Ngọc Trên Đường Bùn

NGỌC TRÊN ĐƯỜNG BÙN

Tâm Minh Ngô Tằng Giao 

Tuy là thầy của Nhật Hoàng

Thiền sư vẫn thích lang thang du hành

Ngài tuy đã rất nổi danh

Vẫn làm khất sĩ dạo quanh khắp vùng.

Một hôm ngài chợt tạm ngừng

Ghé ngôi làng nhỏ trên đường lãng du

Trời chiều tăm tối âm u

Mưa rơi tầm tã, gió ru lạnh lùng

Thân ngài thấm ướt vô cùng

Dép rơm tơi tả muốn bung đứt rồi.

Tại ngôi nhà nhỏ ven đồi

Thấy vài đôi dép bày nơi cửa ngoài

Ngài bèn ghé lại tìm người

Hỏi mua dép mới thay đôi cũ này,

Một bà ở tại trong đây

Biếu ngài đôi dép. Lòng đầy xót xa

Thấy ngài thấm ướt tận da

Mời ngài ở lại trú qua đêm dài.

Thiền sư hoan hỉ nhận lời

Cảm ơn gia chủ là người từ bi

Rồi ngài ngồi tụng kinh khuya

Lời vàng vang vọng hướng về chúng sinh

Trước bàn thờ của gia đình

Nhang thơm thấm đượm câu kinh nguyện cầu.

Chủ nhà giữ lễ trước sau

Đưa con và mẹ ra chào thiền sư,

Thấy ai cũng nặng ưu tư

Khiến ngài chợt động tâm từ hỏi han.

Chủ nhà kể lể than van:

"Chồng con cờ bạc miên man tối ngày

Lại thêm rượu uống đến say

Về nhà đánh đập đọa đày vợ con,

Bạc thua vay mượn luôn luôn

Nhiều hôm biến dạng chẳng buồn về đây

Gia đình con khổ lâu nay

Làm sao chấm dứt cảnh này được đây?"

Thiền sư lên tiếng nói ngay:

"Tiện đây ta giúp một tay khó gì

Ít tiền đây hãy cầm đi

Rượu ngon, đồ nhắm mua về cho ta

Rồi đi nghỉ, đừng nề hà

Để ta chờ đợi chồng bà đêm nay!"

Trước bàn thờ khói hương bay

Ngài bèn tĩnh lặng, chắp tay, ngồi thiền.

*

Anh chồng về lúc nửa đêm

Lè nhè lên giọng say mèm hét la:

"Vợ con đâu chẳng đón ta

Đồ ăn thức uống mang ra mau nào!"

Mở cửa ra, đón chồng vào

Thiền sư lên tiếng ngay: "Chào chủ nhân,

Đây đồ uống, đây thức ăn

Ta mua dành sẵn tạ ân gia đình

Rất nhân hậu, rất nhiệt tình

Mời ta tạm trú ẩn mình qua đêm!"

Anh chồng vui vẻ uống thêm

Rồi lăn ra ngủ. Say mèm biết chi!

Thiền sư dào dạt từ bi

Ngồi thiền bên cạnh không gì trách chê.

Sáng sau vừa tỉnh giấc mê

Anh chồng ngơ ngác chẳng hề nhớ ra

Chuyện chi đã xảy đêm qua,

Anh nhìn ngài hỏi thật là ngạc nhiên

Thấy ngài ngồi kế gần bên

Dáng người thanh tịnh, hương thiền ngất ngây:

"Ông là ai mà ngồi đây?"

Thiền sư từ tốn xưng ngay tên mình

Rồi ngài kể lại ngọn ngành

Lý do lưu lại gia đình đêm qua.

Tiếng tăm ngài đã vang xa

"Thầy của Hoàng Đế" quả là nổi danh,

Anh chồng xấu hổ thật tình

Ăn năn, xin lỗi chân thành mãi thôi.

Ngài bèn hoan hỷ dạy lời:

"Vô thường vạn vật trên đời chớ quên

Thường ngắn ngủi! Đâu vững bền!

Nếu con cờ bạc triền miên tháng ngày

Lại thêm chè rượu mê say

Tan nhà, nát cửa, đọa đày tấm thân

Kéo theo tất cả thân nhân

Hố kia sa đọa cứ dần lún sâu."

Lời từ thấm đượm nhiệm mầu

Khơi nguồn tâm trí từ lâu mê mờ

Anh chồng bừng tỉnh cơn mơ

Đột nhiên khai ngộ, ghé bờ thơm hương.

Cúi đầu thành thật thưa rằng:

"Đại sư dạy đúng. Lời vàng quý thay!

Làm sao con tạ ơn này

Tiếc thay ngài lát nữa đây lên đường

Ân sâu, nghĩa nặng còn vương

Con mang hành lý dặm trường tiễn đưa!"

Thiền sư hoan hỷ vô bờ:

"Nếu con muốn vậy há chờ đợi chi

Chúng ta chuẩn bị cùng đi

Tiễn ta vài dặm còn gì vui hơn!"

*

Cả hai người cùng lên đường

Đi chừng ba dặm tạm ngừng bước chân

Thiền sư nói giọng ân cần:

"Giờ con có thể quay luôn trở về!"

Anh chồng nài nỉ xin đi:

"Thêm năm dặm nữa đâu nề hà chi!"

Khi đi hết năm dặm kia

Anh chồng lại cố nằn nì tiễn thêm:

"Ơn ngài con thật khó quên

Xin mười dặm nữa trọn niềm thủy chung!"

Tiễn thêm mười dặm vừa xong

Thiền sư thúc giục anh chồng trở lui.

Lòng thanh thản, chí cao vời

Quyết không về nữa! Quyết rời nẻo xưa!

Anh chồng quỳ xuống khẽ thưa:

"Xin theo hầu cận đại sư suốt đời!"

*

Bao nhiêu năm tháng dần trôi

Đại sư nay chẳng còn nơi cõi trần

Anh chồng học đạo chuyên tâm

Trở thành đệ tử thay chân kế thừa

Danh ngài theo gió thơm đưa

Tên ngài đời đặt: "Thiền sư Không Về"

Quyết đi tầm đạo, nặng thề

Không hề quay lại, không hề trở lui.

Đến nay trải đã nhiều đời

Theo ngài học đạo bao người xuất thân.

Tâm Minh Ngô Tằng Giao

(thi hóa phỏng theo Finding A Diamond On A Muddy Road

trong 101 ZEN STORIES của Nyogen Senzaki và Paul Reps)

     (Gudo was the emperor's teacher of his time. Nevertheless, he used to travel alone as a wandering mendicant. Once when he was on his was to Edo, the cultural and political center of the shogunate, he approached a little village named Takenaka. It was evening and a heavy rain was falling. Gudo was thoroughly wet. His straw sandals were in pieces. At a farmhouse near the village he noticed four or five pairs of sandals in the window and decided to buy some dry ones.

     The woman who offered him the sandals, seeing how wet he was, invited him in to remain for the night at her home. Gudo accepted, thanking her. He entered and recited a sutra before the family shrine. He then was introduced to the woman's mother, and to her children. Observing that the entire family was depressed, Gudo asked what was wrong.

     "My husband is a gambler and a drunkard," the housewife told him. "When he happens to win he drinks and becomes abusive. When he loses he borrows money from others. Sometimes when he becomes thoroughly drunk he does not come home at all. What can I do?"

     I will help him," said Gudo. "Here is some money. Get me a gallon of fine wine and something good to eat. Then you may retire. I will meditate before the shrine."

     When the man of the house returned about midnight, quite drunk, he bellowed: "Hey, wife, I am home. Have you something for me to eat?"

     "I have something for you," said Gudo. "I happened to get caught in the rain and your wife kindly asked me to remain here for the night. In return I have bought some wine and fish, so you might as well have them."

     The man was delighted. He drank the wine at once and laid himself down on the floor. Gudo sat in meditation beside him.

     In the morning when the husband awoke he had forgotten about the previous night. "Who are you? Where do you come from?" he asked Gudo, who still was meditating.

     "I am Gudo of Kyoto and I am going on to Edo," replied the Zen master.

     The man was utterly ashamed. He apologized profusely to the teacher of his emperor.

     Gudo smiled. "Everything in this life is impermanent," he explained. "Life is very brief. If you keep on gambling and drinking, you will have no time left to accomplish anything else, and you will cause your family to suffer too."

     The perception of the husband awoke as if from a dream. "You are right," he declared. "How can I ever repay you for this wonderful teaching! Let me see you off and carry your things a little way."

     "If you wish," assented Gudo.

     The two started out. After they had gone three miles Gudo told him to return.    

     "Just another five miles," he begged Gudo. They continued on.

     "You may return now," suggested Gudo.

     "After another ten miles," the man replied.

     "Return now," said Gudo, when the ten miles had been passed.

     "I am going to follow you all the rest of my life," declared the man.

     Modern Zen teachers in Japan spring from the lineage of a famous master who was the successor of Gudo. His name was Mu-nan, the man who never turned back.

____________________________________