Quảng Tánh

Tuy cùng nghiệp, cùng sở thích nhưng hội tụ với nhau theo hai hướng chính, đó là thiện và bất thiện. Những người có lòng tin thì đi với nhau, người giữ giới thì đi với những người có giới, người biết tàm quý cũng tìm cách hội tụ cùng nhau. Ngược lại những người không có lòng tin, không có giữ giới, không biết tàm quý cũng tìm cách hội lại với nhau.

“Một thời, Phật ở tại vườn Cấp Cô Độc, rừng cây Kỳ-đà, nước Xá-vệ. Bấy giờ, Thế Tôn nói với các Tỳ-kheo:

Chúng sanh thường tụ hội theo giới, hòa hợp với giới. Khi bất tín thì đi cùng giới bất tín. Khi phạm giới thì đi cùng giới phạm giới. Khi không tàm không quý thì đi cùng giới không tàm không quý. Khi có lòng tín thì đi cùng giới có tín. Khi trì giới thì đi cùng giới trì giới. Khi tâm có tàm có quý thì đi cùng giới có tàm có quý. Cho nên, Tỳ-kheo, phải khéo phân biệt các giới loại sai biệt.

Phật nói kinh này xong, các Tỳ-kheo nghe những gì Đức Phật dạy, hoan hỷ phụng hành”.

(Kinh Tạp A-hàm, kinh số 450)

Chữ giới trong “tụ hội theo giới, hòa hợp với giới” chính là giới loại, hội nhóm. Pháp thoại này Thế Tôn nhấn mạnh đến những hội nhóm có hoặc không về ba phương diện tín, giới và tàm quý. Tín đây chính là lòng tin Tam bảo Phật-Pháp-Tăng. Giới chính là năm giới của người tại gia và giới bổn cùng luật nghi của người xuất gia. Tàm là biết hổ thẹn với những điều xấu đã làm, quý là sợ hãi quả báo ác đã tạo (có nơi định nghĩa tàm là hổ với mình, quý là thẹn với người).

Theo quy luật “đồng thanh tương ứng, đồng khí tương cầu” (cùng thanh âm thì ứng đáp, cùng tính khí thì tìm nhau, Thành ngữ Hán - Việt) thì các nhóm này tự hấp dẫn lẫn nhau. Trong pháp thoại Thế Tôn đã răn nhắc chúng ta rằng “phải khéo phân biệt các giới loại sai biệt”. Nghĩa là có nhiều hội, nhóm với phát ngôn, hành động, ứng xử theo quan điểm đặc thù của nhóm hội mình. Thành ra phải sáng suốt và tỉnh táo để chọn bạn mà chơi, vì gần mực thì đen mà gần đèn thì sáng.

Quảng Tánh