GIẤU MÌNH TRONG HƯƠNG
Nhật Chiêu
Những bông hoa giấu mình trong hương. Như trên Linh Sơn, Ðức Phật giấu mình trong niềm im lặng của một bông hoa. Thế Tôn niêm hoa và một làn hương vĩnh cửu bay đi. Chỉ một Ca Diếp mỉm cười. Thế cũng đủ. Ðủ cho một làn hương trao. Ðủ cho Phật pháp ra đi và trở về. Ðủ cho những nghìn năm thơm lừng hương Phật...
Giấu
mình trong hương
Một
bông hoa trắng
Dạ
lan.
Buson
(Yoru
no ran
Ka
ni kakurete ya
hana
shiroshi)
Nhà thơ Buson nhìn thấy một làn hương trong bóng tối. Làn hương ấy là hiện thể của hoa dạ lan.
Có một Phật quốc tên là Chúng Hương, nơi mỗi làn hương là một lời nói trên môi người. Nói, ấy là trao hương cho nhau.
Từ
cây hoa nào
Mà
ta không biết
Một
làn hương trao.
Bashô
(Nan
no ki no
hana
towa shirazu
nioi
kana)
Không có ngôn từ nào kỳ diệu hơn hương thơm, một ngôn từ không biết đến bạo lực. Một ngôn từ mà tinh tố là tình yêu.
Dẫu
lừng hương thơm
Tôi
không nhìn thấy
Ôi
cây mơ gần
Chora
(Nioi
shite
tonari
no ume no
mienu
kana)
Những bông hoa ấy giấu mình trong hương. Như trên Linh Sơn, Ðức Phật giấu mình trong niềm im lặng của một bông hoa. Thế Tôn niêm hoa và một làn hương vĩnh cửu bay đi.
Chỉ một Ca Diếp mỉm cười. Thế cũng đủ. Ðủ cho một làn hương trao. Ðủ cho Phật pháp ra đi và trở về. Ðủ cho những nghìn năm thơm lừng hương Phật.
Vì thế lời xưa mới nói: “Nhục thân Thích Ca còn ấm, nụ cười Ca Diếp còn tươi”.
Nhục thân giấu trong niềm im lặng. Chính vì thế chúng ta cảm thấy cái ấm áp vô cùng của niềm im lặng. Ðóa hoa mà Phật nâng lên ở Linh Sơn vẫn còn tuơi như nụ cười Ca Diếp, vẫn nở ra trước mắt chúng ta mà không biết đến tàn phai.
Bởi vì đóa hoa ấy đi vào trong mọi đóa hoa. Bởi vì nụ cười ấy đi vào trong mọi nụ cười.
Dưói
trăng
Hương
sắc tử đằng
Mơ
hồ xa xăm
Buson
(Tsuki
ni tôku
oboyuru
fuji no
iroka
kana)
Và làn hương ấy đi vào mọi làn hương.
Cho nên còn một đóa hoa, còn một làn hương là nhục thân Phật vẫn còn ấm áp.
Chỉ cần một cái nhìn sâu xa là hoa nở khắp nơi, hương lừng trời đất cây đời vĩnh viễn xanh tươi.
Và mọi lý thuyết đều màu xám (goethe) như ý nghĩa của bài tắc sau đây trong Bích nham lục:
“Lục Hoàn đại phu (một học giả Phật giáo thời Lục Triều) hỏi Thiền sư Nam Tuyền:
– Tôi nhớ Triệu Pháp sư nói: Trời đất cùng ta đồng gốc, vạn vật cùng ta đồng thể. Kỳ quái thật!
Nam Tuyền chỉ bông hoa trước sân và đáp:
– Người thời nay nhìn hoa này không như hoa mà như mộng”.
Thiền sư nhắc nhở nhà học giả rằng hoa hiện thể như hoa, bao giờ cũng là hoa. Hoa có ở đây, bây giờ, trước mắt ta, với hương sắc diệu kỳ. Không cần lý luận, không cần giấc mơ.
Hoa có đây, bên hàng giậu:
Ta
nhìn sâu xa
Bên
hàng giậu nở
Cành
nazuna
Bashô
(Yoku
mireba
nazuna
hana saku
kakine
hana)
Ðấy là cái nhìn đưa ta vào tinh tố của sự vật, niềm vui của sự vật, cái nhìn của Trang Tử trước những con cá bơi lội tung tăng dưới hào. Trang vui niềm vui của cá và Bashô vui niềm vui của hoa.
Ta
nhìn sâu xa
Dưa
nằm trong cỏ
Hé
mấy nụ hoa
Shiki
(Yoku
mireba
kiuri
no tsubomi ya
kusa
no naka)
“Nhìn sâu xa” (yoku mireba) là cái nhìn thiền, một cái nhìn trong suốt, lắng đọng, như như. Cái nhìn đó “giấu mình” vào sự vật, lặn vào sự vật chứ không mổ xẻ, phân tích. Cái nhìn đó không cần gọi tên, không cần xếp loại:
Trong
cỏ xanh
cành
hoa không biết
nở
ra trắng ngần
Shiki
(Kusa
mura ya
na
mo shiranu hana no
shiroku
saki)
Những bông hoa giấu mình trong cỏ, trong hàng giậu, trong hương thơm, trong bóng trăng, trong sự vô danh. Cái đẹp của hoa chỉ hiện ra trong cái nhìn sâu xa của tình yêu.
Em ở đây, hoa nói. Em ở đây có nhìn thấy không? Em đây mà.
Ở
đây, bên con đường núi:
Vưong
trái tim tôi
Bên
con đường núi
Cành
hoa tím ơi
Bashô
(Yamaji
kite
naniyara
yukashi
sumire-gusa)
Cũng bên con đường, có lần Bashô cảm nghiệm được cái kỳ diệu của một làn hương hoa:
Mùi
hoa mơ oi
Con
đường núi mọc
Bỗng
nhiên mặt trời
Bashô
(Ume
ga ka ni
notto
hi no deru
yamaji
kana)
Giữa mùi hoa mơ và mặt trời có tương quan gì? Và con đường núi?
Và thi nhân?
Và chúng ta.
Tương quan gì giữa Pháp thân thanh tịnh và một đóa hoa? Có một vị Tăng hỏi Thiền sư Vân Môn:
– Thế nào là pháp thân thanh tịnh?
Vân Môn đáp:
– Hoa thược lan.
Hoa mơ, hoa tím hay thược lan... Hoa nào chẳng vì Pháp mà mọc, chẳng vì Pháp mà rơi.
Nghe
thác nước reo
Những
cánh hồng núi
Đây
đó rơi theo
Bashô
(Horo
horo to
Yamabuki
chiru ka
Taki
no oto)
Hoa và mặt trời và thác nước và nhà thơ và vũ trụ... tất cả như đang thể hiện một vũ điệu. Vũ điệu của sinh tử và cũng là vũ điệu của vĩnh cửu.
Khi hoa bay đi, rơi xuống thác nước, hoa như mượn tiếng nước reo mà chào từ biệt đời, từ biệt một mùa .
“Tựa hồ hoa như nói: Bọn em đi về vĩnh cửu đây” (Okakura Kakuzo).
Hoa biết cách giấu mình trong hưong cũng như biết cách giấu mình trong vĩnh cửu. Giấu mình trong Phật Ðà.
Cố
đô Nara
Mùi
hương hoa cúc
Chân
dung Phật Đà
Bashô
(Kiku
no ka ya
nara
ni wa furuki
hotoke
tachi)
Giấu mình trong tiếng chuông chiều, nối dài niềm tịch tĩnh Niết bàn:
Tiếng
chuông qua rồi
Và
hương hoa ngát
Chiều
ơi
Bashô
(Kane
kiete
hana
no ka wa tsuku
yube
kana)
Và ngay cả những lúc không có hoa, hoa vẫn giấu mình đâu đó trong giấc mộng đêm xuân, điều mà một bài tanka của Shotetsu đã diễn tả:
Không
có hoa nơi này
Những
cây thông thức giấc
Trên
đỉnh đồi ban mai
Hoa
đào đêm xuân mộng
Cũng
chỉ là mây bay
Shotetsu
(Hana
zo naki
Sametaru
matsu wa
Mine
ni akete
Magaishi
kumo mo
Haru
no yo no yume)
Khi thức giấc, cái mà ta tưởng là hoa đào chỉ là một áng mây đang lững lờ trôi. Nhưng chẳng phải là hoa giấu trong mây đó sao? Mây được tự do đi lại, hoa được tự do tung hương, tất cả có thể biểu hiện vì vuợt qua chúng là tánh không, là cái ảo, là mộng huyễn, là trò chơi vô tận của tự nhiên.
Một trò chơi không chỉ có hoa mà có muôn loài.
Tiếng
chim oanh xa
Thế
mà thôi thúc
Mặt
trời mọc ra
Chora
Nếu như một mùi hương hoa mơ đã làm cho mặt trời xuất hiện bất ngờ thì một tiếng chim oanh xa cũng có thể thôi thúc vầng dương được chứ
Nếu như vũ điệu mặt trời mọc cần hương hoa, tiếng chim thì toàn thể vũ trụ phải đáp ứng thôi.
Và nếu như màu xanh của bầu trời cần tiếng nhạc thì:
Ôi
sơn ca
Giấu
mình đâu đó
Trời
xanh bao la
Rikuto
(Kuma
mo naki
sora
ni kakururu
hibari
kana)
Vì huyền bí của vũ trụ là giấu và mở, ẩn và hiện, sắc và không, mộng và thực.
Cuộc đời tựa như giấc mộng nhưng đừng biến bông hoa trước mắt ta thành một cơn mơ trống rỗng. Ðời có thể như mơ nhưng hoa thì vĩnh cửu.
Ðời thì trừu tượng.
Nhưng hoa thì cụ thể. Cũng như tiếng chim oanh thì cụ thể. Như Thế Tôn niêm hoa. Như Ca Diếp vi tiếu.
Như những kẻ giấu mình trong niềm im lặng sau đây:
Chủ,
khách không lời
Và
hoa cúc trắng
Lặng
lờ im hơi
Ryôta
(Mon
iwazu
kyaku
to teishu to
shiragiku
to)
Cái không gian im lặng ấy như đang diễu hành qua trước mắt ta. Cái im lặng của mỗi người va chạm vào nhau một cách êm ái, pha lẫn vào nhau một cách gợi cảrn. Và cái im lặng thơm hương của hoa cúc trắng vây phủ lên không gian ấy một hơi thở u huyền muôn thuở.
Cũng giống như ai đó giấu mình trong hương khói tâm linh:
Một
đêm mùa xuân
Trong
góc Phật đường
Bóng
ai quỳ dâng hương
Bashô
(Haru
no yo ya
komoribito
yukashi
dô
no sumi)
Ai đó đang quỳ trước Ðức Phật, trước đêm xuân, giấu mình trong hương khói. Hương khói sẽ tắt, đêm xuân sẽ qua. Nhưng lời cầu nguyện vĩnh viễn nối kết tâm linh ai đó vào cõi Phật, vào quốc độ của làn hương bất diệt.
Những dạ lan, tử đằng, đồng thảo, cúc trắng... giấu mình trong hương, trong niềm tịch tĩnh muôn đời.
Cúi mình trước hoa, lặng im với hoa và ẩn giấu như hoa ẩn giấu, phải chăng là ước nguyện của ai đó một đêm mùa xuân?Source: thuvienhoasen