật Tổ hay Vô Lượng Công Đức Phật.
• Tôn Ngộ Không do có tài phép đánh yêu tinh, ngay cả chư Thần Tiên cũng khó sánh, lại có công phò tá Đường Tăng thỉnh kinh, được phong làm Đấu Chiến Thắng Phật.
• Trư Bát Giới do không có tâm tu hành, còn bị tham, sân, ái, ố làm ảnh hưởng dục tâm, không được làm Phật, nhưng có công phò tá Đường Tăng, được khôi phục tướng người và nhận chức Tịnh Đàn Sứ Giả.
• Sa Ngộ Tịnh có tâm hướng phật, phò trợ Đường Tăng, thoát khỏi thất tình lục dục và được phong làm Kim Thân La Hán (La Hán Mình Vàng).
• Tây Hải Long Vương Tam Thái Tử do có công lao cõng Đường Huyền Trang trên đường đến Tây Thiên nên được phong làm Bát Bộ Thiên Long.

Những chuyện khỉ khác

Các truyền thuyết về Tôn Ngộ Không đã thay đổi theo quá trình văn hóa Trung Hoa. Câu chuyện về Phật và 5 cây cột chưa xuất hiện trong truyền thuyết cho đến đời nhà Hán, sau khi Phật giáo đã lan tràn đến Trung Hoa. Các chuyện khác về Tôn Ngộ Không đã có trước khi lịch sử Trung Hoa được viết xuống, được thay đổi theo tôn giáo phổ biến nhất của mỗi thời đại.

Một số học giả tin rằng nhân vật Tôn Ngộ Không được phỏng theo Hanuman, "thần khỉ" trong Ấn Độ giáo được thuật lại trong một quyển sách của Huyền Trang.  Hanuman (tiếng Phạn: हनुमान्, IAST: Hanumān, tiếng Miến Điện: ဟာနုမန်, phát âm [hànṵmàɴ], tiếng Indonesia: Hanoman, Bản mẫu:Lang-jv, tiếng Thái: หนุมาน, tiếng Lào: Hunlaman, tiếng Mã Lai: Andoman, tiếng Tamil: அனுமன்)[1] là một nhân vật trong thần thoại Hindu được kể lại trong sử thi Ramayana. Trong sử thi, Hanuman đã giúp đỡ cho người anh hùng Rama trong cuộc chiến chống lại vua quỷ Ravana.  Thần khỉ Hanuman là nhân vật trung tâm trong hai bộ sử thi vĩ đại và lừng danh của Ấn Độ là Ramayana và Mahabharata.

Các nhà khảo cổ Trung Quốc gần đây phát hiện ra một nguồn gốc khác của Tôn Ngộ Không từ những bức bích họa có niên đại hơn 1.000 năm. Những bức vẽ này được tìm thấy trong Động Thiên Phật, cách huyện Tây An, tỉnh Cam Túc khoảng 90 km. Các bức hình có cảnh một vị hòa thượng và "Hầu hình nhân" (khỉ hình người) đang trang nghiêm chắp tay hành lễ, hướng mặt về phía Phật Bà Quan Âm trên đài Kim Cương bảo thạch. Bốn bức hình khác khắc họa chi tiết thầy trò Đường Tam Tạng đi thỉnh kinh, tương tự như câu chuyện trong "Tây Du Ký" của Ngô Thừa Ân sau này. Ngô Thừa Ân (tiếng Trung phồn thể: 吳承恩; giản thể: 吴承恩; bính âm: Wú Chéng'ēn) (1500? hoặc 1506?-1581), tự Nhữ Trung (汝忠), hiệu Xạ Dương sơn nhân (射阳山人), là một nhà văn, nhà thơ Trung Quốc, sống trong thời nhà Minh.

Theo giáo sư Hà Văn Kiệt, trưởng nhóm nghiên cứu, Tôn Ngộ Không thực chất là một người đàn ông có thật, tên là Thạch Bàn Đà, quê tại thành Tiên Dương, người dân tộc Hồ. Ông có ngoại hình xấu xí, thô kệch, kỳ quái, nên có biệt danh là "Hầu hình nhân."  Tuy nhiên, người dân trong vùng ai cũng yêu quý Thạch Bàn Đà, bởi ông tính tình thực thà, thông minh nhanh nhẹn, võ nghệ cao cường, thường hay cứu mạng dân lành, diệt trừ thú dữ. Vào năm 629, khi Đường Tăng dừng chân tại vùng Tiên Dương, biết tin Huyền Trang đang giảng kinh, người đàn ông xấu xí này liền tìm tới nghe, rồi bị cảm hóa, thấm dần tư tưởng nhà Phật. Ông một người một ngựa, tự nguyện tháp tùng Đường Tăng tới Tây Thiên, cùng sư phụ vượt mọi gian nan, hiểm trở trên đường lấy kinh.

Lục Nhĩ Mỹ Hầu đại chiến Tôn Ngộ Không

Trong truyện Tây Du Ký sau khi Lục Nhĩ Hầu hổn chiến với Tôn Ngộ Không, không ai biết ai là ngộ không thiệt giả.  Lục Nhĩ Mỹ Hầu có tới tận 6 cái tai, mọi việc trong thiên hạ nó chỉ cần đứng 1 chỗ là biết được tường tận, vậy nên khi Lục Nhĩ Mỹ Hầu và Tôn Ngộ Không đi khắp Tam giới để tranh luận mình là thực hay giả, Tôn Ngộ Không chẳng thể nào cãi thắng được con khỉ giả mạo kia.  Nhưng cuối cùng thì Phật Quan Âm bắt được Lục Nhĩ Mỹ Hầu - con khỉ mạo danh Tôn Ngộ Không-  Quan Âm định giam giữ nó bằng Đại Thiên Am thay vì ra tay tiêu diệt nhưng Tôn Ngộ Không nhanh tay hơn dùng thiết bản như ý đập chết con khỉ giả mạo mình.

Câu chuyện hổn chiến đầy hấp dẫn giữa Tôn Ngộ Không và Lục Nhĩ Mỹ Hầu trong Tây Du Ký không ở trong 81 khổ nạn được xếp đặt từ trước bởi Phật như là những nhân duyên thữ thách Đường Tam Tạng trên đường Tây Du thỉnh kinh.  Như chúng ta hiểu con khỉ Tôn Ngộ Không tượng trưng cho trí tuệ của Đường Tăng.  Lục Nhĩ Mỹ Hầu và Tôn Ngộ Không là những chiến đấu trong nội tâm giữa hai mặt tâm lý trên đường thỉnh kinh đầy gian nan của Tam Tạng .  Lục Nhĩ Mỹ Hầu chính là Tôn Ngộ Không lúc trước và Tôn Ngộ Không đang bị Lục Nhĩ Mỹ Hầu dụ dỗ để nổi loạn, chống lại cái trò chơi khổ nạn thỉnh kinh của Phật Tổ. 

Tôn Ngộ Không và Lục Nhĩ Mỹ Hầu vốn ở chung một tinh phách nên cả đường sinh mệnh lẫn tư chất đều tương đương nhau, bởi vậy khi hai con khỉ đấu chiến với nhau để tìm ra kẻ mạo danh Tề Thiên Đại Thánh, Tam giới đều chứng kiến chúng có cùng một nguồn sức mạnh vô song, nói gở khi xưa nếu cả hai mà hợp lực đại náo thiên cung thì hẳn tới cả hai giới thần, tiên, phật cũng sẽ chỉ biết ngồi bó tay chịu trận.  Cho nên Phật Quan Âm phải nhúng tay vào để giúp Tôn Ngộ Không thắng Lục Nhĩ Mỹ Hầu.  Nhưng Quan Âm không muốn diệt trừ nó vì Ngài cũng biết nếu diệt Lục Nhĩ Mỹ Hầu thì cũng như diệt luôn Tôn Ngộ Không cho nên Ngài định bắt nó về để Phật Tổ quyết định nhưng Tôn Ngộ Không nhanh tay dùng thiết bản diệt Lục Nhĩ Mỹ Hầu.  Phật Quan Âm than, “Con khỉ này tính tình vẫn còn hung hăng chưa thay đổi.”  Tuy nhiên, cái thái dứt khoát đó của Tôn Hành Giả đã là một hành động rất quyết liệt để đốn ngộ. 

Tôn Ngộ Không đã nhất quyết đánh ngã cái Ngã của mình với phương tiện Như Ý (thiết bản.)  Tôn Hành Giả sau đó thật sự vô Ngã như ý cho đến ngày thành Vạn Thắng Phật.  Tôn Ngộ Không thắng mình cũng chính là Đường Tam Tạng đã tự thắng những xung đột chủ bại trong tâm mình trên đường Tây Du quá nhiều gian lao với đầy thử thách. 

Có thể vì vậy mà chúng ta thường chúc tết nhau:  Đầu năm mới chúc được vạn sự như ý?  Mùng một, đạp ngã như ý. 

Tôn Ngộ Không

Lục Nhĩ Mỹ Hầu