GHI CHÉP CỦA KRISHNAMURTI
Krishnamurti’s Journal
Lời tựa: Mary Lutyens - Lời dịch: Ông Không
[Bản dịch 2005 - Hiệu đính 2008]

Vào
tháng 9,1973 Krishnamurti bỗng nhiên bắt đầu viết nhật ký
hằng ngày. Trong vòng sáu tuần lễ ông viết trong một quyển
sổ tay. Vào tháng đầu tiên của thời gian này ông ở tại
Brockwood, Hampshire, và thời gian còn lại ở tại Rome. Ông bắt
đầu viết lại mười tám tháng sau khi ở California.

Gần
như mỗi bài đều mở đầu bằng sự miêu tả về một cảnh
thiên nhiên nào đó mà ông thân thuộc, tuy nhiên chỉ có ba
lần trong những miêu tả này nói về nơi ông đang ở thực
sự. Vì vậy, trang đầu tiên của bài thứ nhất ông miêu
tả khu rừng trong công viên tại Brockwood nhưng qua bài thứ
hai rõ ràng ông đang ở Switzerland bằng tưởng tượng. Chỉ
mãi đến khi ông đang ở California năm 1975 ông mới bắt đầu
miêu tả môi trường chung quanh thực sự của ông. Trong những
bài còn lại, ông đang nhớ lại những nơi ông đã sống,
bằng một sự rõ ràng thể hiện trí nhớ sắc sảo của ông
về phong cảnh tự nhiên, khởi nguồn từ sự tinh tế trong
quan sát của ông. Tập nhật ký này cũng bộc lộ sự gần
gũi thiên nhiên của ông đã tạo ra ảnh hưởng quan trọng
trong những lời giáo huấn của ông.
Qua
tập nhật ký, Krishamurti dùng ngôi thứ ba là chữ “ông ta”
để nói về ông, và trong những chi tiết nhỏ ông kể cho
chúng ta một sự việc gì đó về bản thân mà từ trước
ông không bao giờ đề cập đến.
M.L
Lời Ban Biên Tập TVHS
Brockwood
Park, Hampshire.
14-9-1973
Vào
một ngày, khi quay trở lại sau chuyến dạo bộ thanh thản
giữa những cánh đồng và cây cối, chúng tôi đi ngang qua
khu rừng* gần ngôi nhà trắng to lớn. Đến gần những bậc
thềm dẫn vào khu rừng người ta cảm thấy ngay lập tức
một cảm giác vô cùng của bình an và tĩnh lặng. Không một
vật gì đang chuyển động.
Dường
như xúc phạm thiêng liêng khi đi bộ qua khu rừng, khi đạp
chân lên mặt đất; rất thiếu tôn kính khi nói chuyện, ngay
cả khi thở. Những cây gỗ đỏ to lớn không động đậy;
người da đỏ gọi chúng là những cây im lặng và lúc này
chúng im lặng thực sự . Ngay cả con chó cũng không rượt
đuổi những con thỏ. Bạn đứng bất động hầu như không
dám thở; bạn cảm thấy bạn là một kẻ xâm phạm, vì bạn
đã huyên thuyên và cười cợt, và khi đi vào khu rừng này
mà không biết có gì ở đó là một kinh ngạc và một choáng
váng, sự choáng váng của một phúc lành không mong đợi. Quả
tim đang đập chậm lại, không thốt nên lời bởi sự kỳ
diệu của nó. Nó là trung tâm của toàn bộ nơi này. Mỗi
lần bạn vào khu rừng đều có vẻ đẹp đó, sự yên lặng
đó, sự tĩnh lặng lạ lùng đó. Hãy đến khi bạn muốn và
nó sẽ ở đó, tràn đầy, phong phú và không thể gọi tên.
Mọi
hình thức thiền định có ý thức không là một sự việc
thực sự: nó không bao giờ có thể là. Cố gắng có dụng
ý khi thiền định không là thiền định. Nó phải xảy ra;
nó không thể được mời mọc. Thiền định không là trò
chơi của cái trí và cũng không là của ham muốn hay của thích
thú. Mọi cố gắng để thiền định là phủ nhận nó. Chỉ
cần tỉnh thức được điều gì bạn đang suy nghĩ và đang
làm và không còn gì thêm nữa. Đang thấy, đang nghe, là đang
làm, mà không có phần thưởng và hình phạt. Tinh xảo trong
đang làm nằm trong tinh xảo của đang thấy, đang nghe. Rõ ràng
mọi hình thức của thiền định đều dẫn đến lừa dối,
đến ảo tưởng, bởi vì ham muốn làm đui mù. Một chiều
tối dễ thương và ánh sáng dịu của mùa xuân phủ đầy
quả đất.
*
Nhiều loại cây quí hiếm, gồm cả những cây gỗ đỏ, mọc
trong khu rừng tại Brockwood.
15-9-1973
Sống
cô đơn thật lý thú. Xa khỏi thế giới này tuy nhiên lại
vẫn theo dòng sống của nó là sống cô đơn. Cô đơn khi dạo
bộ trên con đường mòn bên cạnh con suối núi ồn ào chảy
xiết đầy nước của mùa xuân và tuyết tan là ý thức về
cái cây cô đơn đó, cô đơn trong vẻ đẹp của nó. Sự cô
độc của một con người theo dòng sống là sự đau khổ của
cuộc đời; anh ấy không bao giờ cô đơn, xa thật xa, không
tiếp cận được và quá mong manh. Đầy nghẹt hiểu biết
nuôi dưỡng đau khổ vô tận. Đòi hỏi để biểu lộ, cùng
những thất vọng và thương đau của nó, là con người đó
theo dòng sống; anh ấy không bao giờ cô đơn. Đau khổ là
sự chuyển động của cô độc đó.
Con
suối núi đó đầy nước và dâng cao do những mảng tuyết
đang tan và những cơn mưa đầu xuân. Bạn có thể nghe những
tảng đá cuội to lớn đang bị vần loanh quanh bởi sức mạnh
của những dòng nước ào ào chảy. Một cây thông cao đã
năm mươi năm hoặc hơn nữa đâm sầm vào nước; con đường
đang được rửa sạch sẽ. Con suối đầy bùn, có màu xám
sẫm. Những cánh đồng lúa phía trên nó đầy hoa dại. Không
khí trong lành và có sự mê hoặc. Ở những quả đồi cao
vẫn còn tuyết, và những tảng băng hà cùng những đỉnh
núi lớn vẫn còn chứa đựng những đợt tuyết mới đây;
chúng sẽ trắng xóa trong suốt mùa hè dài.
Một
buổi sáng tuyệt vời đến độ bạn có thể đi vô tận,
không bao giờ cảm thấy những quả đồi dốc đứng. Có một
hương thơm trong không khí, rõ ràng và nồng nặc. Không một
người nào trên con đường đó, lên xuống. Bạn cô đơn cùng
những cây thông sẫm màu kia và những dòng nước đang chảy
ào ào. Bầu trời là màu xanh kinh ngạc mà chỉ những hòn
núi mới có. Bạn nhìn ngắm nó qua những chiếc lá và những
cây thông thẳng tắp. Không một ai để nói chuyện và không
cả huyên thuyên của cái trí. Con chim ác là, đen trắng, bay
qua, biến mất vào những cánh rừng. Con đường rời khỏi
con suối ồn ào và yên lặng hoàn toàn. Nó không là yên lặng
sau tiếng động; nó không là yên lặng theo cùng mặt trời
hoàng hôn, cũng không là yên lặng đó khi cái trí yếu dần
đi. Nó không là yên lặng của những viện bảo tàng và nhà
thờ nhưng là một sự việc gì đó hoàn toàn không liên quan
đến thời gian và không gian. Nó không là yên lặng mà cái
trí tự sắp xếp. Mặt trời nóng rực và những cái bóng
rất dễ chịu.
Chỉ
gần đây ông ta mới nhận ra rằng không có một tư tưởng
nào trong suốt những chuyến đi bộ lâu này, trong những đường
phố đông đúc hay trên những con đường mòn vắng tanh. Từ
khi ông ta là cậu bé nó đã như thế, không tư tưởng nào
len vào cái trí của ông ta. Ông ta đang nhìn ngắm và đang
lắng nghe và không còn gì thêm. Tư tưởng cùng những liên
tưởng của nó không bao giờ nổi lên. Không có đang tạo
ra hình ảnh. Vào một ngày bỗng nhiên ông ta ý thức được
sự kiện đó lạ lùng làm sao; ông ta thường xuyên cố gắng
suy nghĩ nhưng không có tư tưởng nào xảy ra. Trên những chuyến
đi bộ này, cùng mọi người hay không có ai, mọi máy động
của tư tưởng đều không còn. Đây là cô đơn.
Trên
những đỉnh núi tuyết những đám mây đang hình thành, trĩu
nặng và u ám; có thể sẽ có mưa sau đó nhưng bây giờ những
cái bóng rất sắc nét cùng mặt trời rực rỡ và rõ ràng.
Vẫn còn cái mùi dễ chịu đó trong không khí và những cơn
mưa sẽ mang đến một cái mùi khác hẳn. Đường xuống ngôi
nhà vùng núi thật xa.
16-9-1973
Vào
giờ này buổi sáng những con đường của ngôi làng nhỏ vắng
tanh nhưng ra xa hơn vùng quê đầy cây cối, những cánh đồng
cỏ và những cơn gió đang thì thầm. Một con đường chính
được thắp sáng và mọi thứ khác chìm trong màn đêm. Mặt
trời sẽ mọc khoảng ba tiếng đồng hồ nữa. Một buổi
sáng được rõ ràng nhờ ánh sao. Những đỉnh núi tuyết và
những tảng băng hà vẫn còn tối đen và hầu như mọi người
đều đang ngủ. Những con đường núi chật hẹp có nhiều
khúc quanh đến độ người ta không thể lái xe nhanh lắm;
chiếc xe còn mới và đang chạy rô-đa. Nó là một chiếc xe
đẹp, có công suất mạnh và đường nét thon thả. Trong không
khí buổi sáng đó động cơ chạy rất có hiệu năng. Trên
xa lộ nó là một vẻ đẹp và khi leo dốc nó ôm mọi khúc
quanh, kiên định như một tảng đá. Bình minh đến rồi, hình
dáng của cây cối và đường nét dài của những quả đồi
và những vườn nho; sắp sửa có một buổi sáng đẹp; không
khí mát mẻ và dễ chịu trong những quả đồi. Mặt trời
đã lên cao và có những giọt sương trên lá cây và những
đồng cỏ.
Ông
ta luôn luôn thích máy móc; ông ta tháo rời động cơ của
một chiếc xe và khi nó chạy lại nó tốt như một chiếc
xe mới. Khi bạn đang lái xe, thiền định dường như đến
rất tự nhiên. Bạn ý thức được vùng quê, nhà cửa, những
nông dân trong cánh đồng, loại xe chạy ngang qua và bầu trời
xanh qua những chiếc lá. Thậm chí bạn cũng không ý thức
rằng thiền định đang xảy ra, thiền định này đã bắt
đầu trước đây rất lâu và sẽ tiếp tục vô tận. Thời
gian không là một yếu tố trong thiền định, và từ ngữ
mà là người thiền định cũng không. Không có người thiền
định trong thiền định. Nếu có, nó không là thiền định.
Người thiền định là từ ngữ, tư tưởng và thời gian,
và vì thế lệ thuộc vào thay đổi, vào đang đến và đang
đi. Nó không là một đóa hoa nở rộ và héo tàn. Thời gian
là chuyển động. Bạn đang ngồi trên bờ của một con sông,
đang nhìn ngắm dòng nước, chuyển động của nó và những
sự vật bềnh bồng trôi qua. Khi bạn ở trong dòng nước,
không có người nhìn ngắm . Vẻ đẹp không ở trong sự diễn
đạt, vẻ đẹp ở trong sự buông bỏ từ ngữ và diễn đạt,
khung vải vẽ và quyển sách.
Những
quả đồi, những đồng cỏ và những cái cây này thanh bình
làm sao đâu: toàn bộ vùng quê ngập trong ánh nắng buổi sáng
đang trôi. Hai người đàn ông đang cãi cọ lớn tiếng bằng
nhiều cử chỉ điệu bộ, mặt đỏ bừng. Con đường chạy
qua một hàng cây dài đăng đẳng và sự dịu dàng của buổi
sáng đang phai dần.
Biển
trải dài trước bạn và mùi cây khuynh diệp trong không khí.
Ông ấy là một người thấp, thon thả và cơ bắp chắc chắn:
ông ấy đã đến từ một quốc gia xa xôi, nước da đen sẫm
do mặt trời. Sau vài lời chào hỏi, ông ấy tuôn ra những
lời bình phẩm. Thật dễ dàng khi phê bình mà không biết
những sự kiện thực sự như thế nào. Ông ấy nói: “Ông
có lẽ tự do và sống giống hệt như tất cả những gì mà
ông đang nói về nó, nhưng theo vật chất ông đang ở trong
một nhà tù, được bảo vệ bởi bạn bè của ông. Ông không
biết sự việc gì đang xảy ra quanh ông. Người ta đã thừa
nhận uy quyền, mặc dù chính ông không độc đoán”.
Tôi
không chắc ông đúng trong vấn đề này. Muốn điều hành
một ngôi trường hay bất cứ sự việc gì khác cần phải
có một trách nhiệm nào đó và nó có thể và tồn tại mà
không liên quan đến sự độc đoán. Uy quyền gây hư hại
hoàn toàn cho hợp tác, cho cùng nhau bàn luận những vấn đề.
Điều này đang được thực hiện trong tất cả công việc
mà chúng tôi tham gia. Đây là một sự kiện thực sự. Nếu
người ta được phép vạch rõ, không ai hiện diện giữa tôi
và một người khác.
“Điều
gì ông đang nói có tầm quan trọng bậc nhất. Điều gì ông
viết và nói nên được in ra và lưu hành bởi một nhóm nhỏ
những con người nghiêm túc và hiến dâng. Thế giới đang
nổ tung và nó đang xảy ra mà không ảnh hưởng gì đến ông”.
Tôi
lại sợ rằng ông không ý thức đầy đủ được sự việc
gì đang xảy ra. Lúc trước có một nhóm nhỏ chịu trách nhiệm
lưu hành điều gì đã được nói ra. Và lúc này cũng vậy
một nhóm nhỏ đã đảm nhận cùng trách nhiệm. Lại nữa,
nếu người ta được phép vạch rõ, ông không ý thức được
điều gì đang xảy ra.
Ông
ấy phê bình về vô số những vấn đề khác nữa nhưng chúng
đều dựa vào những giả thuyết và những ý kiến thiếu
chất lượng. Không cần bào chữa, người ta đã vạch rõ
chuyện gì đang thực sự xảy ra. Nhưng –.
Những
con người kỳ lạ làm sao đâu.
Những
quả đồi đang lùi xa dần và sự ồn ào của cuộc sống
hàng ngày vây quanh người ta, đang đến và đang đi, đau khổ
và vui thú. Một cái cây cô đơn trên một quả đồi nhỏ
là vẻ đẹp của đất đai. Và xuống sâu trong thung lũng là
một con suối và bên cạnh nó là một đường rầy xe lửa.
Bạn phải rời khỏi thế giới này để thấy được vẻ
đẹp của con suối đó.
17-9-1973
Chiều
tối đó, đang dạo bộ qua cánh rừng bỗng nhiên có một cảm
giác bị đe dọa. Mặt trời vừa lặn và những cây cọ dừa
cô đơn tương phản bầu trời phía tây ửng vàng. Những con
khỉ trên cây bồ đề, sẵn sàng chờ đêm tối. Hầu như
không có ai sử dụng con đường mòn đó và hiếm khi nào bạn
gặp một người khác. Có rất nhiều nai, nhút nhát và đang
biến mất vào những bụi cây rậm rạp. Tuy nhiên mối đe
dọa ở đó, nặng nề và có mặt mọi nơi: nó ở quanh bạn,
bạn quay đầu nhìn lại đằng sau. Không có thú vật nguy hiểm;
chúng đã đi khỏi đó; nó quá gần thị trấn đang mở rộng.
Người ta vui mừng khi rời khỏi đây và đi trở lại qua đường
phố có đèn sáng. Nhưng buổi chiều hôm sau những con khỉ
vẫn còn ở đó và những con nai cũng vậy và mặt trời ngay
đằng sau những cây cao nhất; mối đe dọa đã tiêu tan. Trái
lại, những cái cây, những bụi rậm, những cây nhỏ đón
mừng bạn. Bạn ở cùng bạn bè, bạn cảm thấy tin cậy hoàn
toàn và được hoan nghênh. Rừng thu nhận bạn và mỗi buổi
chiều dạo bộ ở đó là niềm vui thú.
Rừng
già lại khác hẳn. Có mối hiểm nguy cho thân thể ở đó,
không chỉ những con rắn mà còn những con cọp nghe nói cũng
có mặt. Khi người ta đi dạo ở đó vào một buổi chiều
bỗng nhiên có sự yên lặng bất thường; chim chóc ngừng
hót, những con khỉ không động đậy và mọi sự vật dường
như đang nín thở. Người ta đứng bất động. Và bỗng nhiên,
mọi sự vật sống lại; những con khỉ đùa giỡn và chọc
ghẹo lẫn nhau, chim chóc bắt đầu tiếng hót líu lo buổi
chiều và người ta hiểu rằng mối hiểm nguy đã qua rồi.
Trong
những cánh rừng trồng và khu rừng nhỏ nơi con người giết
thỏ, gà lôi, sóc, có một bầu không khí hoàn toàn khác hẳn.
Bạn đang đi vào thế giới nơi con người hiện diện, với
khẩu súng của anh ấy và sự đối xử hung bạo đặc biệt.
Vì vậy những cánh rừng trồng đã mất đi nét dịu dàng,
sự nghênh đón của nó và ở đây vẻ đẹp nào đó đã mất
đi và tiếng xào xạc vui vẻ không còn nữa.
Bạn
chỉ có một cái đầu và hãy chăm sóc nó bởi vì nó là một
vật kỳ diệu. Không máy móc, không máy tính điện tử nào
có thể so sánh với nó. Nó thật rộng lớn, thật phức tạp,
đầy khả năng, tinh tế và hữu dụng. Nó là kho lưu trữ
của trải nghiệm, hiểu biết, ký ức. Tất cả tư tưởng
khởi nguồn từ đó. Cái gì nó gom góp vào chung hoàn toàn
không thể tin được: sự ranh mãnh, sự hoang mang, những đau
khổ, những cuộc chiến tranh, những điều bất lương, những
ảo tưởng, những lý tưởng, đau thương và nghèo khổ, những
nhà thờ nguy nga, những thánh đường đáng yêu và những đền
chùa thiêng liêng. Cái gì nó đã làm và cái gì nó có thể
làm rất kỳ ảo. Nhưng một việc rõ ràng nó không làm được:
thay đổi toàn bộ cách cư xử của nó với một cái đầu
khác, với một con người khác. Không có hình phạt lẫn phần
thưởng nào dường như thay đổi được cách cư xử của
nó; hiểu biết có vẻ không thay đổi được cách cư xử
của nó. Cái tôi và cái bạn vẫn còn nguyên. Nó không bao
giờ nhận ra rằng cái tôi là cái bạn, rằng người quan sát
là vật được quan sát. Tình yêu của nó là sự thoái hóa
của nó, vui thú của nó là nỗi thống khổ của nó; thần
thánh của những lý tưởng của nó là những kẻ hủy diệt
của nó. Tự do của nó là nhà tù riêng của nó; nó được
giáo dục để sống trong nhà tù này, chỉ làm cho nó thoải
mái hơn, vui thú hơn. Bạn chỉ có một cái đầu, hãy trông
nom nó, đừng hủy hoại nó. Rất dễ dàng nếu muốn làm hư
hỏng nó .
Ông
ta luôn luôn có trạng thái mất khoảng cách lạ lùng giữa
bản thân và cây cối, sông ngòi và núi non. Nó không do tu
dưỡng: bạn không thể tu dưỡng một sự việc như thế.
Không bao giờ có một bức tường giữa ông ta và người khác.
Điều gì họ đã gây ra cho ông ta, điều gì họ đã nói với
ông ta có vẻ không bao giờ làm thương tổn ông ta, cũng không
có sự nịnh nọt nào gây xúc động ông ta. Ông ta không khép
kín, cách biệt, nhưng lại giống như những dòng nước của
một con sông. Ông ta có quá ít tư tưởng; không tư tưởng
nào khi ông ta ở một mình. Bộ não của ông ta năng động
khi nói chuyện hoặc viết lách nhưng trái lại nó hoàn toàn
tĩnh và tỉnh mà không chuyển động. Chuyển động là thời
gian và hoạt động lại không.
Hoạt
động lạ lùng này, không phương hướng, dường như tiếp
tục, cả khi ngủ lẫn khi thức. Ông ta tỉnh giấc rất thường
xuyên cùng hoạt động thiền định đó; một sự việc nào
đó của hiện tượng tự nhiên này đang xảy ra gần như mọi
thời gian. Ông ta không bao giờ khước từ nó hay mời mọc
nó. Một đêm nào đó ông ta thức giấc, hoàn toàn tỉnh táo.
Ông ta ý thức rằng một cái gì đó giống như một quả bóng
lửa, sáng, đang được đặt vào đầu ông ta, vào ngay trung
tâm của nó. Ông ta nhìn ngắm nó rất khách quan trong một
thời gian đáng kể, như thể nó đang xảy ra cho một người
nào khác. Nó không là một ảo ảnh, một sự việc gì đó
được hình dung bởi cái trí. Hừng đông đang đến và qua
khe hở của những bức màn ông ta có thể nhìn thấy cây cối.
18-9-1973
Nó
vẫn còn là một trong những thung lũng đẹp nhất. Nó được
ôm ấp trọn vẹn bởi những quả đồi, được phủ kín bởi
những khu rừng trồng cam. Cách đây nhiều năm có rất ít
nhà cửa giữa cây cối và rừng cam nhưng bây giờ có nhiều
hơn; đường sá rộng rãi hơn, xe cộ nhiều hơn, ồn ào hơn,
đặc biệt ở cuối thung lũng về phía tây. Nhưng những quả
đồi và những đỉnh núi cao vẫn còn nguyên vẹn, không bị
tác động bởi con người. Có nhiều lối mòn dẫn lên những
hòn núi cao và người ta đi bộ vô tận theo chúng. Người
ta gặp những con gấu, những con rắn rung chuông, những con
nai và có một lần một con linh miêu. Con linh miêu ở đó trước
mặt, phía dưới con đường mòn hẹp, kêu gừ gừ và cạ
thân thể vào những tảng đá và những thân cây thấp. Gió
đang thổi lên từ khe núi và vì thế người ta có thể đến
rất gần nó. Nó thực sự đang rất thích thú, hài lòng trong
thế giới của nó. Cái đuôi cụt ngủn dựng đứng, đôi
tai nhọn vểnh về trước, lông màu nâu hơi đỏ rực rỡ
và sạch sẽ, hoàn toàn không biết rằng có một người nào
đó ngay phía sau khoảng hai mươi feet. Chúng tôi đi xuống lối
mòn khoảng một dặm, không một ai trong chúng tôi gây bất
kỳ tiếng động nào dù nhỏ nhoi nhất. Thật là một con thú
đẹp, như tiên và duyên dáng. Có một con suối hẹp trước
mặt chúng tôi và không muốn gây kinh hãi nó khi chúng tôi
tiến gần, người ta thì thầm lời chào hỏi. Nó không bao
giờ nhìn quanh, điều đó chỉ phí phạm thời gian, nhưng vụt
chạy thật nhanh, biến mất hoàn toàn trong vài giây. Dẫu vậy
chúng tôi đã là bạn bè trong một khoảng thời gian đáng
kể.
Thung
lũng đầy mùi hoa cam, gần như rất nồng nặc, đặc biệt
trong những buổi sáng sớm và chiều tối. Nó ở trong căn
phòng, trong thung lũng và trong mọi ngõ ngách của quả đất
và vị chúa của những bông hoa ban phước lành cho thung lũng.
Thời tiết sẽ rất nóng vào mùa hè và việc đó có nét đặc
trưng riêng của nó. Cách đây nhiều năm, mỗi khi người ta
đến đó đều có một bầu không khí tuyệt vời; nó vẫn
như vậy tuy có giảm đi chút ít. Con người đang phá hỏng
nó và dường như họ cũng đang phá hỏng hầu hết mọi thứ.
Nó sẽ giống như trước kia. Một bông hoa có lẽ héo tàn
và chết nhưng nó sẽ quay trở lại cùng vẻ yêu kiều của
nó.
Bạn
có lần nào tự hỏi tại sao con người sống lạc đường,
trở nên suy đồi, khiếm nhã trong cách cư xử của họ –
hung hăng, tàn bạo và gian xảo? Không đàng hoàng khi đổ lỗi
cho môi trường sống, nền văn hóa hay cha mẹ. Chúng ta muốn
đẩy trách nhiệm cho sự thoái hóa này vào những người khác
hay vào một chuyện xảy ra nào đó. Những giải thích và những
nguyên nhân là một cách dễ dàng để lẩn tránh. Những người
Ấn Độ giáo cổ xưa gọi nó là nghiệp lực, bạn gieo hạt
nào bạn hái quả đó. Những nhà tâm lý giao vấn đề này
cho trách nhiệm của cha mẹ. Điều mà những người tạm gọi
là tôn giáo giải thích đều dựa vào giáo điều và tín điều
của họ. Nhưng câu hỏi vẫn còn đó.
Sau
đó lại có những người khác, được sinh ra đã rộng lượng,
tử tế, có trách nhiệm. Họ không bị thay đổi bởi môi
trường sống hay bất kỳ áp lực nào. Họ vẫn y nguyên bất
kể mọi huyên náo. Tại sao vậy?
Bất
kỳ điều giải thích nào cũng chẳng có chút ý nghĩa. Mọi
giải thích là những tẩu thoát, đang lẩn tránh sự thật
của cái gì là. Đây là việc duy nhất phải quan tâm đến.
Cái gì là có thể được chuyển đổi hoàn toàn bằng năng
lượng bị phí phạm trong những giải thích và trong tìm kiếm
những nguyên nhân. Tình yêu không ở trong thời gian hay trong
phân tích, trong những hối tiếc và những buộc tội lẫn
nhau. Tình yêu ở đó khi ham muốn tiền bạc, vị trí và gian
manh của cái tôi không còn.
19-9-1973
Những
cơn mưa của gió mùa đã bắt đầu. Biển gần như đen kịt
dưới những đám mây sẫm màu nặng trĩu và gió đang xé nát
cây cối. Sẽ có mưa trong vài ngày, những cơn mưa xối xả,
và nó sẽ ngừng trong một ngày hay như thế, để bắt đầu
mưa lại. Ếch nhái đang kêu ộp ộp trong mọi cái ao và cái
mùi dễ chịu do những cơn mưa mang lại khỏa đầy không khí.
Quả đất lại sạch sẽ và một vài ngày nữa nó sẽ trở
nên xanh tươi kinh ngạc. Mọi thứ sinh sôi ngay trước mắt
bạn; mặt trời sẽ ló dạng và tất cả sự vật của quả
đất này sẽ rạng rỡ. Vào sáng sớm sẽ có những tiếng
ngân nga và những con sóc ở khắp mọi nơi. Có những bông
hoa phủ kín đất đai, những bông hoa hoang dại và những bông
hoa được chăm sóc, hoa nhài, hoa hồng và hoa cúc vạn thọ.
Vào
một ngày trên con đường dẫn ra biển, đang dạo bộ dưới
những cây cọ và những cái cây ướt sũng nước mưa, nhìn
vào vô số sự vật, một nhóm trẻ em đang ca hát. Chúng có
vẻ rất vui vẻ, hồn nhiên và hoàn toàn không ý thức về
thế giới. Một em nhận ra chúng tôi, mỉm cười khi đến
gần và chúng tôi nắm tay nhau đi dạo trong một khoảng thời
gian. Không ai trong chúng tôi nói một lời và khi chúng tôi
đến gần nhà em gái, em chào từ giã và biến mất vào bên
trong. Thế giới và gia đình sẽ hủy hoại em và em cũng sẽ
có con cái, khóc lóc với chúng và trong những thói đời tinh
ranh của thế giới chúng sẽ bị hủy hoại. Nhưng buổi chiều
đó em thật vui vẻ và háo hức chia sẻ niềm hạnh phúc bằng
cách nắm tay.
Khi
những cơn mưa đã chấm dứt, quay trở lại trên cùng con đường
vào một buổi chiều lúc bầu trời phía tây vàng rực, người
ta đi ngang qua một cậu thanh niên trẻ đang mang một cái bình
bằng đất có một ngọn lửa trong đó. Cậu ta không mặc
gì cả ngoại trừ một miếng khố sạch sẽ và đằng sau
cậu ta hai người đàn ông đang khiêng một xác chết. Tất
cả đều là người Bà la môn giáo, mới tắm rửa, sạch sẽ,
đi ngay thẳng. Cậu thanh niên đang mang ngọn lửa chắc phải
là con trai của người đàn ông đã chết: tất cả bọn họ
đang đi khá nhanh. Xác chết sẽ được thiêu trên những bãi
cát hẻo lánh. Tất cả đều rất đơn giản, không giống
như chiếc xe tang trau chuốt, chất đầy hoa, theo sau bởi một
hàng dài xe hơi bóng loáng hay những người than khóc đi bộ
đằng sau chiếc quan tài: sự buồn thảm sâu kín trong tất
cả. Hoặc là bạn trông thấy một xác chết, được bao bọc
chỉnh tề, chở đằng sau một chiếc xe đạp đến con sông
thiêng liêng để được thiêu đốt.
Chết
ở khắp mọi nơi nhưng dường như chúng ta không bao giờ sống
cùng nó. Chết là một sự việc kinh hãi, u uẩn cần phải
lẩn tránh, không bao giờ nên đề cập đến. Đẩy nó ra thật
xa khỏi cánh cửa đóng kín. Nhưng nó luôn ở đó. Vẻ đẹp
của tình yêu là chết và người ta không biết cả hai sự
việc này. Chết là đau khổ và tình yêu là vui thú và cả
hai không bao giờ có thể gặp nhau; chúng phải được giữ
tách rời và phân chia đó là đau khổ và phiền muộn. Sự
việc này đã hiện diện từ khi có khởi đầu của thời
gian, phân chia và xung đột vô tận. Sẽ luôn luôn có chết
cho những con người không hiểu rõ rằng người quan sát là
vật được quan sát, người trải nghiệm là vật được trải
nghiệm. Nó giống như một con sông mênh mông mà con người
đang vùng vẫy, cùng mọi điều tốt lành trần tục của anh
ấy, những phù phiếm, những đau thương và sự hiểu biết
của anh ấy. Nếu anh ấy không bỏ lại tất cả những sự
việc mà anh ấy đã tích lũy và bơi lên bờ, chết chóc sẽ
luôn luôn có mặt tại cửa nhà anh ấy, đang rình rập và
đang chờ đợi. Khi anh ấy rời con sông sẽ không có bờ,
bờ sông là từ ngữ, người quan sát. Anh ấy đã bỏ lại
mọi thứ, con sông và bờ sông. Bởi vì con sông là thời gian
và những bờ sông là những tư tưởng của thời gian: con
sông là chuyển động của thời gian và tư tưởng thuộc về
nó. Khi người quan sát bỏ lại mọi thứ mà anh ấy là, sau
đó người quan sát không tồn tại. Đây không là chết. Nó
là không thời gian. Bạn không thể biết nó, vì cái gì được
biết thuộc về thời gian; bạn không thể trải nghiệm nó:
sự công nhận bị cấu thành bởi thời gian. Tự do khỏi cái
đã được biết là tự do khỏi thời gian. Vĩnh cửu không
là từ ngữ, quyển sách, hình ảnh, bạn đã gom góp vào cùng
nhau. Linh hồn, cái tôi cá thể, cái tôi vũ trụ là đứa trẻ
của tư tưởng mà là thời gian. Khi thời gian không còn lúc
đó chết không còn. Tình yêu hiện hữu.
Bầu
trời phía tây đã mất màu sắc của nó và ngay trên đường
chân trời là mặt trăng mới, non nớt, e thẹn và dịu dàng.
Trên con đường mọi sự việc dường như đang trôi qua, cưới
xin, chết chóc, tiếng cười của trẻ thơ và một ai đó đang
sụt sùi. Gần mặt trăng là một vì sao đơn lẻ.
20-9-1973
Con
sông sáng nay đẹp lạ lùng, mặt trời vừa ở trên cây cối
và ngôi làng núp giữa chúng. Không khí vẫn còn tĩnh và không
một gợn lăn tăn trên dòng nước. Thời tiết sẽ khá nóng
nực suốt ngày nhưng bây giờ hơi mát mẻ và một con khỉ
đơn côi đang ngồi phơi nắng. Nó luôn luôn ở đó một mình,
to lớn và kềnh càng. Suốt ngày nó biến mất và xuất hiện
lại vào sáng sớm trên ngọn cây me: khi thời tiết nóng lên
cái cây đó dường như nuốt trọn nó. Những con chim đớp
ruồi màu xanh ánh vàng rực đang đậu trên bức tường lan
can nhà cùng những con chim bồ câu, và những con kên kên vẫn
ở trên những cành cao nhất của một cây me khác. Có tĩnh
lặng vô hạn và người ta ngồi trên ghế băng, không còn
ý thức về thế giới.
Khi
đang quay trở lại từ phi trường trên con đường có bóng
mát với những con vẹt, màu xanh lá cây và đỏ, kêu rít lên
quanh cây cối, người ta thấy ngang qua đường cái gì có vẻ
là một đống to lớn. Khi xe hơi chạy đến gần, cái đống
đó hóa ra là một người đàn ông đang nằm ngang qua đường,
hầu như trần truồng. Xe ngừng lại và chúng tôi đi ra. Thân
thể ông ta rất to lớn và cái đầu lại rất nhỏ; ông ấy
đang nhìn vào bầu trời xanh kinh ngạc qua những chiếc lá.
Chúng tôi cũng ngước nhìn lên để xem thử ông ấy đang nhìn
chòng chọc vào cái gì và khi quan sát từ con đường, bầu
trời xanh biếc còn những chiếc lá lại có màu xanh lá cây
sáng. Ông ấy có hình thể dị dạng và họ nói rằng ông
là một trong những người điên của làng. Ông ấy không bao
giờ thèm nhúc nhích và chiếc xe phải lái quanh ông ấy rất
cẩn thận. Những con lạc đà chất đầy hàng hóa và những
đứa bé đang la hét đi qua ông ấy mà chẳng chút lưu
tâm. Một con chó chạy ngang qua, làm một cái vòng tròn rộng.
Những con vẹt đang bận rộn với sự ồn ào của chúng. Những
cánh đồng khô, những người dân làng, cây cối, những bông
hoa màu vàng cũng đang bận rộn với sự tồn tại riêng của
chúng. Cái vùng đất đó của thế giới thuộc loại kém phát
triển và không một ai hay tổ chức nào quan tâm đến những
con người như thế. Có những đường mương không nắp đậy,
cứt đái và con người chen chúc và con sông thiêng liêng vẫn
trôi chảy theo cách riêng của nó. Sầu thảm của cuộc sống
ở khắp mọi nơi và trong bầu trời xanh, cao trên không, là
những con kên kên có đôi cánh nặng nề, đảo vòng vòng mà
không cần chuyển động đôi cánh, lượn quanh cả tiếng đồng
hồ, chờ đợi và quan sát.
Trí
óc minh mẫn và trí óc điên dại là gì? Ai minh mẫn và ai
mất trí? Các chính trị gia có minh mẫn không? Các vị giáo
sĩ, họ có mất trí không? Những người hiến dâng cho nhữnh
học thuyết, họ minh mẫn à? Chúng ta bị điều khiển, bị
uốn khuôn, bị xô đẩy loanh quanh bởi họ và chúng ta có
minh mẫn không?
Trí
óc minh mẫn là gì? Là tổng thể, không phân chia trong hành
động, trong cuộc sống, trong mọi liên hệ – đó là bản
thể của minh mẫn. Minh mẫn có nghĩa là tổng thể, lành mạnh
và thánh thiện. Điên dại, loạn thần kinh, mất trí, mất
thăng bằng, ảo tưởng, bạn có thể gọi nó bằng bất kỳ
cái tên nào, là bị phân chia, vỡ vụn trong hành động cũng
như trong chuyển động của liên hệ mà là sự hiện hữu.
Nuôi dưỡng đối kháng và phân chia, mà là lối giao dịch
của các chính trị gia đại diện cho bạn, là nuôi dưỡng
và duy trì sự mất trí, dù họ là những nhà độc tài hay
những người có quyền hành nhân danh hòa bình hay một dạng
học thuyết nào đó. Và vị giáo sĩ: nhìn vào thế giới của
vị trí giáo sĩ. Ông ấy đứng giữa bạn và cái gì ông ấy
cùng bạn coi là sự thật, đấng cứu rỗi, chúa, thiên đàng,
địa ngục. Ông ấy là người thông ngôn, người đại diện;
ông ấy giữ những chìa khóa vào thiên đàng; ông ấy đã
quy định con người qua niềm tin, giáo điều và lễ nghi; ông
ấy là một người tuyên truyền thực sự. Ông ấy đã quy
định bạn vì bạn muốn thanh thản, an toàn, và bạn kinh hãi
ngày mai. Những họa sĩ, những nhà trí thức, những khoa học
gia, được khâm phục và tán dương rất nhiều – họ có
minh mẫn không? Hay họ sống trong hai thế giới khác biệt
– thế giới của những ý tưởng và tưởng tượng cùng
những diễn tả lôi cuốn, hoàn toàn tách rời khỏi cuộc
sống đau khổ và vui thú hàng ngày của nó?
Thế
giới quanh bạn bị phân chia và bạn cũng vậy và sự biểu
lộ của nó là xung đột, vô trật tự và đau khổ: bạn là
thế giới và thế giới là bạn. Minh mẫn là sống một cuộc
sống hành động mà không có xung đột. Hành động và ý tưởng
là mâu thuẫn. Đang thấy là đang làm và không có sự cấu
thành ý tưởng trước rồi sau đó hành động tùy theo kết
luận. Việc này nuôi dưỡng xung đột. Chính người phân tích
là vật được phân tích. Khi người phân tích tách rời anh
ấy như một cái gì đó khác biệt với vật được phân tích,
anh ấy gây xung đột, và xung đột là mảnh đất của bệnh
hoạn tinh thần. Người quan sát là vật được quan sát và
trong đó có minh mẫn, tổng thể, và cùng thánh thiện là tình
yêu.
21-9-1973
Rất
thanh thản khi thức dậy mà không có một tư tưởng nào, cùng
những vấn đề của nó. Lúc đó cái trí được nghỉ ngơi;
nó đã tạo ra trật tự trong chính nó và đó là lý do tại
sao giấc ngủ rất quan trọng. Hoặc là nó tạo ra trật tự
trong sự liên hệ và hành động của nó suốt những giờ
thức giấc, mà cho cái trí sự nghỉ ngơi hoàn toàn suốt giấc
ngủ, hoặc là trong cả thời gian ngủ nó sẽ gắng sức sắp
xếp những vấn đề của nó để đạt được mức hài hòa
riêng của nó. Trong suốt ban ngày lại sẽ có vô trật tự
bị gây ra bởi quá nhiều yếu tố, và tất cả những giờ
ngủ cái trí sẽ cố gắng tự gỡ rối chính nó ra khỏi vô
trật tự này. Cái trí, bộ não, chỉ có thể vận hành hiệu
quả, khách quan, nơi nào có trật tự. Xung đột trong mọi
hình thức là vô trật tự. Hãy suy xét sự việc gì cái trí
phải chịu đựng mỗi ngày trong cuộc đời của nó: gắng
sức thiết lập trật tự trong giấc ngủ và lại vô trật
tự trong suốt những giờ thức giấc. Đây là sự xung đột
trong cuộc đời, ngày này qua ngày khác. Bộ não chỉ có thể
vận hành trong an toàn, không phải trong mâu thuẫn và rối
loạn. Vì thế nó cố gắng tìm được an toàn trong một công
thức loạn thần kinh nào đó nhưng xung đột lại trở nên
tồi tệ hơn. Trật tự là sự thay đổi hoàn toàn tất cả
tình trạng hỗn độn này. Khi người quan sát là vật được
quan sát có trật tự tuyệt đối.
Trên
con đường làng nhỏ bé ngang qua ngôi nhà, có bóng mát và
yên tĩnh, một em gái nhỏ đang nức nở khóc rất thảm thiết,
vì chỉ có những em bé mới khóc được như vậy. Em gái chắc
năm hay sáu tuổi, nhỏ người so với tuổi. Em đang ngồi bệt
trên đất, nước mắt tràn xuống hai má. Ông ta ngồi xuống
cùng em và hỏi chuyện gì đã xảy ra nhưng em không thể thốt
nên lời, nức nở làm em không thở được. Em chắc bị đánh
hay là món đồ chơi ưa thích của em bị vỡ hay một thứ
gì đó em đòi mà bị từ chối bằng lời nói gắt gỏng.
Người mẹ đi ra, lay lay em bé và bế vào. Bà ấy trơ tráo
nhìn ông ta vì họ là những người xa lạ. Một vài ngày sau,
đang đi bộ trên cùng con đường, em bé chạy ra khỏi nhà,
vui chơi hớn hở, và đi cùng ông ta một đoạn đường. Người
mẹ chắc đã cho phép em đi cùng người lạ. Ông ta thường
xuyên đi trên con đường có bóng mát đó và em gái cùng người
anh và chị của em sẽ đi ra và chào hỏi ông ta. Liệu các
em sẽ luôn luôn quên được những tổn thương và những đau
khổ của mình hay các em sẽ dần dần dựng lên cho mình những
tẩu thoát và những kháng cự? Lưu trữ lại những tổn thương
này dường như là bản chất của con người và từ sự việc
này những hành động của họ trở nên rối rắm. Liệu rằng
cái trí của con người có thể không bao giờ bị tổn thương
hay bị xúc phạm không? Không bị tổn thương là vô nhiễm.
Nếu bạn không bị tổn thương tự nhiên bạn sẽ không gây
tổn thương cho người khác. Điều này có thể được không?
Nền văn hóa chúng ta đang sống trong đó gây tổn thương sâu
đậm cho cái trí và quả tim. Ồn ào và ô nhiễm, hận thù
và tranh đua, bạo lực và giáo dục – tất cả những sự
việc này và nhiều hơn nữa góp phần cho nỗi thống khổ.
Tuy nhiên chúng ta phải sống trong thế giới của hung bạo
và kháng cự: chúng ta là thế giới và thế giới là chúng
ta. Cái sự việc mà bị tổn thương là gì? Cái hình ảnh
mà mỗi người đã xây dựng quanh anh ấy, đó là cái gì mà
bị tổn thương. Lạ lùng thay những hình ảnh này, khắp thế
giới đều giống nhau, cùng một vài bổ sung. Bản thể của
hình ảnh mà bạn có giống hệt như của một con người ở
cách đây một ngàn dặm.Vì thế bạn là người đàn ông hay
người phụ nữ đó. Những tổn thương của bạn là những
tổn thương của hàng ngàn người khác: bạn là những người
còn lại.
Liệu
rằng có thể không bao giờ bị tổn thương? Nơi nào có tổn
thương nơi đó không có tình yêu. Nơi nào có tổn thương,
nơi đó tình yêu chỉ là vui thú. Khi chính bạn tự khám phá
được vẻ đẹp của không bao giờ bị tổn thương, lúc đó
tất cả những tổn thương của quá khứ mới biến mất.
Trong hiện tại trọn vẹn, quá khứ đã mất đi gánh nặng
của nó.
Ông
ta không bao giờ bị tổn thương mặc dù nhiều sự việc đã
xảy đến cho ông ta, nịnh nọt và sỉ nhục, đe dọa và an
ủi. Không phải vì rằng ông ta không nhạy cảm, không ý thức;
ông ta không có hình ảnh của bản thân, không kết luận,
không học thuyết. Hình ảnh là kháng cự và khi không kháng
cự, có mong manh dễ bị tổn thương nhưng không có bị tổn
thương. Bạn không được phép tìm kiếm để được mong manh,
để được rất nhạy cảm, vì cái mà được tìm kiếm và
được tìm ra là một hình thức khác của cùng hình ảnh.
Hãy hiểu rõ toàn bộ chuyển động này, không chỉ bằng lời
nói, nhưng có một thấu triệt sâu sắc trong nó. Hãy ý thức
được toàn cấu trúc của nó mà không có bất kỳ nghi ngại
nào. Thấy sự thật của nó là sự kết thúc của người
dựng lên hình ảnh.
Nước
ao đang tràn qua bờ và có hàng ngàn phản ảnh trên nó. Đã
bắt đầu tối và bầu trời khoáng đãng.
22-9-1973
Một
phụ nữ đang hát ở phòng bên: cô ấy có giọng hát rất
hay và một ít người đang lắng nghe đầy say đắm. Mặt trời
đang lặn giữa những cây xoài và cây cọ dừa, màu vàng và
xanh lá cây đậm đà. Cô ấy đang hát vài bài thánh ca và
giọng hát mỗi lúc một mặn mà và dịu ngọt hơn. Lắng nghe
là một nghệ thuật. Khi bạn lắng nghe một bản nhạc phương
tây cổ điển hay người phụ nữ này, đang ngồi trên nền
nhà, bạn hoặc đang mơ mộng hoặc có những hồi tưởng về
những sự việc đã qua hoặc tư tưởng cùng những liên tưởng
của nó mau chóng đang thay đổi những tâm trạng của bạn,
hoặc có những gợi ý của tương lai. Hoặc bạn lắng nghe
mà không có bất kỳ chuyển động nào của tư tưởng. Bạn
lắng nghe từ yên lặng tuyệt đối, từ tĩnh lặng hoàn toàn.
Lắng
nghe tư tưởng của một người hay một con sáo trên một cành
cây hay điều gì đang được nói, mà không có sự đáp trả
của tư tưởng, tạo ra một ý nghĩa khác biệt hoàn toàn với
lắng nghe do chuyển động của tư tưởng mang lại. Đây là
nghệ thuật của lắng nghe, lắng nghe bằng chú ý tổng thể:
không có trung tâm lắng nghe.
Yên
lặng của núi non có một chiều sâu mà những thung lũng không
có. Mỗi sự vật có yên lặng riêng của nó; yên lặng giữa
những đám mây và giữa cây cối khác biệt rất lớn; yên
lặng giữa hai tư tưởng là không thời gian; yên lặng của
vui thú và của sợ hãi là xác thực rành rành. Sự yên lặng
giả tạo mà tư tưởng có thể sáng chế ra là chết; yên
lặng giữa những tiếng ồn là vắng mặt của tiếng ồn
nhưng nó không là tĩnh lặng, giống như vắng mặt của chiến
tranh không là hòa bình. Yên lặng tối tăm của một giáo đường,
của đền chùa, thuộc về tuổi tác và vẻ đẹp, được
xây dựng đặc biệt bởi con người; có yên lặng của quá
khứ và của tương lai, yên lặng của viện bảo tàng và nghĩa
trang. Nhưng tất cả những sự việc này không là tĩnh lặng.
Người
đàn ông đang ngồi đó trên bờ con sông đẹp, bất động;
ông ấy đã ở đó trên một tiếng đồng hồ. Ông ấy thường
đến đó mỗi buổi sáng, tắm rửa sạch sẽ, ông ấy sẽ
tụng kinh bằng tiếng Phạn trong một khoảng thời gian và
bây giờ ông ấy đã mất hút trong những tư tưởng của ông
ấy; ông ấy có vẻ chẳng thèm lưu tâm đến mặt trời, ít
ra là mặt trời buổi sáng. Vào một ngày ông ấy đến và
bắt đầu nói về thiền định. Ông ấy không thuộc bất
kỳ trường phái thiền định nào, ông ấy coi việc đó là
vô ích, không có ý nghĩa thực sự nào cả. Ông ấy sống
một mình, không lập gia đình và đã gạt bỏ những ngã đường
của thế giới từ lâu lắm rồi. Ông ấy đã chế ngự những
ham muốn của ông ấy, đã định hình những tư tưởng của
ông ấy và sống một cuộc sống tách biệt. Ông ấy không
cay đắng, hão huyền hay dửng dưng; ông ấy đã quên tất
cả những sự việc này cách đây nhiều năm. Thiền định
và thực tại là lẽ sống của ông ấy. Khi ông ấy nói và
vụng về tìm từ ngữ đúng, mặt trời đang lặn và tĩnh
lặng sâu lắng ập xuống chúng tôi. Ông ấy ngừng nói. Sau
một khoảng thời gian, khi các vì sao gần sát quả đất, ông
ấy nói: “Đó là tĩnh lặng mà tôi đã và đang tìm kiếm
ở khắp mọi nơi, trong những quyển sách, trong những vị
thầy và trong chính tôi. Tôi đã tìm ra nhiều sự việc nhưng
không phải tĩnh lặng này. Nó đến không được tìm kiếm,
không được mời mọc. Có phải tôi đã lãng phí cuộc đời
của tôi trong những sự việc chẳng có ý nghĩa gì cả? Ông
không có ý tưởng về điều gì mà tôi đã trải qua, những
lần ăn chay, những sự việc tự khước từ và những luyện
tập. Tôi đã thấy sự vô ích của chúng từ lâu lắm rồi
nhưng không bao giờ tình cờ gặp được tĩnh lặng này. Tôi
phải làm gì đây để vẫn còn ở trong nó, để duy trì nó,
để giữ nó trong tâm khảm của tôi? Tôi đoán rằng ông sẽ
nói đừng làm gì cả, vì người ta không thể nào mời mọc
nó. Nhưng có phải tôi sẽ cứ tiếp tục đi lang thang khắp
quốc gia này, với cái sự việc lặp đi lặp lại này, sự
chế ngự này? Đang ngồi đây tôi ý thức được tĩnh lặng
thiêng liêng này; qua nó tôi nhìn ngắm các vì sao, những cây
cối kia, con sông. Mặc dù tôi quan sát và cảm thấy tất cả
sự việc này, thực sự tôi không ở đó. Như ông đã nói
vào một ngày nào đó, người quan sát là vật được quan
sát. Bây giờ tôi hiểu được ý nghĩa của nó là gì. Phước
lành mà tôi đã tìm kiếm không thể tìm được trong tìm kiếm.
Đã đến lúc tôi phải đi rồi.”
Con
sông tối đen và các vì sao được phản ảnh trên những dòng
nước gần hai bờ. Dần dần những tiếng ồn của ban ngày
chấm dứt và những tiếng ồn êm dịu của ban đêm bắt đầu.
Bạn nhìn ngắm các vì sao và quả đất và thế giới thật
xa xôi. Vẻ đẹp, mà là tình yêu, dường như ập xuống quả
đất và những sự vật của nó.
23-9-1973
Ông
ta đang đứng một mình trên cái bờ thấp của con sông; nó
không rộng lắm và ông ta có thể trông thấy vài người bên
bờ kia. Nếu cuộc nói chuyện lớn tiếng ông ta hầu như có
thể nghe được họ. Vào mùa mưa con sông gặp gỡ những dòng
nước tự do của biển cả. Đã có mưa liên tục trong nhiều
ngày và con sông đã phá vỡ những thảm cát để đến được
biển cả đang chờ đợi. Do những cơn mưa lớn con sông đã
lại sạch sẽ và người ta có thể an toàn bơi trong nó. Con
sông vừa đủ rộng để ôm trọn một hòn đảo hẹp và dài,
xanh tươi do những bụi cây nhỏ, một vài cây thấp và một
cây cọ nhỏ. Khi nước không sâu lắm gia súc thường lội
qua gặm cỏ trên hòn đảo. Một con sông thân thiện và dễ
chịu và nó đặc biệt như thế vào buổi sáng đó.
Cậu
bé đang đứng đó không có ai vây quanh, cô đơn, không quyến
luyến và xa cách. Cậu bé khoảng mười bốn tuổi hay kém
hơn. Họ mới vừa tìm được người em trai và cậu bé và
thế là tất cả mọi chuyện rối rắm nhặng xị cùng sự
quan trọng bất ngờ dành cho cậu bé đều vây bủa quanh cậu
bé.* Cậu bé là trung tâm của mọi kính trọng và tôn sùng
và trong nhiều năm sắp tới cậu bé sẽ là người đứng
đầu của những tổ chức và những tài sản lớn lao. Tất
cả những sự việc đó và việc giải tán chúng vẫn còn
ở phía trước. Đứng đó cô đơn, lạc lõng và cách biệt
lạ lùng, là sự hồi tưởng lâu dài và đầu tiên của ông
ta về những ngày và những biến cố kia. Ông ta không nhớ
được thời niên thiếu của ông, trường học
* Ở đây Krishnamurti đang viết về thời niên thiếu riêng của ông tại Adya, gần Madras.
và hình phạt. Ông ta được kể lại nhiều năm sau bởi chính người thầy giáo đã phạt ông ta rằng người thầy giáo đó thường đánh ông ta bằng roi mỗi ngày; ông ta sẽ khóc và bị đuổi ra đứng ngoài hàng hiên cho đến khi trường đóng cửa và người thầy giáo sẽ đi ra ngoài và cho phép ông ta đi về nhà, nếu không ông ta sẽ vẫn ở trên hàng hiên, không còn bị tác động gì. Người thầy giáo này nói, ông ta bị đánh bằng roi vì ông ta không thể học hoặc nhớ bất kỳ bài vở nào mà ông ta đã học hoặc được giảng cho. Sau này người thầy giáo không thể tin rằng cậu bé đó lại là người đàn ông đã tổ chức buổi nói chuyện mà người thầy giáo nghe. Người thầy giáo rất ngạc nhiên và biểu lộ sự kính trọng không cần thiết. Tất cả những năm đó đã trôi qua mà không để lại những vết sẹo, những kỷ niệm, trong trí nhớ của ông ta; những tình bạn của ông ta, những bệnh tật của ông ta, ngay cả những năm cùng những người đã đối xử hà khắc với ông ta – ở một mức độ nào đó không có sự việc nào trong những sự việc này, thân thiện hay hung ác, đã để lại những dấu vết trong ông ta. Trong những năm mới đây một người viết hỏi rằng không hiểu ông ta có thể nhớ lại tất cả những sự việc khá lạ lùng kia, làm thế nào ông ta và người em trai được phát hiện và những sự việc xảy ra khác nữa, và khi ông ta trả lời rằng ông ta không thể nhớ được chúng và chỉ có thể lặp lại điều gì những người khác đã kể lại cho ông ta nghe, người viết, bằng sự mỉa mai, phát biểu cởi mở rằng ông ta đang cường điệu và giả vờ. Ông ta không bao giờ cố ý ngăn chặn mọi chuyện xảy ra, dễ chịu hay bực dọc, xâm nhập vào cái trí của ông ta. Chúng đến, không để lại dấu vết và qua đi.
Ý
thức là những chứa đựng của nó: cái chứa đựng tạo
thành ý thức. Hai sự việc không thể phân chia. Không có bạn
và người khác, chỉ có cái chứa đựng mà tạo thành ý thức
như là cái “tôi” và không phải “tôi”. Cái chứa đựng
thay đổi tùy theo văn hóa, những tích lũy chủng tộc, những
kỹ thuật và khả năng đã có được. Những sự việc này
được tách riêng như là họa sĩ, khoa học gia và vân vân.
Những tính cách riêng biệt của một người là sự phản
hồi của tình trạng bị điều kiện và tình trạng bị điều
kiện là nhân tố chung của con người. Tình trạng bị điều
kiện này là cái chứa đựng, ý thức. Lại nữa cái này
bị tách riêng như là ý thức bên ngoài và ý thức bên trong.
Ý thức bên trong trở nên quan trọng vì chúng ta không bao giờ
nhìn nó như một tổng thể. Phân chia này xảy ra khi người
quan sát không là vật được quan sát, khi người trải nghiệm
được hiểu khác biệt với vật được trải nghiệm. Ý thức
bên trong giống như ý thức bên ngoài; sự quan sát – nghe
của ý thức bên ngoài – là thấy của ý thức bên trong.
Thấy không là phân tích. Trong phân tích có người phân tích
và vật được phân tích, một phân chia dẫn đến không hành
động, một tê liệt. Trong thấy, người quan sát không có,
và vì thế hành động là ngay tức khắc; không có khoảng
hở giữa ý tưởng và hành động. Ý tưởng, kết luận, là
người quan sát – người thấy tách rời khỏi vật được
thấy. Nhận dạng là một động thái của tư tưởng và tư
tưởng là phân chia.
Hòn
đảo, con sông và biển cả vẫn còn đó, những cây cọ và
những khu nhà cao tầng. Mặt trời đang ló ra từ những khối
mây đồ sộ, sát liền nhau và vươn cao đến bầu trời. Với
chỉ một miếng khố che thân những dân chài đang quăng lưới
để kiếm được vài con cá nhỏ khẳng khiu. Sự nghèo khổ
miễn cưỡng là một tình trạng hạ phẩm giá. Muộn hơn vào
chiều tối, quá thanh thản khi lẫn trong những cây xoài và
những bông hoa tỏa hương thơm. Quả đất đẹp làm sao.
24-9-1973
Một
ý thức mới và một đạo đức mới hoàn toàn rất cần thiết
nếu muốn tạo ra một thay đổi cơ bản trong cấu trúc xã
hội và văn hóa hiện nay. Điều này hiển nhiên, tuy nhiên
những người thuộc phe tả và những người thuộc phe hữu
và những người cách mạng có vẻ không lưu tâm đến nó.
Mọi giáo điều, mọi công thức, mọi học thuyết là thành
phần của ý thức cũ; chúng là những sáng chế giả dối
của tư tưởng mà hoạt động của nó là phân chia – phe
tả, phe hữu và phe trung lập. Hoạt động này chắc chắn
sẽ dẫn đến sự đổ máu của những người thuộc phe tả
hoặc những người thuộc phe hữu hay dẫn đến chế độ
độc tài chuyên chế. Đây là việc gì đang xảy ra chung quanh
chúng ta. Người ta hiểu rõ sự cần thiết của thay đổi
về đạo đức, kinh tế và xã hội nhưng sự đáp trả lại
từ ý thức cũ, tư tưởng là người hành động chính. Sự
hỗn loạn, sự vô trật tự và sự đau khổ mà con người
phải chịu đựng nằm trong lĩnh vực của ý thức cũ, và
nếu không thay đổi sự việc đó sâu sắc, mọi hoạt động
của con người, chính trị, kinh tế hay tôn giáo, sẽ chỉ
dẫn chúng ta đến sự hủy diệt lẫn nhau và hủy diệt quả
đất. Điều này quá rõ ràng đối với những người có cái
trí minh mẫn.
Mỗi
người phải là một ngọn đèn cho chính mình; ngọn đèn này
là luật lệ. Không có luật lệ nào khác. Tất cả những
luật lệ khác được tạo ra bởi tư tưởng và vì thế phân
chia và mâu thuẫn. Là một ngọn đèn cho chính mình không là
tuân theo ngọn đèn của một người khác, dù hợp lý như
thế nào, có kết luận đúng lý như thế nào, có bằng chứng
lịch sử như thế nào, và có tính thuyết phục như thế nào
chăng nữa. Bạn không thể là một ngọn đèn cho chính bạn
nếu bạn ở trong những cái bóng tối tăm của quyền lực,
của tín điều, của kết luận. Đạo đức không được xếp
đặt vào chung bởi tư tưởng; nó không là kết quả của
áp lực môi trường sống; nó không thuộc ngày hôm qua, thuộc
truyền thống. Đạo đức là đứa con của tình yêu và tình
yêu không là ham muốn và vui thú. Thích thú giác quan và tình
dục không là tình yêu.
Ở
trên cao trong những hòn núi hiếm khi có con chim nào; có vài
con quạ, những con nai và một con gấu tình cờ chạy ngang
qua. Những cây gỗ đỏ to lớn, những cây im lặng, ở khắp
mọi nơi, dường như làm nhỏ hẳn những cây khác. Một xứ
sở rất đẹp và hoàn toàn thanh bình, vì săn bắn bị cấm
ngặt ở đây. Mọi thú vật, mọi cây cối và mọi bông hoa
đều được bảo vệ. Khi ngồi dưới một trong những cây
gỗ đỏ đồ sộ kia, người ta ý thức được lịch sử của
con người và vẻ đẹp của quả đất. Một con sóc màu đỏ
mập mạp chạy ngang qua rất đẹp và duyên dáng, ngừng lại
cách vài feet, quan sát và thắc mắc không hiểu bạn làm gì
ở đó. Đất đai khô ráo, dù rằng có một con suối gần
bên. Không một chiếc lá lay động và vẻ đẹp của tĩnh
lặng lẫn trong cây cối. Dạo bộ chầm chậm theo con đường
mòn hẹp, quanh một khúc quẹo là một con gấu mẹ và bốn
con nhỏ lớn bằng những con mèo to. Chúng chạy nhanh khỏi
đó để leo lên những cái cây và con mẹ hướng về người
ta không một chuyển động, không một âm thanh. Cách xa chúng
tôi khoảng năm mươi feet; con mẹ rất to lớn, màu nâu, và
sẵn sàng đương đầu. Người ta ngay lập tức quay lưng lại
nó và đi khỏi. Con thú đó và người ta đều hiểu rằng
không có sợ hãi và không có ý định gây tổn thương, nhưng
dẫu vậy người ta vui mừng khi được ở trong sự bảo vệ
của cây cối, những con sóc, và những con chim giẻ cùi ríu
rít.
Tự
do có nghĩa là một ngọn đèn cho chính mìmh; lúc đó nó không
là một trừu tượng, một sự việc bị hình dung bởi tư
tưởng. Tự do thực sự là tự do khỏi lệ thuộc, quyến
luyến, khỏi khát khao tìm kiếm trải nghiệm. Tự do khỏi
chính cấu trúc của tư tưởng có nghĩa là một ngọn đèn
cho chính mình. Trong ngọn đèn này mọi hành động xảy ra
và vì vậy nó không bao giờ mâu thuẫn. Mâu thuẫn chỉ hiện
hữu khi cái luật lệ đó, cái ngọn đèn đó tách rời khỏi
hành động, khi người hành động tách rời khỏi hành động.
Lý tưởng, nguyên tắc, là chuyển động cằn cỗi của tư
tưởng và không thể đồng tồn tại cùng ngọn đèn này;
cái này khước từ cái kia. Ngọn đèn này, luật lệ này,
tách rời khỏi bạn; nơi nào có người quan sát, ngọn đèn
này, tình yêu này, không hiện hữu. Cấu trúc của người
quan sát được sắp xếp bởi tư tưởng, mà không bao giờ
mới mẻ, không bao giờ tự do. Không có “bằng cách nào”,
không hệ thống, không luyện tập. Chỉ có thấy mà là làm.
Bạn phải thấy, không nhờ vào đôi mắt của người khác.
Ngọn đèn này, luật lệ này, không thuộc về bạn và cũng
không thuộc về người khác. Chỉ có ngọn đèn. Đây là tình
yêu.
25-9-1973
Ông
ta đang nhìn ra cửa sổ vào những quả đồi uốn lượn nhấp
nhô xanh rì và những cánh rừng sẫm màu có ánh nắng ban mai
tỏa xuống chúng. Sáng hôm đó thật dễ thương và thú vị,
có những đám mây tráng lệ bên kia cánh rừng, trắng xóa
với những hình thể cuồn cuộn như con sóng biển. Không còn
thắc mắc tại sao những người cổ xưa đã nói rằng thần
thánh đang ngự trị giữa chúng và núi non. Vây bọc chung quanh
đều có những đám mây khổng lồ tương phản bầu trời
xanh và sáng lóa mắt. Ông ta không còn một tư tưởng nhỏ
nhiệm nào và chỉ đang nhìn ngắm vẻ đẹp của thế giới.
Đúng là ông ta đã đứng tại cửa sổ trong một khoảng thời
gian và một sự việc gì đó đã xảy ra, không mong đợi,
không mời mọc. Bạn không thể mời mọc hoặc ao ước những
sự việc như vậy, vô tình hay cố ý. Mọi thứ dường như
đã ngừng lại và đang nhường chỗ chỉ cho cái đó, cái
không thể gọi tên. Bạn sẽ không tìm được nó trong bất
kỳ đền chùa, thánh đường, nhà thờ hay trên bất kỳ trang
giấy in nào. Bạn sẽ không tìm được nó ở bất kỳ nơi
nào và bất kỳ cái gì bạn tìm ra, nó không là cái đó.
Cùng
thật nhiều người trong công trình kiến trúc đồ sộ đó
gần nhánh biển Golden Horn [cảng Istambul] ông ta đang ngồi
bên cạnh một người ăn xin quấn người trong những cái giẻ
rách nát, đầu cúi xuống, miệng thốt lên lời kinh cầu nguyện.
Một người đàn ông bắt đầu hát bằng tiếng Ả rập. Ông
ấy có một giọng hát tuyệt vời, toàn thể khu mái vòm và
công trình đồ sộ được phủ ngập bởi giọng hát, nó dường
như lay động cả tòa nhà. Nó có một hiệu quả lạ lùng
vào tất cả những người có mặt ở đó; họ lắng nghe đầy
thành kính lời của bài hát và giọng hát và cùng lúc bị
mê hoặc. Ông ta là một người lạ với họ; họ nhìn ông
ta và sau đó quên bẵng. Ngôi thánh đường lớn đông nghẹt
người và có sự yên lặng lúc này; họ đã thực hiện xong
nghi lễ và từng người một ra về. Chỉ còn lại người
ăn xin và ông ta; tiếp theo người ăn xin cũng đi khỏi. Khu
mái vòm im lặng và công trình đồ sộ trống không, sự ồn
ào của cuộc sống không đến gần được.
Nếu
bạn có lần dạo bộ một mình cao trên những hòn núi giữa
những cây thông và tảng đá, bỏ lại mọi thứ trong thung
lũng ở dưới bạn thật xa, khi không còn một tiếng xào xạc
của cây cối và mọi tư tưởng đã bặt tăm, lúc đó có
lẽ nó đến với bạn, cái khác lạ. Nếu bạn giữ chặt
nó, nó không bao giờ đến lại; cái gì bạn giữ chặt là
ký ức về nó, không còn sinh khí và đã qua rồi. Cái gì bạn
giữ chặt không là sự thật; tâm hồn và cái trí của bạn
quá nhỏ nhoi, chúng chỉ có thể giữ được những sự việc
của tư tưởng và đó là cằn cỗi không sinh hoa kết quả.
Đi xa khỏi thung lũng thêm nữa, xa thật xa, bỏ lại mọi thứ
ở dưới đó. Bạn có thể quay trở lại và nhặt chúng lên
nhưng chúng sẽ không còn ảnh hưởng nữa. Bạn sẽ không
bao giờ giống như cũ lại.
Sau
chuyến leo núi lâu nhiều tiếng đồng hồ, bên ngoài hàng
cây, ông ta ở đó giữa những tảng đá và sự yên lặng
mà chỉ núi non mới có; có một ít cây thông hình dạng méo
mó. Không có gió và mọi sự vật hoàn toàn đứng yên. Đang
đi bộ trở lại, di chuyển từ tảng đá này qua tảng đá
khác, bỗng nhiên ông ta nghe tiếng một con rắn rung chuông
và nhảy tránh. Cách vài feet là một con rắn, mập mạp và
hầu như đen kịt. Với cái đầu ở chính giữa thân thể
cuộn tròn, nó ở vị trí sẵn sàng tấn công. Cái đầu tam
giác cùng cái lưỡi xẻ đôi phe phẩy loáng vào loáng ra, cặp
mắt đen lánh và sắc sảo cảnh giác, nó sẵn sàng mổ nếu
ông ta tiến lại gần hơn. Trong suốt nửa tiếng đồng hồ
hay lâu hơn nó không bao giờ nhấp nháy, nó nhìn bạn chòng
chọc, nó không có mí mắt. Thả thân ra từ từ, giữ đầu
và đuôi của nó về hướng ông ta, nó bắt đầu trườn đi
theo hình chữ U và khi ông ta chuyển động để tiến gần
hơn ngay tức khắc nó cuộn lại sẵn sàng tấn công. Chúng
tôi đùa giỡn trò chơi này một lúc; con rắn bắt đầu mệt
và ông ta để cho nó đi tự do. Nó là một con vật kinh hãi,
mập mạp và chết chóc.
Bạn
phải ở một mình cùng cây cối, những đồng cỏ và những
con suối. Bạn không bao giờ cô đơn nếu bạn ôm theo những
sự việc của tư tưởng, những hình ảnh và những vấn đề
của nó. Cái trí phải không bị nhét kín bởi những tảng
đá và những đám mây của quả đất. Nó phải trống không
giống như chiếc tầu thủy vừa đóng xong. Vậy thì bạn sẽ
hiểu rõ toàn bộ một sự việc gì đó, một sự việc chưa
bao giờ đã là trước kia. Bạn không thể thấy được việc
này nếu bạn ở đó; bạn phải chết đi để thấy nó. Có
lẽ bạn nghĩ rằng bạn là nhân vật quan trọng trên thế
giới nhưng thật ra không phải như vậy. Bạn có thể có được
mọi sự việc mà tư tưởng đã gom góp vào nhưng tất cả
chúng đều cũ rích, đã dùng rồi và bắt đầu vỡ vụn.
Trong
thung lũng thời tiết mát mẻ lạ lùng và gần những túp lều
những con sóc đang chờ đợi những hạt quả của chúng. Chúng
được cho ăn mỗi ngày trong một cái ngăn ở trên bàn. Chúng
rất thân thiện và nếu bạn không ở đó đúng giờ chúng
bắt đầu mắng nhiếc và những con chim giẻ cùi xanh bóng
chờ đợi náo động bên ngoài.
27-9-1973
Một
ngôi đền hoang phế điêu tàn, với những hành lang dài không
mái, những cái cổng, những bức tượng không đầu và những
cái sân bỏ hoang. Nó đã trở thành một nơi thiêng liêng cho
chim chóc và những con khỉ, những con vẹt và chim bồ câu.
Một vài bức tượng không đầu vẫn còn đường bệ trong
vẻ đẹp của nó; chúng có một nét uy nghi bất động. Toàn
nơi này sạch sẽ lạ lùng và người ta có thể ngồi bệt
trên đất nhìn ngắm những con khỉ và những con chim líu lo.
Hồi trước, cách đây lâu lắm rồi, ngôi đền chắc phải
là một nơi thờ cúng hưng thịnh có hàng ngàn người sùng
kính, cùng những vòng hoa, nhang đèn và lời cầu nguyện. Bầu
không khí của chúng vẫn còn đó, những hy vọng, những sợ
hãi và thành tâm của họ. Nơi tôn kính thiêng liêng đã không
còn từ lâu lắm rồi. Lúc này những con khỉ đã biến mất
vì thời tiết mỗi lúc một nóng hơn nhưng những con vẹt
và những con chim bồ câu lại có tổ trong những cái hốc
và khe nứt của những bức tường cao. Ngôi đền cổ điêu
tàn này ở quá xa nên dân làng không thể phá hoại nó thêm
nữa. Nếu họ đến họ sẽ hủy hoại sự thiêng liêng của
trống không.
Tôn
giáo đã trở thành mê tín và tôn thờ hình tượng, niềm
tin và lễ nghi. Nó đã mất đi vẻ đẹp của sự thật; nhang
đèn đã thay thế vị trí của thực tại. Thay thế trực nhận
tức khắc là hình tượng được khắc chạm bằng bàn tay
hoặc bằng trí óc. Quan tâm duy nhất của tôn giáo là thay
đổi hoàn toàn con người. Và tất cả những nhốn nháo quanh
nó đều vô ích. Đó là lý do tại sao sự thật không tìm
thấy được trong mọi đền chùa, nhà thờ hay thánh đường,
dù chúng đẹp đẽ đến chừng nào chăng nữa. Vẻ đẹp của
sự thật và vẻ đẹp của đá là hai sự việc hoàn toàn
khác biệt. Một cái mở cánh cửa vào vô hạn và cái khác
lại dẫn đến sự giam hãm con người; một cái đến tự
do còn cái kia đến nhà tù của tư tưởng. Chủ nghĩa lãng
mạn và đa cảm phủ nhận tinh túy của tôn giáo, và nó cũng
không là trò đùa của trí năng. Hiểu biết trong lãnh vực
của hành động cần thiết để vận hành hiệu quả và khách
quan, nhưng hiểu biết không là phương tiện của sự thay đổi
con người; hiểu biết là cấu trúc của tư tưởng và tư
tưởng là sự lặp lại nhàm chán của cái đã được biết,
dù được sửa đổi và mở rộng như thế nào chăng nữa.
Không có tự do qua những phương cách của tư tưởng, cái
đã được biết.
Con
rắn dài nằm rất yên lặng dọc theo cái bờ khô của ruộng
lúa, xanh rì và sáng rực trong ánh ban mai. Có thể nó đang
nghỉ ngơi hay chờ đợi một con ếch vô ý nào đó. Thời
gian đó những con ếch đang được chuyển vận bằng tàu thủy
đến Châu Âu để ăn như một món đặc sản. Con rắn dài,
màu hơi vàng và rất yên lặng; nó giống màu đất khô, khó
nhìn thấy nhưng ánh sáng ban ngày ở trong đôi mắt đen lánh
của nó. Vật duy nhất đang chuyển động, loáng vào loáng
ra là cái lưỡi đen ngòm của nó. Đúng là nó không nhận
biết một người quan sát đang ở gần phía sau đầu của
nó. Chết chóc khắp mọi nơi sáng hôm đó. Bạn có thể nghe
thấy nó trong làng; tiếng khóc sụt sùi lớn giọng khi một
xác chết, bọc trong một miếng vải, đang được khiêng ra
ngoài; một con diều hâu đang chuyển động rất mau đâm bổ
xuống một con chim; một con thú nào đó đang bị giết; bạn
nghe rõ tiếng kêu thảm thiết của nó. Vì vậy nó tiếp diễn
ngày này sang ngày khác: chết chóc luôn luôn ở mọi nơi, đau
khổ cũng vậy.
Vẻ
đẹp của sự thật và những tinh túy của nó không ở trong
niềm tin và giáo điều; chúng không bao giờ hiện diện nơi
con người có thể tìm ra nó vì không có con đường dẫn đến
vẻ đẹp của nó; nó không là một cái đích đã định vị,
một chỗ nương tựa để ẩn náu. Nó có nhạy cảm riêng
và tình yêu của nó không thể được đo lường và bạn cũng
không thể giữ nó, trải nghiệm nó. Nó không có giá trị
mua bán để được sử dụng hay vất đi. Nó ở đó khi cái
trí và quả tim trống không những sự việc của tư tưởng.
Vị thầy tu và người nghèo khổ không gần được nó, cả
kẻ giàu có cũng vậy; người trí thức lẫn kẻ tài năng
không thể tiếp xúc được nó. Hãy xa khỏi thế giới này
và ngay lúc này thủy chung cùng nó.
Buổi
sáng đó những con vẹt đang kêu rít lên và vẫy cánh quanh
cây me; chúng bắt đầu hơi sớm hoạt động không ngưng nghỉ
của chúng, vụt đến rồi lại vụt đi. Chúng là những vệt
di động màu xanh sáng bóng với những cái mỏ cong màu đỏ
và cứng cáp. Dường như không bao giờ chúng bay thẳng nhưng
luôn luôn có hình chữ chi ngoằn ngoèo, kêu lanh lảnh khi bay.
Thỉnh thoảng chúng thường đến đậu trên bức tường chắn
của mái hiên; lúc đó bạn có thể nhìn ngắm chúng, nhưng
không lâu lắm; chúng sẽ lại vụt đi theo đường bay huyên
náo và điên dại của chúng. Kẻ thù duy nhất của chúng có
vẻ là con người. Anh ấy nhốt chúng trong một cái lồng.
28-9-1973
Con
chó đen to vừa giết chết một con dê; nó đã bị trừng phạt
nghiêm khắc và cột lại và lúc này nó đang sủa và than van
dai dẳng. Ngôi nhà có một bức tường cao quanh nó nhưng bằng
cách nào đó con dê đã lang thang vào được và con chó rượt
theo rồi giết nó. Người chủ của ngôi nhà đã xin lỗi và
bồi thường bằng bạc. Nó là một ngôi nhà lớn có cây cối
chung quanh và bãi cỏ không bao giờ xanh tươi hoàn toàn dù
được tưới nước nhiều bao nhiêu chăng nữa. Mặt trời
tỏa sức nóng kinh khiếp đến độ những bông hoa và bụi
cây phải được tưới nước hai lần một ngày; đất đai
cằn cỗi và sức nóng của ban ngày gần như làm héo hắt
màu xanh tươi của cây cỏ. Nhưng những cây đã lớn cho những
bóng mát dễ chịu và bạn có thể ngồi đó vào sáng sớm
khi mặt trời vẫn còn ở sau cây cối. Đó là một nơi tuyệt
vời nếu bạn muốn ngồi yên lặng và buông bỏ cái tôi trong
thiền định, nhưng lại không là nơi dành cho bạn mơ mộng
viễn vông hay lạc vào một ảo tưởng gây thỏa mãn nào đó.
Ở đó dưới những bóng râm kia, nó quá trang nghiêm, quá khẩn
thiết, bởi vì toàn khu này được dâng tặng cho loại suy
tư tĩnh lặng đó. Bạn có thể buông thả trong những tưởng
tượng thân thuộc của bạn nhưng trong chốc lát bạn sẽ
phát hiện rằng nơi này không mời mọc những hình ảnh của
tư tưởng.
Ông
ấy đang ngồi có một miếng vải phủ trên đầu, nước mắt
tuôn trào; vợ ông ấy vừa qua đời. Ông ấy không muốn sụt
sùi trước mặt con cái; chúng cũng đang khóc, dù không hoàn
toàn hiểu được chuyện gì đã xảy ra. Người mẹ của bọn
trẻ đã không khỏe từ lâu và mới đây bệnh đã trở nặng;
người cha ngồi cạnh bên giường bệnh của bà ấy. Có vẻ
ông ấy không bao giờ đi ra ngoài và vào một ngày, sau một
vài nghi lễ, người mẹ được khiêng đi. Ngôi nhà trở nên
trống rỗng lạ lùng, không còn hương thơm mà người mẹ
đã truyền vào nó, và nó sẽ không bao giờ lại như cũ vì
bây giờ đã có nỗi đau khổ trong ngôi nhà rồi. Người cha
biết việc đó; bọn trẻ đã mất đi mãi mãi một người
nào đó nhưng đến lúc này chúng vẫn chưa biết được ý
nghĩa của đau khổ.
Nó
luôn luôn ở đó, bạn không thể hoàn toàn quên nó, bạn không
thể che đậy nó qua một hình thức giải trí nào đó, tôn
giáo hay một cách khác. Bạn có lẽ chạy trốn nó nhưng nó
sẽ ở đó để gặp bạn lại. Bạn có thể làm mất mình
trong một tôn sùng, một lời kinh cầu nguyện nào đó hoặc
trong một niềm tin an ủi nào đó nhưng nó sẽ xuất hiện
lại, không cần nỗ lực và mời mọc. Sự nở hoa của đau
khổ là trạng thái cay đắng, bi quan hoặc thái độ cư xử
bất thường nào đó. Bạn có lẽ hung hăng, tàn bạo và xấu
tính trong hành vi ứng xử của bạn nhưng đau khổ có mặt
ngay chỗ bạn. Bạn có lẽ có quyền hành, chức vụ và những
thú vui do tiền bạc nhưng nó sẽ ở lại đó trong tâm hồn
bạn, đang chờ đợi và sẵn sàng. Dù bạn có làm gì chăng
nữa bạn không thể tẩu thoát nó. Cái tình yêu mà bạn có
chấm dứt trong đau khổ; đau khổ là thời gian, đau khổ là
tư tưởng.
Cái
cây bị chặt xuống và bạn nhỏ một giọt nước mắt; một
con thú bị giết cho bạn thưởng thức; quả đất này đang
bị hủy diệt vì sự vui thú của bạn; bạn được giáo dục
để giết chóc, để tiêu diệt, con người chống lại con
người. Công nghệ và máy móc mới đang gánh vác công việc
cực nhọc của con người nhưng có lẽ bạn không kết thúc
được đau khổ qua những sự việc mà tư tưởng gom tụ vào
cùng nhau. Tình yêu không là vui thú.
Bà
ấy đến đầy tuyệt vọng trong nỗi đau khổ của bà ấy
; bà ấy kể lể, tuôn ra mọi sự việc mà bà ấy đã trải
qua, chết chóc, sự ngu dốt của con cái, chính trị của chúng,
những vụ ly dị của chúng, những thất bại, cay đắng của
chúng và sự vô ích hoàn toàn của cuộc sống không có ý
nghĩa. Bà ấy không còn trẻ nữa; trong thời thanh nữ bà ấy
đã tận hưởng đầy đủ, đã trải qua sự thích thú ngắn
ngủi trong chính trị, một cái bằng môn kinh tế và trong chừng
mực nào đó một loại cuộc sống mà hầu hết mọi người
đều theo đuổi. Chồng bà âý vừa mới chết và mọi đau
khổ có vẻ ập xuống bà ấy. Bà ấy trở nên yên lặng khi
chúng tôi nói chuyện.
Bất
kỳ chuyển động nào của tư tưởng là khoét sâu vào đau
khổ. Tư tưởng với những ký ức của nó, với những
hình ảnh vui thú và đau thương của nó, với cô độc và
nước mắt của nó, sự thương xót bản thân và tiếc nuối
của nó, là nền tảng của đau khổ. Hãy lắng nghe điều
gì đang được nói. Chỉ lắng nghe – không phải lắng nghe
những phản hồi của quá khứ, sự chế ngự đau khổ hay
làm thế nào chạy trốn sự hành hạ của nó – nhưng hãy
lắng nghe bằng quả tim của bạn, bằng toàn thân tâm của
bạn đến điều gì đang được nói lúc này. Lệ thuộc và
quyến luyến của bạn đã chuẩn bị sẵn sàng mảnh đất
trồng trọt cho đau khổ của bạn. Chểnh mảng học hỏi về
bản thân của bạn và vẻ đẹp nó mang lại, đã tạo ra thực
phẩm nuôi dưỡng đau khổ của bạn; mọi hoạt động tự
cho mình là trung tâm của bạn đã dẫn bạn đến đau khổ
này. Chỉ cần lắng nghe điều gì đang được nói: hãy ở
lại cùng nó, đừng nghĩ lan man ra khỏi nó. Bất kỳ chuyển
động nào của tư tưởng là củng cố sức sống của đau
khổ. Tư tưởng không là tình yêu. Tình yêu không có đau khổ.
29-9-1973
Những
cơn mưa gần chấm dứt và đường chân trời đang trôi chảy
những đám mây cuồn cuộn màu trắng và vàng rực; chúng đang
vươn lên đến những bầu trời có màu xanh lá cây và xanh
da trời. Tất cả những chiếc lá của mọi bụi cây đều
được tắm rửa sạch sẽ và chúng đang lấp lánh trong ánh
mặt trời ban mai. Một buổi sáng của niềm vui thú, quả đất
đang reo hò và dường như có phước lành trong không gian. Trong
căn phòng đó trên cao bạn trông thấy biển xanh, con sông chảy
vào nó, những cây cọ dừa và những cây xoài. Bạn nín thở
bởi sự kỳ diệu của quả đất và hình thể mênh mông của
những đám mây. Vẫn còn sớm, yên tĩnh và ồn ào của ban
ngày chưa bắt đầu; băng qua chiếc cầu hầu như không có
nhiều giao thông, ngoại trừ một hàng dài xe bò, chất đầy
cỏ khô. Nhiều năm tới đây những chiếc xe buýt sẽ đến
và đem theo cùng nó ô nhiễm và hoạt động hối hả. Một
buổi sáng đẹp, đầy tiếng ca hát và ơn lành.
Hai
anh em được đưa bằng xe hơi đến một ngôi làng gần bên
để thăm người cha họ đã không gặp gỡ gần mười lăm
năm hay hơn nữa. Họ phải đi bộ một lúc trên một con đường
không được chăm sóc cẩn thận. Họ đến một cái bể chìm,
nơi trữ nước; bốn bên đều có những bậc thềm bằng đá
dẫn xuống bể nước trong. Ở một phía của cái bể có một
ngôi đền nhỏ với một cái tháp hình vuông nhỏ, khá hẹp
ở đỉnh; có nhiều bức tượng đá hình ảnh khác nhau xếp
quanh nó. Trên hàng hiên của ngôi đền, nhìn xuống một cái
ao lớn, có vài người, gần như bất động, giống những
hình tượng kia trên tháp, chìm sâu trong thiền định. Đi xa
xa khỏi cái bể chìm, ngay sau vài ngôi nhà khác, là ngôi nhà
nơi người cha sống. Người cha đi ra khi hai anh em đến gần
và họ chào hỏi ông ấy bằng cách nằm rạp xuống đất,
đầu chạm bàn chân của ông ấy. Họ nhút nhát và chờ đợi
người cha nói, vì đó là phong tục. Trước khi ông ấy nói
bất kỳ lời nào ông ấy đi vào bên trong để rửa chân,
vì hai cậu con đã chạm vào chúng. Ông ấy là một chức sắc
cao nhất của Ấn độ giáo chính thống, không ai có thể chạm
vào ông ấy ngoại trừ một vị chức sắc khác, và hai cậu
trai của ông ấy đã bị dơ bẩn do bởi dính líu đến những
người không thuộc Ấn độ giáo và đồng thời đã ăn thực
phẩm nấu nướng bởi những người không thuộc Ấn độ
giáo. Vì thế ông ấy rửa chân xong và ngồi xuống trên nền
nhà, không quá gần hai cậu con bị vấy bẩn. Họ nói chuyện
một lúc lâu và đến giờ ăn nên thực phẩm được mang đến.
Ông ấy bảo hai người con đi ra vì không thể ăn chung với
chúng, chúng không còn là những người Ấn độ giáo nữa.
Ông ấy đúng là đã có lòng thương yêu chúng, vì rốt cuộc
chúng cũng là con trai của ông ấy và đã không gặp mặt trong
nhiều năm. Nếu người mẹ còn sống bà ấy có lẽ sẽ cho
bọn chúng thức ăn nhưng chắc chắn bà ấy sẽ không ngồi
ăn cùng bọn chúng. Họ phải có lòng thương yêu con cái sâu
đậm nhưng giáo lý của tôn giáo và truyền thống cấm đoán
mọi tiếp xúc vật chất với chúng. Truyền thống rất mạnh
mẽ, mãnh liệt hơn cả tình yêu.
Truyền
thống của chiến tranh mạnh mẽ hơn tình yêu; truyền thống
của giết chóc để có lương thực và giết chóc những con
người tạm gọi là kẻ thù khước từ sự dịu dàng và lòng
thương yêu con người; truyền thống của lao động nhiều
tiếng đồng hồ nuôi dưỡng sự tàn nhẫn của tánh hiệu
quả; truyền thống của hôn nhân chẳng mấy chốc trở thành
nhà tù; những truyền thống của người giàu có và người
nghèo nàn cách ly họ; mỗi nghề nghiệp có truyền thống riêng
của nó, một nhóm người riêng nuôi dưỡng đố kỵ và thù
địch. Những nghi lễ và nghi thức truyền thống trong những
nơi thờ phụng, khắp thế giới, đã tách rời con người
khỏi con người và những từ ngữ cùng cử chỉ không còn
ý nghĩa nào cả. Một ngàn ngày hôm qua, dù phong phú và đẹp
đẽ thế nào chăng nữa, khước từ tình yêu.
Bạn
đi qua một chiếc cầu ọp ẹp sang bờ bên kia của một con
suối hẹp có bùn nhập vào con sông lớn; bạn đến một ngôi
làng nhỏ có những viên gạch bằng bùn phơi nắng. Có quá
nhiều trẻ em, đang la hét và nô đùa; những người lớn tuổi
đang ở ngoài ruộng hay câu cá, hay đang làm việc trong thị
trấn gần bên. Trong một căn buồng nhỏ tối tăm một khoảng
hở trong bức tường là cửa sổ; không một con ruồi nào
chui vào chỗ tối tăm này được. Rất mát mẻ trong đó. Trong
khoảng không gian nhỏ xíu đó là một người dệt vải cùng
một khung dệt lớn; ông ấy không biết đọc nhưng được
giáo dục theo cách riêng, lễ phép và hoàn toàn mê mải trong
công việc lao động. Ông ấy dệt ra những tấm vải tinh xảo
màu vàng và màu bạc trong những mẫu mã đẹp. Trong mọi màu
vải và lụa ông ấy có thể dệt thành những mẫu truyền
thống, tinh tế nhất và đẹp đẽ nhất. Ông ấy được sinh
ra để thực hiện cái truyền thống đó; ông ấy nhỏ người,
nhã nhặn và háo hức biểu lộ cái tài năng tuyệt vời của
ông. Bạn nhìn ngắm ông ấy, khi từ những sợi chỉ bằng
lụa ông ấy dệt thành loại vải cầu kỳ nhất, bằng kinh
ngạc và thương yêu trong tâm hồn bạn. Có một mảnh vải
dệt của vẻ đẹp vô biên, được sinh ra từ truyền thống.
30-9-1973
Một
con rắn dài có màu hơi vàng đang băng qua đường dưới một
cây bồ đề. Ông ta đã dạo bộ rất lâu và đang quay trở
lại thì bỗng nhiên thấy con rắn. Ông ta theo nó, khá gần,
thẳng lên một gò đất; nó nhìn chăm chú vào từng cái lỗ;
nó hoàn toàn không thấy ông ta, mặc dù ông ta gần như ở
ngay trên nó. Nó khá mập mạp; khoảng giữa chiều dài của
nó phình to ra. Dân làng trên đường về nhà ngừng nói chuyện
và nhìn; một người trong bọn họ bảo ông ta rằng nó là
một con rắn hổ mang và ông ta nên cẩn thận. Con rắn hổ
mang biến mất vào một cái lỗ và ông ta tiếp tục chuyến
đi bộ. Dự định trông thấy lại con rắn tại nơi cũ, ông
ta quay trở lại ngày hôm sau. Không có con rắn nào ở đó
nhưng dân làng đã đặt một cái tô nông đựng sữa, vài
bông cúc vạn thọ và một cục đá to có ít tro trên nó cùng
vài bông hoa khác. Nơi đó đã trở thành thiêng liêng và mỗi
ngày sẽ có những bông hoa tươi; dân làng khắp vùng đã biết
rằng nơi đó đã trở thành thiêng liêng. Ông ta trở lại
nơi đó vài tháng sau; có sữa tươi, hoa tươi và cục đá
mới được trang trí. Và cây bồ đề già thêm một chút tuổi.
Ngôi
đền trông ra biển Địa Trung Hải có màu xanh da trời; nó
điêu tàn và chỉ còn những cái cột bằng đá cẩm thạch.
Trong chiến tranh nó đã bị tàn phá nhưng nó vẫn còn là một
nơi tôn nghiêm. Vào một buổi chiều, khi có ánh mặt trời
vàng rực trên đá cẩm thạch, bạn cảm thấy một bầu không
khí thiêng liêng; bạn chỉ có một mình, chung quanh không một
người khách thăm viếng và sự huyên thuyên không lúc nào
ngừng nghỉ của họ. Những cái cột đã biến thành màu vàng
ròng và biển xa xa phía dưới có màu xanh cực mạnh. Bức
tượng của vị nữ thần ở đó, được bảo dưỡng và khóa
lại; bạn chỉ có thể trông thấy nữ thần vào những tiếng
đồng hồ nào đó và vị thần đang mất đi vẻ đẹp thiêng
liêng. Biển xanh còn đó.
Đó
là ngôi nhà đẹp ở vùng quê với một bãi cỏ đã được
cán bằng, cắt và nhổ cỏ dại nhiều lần trong năm. Toàn
khu này được chăm sóc cẩn thận, phồn thịnh và vui tươi;
đằng sau ngôi nhà là một mảnh vườn nhỏ trồng rau; một
nơi dễ thương với một con suối êm ả chảy bên cạnh, hiếm
khi nào tạo ra một âm thanh. Cửa mở ra và nó bị chặn lại
bởi một bức tượng Phật, bị đá vào nơi đó. Người chủ
nhà hoàn toàn không ý thức về việc gì ông ấy đang làm;
đối với ông ấy nó là một đồ vật dùng để chặn cửa.
Bạn tự hỏi không hiểu ông ấy có làm như thế với
bức tượng mà ông ấy sùng kính, vì ông ấy là một người
Thiên Chúa Giáo. Bạn phủ nhận những sự vật thiêng liêng
của người khác nhưng bạn lại giữ gìn những thiêng liêng
riêng của bạn; những niềm tin của người khác là mê tín
trong khi niềm tin riêng của bạn lại hợp lý và thực sự.
Cái gì là thiêng liêng?
Ông
ấy đã lượm được nó, ông ấy nói, trên một bãi biển;
nó là một miếng gỗ có hình dạng của một cái đầu người
được rửa sạch sẽ bởi biển cả. Nó được làm bằng
gỗ cứng, mài thành hình thể bởi những dòng nước của
đại dương, tẩy sạch qua nhiều mùa. Ông ấy đã mang nó
về nhà và đặt nó trên cái kệ ở lò sưởi; ông ấy ngắm
nghía nó liên tục và khâm phục việc gì ông ấy đã làm.
Vào một ngày nào đó, ông ấy đặt vài bông hoa quanh nó và
sau đó công việc được xảy ra hằng ngày; ông ấy cảm thấy
bứt rứt nếu không có hoa tươi mỗi ngày và dần dần miếng
gỗ có hình thể đó trở nên rất quan trọng trong cuộc đời
ông ấy. Ông ấy sẽ không cho phép bất cứ người nào đụng
vào nó ngoại trừ chính ông ấy; họ có thể làm ô uế nó;
ông ấy rửa hai tay sạch sẽ trước khi sờ chạm nó. Nó đã
trở thành thần thánh, thiêng liêng, và một mình ông ấy là
vị giáo sĩ cao cấp của nó; ông ấy tượng trưng cho
nó; nó bảo cho ông ấy về những sự việc ông ấy một mình
không bao giờ có thể biết được. Cuộc sống của ông ấy
ngập tràn trong nó và ông ấy nói, ông ấy hạnh phúc không
kể xiết.
Cái
gì là thiêng liêng? Không phải những sự vật được tạo
tác bởi cái trí hay bàn tay hay biển cả. Biểu tượng không
bao giờ là sự thật; từ ngữ cỏ không là cỏ của cánh
đồng; từ ngữ chúa không là chúa. Từ ngữ không bao giờ
chứa đựng tổng thể, dù sự miêu tả có tài tình như thế
nào chăng nữa. Từ ngữ thiêng liêng không có ý nghĩa gì khi
đứng một mình; nó chỉ trở thành thiêng liêng trong liên
hệ của nó với một sự việc gì đó, ảo tưởng hay sự
thật. Cái gì là sự thật không là những từ ngữ của cái
trí; thực tại, sự thật, không thể được tiếp cận bởi
tư tưởng. Khi có người trực nhận, sự thật không tồn
tại. Người suy nghĩ và suy nghĩ của anh ấy phải kết thúc
cho sự thật hiện hữu. Sau đó hiện hữu, là thiêng liêng
– cột đá cẩm thạch cổ xưa đó cùng mặt trời vàng rực
trên nó, con rắn kia và người dân làng. Nơi nào không có
tình yêu nơi đó không có thiêng liêng. Tình yêu là tổng thể
và trong nó không có phân chia.
02-10-1973
Ý
thức là những sự việc chứa đựng của nó; những sự việc
chứa đựng là ý thức. Tất cả mọi hành động đều phân
chia khi cái chứa đựng của ý thức bị vỡ vụn. Hoạt động
này nuôi dưỡng xung đột, bất mãn và rối loạn; sau đó
không tránh khỏi đau khổ.
Trên
không gian tại độ cao đó bạn có thể nhìn thấy những cánh
đồng xanh tươi, mỗi cánh đồng phân cách cánh đồng khác
theo hình thể, kích cỡ và màu sắc. Một con suối chảy xuống
để gặp biển cả, xa khỏi nó là núi non, phủ đầy tuyết.
Khắp quả đất này đều có những thị trấn, làng mạc lan
rộng và lớn; trên những quả đồi có những lâu đài, nhà
thờ và nhà cửa và vươn ra bên ngoài chúng là những sa mạc
mênh mông, có màu nâu, vàng và trắng. Sau đó lại có biển
xanh và nhiều đất đai thêm nữa cùng những cánh rừng dày
dặc. Toàn quả đất rất trù phú và tráng lệ.
Ông
ta đi bộ đến đó, hy vọng gặp một con cọp, và ông ta đã
gặp được. Dân làng đã đến và bảo với người chủ nhà
của ông ta rằng một con cọp đã giết chết một con bò con
đêm hôm trước và sẽ quay lại đêm đó để giết chóc thêm.
Họ có muốn xem nó không? Một cái bục sẽ được đan kết
trên một cái cây và từ đó người ta có thể trông thấy
kẻ giết chóc to lớn và họ cũng buộc một con dê vào cái
cây đó để chắc chắn rằng con cọp sẽ đến. Ông ta nói
rằng ông không thích xem thấy một con dê bị giết chỉ để
thỏa mãn sự thích thú của ông ta. Vì thế câu chuyện bị
gạt đi. Nhưng vào cuối buổi chiều đó, khi mặt trời ở
phía sau một quả đồi lượn tròn, người chủ nhà muốn
lái xe đi dạo, hy vọng rằng có lẽ họ sẽ bất ngờ gặp
được con cọp đã giết con bò. Khi họ lái xe được vài
dặm vào sâu trong rừng; trời đã tối rồi và nhờ vào những
ngọn đèn pha họ quay trở lại. Họ đã từ bỏ mọi hy vọng
trông thấy con cọp khi quay về. Nhưng ngay lúc họ quẹo một
khúc cua, nó kia rồi, đang ngồi chồm hỗm trên cặp mông ở
chính giữa đường, khổng lồ, có vằn, đôi mắt của nó
rực sáng do ánh đèn pha. Xe hơi ngừng lại và nó tiến về
phía họ gầm gừ và tiếng rống đó rung chuyển cả chiếc
xe hơi; nó to lớn kinh ngạc và cái đuôi dài cùng cái chóp
đuôi màu đen chuyển động chầm chậm từ bên này qua bên
kia. Nó đang bực tức. Cửa sổ xe mở và khi nó gầm gừ đi
qua, ông ta chìa bàn tay ra để vỗ vào con vật chúa tể của
rừng xanh này nhưng ông chủ nhà vội vã giật mạnh cánh tay
ông ta lại, sau đó giải thích rằng nó sẽ xé toác cánh tay
của ông ta ra. Nó là một con thú bệ vệ, đầy quyền uy và
sức mạnh.
Ở
phía dưới trên quả đất kia, có những kẻ độc tài chuyên
chế chối từ tự do cho con người, những nhà học thuyết
đang tạo hình thể cho cái trí của con người, các vị giáo
sĩ cùng những thế kỷ truyền thống và niềm tin của họ
biến con người thành nô lệ; các chính trị gia với những
hứa hẹn liên tục của họ đang mang lại đồi bại và phân
chia. Ở dưới đó con người đang vướng mắc vào xung đột
và đau khổ vô tận và vào những ánh sáng hào nhoáng của
vui thú. Tất cả sự việc đó hoàn toàn vô nghĩa – đau khổ,
lao động và những từ ngữ của các triết gia. Chết chóc
và bất hạnh và lao lực, con người chống lại con người.
Muôn
vẻ phức tạp này, những thay đổi được bổ sung trong khuôn
mẫu của vui thú và đau khổ, là cái chứa đựng của ý thức
con người, bị định hình và bị điều kiện bởi nền văn
hóa mà nó đã được nuôi dưỡng, cùng những áp lực kinh
tế và tôn giáo của nó. Tự do không ở trong những biên giới
của một ý thức như thế; sự việc gì được chấp nhận
như tự do thật ra lại là một nhà tù được xây dựng trong
một mức độ nào đó để có thể sống được nhờ vào
sự phát triển của công nghệ. Trong nhà tù này có những
chiến tranh, bị hủy diệt nhiều hơn bởi khoa học và lợi
lộc. Tự do không ở trong sự thay đổi những nhà tù, cũng
không ở trong sự thay đổi các vị thầy, cùng quyền lực
vô lý của họ. Quyền lực không mang lại minh mẫn của trật
tự. Trái lại nó nuôi dưỡng vô trật tự và từ mảnh đất
này tăng tưởng quyền lực. Tự do không ở trong những bộ
phận tách rời. Một cái trí không tách rời, một cái trí
tổng thể ở trong tự do. Nó không biết nó được tự do;
cái gì được biết ở trong lãnh địa của thời gian, quá
khứ chuyển qua hiện tại đến tương lai. Tất cả chuyển
động là thời gian và thời gian không là một yếu tố của
tự do. Sự tự do của chọn lựa phủ nhận tự do; chọn lựa
chỉ tồn tại nơi nào có rối loạn. Rõ ràng của trực nhận,
thấu triệt là tự do khỏi đau khổ của chọn lựa. Trật
tự tổng thể là ánh sáng của tự do. Trật tự này không
là đứa trẻ của tư tưởng vì tất cả hoạt động của
tư tưởng đều nuôi dưỡng sự phân chia. Tình yêu không là
một mảnh của tư tưởng, của vui thú. Trực nhận sự việc
này là thông minh. Tình yêu và thông minh không tách lìa và
từ sự việc này tuôn tràn hành động không nuôi dưỡng đau
khổ. Trật tự là nền tảng của nó.
03-10-1973
Khá
lạnh tại phi trường khi còn sớm như thế; mặt trời vừa
ló dạng. Mọi người đều mặc quần áo ấm và những người
khuân vác nghèo khổ đang run lập cập; có sự ồn ào thông
thường của một phi trường, tiếng gầm thét của những
chiếc máy bay phản lực, tiếng chuyện trò lớn, những lời
từ giã và máy bay cất cánh. Máy bay đông nghẹt khách du lịch,
người kinh doanh và những người khác đi đến thành phố
thiêng liêng, cùng dơ bẩn và đông đảo con người. Lúc này
dãy Hi Mã Lạp Sơn rộng lớn có màu hồng dưới ánh ban mai;
chúng tôi đang bay về hướng đông nam và trong hàng trăm dặm
những đỉnh núi mênh mông này dường như đang treo lơ lững
trong không gian cùng vẻ đẹp và uy nghi. Người hành khách
ở chỗ ngồi bên cạnh mải mê vào tờ nhật báo; có một
phụ nữ ở dãy bên kia đang tập trung vào chuỗi tràng hạt;
những du khách đang nói chuyện lớn tiếng và chụp ảnh lẫn
nhau hoặc những hòn núi ở xa; mọi người chìm trong những
công việc của họ và không còn thời gian quan sát sự kỳ
diệu của quả đất và con sông thiêng liêng khúc khuỷu của
nó cũng như vẻ đẹp tinh tế của những đỉnh núi hùng vĩ
kia đang trở thành màu hoa hồng.
Có
một người đàn ông ngồi phía xa của dãy ghế bên kia và
đang được kính trọng nhiều; ông ấy không còn trẻ, dường
như có nét mặt của một học giả, mau lẹ khi chuyển động
và trang phục sạch sẽ. Người ta tự hỏi không hiểu có
lúc nào ông ấy nhìn thấy được vẻ lộng lẫy thực sự
của những hòn núi kia. Lúc này ông ấy đứng dậy và tiến
về người hành khách ở ghế bên cạnh; ông ấy xin phép đổi
chỗ ngồi. Ông ấy ngồi xuống, tự giới thiệu và hỏi liệu
ông ấy có được phép tiếp chuyện với chúng tôi. Ông ấy
nói tiếng Anh hơi ngập ngừng, chọn từ ngữ cẩn thận vì
ông ấy không quen thuộc với ngôn ngữ này; ông ấy có giọng
nói dịu dàng, rõ ràng và gây dễ chịu trong dáng điệu. Ông
ấy mở đầu bằng cách nói rằng ông ấy rất may mắn khi
đang đi cùng chuyến máy bay và có được cuộc nói chuyện
này. “Dĩ nhiên tôi đã nghe nói về ông từ thời niên thiếu
và chỉ vào một ngày nào đó tôi đã nghe buổi nói chuyện
cuối cùng của ông, thiền định và người quan sát. Tôi là
một học giả, một chuyên gia theo Ấn độ giáo, thực hành
loại thiền định và kỷ luật riêng của tôi.”
Những
hòn núi đang thụt lùi xa hơn về phía đông và phía dưới
chúng tôi con sông đang tạo ra những khuôn mẫu thân thiện
và rộng.
“Ông
nói rằng người quan sát là vật được quan sát, người thiền
định là thiền định và chỉ có thiền định khi không còn
người quan sát. Tôi muốn hiểu rõ điều này. Đối với tôi
thiền định là sự kiểm soát tư tưởng, cố định cái trí
vào tuyệt đối.”
Người
kiểm soát là vật được kiểm soát, không phải vậy à? Người
suy nghĩ là những suy nghĩ của anh ấy; nếu không có những
từ ngữ, những hình ảnh, những tư tưởng, liệu còn người
suy nghĩ không? Người trải nghiệm là vật được trải nghiệm;
nếu không có vật được trải nghiệm sẽ không có người
trải nghiệm. Người kiểm soát tư tưởng được tạo ra từ
tư tưởng; anh ấy là một trong những bộ phận của tư tưởng,
gọi nó bằng bất kỳ cái gì bạn muốn; tác nhân bên ngoài
dù hoàn hảo đến chừng nào chăng nữa vẫn còn là một sản
phẩm của tư tưởng; hoạt động của tư tưởng luôn ở
bên ngoài và gây ra phân chia.
“Liệu
cuộc sống có thể luôn luôn được sống mà không có sự
kiểm soát hay không? Nó là bản thể của kỷ luật.”
Khi
người kiểm soát là vật được kiểm soát, được thấy
như một sự kiện tuyệt đối, như sự thật, lúc đó sẽ
xảy ra một loại năng lượng hoàn toàn khác hẳn mà thay đổi
cái gì là. Người kiểm soát không bao giờ có thể thay đổi
được cái gì là; anh ta có thể kiểm soát nó, chế ngự nó,
bổ sung nó hoặc chạy trốn nó nhưng không bao giờ có thể
vượt khỏi và trên nó. Cuộc sống có thể và phải được
sống không bị kiểm soát. Một cuộc sống bị kiểm soát
không bao giờ minh mẫn; nó nuôi dưỡng xung đột, rối loạn
và đau khổ vô tận.
“Đây
là một khái niệm hoàn toàn mới mẻ.”
Nếu
người ta được phép nói rõ ra, nó không là một trừu tượng,
một công thức. Chỉ có cái gì là. Đau khổ không là một
trừu tượng; người ta có thể rút ra một kết luận từ
nó, một khái niệm, một cấu trúc bằng từ ngữ nhưng nó
không là cái gì là, đau khổ. Những học thuyết không có
thực tại; chỉ có cái gì là. Sự việc này không bao giờ
có thể được chuyển đổi khi người quan sát tách rời anh
ta khỏi vật được quan sát.
“Đây
là trải nghiệm trực tiếp của ông phải không?”
Sẽ
hoàn toàn hão huyền và ngu xuẩn nếu nó chỉ là những cấu
trúc bằng từ ngữ của tư tưởng; nói về những sự việc
như thế sẽ là đạo đức giả.
“Tôi
đã muốn tìm được nơi ông thiền định là gì nhưng
bây giờ không còn thời gian nữa vì chúng ta sắp sửa phải
xuống máy bay.”
Có
những vòng hoa đón chào khi đến và bầu trời mùa đông xanh
mãnh liệt.
04-10-1973
Khi
còn là cậu bé, ông ta thường ngồi một mình dưới một
cái cây lớn gần một cái ao trồng hoa sen; chúng có màu hồng
và có một mùi thơm nồng nặc. Từ bóng mát của cái cây
lớn đó, ông ta thường nhìn ngắm những con rắn màu xanh
lá cây mảnh khảnh và những con tắc kè nhỏ xíu, ếch nhái
và những con rắn nước. Người em trai của ông ta, cùng những
người khác, sẽ đến đưa ông về nhà* . Dưới cái cây là
một nơi dễ chịu cùng con sông và cái hồ. Dường như có
thật nhiều không gian, và trong không gian này cái cây tạo
ra không gian riêng của nó. Mọi sự vật cần không gian. Tất
cả những con chim kia trên đường dây điện báo, đang đậu
với khoảng cách rất bằng nhau vào một buổi chiều yên tĩnh,
tạo không gian cho những bầu trời.
Hai
anh em thường ngồi cùng nhiều người khác trong một căn phòng
có những bức tranh; sẽ có một thời gian tụng kinh bằng tiếng Phạn và tiếp theo sự yên lặng hoàn toàn; đó
là giờ thiền định buổi tối. Cậu em trai sẽ cuộn tròn
thân thể chìm vào giấc ngủ và chỉ thức giấc khi những
người khác đứng dậy ra về. Căn phòng quá rộng lớn và
trong khoảng không gian của những bức tường là những tranh
ảnh, những bức tượng của sự thiêng liêng. Trong khoảng
không gian tù túng chật chội của một ngôi đền hay nhà thờ,
con người đã tạo hình dạng cho chuyển động bao la của
không gian. Nó giống như thế ở khắp mọi nơi; trong một
thánh đường của đạo Hồi không gian được nhốt trong những
hàng chữ duyên dáng của từ ngữ. Tình yêu cần không gian
bao la.
* Krishnamurti đang diễn tả thời niên thiếu của ông.
Ở
cái hồ đó thường có những con rắn và thỉnh thoảng những
con người; nó có những bậc đá dẫn xuống nước nơi hoa
sen mọc. Không gian mà tư tưởng tạo ra đo lường được
và thế là bị giới hạn; những nền văn hóa và những tôn
giáo là sản phẩm của nó. Nhưng cái trí bị nhét đầy tư
tưởng và bị tạo ra bởi tư tưởng; ý thức của nó là
cấu trúc của tư tưởng, chẳng có bao nhiêu không gian trong
nó. Nhưng không gian này là chuyển động của thời gian, từ
đây đến đó, từ trung tâm của nó hướng đến những ranh
giới phía ngoài của ý thức của nó , chật chội hoặc lan
rộng. Không gian mà cái trung tâm tự chiếm hữu cho chính nó
là nhà tù riêng của nó. Những liên hệ của nó đều từ
không gian chật chội này nhưng phải có không gian để sống;
không gian của cái trí khước từ đang sống. Sống trong những
giới hạn chật hẹp của trung tâm là xung đột, sầu muộn
và khổ sở và đó không là sống.
Không
gian, khoảng cách giữa bạn và cái cây, là từ ngữ, hiểu
biết mà là thời gian. Thời gian là người quan sát mà tạo
ra khoảng cách giữa chính anh ấy và cây cối, giữa chính
anh ấy và cái gì là. Nếu không có người quan sát, khoảng
cách kết thúc. Gắn kết với cây cối, với một sự vật
khác hay với một công thức, là hành động của tư tưởng
trong ham muốn có được sự bảo vệ, sự an toàn của nó.
Khoảng cách là từ một điểm này đến một điểm khác và
muốn đến được điểm khác thời gian là cần thiết; khoảng
cách chỉ hiện hữu nơi nào có phương hướng, bên trong hay
bên ngoài. Người quan sát tạo ra một tách rời, một khoảng
cách giữa chính anh ấy và cái gì là; từ sự việc này sinh
ra xung đột và đau khổ. Thay đổi cái gì là chỉ xảy ra
khi không có tách rời; không thời gian, giữa người thấy
và vật được thấy. Tình yêu không có khoảng cách.
Người
em đã chết và không có chuyển động trong bất kỳ phương
hướng nào rời khỏi sự đau khổ. Không chuyển động này
là kết thúc của thời gian. Con sông bắt đầu ngay giữa những
quả đồi và những cái bóng xanh rì và bằng một tiếng gầm
rống nó đi vào biển cả và những đường chân trời vô
tận. Con người sống trong những cái hộp với những cái
ngăn kéo; quá nhiều hộp và không có không gian; họ hung bạo,
tàn ác, hiếu chiến và phá hoại; họ tách rời và hủy diệt
lẫn nhau. Con sông là quả đất và quả đất là con sông;
mỗi sự vật không thể tồn tại nếu không có cái kia.
Không
có những kết thúc cho những từ ngữ nhưng có sự truyền
đạt bằng từ ngữ hoặc không bằng từ ngữ. Nghe từ ngữ
là một việc và nghe không từ ngữ là một việc khác; một
cái thì không liên quan, giả tạo, đang dẫn đến không hành
động; cái còn lại là hành động không phân chia, nở hoa
của tốt lành. Từ ngữ đã trang trí những bức tường đẹp
đẽ nhưng không có không gian. Hồi tưởng, tưởng tượng,
là sự đau khổ của vui thú, và tình yêu không là vui thú.
Con
rắn lục mảnh khảnh và dài ở đó buổi sáng hôm đó; nó
rất khó phân biệt và gần như lẫn trong những lá cây xanh;
nó thường ở đó, bất động, chờ đợi và quan sát. Cái
đầu to của con tắc kè đang lộ ra; nó nằm dọc theo một
nhánh cây; nó thay đổi màu sắc khá thường xuyên.
06-10-1973
Có
một cái cây đơn chiếc trong một cánh đồng xanh tươi rộng
nguyên một mẫu đất; nó đã già cỗi và được kính trọng
bởi tất cả những cây còn lại trên quả đồi. Trong cô
đơn nó thống trị con suối ồn ào, những quả đồi và ngôi
nhà tranh bên kia chiếc cầu bằng gỗ. Bạn ngưỡng mộ khi
đi ngang qua nó nhưng khi quay trở lại bạn ngắm nó thong thả
nhiều hơn; thân cây rất lớn, gắn chặt sâu vào quả đất,
thành khối cứng và không thể hủy diệt; những cành cây
dài, có màu sẫm và cong queo; nó có những cái bóng rất đậm.
Khi chiều tối nó thu rút lại, không thể tiếp cận nhưng
trong suốt những tiếng đồng hồ có ánh sáng ban ngày nó
cởi mở và nghênh đón. Nó còn nguyên vẹn, chưa bị chạm
đến bởi một cái rìu hay lưỡi cưa. Và một ngày có nắng
bạn ngồi dưới nó, bạn cảm được tuổi tác đáng kính
của nó, và vì bạn ở một mình cùng nó bạn ý thức được
chiều sâu và vẻ đẹp của sự sống.
Người
dân làng già nua mệt mỏi đi ngang qua bạn, khi bạn đang ngồi
trên một cây cầu nhìn ngắm hoàng hôn; ông ấy gần như mù
lòa, bước đi khập khiễng, mang một bó trên một tay và tay
kia một cái gậy. Đó là một trong những buổi chiều khi những
màu sắc của hoàng hôn ở trên mọi tảng đá, cây cối và
bụi nhỏ; cỏ và những cánh đồng dường như có ánh sáng
riêng bên trong của nó. Mặt trời đang lặn sau một quả đồi
tròn trịa và ở giữa những màu sắc phung phí này có sự
khai sinh của vì sao hôm. Người dân làng ngừng lại trước
bạn, nhìn những màu sắc kinh ngạc kia và bạn. Hai người
nhìn lẫn nhau không nói một lời và ông ấy chầm chậm lê
bước đi. Trong chuyển tải đó có thương yêu , trìu mến
và kính trọng, không phải là sự kính trọng ngu xuẩn nhưng
là sự kính trọng của những con người tôn giáo. Tại ngay
tích tắc đó tất cả thời gian và tư tưởng đều kết thúc.
Bạn và ông ấy hoàn toàn là những người tôn giáo, không
bị làm đồi bại bởi niềm tin, hình tượng, bởi từ ngữ
và nghèo khổ. Hai người thường qua mặt nhau trên con đường
đó giữa những quả đồi đá và mỗi một lần, khi các bạn
nhìn lẫn nhau, có hân hoan của thấu triệt tổng thể.
Ông
ấy đang tiến đến gần, cùng người vợ, từ ngôi đền
bên kia đường. Cả hai đều im lặng, bị khuấy động sâu
lắng bởi những câu kinh và lòng thành kính. Bạn tình cờ
đang đi sau họ và bạn bắt được cảm giác tôn kính của
họ, sức mạnh kiên định của họ để theo đuổi cuộc sống
tôn giáo. Nhưng điều đó chẳng mấy chốc sẽ biến mất
khi họ bị cuốn vào trách nhiệm với con cái của họ, khi
chúng đang chạy ùa về phía họ. Ông ấy có một loại nghề
nghiệp nào đó, có thể có vị thế thanh danh, vì ông ấy
có một ngôi nhà rộng lớn. Sức nặng của tồn tại sẽ
dìm chết ông ấy và dẫu rằng ông ấy thường xuyên đi đến
ngôi đền, cuộc chiến đấu gian khổ sẽ tiếp tục.
Từ
ngữ không là sự việc; hình ảnh, biểu tượng không là sự
thật. Thực tại, sự thật, không là một từ ngữ. Khi diễn
đạt nó bằng từ ngữ là đã xóa sạch nó và ảo tưởng
thế chỗ của nó. Trí năng có lẽ phủ nhận toàn cấu trúc
của học thuyết, niềm tin và tất cả những cái bẫy giăng
và quyền lực theo cùng chúng, nhưng lý luận có thể biện
minh cho bất kỳ niềm tin, bất kỳ ý tưởng nào. Lý luận
là trật tự của tư tưởng và tư tưởng là sự phản hồi
của cái bên ngoài. Vì nó là cái bên ngoài, tư tưởng sắp
xếp cái bên trong. Không người nào có thể sống được chỉ
với cái bên ngoài, và cái bên trong trở thành một cần thiết.
Phân chia này là nền tảng nơi cuộc chiến đấu gian khổ
giữa “cái tôi” và “cái không tôi” xảy ra. Cái
bên ngoài là vị chúa của những tôn giáo và những học thuyết;
cái bên trong cố gắng tuân theo những hình ảnh kia và thế
là xung đột xảy ra sau đó.
Cũng
không có cái bên ngoài lẫn cái bên trong nhưng chỉ có tổng
thể. Người trải nghiệm là vật được trải nghiệm. Phân
chia là không minh mẫn. Tổng thể này không chỉ là một từ
ngữ; nó hiện hữu khi sự phân chia như bên ngoài và bên trong
hoàn toàn kết thúc. Người suy nghĩ là vật được suy nghĩ.
Bỗng
nhiên, khi bạn đang dạo bộ, không một tư tưởng nào nhưng
chỉ đang quan sát không có người quan sát, bạn tự nhiên
ý thức được một thiêng liêng mà tư tưởng không bao giờ
có thể tưởng tượng ra. Bạn ngừng lại, bạn quan sát cây
cối, chim chóc và cái người đi ngang qua; nó không là một
ảo tưởng hay một sự việc gì đó mà cái trí tự lừa dối
chính nó. Nó ở đó trong đôi mắt của bạn, trong toàn thân
tâm của bạn. Màu sắc của con bướm là con bướm đó.
Những
màu sắc mặt trời lưu lại đang phai dần, và trước khi trời
tối đen mặt trăng non thẹn thùng ló dạng để rồi biến
mất sau quả đồi.
07-10-1973
Một
trong những cơn mưa núi kéo dài ba hay bốn ngày, đem theo cùng
nó thời tiết mát mẻ hơn. Quả đất bị ướt sủng và ảm
đạm và mọi con đường núi đều trơn trượt; những dòng
suối nhỏ đang chảy xuống những sườn dốc đứng và công
việc lao động trong những cánh đồng ở sườn núi đã ngừng.
Cây cối và những đồn điền trà âu sầu vì ẩm ướt; đã
không có mặt trời trên một tuần lễ và thời tiết trở
nên giá lạnh. Những hòn núi nằm hướng về phía bắc, với
những đỉnh núi khổng lồ có tuyết phủ. Những lá cờ quanh
các đền thờ thấm đầy nước mưa; chúng đã mất đi niềm
vui, những màu sắc sặc sỡ phất phơ trong làn gió nhẹ của
chúng. Có sấm sét và âm thanh lan truyền từ thung lũng này
sang thung lũng khác; một lớp sương mù dày dặc che giấu những
tia chớp sắc nét.
Sáng
hôm sau có bầu trời dịu, trong xanh, và những đỉnh núi to
lớn, bất động và không thời gian, sáng rực lên bởi ánh
mặt trời ban mai. Một thung lũng sâu chạy xuống giữa ngôi
làng và những hòn núi cao; nó phủ đầy sương mù màu xanh
da trời đậm. Thẳng về phía trước mặt, vút cao lên bầu
trời trong xanh là đỉnh núi cao nhất thứ hai của dãy Hi Mã
Lạp Sơn. Bạn hầu như có thể chạm vào nó nhưng nó cách
xa nhiều dặm; bạn quên bặt khoảng cách vì nó ở đó, trong
tất cả uy nghi của nó, hoàn toàn tinh khiết và không đo lường
được. Muộn hơn vào buổi sáng nó đã đi rồi; bị che khuất
trong những đám mây sẫm màu từ thung lũng. Chỉ vào buổi
sáng sớm nó mới lộ dạng và biến mất vài tiếng đồng
hồ sau. Chẳng thắc mắc tại sao những người cổ xưa hướng
về thần thánh của họ trong những hòn núi này, trong sấm
sét và trong những đám mây. Thần thánh của cuộc đời họ
ở trong phước lành nằm che giấu nơi những lớp tuyết không
thể đến gần được này.
Môn
đệ của ông ấy đến mời bạn viếng thăm vị đạo sư
của họ; bạn lịch sự từ chối nhưng họ đến liên tục,
hy vọng rằng bạn sẽ thay đổi quyết định và chấp thuận
lời mời của họ. Quá mệt mỏi bởi sự kèo nài của họ,
vì vậy có quyết định rằng vị đạo sư của họ sẽ đến
cùng một ít người trong số những môn đệ đã tuyển chọn
của ông ấy.
Đó
là một con đường nhỏ ồn ào; đám trẻ chơi cricket ở đó;
chúng có một cái gậy và hai cọc gôn là một vài viên gạch
lượm được ngẫu nhiên. Cùng những tiếng la hét và tiếng
cười chúng chơi vui vẻ thỏa thích, chỉ ngừng lại cho một
chiếc xe hơi chạy qua khi tài xế tôn trọng sự vui đùa của
chúng. Chúng thường chơi ngày này qua ngày khác và sáng hôm
đó chúng náo động lạ lùng khi vị đạo sư đến, tay cầm
một cây gậy nhỏ, được đánh bóng láng.
Nhiều
người chúng tôi đang ngồi trên miếng thảm mỏng trên nền
nhà khi ông ấy đi vào và chúng tôi đứng dậy nhường cho
ông ấy miếng thảm. Ông ấy ngồi bắt chân chéo nhau, đặt
cây gậy phía trước mặt; miếng thảm mỏng đó dường như
đã cho ông ấy một vị trí quyền lực. Ông ấy đã tìm ra
sự thật, đã trải nghiệm nó và vì thế ông ấy, người
đã biết; đang mở cánh cửa cho chúng ta. Điều gì ông ấy
nói là luật lệ cho ông ấy và cho những người khác; đơn
giản bạn chỉ là người tìm kiếm, trái lại ông ấy đã
tìm được. Bạn có lẽ đi lạc đường trong sự tìm kiếm
của bạn và ông ấy sẽ giúp bạn theo con đường đúng nhưng
bạn phải vâng lời. Nhẹ nhàng bạn trả lời rằng tất cả
sự tìm kiếm và tìm được không có ý nghĩa gì cả nếu
cái trí không được tự do khỏi tình trạng bị điều kiện
của nó; tự do đó là bước đầu tiên và bước cuối cùng,
và tuân phục đến bất kỳ quyền lực nào trong những vấn
đề của cái trí là bị vướng mắc trong ảo tưởng và hành
động mà nuôi dưỡng đau khổ. Ông ấy nhìn bạn thương hại,
lo âu và một nét bực bội, như thể bạn hơi khùng. Sau đó
ông ấy nói: “Trải nghiệm cuối cùng và quan trọng nhất
đã được trao cho tôi và không một người tìm kiếm nào
có thể phủ nhận việc đó.”
Nếu
thực tại hay sự thật phải được trải nghiệm, lúc đó
nó chỉ là một chiếu rọi của cái trí riêng của bạn. Cái
gì được trải nghiệm không là sự thật nhưng là một sáng
chế của cái trí riêng của bạn.
Môn
đệ của ông ấy đang trở nên sốt ruột. Đệ tử đã làm
hư hỏng các vị thầy và chính họ. Ông ấy đứng dậy và
ra về, theo sau bởi các môn đệ của ông ấy. Đám trẻ vẫn
còn đang chơi đùa ngoài đường, một em nào đó bị loại
ra, theo sau bởi những tiếng vỗ tay và reo hò cuồng nhiệt.
Không
có con đường dẫn đến sự thật, theo lịch sử hay tôn giáo.
Nó không thể được trải nghiệm hoặc được tìm ra qua những
phương pháp biện chứng; nó không thể đuợc hiểu rõ trong
những niềm tin và quan điểm luôn thay đổi. Bạn sẽ gặp
nó khi cái trí được tự do khỏi tất cả những sự việc
nó đã gom góp vào. Đỉnh núi uy nghi kia cũng là điều kỳ
diệu của sự sống.
08-10-1973
Buổi
sáng yên lặng đó những con khỉ ở khắp mọi nơi; trên hàng
hiên, trên mái nhà và trên cây xoài – nguyên một nhóm; chúng
là loại hơi nâu và có mặt đỏ. Những con nhỏ đang rượt
đuổi nhau giữa cây cối, không xa những con mẹ quá, và con
đực to lớn đang ngồi một mình, canh chừng toàn nhóm; phải
có khoảng hai mươi con. Chúng rất phá phách, và khi mặt trời
lên cao hơn chúng từ từ biến mất vào cánh rừng sâu hơn,
xa khỏi nơi cư ngụ của con người; con đực là con đầu
tiên rời đi và những con khác yên lặng nối đuôi. Sau đó
những con vẹt và những con quạ quay trở lại bằng những
tiếng kêu thông thường của chúng để loan báo sự hiện
diện. Có một con quạ mà sẽ kêu hay làm bất cứ chuyện
gì, bằng một giọng ồm ồm, thường thường vào cùng thời
gian và cứ liên tục kêu cho đến khi nó bị đuổi đi. Ngày
này qua ngày khác nó luôn lặp lại màn trình diễn này; tiếng
kêu của nó lọt sâu vào trong phòng và khỏa lấp đến nỗi
những tiếng ồn khác dường như chấm dứt. Những con quạ
này ngăn cản những vụ cãi cọ dữ dội giữa chúng, rất
lanh lẹ, rất cảnh giác và hiệu quả trong sinh tồn. Những
con khỉ có vẻ không thích chúng. Sắp sửa là một ngày đẹp
trời.
Ông
ấy ốm người, gân guốc, có một cái đầu tròn trịa và
đôi mắt đã trải qua những giây phút hạnh phúc. Chúng tôi
đang ngồi trên cái ghế dài nhìn ra con sông dưới bóng của
một cây me, tổ ấm của nhiều con vẹt và một đôi chim cú
nhỏ hay rít lên và đang phơi nắng dưới ánh mặt trời ban
mai.
Ông
ấy nói: “Tôi đã trải qua nhiều năm trong thiền định,
kiểm soát những tư tưởng của tôi, ăn chay một ngày một
bữa. Ngày trước tôi là người làm công việc từ thiện
nhưng tôi đã từ bỏ nó lâu lắm rồi, vì tôi phát giác rằng
công việc như thế không giải quyết được những vấn đề
sâu sắc của con người. Có nhiều người đang thực hiện
công việc như thế nhưng nó không còn dành cho tôi nữa. Lúc
này điều quan trọng nhất đối với tôi là hiểu rõ ý nghĩa
tổng thể và chiều sâu của thiền định. Mọi trường phái
thiền định đều cổ vũ một hình thức kiểm soát nào đó;
tôi đã thực hành nhiều hệ thống khác nhau nhưng trong chừng
mực nào đó dường như không có kết thúc đối với nó.”
Kiểm
soát ám chỉ sự phân chia, người kiểm soát và vật được
kiểm soát; phân chia này giống như mọi phân chia khác, tạo
ra xung đột và biến dạng trong hành động và cư xử. Phân
chia này là công việc của tư tưởng, một mảnh cố gắng
kiểm soát những mảnh khác, gọi sự việc này là một mảnh,
người kiểm soát hay bất kỳ cái tên nào bạn thích. Phân
chia này là giả tạo và tác hại. Thật ra, người kiểm soát
là vật được kiểm soát. Trong ngay bản chất của nó, tư
tưởng là phân chia và điều này gây ra rối loạn và đau
khổ. Tư tưởng đã phân chia thế giới thành những dân tộc,
những học thuyết và thành những giáo phái, những giáo phái
lớn và những giáo phái nhỏ. Tư tưởng là phản hồi của
những kỷ niệm, trải nghiệm và hiểu biết, được lưu trữ
trong bộ não; nó chỉ có thể vận hành hiệu quả, minh mẫn,
khi nó có an toàn, trật tự. Muốn sống sót thuộc thân thể
nó phải tự bảo vệ khỏi mọi hiểm nguy; cần thiết để
sống sót phía bên ngoài là điều dễ hiểu nhưng sự sống
sót thuộc tâm lý lại hoàn toàn là một vấn đề khác, sự
sống sót của cái hình ảnh mà tư tưởng đã gom góp vào.
Tư tưởng đã phân chia sự hiện hữu thành cái bên ngoài
và cái bên trong và từ phân chia này nảy sinh xung đột và
kiểm soát. Dành cho sự sống sót của cái bên trong, niềm
tin, học thuyết, thần thánh, dân tộc, những kết luận trở
thành tối thiết và điều này cũng tạo ra những chiến tranh,
bạo lực và đau khổ không kể xiết. Ham muốn cho sự sống
sót của cái bên trong, cùng nhiều hình ảnh của nó, là một
căn bệnh, là không hòa hợp. Tư tưởng là không hòa hợp.
Tất cả những hình ảnh của nó, những học thuyết của
nó, những sự thật của nó là tự mâu thuẫn và hủy hoại.
Tư tưởng đã tạo ra, ngoại trừ những thành tựu về công
nghệ của nó, cả bên trong lẫn bên ngoài, những hỗn loạn
và những vui thú mà chẳng mấy chốc trở thành những đau
khổ. Đọc tất cả những sự việc này trong cuộc sống hàng
ngày của bạn, nghe và thấy chuyển động của tư tưởng
là sự thay đổi mà thiền định tạo ra. Thay đổi này không
là “cái tôi” đang trở thành “cái tôi” lớn hơn nhưng
thay đổi của cái chứa đựng của ý thức; ý thức là cái
chứa đựng của nó. Ý thức của thế giới là ý thức của
bạn; bạn là thế giới và thế giới là bạn. Thiền định
là sự thay đổi hoàn toàn của tư tưởng và những hoạt
động của nó. Hòa hợp không là thành quả của tư tưởng;
nó đến cùng trực nhận của tổng thể.
Cơn
gió buổi sáng đã qua rồi và không một chiếc lá nào đang
lay động; con sông trở nên yên lặng hoàn toàn và những tiếng
ồn ở bờ bên kia vọng qua dòng nước rộng. Ngay cả những
con vẹt cũng không cất tiếng.
09-10-1973
Bạn
đi bằng một chiếc xe lửa có đường ray hẹp hơn và ngừng
tại hầu hết các nhà ga nơi những người bán nước trà
và cà phê nóng, chăn đắp và trái cây, kẹo bánh và đồ
chơi, đang lớn tiếng rao hàng hóa của họ. Gần như không
thể ngủ được và vào buổi sáng tất cả hành khách lên
một chiếc thuyền băng qua vùng nước nông của biển để
đến hòn đảo. Nơi đó một chiếc xe lửa đang chờ đưa
bạn đến thủ đô, qua vùng quê có những cánh rừng và cây
cọ, những đồn điền trà và làng mạc xanh tươi. Một vùng
đất của hạnh phúc và niềm vui. Gần biển khí hậu nóng
và ẩm ướt nhưng trong những quả đồi nơi có những đồn
điền trà khí hậu mát mẻ và trong không khí tỏa ra mùi vị
của những ngày cổ xưa, thoáng đãng và đơn giản. Nhưng
trong thành phố này, giống như mọi thành phố khác, có ồn
ào, bẩn thỉu, nghèo khổ và sự thô tục của đồng tiền;
trong hải cảng có tàu bè từ khắp mọi nơi trên thế giới.
Ngôi
nhà nằm ở khu tách biệt và liên tục có những dòng người
viếng thăm ông ta bằng những vòng hoa và trái cây. Vào một
ngày, một người đàn ông hỏi liệu rằng ông ta có muốn
xem một con voi con không và tất nhiên chúng tôi đi xem nó.
Nó chỉ mới sinh khoảng hai tuần và chúng tôi được bảo
rằng con mẹ rất dễ bị kích động và bảo vệ đứa con.
Chiếc xe đưa chúng tôi ra khỏi thị trấn, qua khu nghèo nàn
và bẩn thỉu để đến một con sông có nước hơi đục,
với một ngôi nhà trên bờ; những cây cao và to vây quanh nó.
Con mẹ thân đen to lớn và con voi con ở đó. Ông ta ở lại
đó trong nhiều tiếng đồng hồ cho đến khi con mẹ thân thuộc
ông ta; ông ta phải được giới thiệu, được phép sờ vào
cái vòi dài của nó và cho nó ít trái cây và mía. Cái mũi
nhạy cảm của cái vòi đang đòi hỏi thêm nữa, và những
quả táo và chuối chui vào cái miệng há to của nó. Con voi
mới sanh đang đứng, đong đưa cái vòi nhỏ xíu của nó, giữa
hai chân của con mẹ. Nó là phiên bản nhỏ bé của con mẹ
to lớn. Cuối cùng con mẹ cho phép ông ta sờ vào con con; làn
da của nó không nhám quá và cái vòi liên tục lắc lư, sinh
động hơn mọi phần còn lại của thân thể. Con mẹ luôn
luôn canh chừng và người nài voi lúc nào cũng phải vỗ về
cho nó yên tâm. Nó là một con voi con thích vui đùa.
Người
phụ nữ đi vào căn phòng nhỏ đầy buồn bực. Con trai của
bà ấy bị giết trong một cuộc chiến tranh: “Tôi yêu quí
nó lắm và nó là con trai duy nhất của tôi; nó được giáo
dục tốt và hứa hẹn là một người đạo đức và tài năng.
Nó đã bị giết chết và tại sao chuyện này lại xảy ra
cho con trai tôi và tôi? Có thương yêu thực sự, tình yêu giữa
chúng tôi. Một việc xảy ra như thế thật là tàn nhẫn”.
Bà ta đang khóc sụt sùi và dường như không thể bắt buộc
những giọt nước mắt kia ngừng chảy. Người phụ nữ cầm
tay của ông ta và lúc này bà bỗng nhiên yên lặng hoàn toàn
để lắng nghe.
Chúng
ta đã tiêu xài quá nhiều tiền bạc vào việc giáo dục con
cái chúng ta; chúng ta đã cho chúng quá nhiều sự chăm sóc;
chúng ta đã trở nên quá quyến luyến chúng; chúng đã lấp
kín cuộc sống cô độc của chúng ta; trong chúng chúng ta tìm
được sự thành tựu của chúng ta, cảm giác tiếp tục của
chúng ta. Tại sao chúng ta được giáo dục? Trở thành những
cái máy công nghệ? Trải qua những ngày tháng trong lao động
miệt mài và chết trong một tai nạn nào đó hoặc với một
căn bệnh đau đớn nào đó? Đây là cuộc sống mà nền văn
hóa của chúng ta, tôn giáo của chúng ta, đã mang lại cho chúng
ta. Khắp thế giới mọi bà vợ hay bà mẹ đang khóc lóc; chiến
tranh hoặc bệnh tật đã cướp đi người con trai hay người
chồng. Tình yêu có là quyến luyến không? Liệu nó có là
những giọt nước mắt hay nỗi thống khổ của mất mát?
Nó là cô độc và đau khổ phải không? Nó là tự thương
xót và đau khổ của phân ly phải không? Nếu bạn thương
yêu con trai của bạn, bạn sẽ bảo đảm rằng không một
cậu trai nào bị chết trong một cuộc chiến tranh. Đã có
hàng ngàn cuộc chiến tranh, và các bà mẹ lẫn bà vợ đã
không bao giờ khước từ hoàn toàn những phương cách dẫn
đến chiến tranh. Bạn sẽ khóc lóc đau khổ và lại ủng
hộ, miễn cưỡng, những hệ thống nuôi dưỡng chiến tranh.
Tình yêu không biết bạo lực.
Người
đàn ông giải thích tại sao ông ấy ly thân người vợ. “Chúng
tôi lấy nhau khi còn quá trẻ và sau vài năm mọi chuyện bắt
đầu không ổn thỏa, tình dục, tinh thần, và chúng tôi dường
như không phù hợp nhau. Dù rằng thoạt đầu chúng tôi yêu
nhau nhưng dần dần nó biến thành hận thù; ly thân đã trở
nên cần thiết và các luật sư đang giải quyết việc này”.
Tình
yêu có là vui thú và đòi hỏi dục tình? Tình yêu có là cảm
xúc của thân thể? Sự quyến rũ và thỏa mãn của nó là
tình yêu? Nó là một món hàng hóa của tư tưởng? Một sự
việc xảy ra bởi ngẫu nhiên của những hoàn cảnh? Nó thuộc
về tình bạn, tử tế và thân thiện? Nếu bất kỳ những
sự việc này diễn ra trước vậy thì nó không là tình
yêu. Tình yêu có tính kết thúc như chết.
Có
một con đường dẫn lên những hòn núi cao qua những cánh
rừng, những cánh đồng cỏ và những khoảng không gian trống
không. Và có một cái ghế dài trước khi chuyến leo núi bắt
đầu và ngồi trên nó là một đôi vợ chồng già, đang nhìn
xuống thung lũng có ánh mặt trời; họ đến đó rất thường
xuyên. Họ ngồi không nói một lời, yên lặng nhìn ngắm vẻ
đẹp của quả đất. Họ đang chờ đợi chết đến. Và con
đường mòn tiếp tục dẫn vào những vùng tuyết phủ.
10-10-1973
Những
cơn mưa đã đến rồi đi và những tảng đá láng khổng lồ
đang lấp lánh trong nắng ban mai. Đã có nước trong những
lòng sông khô cạn và đất đai đang vui mừng lại; quả đất
đỏ hơn và mỗi bụi cây cọng cỏ xanh tươi hơn và những
cây có rễ bám sâu đang nhú ra những chiếc lá mới. Gia súc
trở nên mập hơn và dân làng ít gầy còm hơn. Những quả
đồi này cổ xưa như quả đất và những tảng đá láng khổng
lồ có vẻ đã được thăng bằng cẩn thận ở đó. Có một
quả đồi hướng về phía đông và có hình thể của cái
bục rộng lớn mà trên đó người ta đã dựng lên một ngôi
đền hình vuông. Trẻ em trong làng đi bộ nhiều dặm để
học đọc và viết; đây kìa một em bé nhỏ, hoàn toàn một
mình, có khuôn mặt sáng láng, đang đi đến một ngôi trường
ở làng bên, một tay cầm một quyển sách còn tay kia là thức
ăn. Cháu gái ngừng lại khi chúng tôi đi ngang, nhút nhát và
tọc mạch; nếu cháu ở lại lâu hơn, cháu sẽ trễ học.
Ruộng lúa xanh kinh ngạc. Một buổi sáng kéo dài và thanh bình.
Hai
con quạ đang ẩu đả trên không, kêu quạc quạc và cào cấu
nhau; không thể bấu chặt trên không, vì thế chúng lao bổ
xuống đất, vùng vẫy đánh nhau. Trên mặt đất những chiếc
lông bắt đầu bay tơi tả và cuộc chiến trở nên nghiêm
trọng. Bỗng nhiên khoảng một tá quạ lao xuống chúng và
chấm dứt vụ ấu đả. Sau nhiều tiếng quạc quạc và la
mắng tất cả đều biến vào cây cối.
Bạo
lực ở khắp mọi nơi, trong số những người có giáo dục
cao và những người sơ khai, trong số những người trí thức
và những người đa cảm. Giáo dục hay tôn giáo có tổ chức
không thể thuần hóa con người; trái lại, chúng chịu trách
nhiệm cho những cuộc chiến tranh, tra tấn, những trại tập
trung và cho sự sát hại động vật trên đất đai lẫn biển
cả. Con người càng tiến bộ bao nhiêu dường như càng trở
nên hung tợn bấy nhiêu. Chính trị đã trở thành chủ nghĩa
băng đảng, nhóm này chống lại nhóm kia; chủ nghĩa quốc
gia đã dẫn đến chiến tranh; có những cuộc chiến tranh kinh
tế; có những hận thù và bạo lực cá nhân. Con người dường
như không học hỏi từ kinh nghiệm và hiểu biết, và bạo
lực trong mọi hình thức vẫn tiếp tục. Hiểu biết có vai
trò gì trong sự chuyển đổi con người và xã hội của anh
ấy?
Năng
lượng phung phí vào sự tích lũy hiểu biết đã không thay
đổi con người; nó đã không chấm dứt bạo lực. Năng lượng
tiêu hao vào một ngàn sự giải thích lý do tại sao anh ấy
hiếu chiến, đầy thú tính, vô cảm, không chấm dứt sự
độc ác của anh ấy. Năng lượng dùng trong sự phân tích
những nguyên nhân của sự hủy diệt điên khùng của anh ấy,
sự vui thú của anh ấy trong bạo lực, trong hành hạ tra tấn,
trong hoạt động dọa nạt áp bức, chắc chắn không làm con
người lo toan cho người khác ân cần và dịu dàng hơn. Bất
kể tất cả những từ ngữ và sách báo, những đe dọa và
những trừng phạt, con người tiếp tục bạo lực của anh
ấy.
Bạo
lực không chỉ hiện diện trong giết chóc, trong bom đạn,
trong những cuộc đổ máu vì thay đổi cách mạng; bạo lực
còn sâu thẳm hơn và tinh tế hơn. Tuân theo và bắt chước
là những tín hiệu của bạo lực; áp đặt và chấp nhận
quyền lực là một biểu hiện của bạo lực; tham vọng và
ganh đua là một diễn đạt của hung hăng và độc ác này,
và so sánh nuôi dưỡng đố kỵ cùng thù oán và căm hận của
nó. Nơi nào có xung đột, bên trong hoặc bên ngoài, nơi đó
có nền tảng của bạo lực. Sự phân chia trong mọi hình thức
của nó tạo ra xung đột và đau khổ.
Bạn
biết tất cả những việc này; bạn đã đọc về những hành
động của bạo lực, bạn đã thấy nó trong chính bạn và
quanh bạn đồng thời bạn đã nghe về nó, và tuy nhiên bạo
lực vẫn chưa chấm dứt. Tại sao? Những giải thích và những
nguyên nhân của thái độ cư xử như thế không có tầm quan
trọng thực sự. Nếu bạn buông thả trong chúng, bạn đang
phí phạm năng lượng mà bạn cần dùng để vượt qua bạo
lực. Bạn cần tất cả sức mạnh của năng lượng để giáp
mặt và vượt khỏi cái năng lượng đang bị lãng phí trong
bạo lực. Kiểm soát bạo lực là một hình thức khác của
bạo lực, vì người kiểm soát là vật được kiểm soát.
Trong chú ý tổng thể, sự gom tụ của toàn bộ năng lượng,
bạo lực trong mọi hình thái kết thúc. Chú ý không là một
từ ngữ, một công thức trừu tượng của tư tưởng, nhưng
là một hành động trong cuộc sống hàng ngày. Hành động
không là một học thuyết, nhưng nếu hành động là kết quả
của một học thuyết vậy thì nó dẫn đến bạo lực.
Sau
những cơn mưa, con sông chảy quanh mọi tảng đá cuội, mọi
thị trấn và làng mạc và dù nó có bị ô nhiễm bao nhiêu
chăng nữa, nó tự làm tinh khiết và chảy qua những thung lũng,
những hẻm núi và những cánh đồng.
12-10-1973
Lại
nữa môt vị đạo sư nổi tiếng đến gặp ông ta. Chúng tôi
đang ngồi trong một cái vườn xinh đẹp có tường vây quanh;
bãi cỏ xanh rì và được chăm sóc cẩn thận, có hoa hồng,
hoa đậu, hoa cúc vạn thọ vàng rực và những hoa khác của
phương đông bắc. Bức tường và cây cối ngăn lại sự ồn
ào của một ít xe cộ chạy ngang; không khí mang theo hương
thơm của nhiều bông hoa. Vào chiều tối, một gia đình sói
sẽ chun ra khỏi chỗ ẩn nấp của chúng dưới một cái cây;
chúng đã cào ra một cái lỗ lớn nơi con mẹ giữ ba con nhỏ.
Chúng là một loài trông khỏe mạnh và ngay khi mặt trời lặn
con mẹ sẽ đi ra ngoài cùng các con, luẩn quẩn gần cây cối.
Đống rác ở sau nhà và chúng sẽ sục sạo nó trễ hơn. Cũng
có một gia đình cầy man-gút; mỗi chiều con mẹ có cái mũi
màu hồng và cái đuôi mập dài sẽ ló ra từ nơi ẩn núp
cùng hai con nhỏ, con này nối đuôi con kia, không xa bức tường
lắm. Chúng cũng đi ra phía sau nhà bếp nơi thỉnh thoảng có
những thức ăn thừa còn sót lại cho chúng. Chúng giữ cho
cái vườn không có một con rắn nào. Chúng và những con sói
có vẻ không bao giờ đụng mặt nhau, nhưng nếu lỡ gặp chúng
không gây hấn nhau.
Vị
đạo sư đã thông báo một vài ngày trước rằng ông ấy
muốn viếng thăm. Ông ấy đến và môn đệ của ông lũ lượt
tiếp theo nhau, người này sau người kia. Họ sẽ chạm bàn
chân của ông ấy để biểu lộ sự kính trọng. Họ cũng
muốn chạm bàn chân của người còn lại nhưng ông ta không
đồng ý việc đó; ông ta bảo với họ rằng hành động đó
đang làm mất danh dự của họ nhưng truyền thống và hy vọng
về thiên đàng quá mạnh mẽ trong họ. Vị đạo sư sẽ không
vào ngôi nhà vì ông ấy đã có lời thề không bao giờ bước
chân vào nhà của một người đã lập gia đình. Bầu trời
xanh cực độ sáng hôm đó và những cái bóng dài.
“Ông
phủ nhận là một đạo sư nhưng ông là một đạo sư của
các đạo sư. Tôi đã theo dõi ông từ tuổi thanh niên của
ông và điều gì ông nói là sự thật nhưng chẳng có mấy
người hiểu được. Chúng ta rất cần thiết để giúp đỡ
nhiều người, nếu không họ sẽ bị lạc đường; quyền
năng của chúng ta cứu thoát những người ngu dốt. Chúng ta
là những người trung gian. Chúng ta có những trải nghiệm;
chúng ta biết. Truyền thống là một thành lũy và chỉ rất ít người có thể đứng một mình và hiểu được sự
thật rõ ràng. Ông ở trong số những người thiêng liêng nhưng
chúng ta phải đi cùng đám đông, hát những bài hát của họ,
kính trọng những cái tên thiêng liêng và rải nước thánh,
mà không có nghĩa rằng chúng ta hoàn toàn là kẻ đạo đức
giả. Họ cần sự giúp đỡ và chúng ta ở đó để ban phát
nó. Điều gì, nếu tôi được phép hỏi, là trải nghiệm
của sự thật tuyệt đối kia?”
Những
môn đệ vẫn còn đến và đi, không còn quan tâm đến cuộc
nói chuyện và dửng dưng với những sự việc chung quanh họ,
với vẻ đẹp của hoa và cây cối. Một ít người trong số
họ đang ngồi trên bãi cỏ lắng nghe, hy vọng không bị mất
tập trung nhiều quá. Một người có văn hóa không mãn nguyện
với văn hóa của ông ấy.
Sự
thật không phải để được trải nghiệm. Không có con đường
dẫn tới nó và không một từ ngữ nào có thể chỉ ra nó;
nó không phải để tìm kiếm và tìm được. Cái tìm được,
sau khi tìm kiếm, là sự thoái hóa của cái trí. Từ ngữ sự
thật không là sự thật, sự diễn tả không là vật được
diễn tả.
“Những
người cổ xưa đã kể về những trải nghiệm của họ, ơn
lành trong thiền định của họ, ý thức siêu nhiên của
họ, sự thật thiêng liêng của họ. Nếu tôi được phép
hỏi, liệu người ta phải gạt bỏ tất cả sự việc này
cùng gương sáng cao cả của họ?”
Mọi
quyền lực tác động vào thiền định là khước từ nó.
Tất cả hiểu biết, những khái niệm, những gương sáng không
có vị trí trong thiền định. Loại bỏ hoàn toàn người thiền
định, người trải nghiệm, người suy nghĩ là bản thể của
thiền định. Tự do này là động thái hàng ngày của thiền
định. Người quan sát là quá khứ, nền tảng của anh ấy
là thời gian, những tư tưởng, những hình ảnh, những cái
bóng của anh ấy, đang trói buộc vào thời gian. Hiểu biết
là thời gian, và tự do khỏi cái đã được biết là sự
nở hoa của thiền định. Không có hệ thống và vì vậy không
có phương hướng dẫn đến sự thật hay vẻ đẹp của thiền
định. Tuân theo một người khác, gương sáng của ông ấy,
từ ngữ của ông ấy là xua đuổi sự thật. Chỉ trong cái
gương của sự liên hệ bạn mới thấy được bộ mặt của
cái gì là. Người thấy là vật được thấy. Nếu không có
trật tự mà đạo đức mang lại, thiền định và những khẳng
định vô tận của những người khác không có ý nghĩa gì
cả; chúng hoàn toàn không liên quan. Sự thật không có truyền
thống, nó không thể được truyền lại.
Dưới
mặt trời mùi cây hoa đậu rất nồng nặc.
13-10-1973
Chúng
tôi đang bay êm ả tại độ cao ba mươi bảy ngàn feet và máy
bay đầy hành khách. Chúng tôi đã bay qua biển cả và đang
đến gần đất liền; thật xa dưới chúng tôi là biển cả
và đất liền; hành khách dường như không bao giờ ngừng
nói chuyện hay uống rượu hay lật nhanh những trang giấy của
một tờ tuần báo; sau đó là một cuốn phim. Họ là một
nhóm người ồn ào cần được tiếp đãi và cho ăn; họ ngủ,
ngáy và giơ tay lên. Đất liền chẳng mấy chốc bị bao phủ
bởi những đám mây đồ sộ từ đường chân trời này qua
đường chân trời khác, không gian và chiều sâu và sự ồn
ào của tiếng nói chuyện huyên thuyên. Giữa quả đất và
máy bay là những đám mây trắng vô tận và ở trên cao là
bầu trời xanh dịu. Trong ghế ngồi góc máy bay bên cạnh cửa
sổ bạn tỉnh táo quan sát rõ ràng hình thể thay đổi liên
tục và những đám mây và ánh sáng trắng rọi xuống chúng.
Không
hiểu ý thức có bất kỳ chiều sâu nào hay chỉ là một trôi
nổi trên bề mặt? Tư tưởng có thể tưởng tượng chiều
sâu của nó, có thể khẳng định rằng nó có chiều sâu hay
chỉ suy nghĩ tại những gợn sóng trên bề mặt. Chính tư
tưởng có bất kỳ chiều sâu nào không? Ý thức được tạo
thành bởi cái chứa đựng của nó; cái chứa đựng của nó
là toàn bộ giới hạn của nó. Tư tưởng là hoạt động
của phía bên ngoài và trong ngôn ngữ nào đó tư tưởng có
nghĩa là phía bên ngoài. Sự quan trọng được trao cho những
tầng ý thức che giấu bên trong vẫn còn trên bề mặt, không
có bất kỳ chiều sâu nào. Tư tưởng có thể cho chính nó
một trung tâm, như là bản ngã, “cái tôi”, và cái trung
tâm đó không có chiều sâu nào cả; những từ ngữ dù được
sử dụng tinh tế và tài tình đến mức nào chăng nữa, không
sâu sắc. “Cái tôi” là một tạo dựng giả mạo của tư
tưởng trong từ ngữ và trong nhận dạng; “cái tôi” đang
tìm kiếm chiều sâu trong hành động, trong hiện hữu, không
có ý nghĩa gì cả; tất cả những nỗ lực của nó để thiết
lập chiều sâu trong sự liên hệ đều chấm dứt bằng sự
sinh sôi gấp bội những hình ảnh riêng của nó mà nó công
nhận những cái bóng của hình ảnh là sâu sắc. Những hoạt
động của tư tưởng không có chiều sâu; những vui thú của
nó, những sợ hãi của nó, đau khổ của nó đều ở trên
bề mặt. Cái từ ngữ “bề mặt” chỉ ra rằng có một
cái gì đó ở dưới, một khối nước rất sâu hay rất nông.
Một cái trí sâu sắc hay một cái trí nông cạn là những
từ ngữ của tư tưởng và tư tưởng trong chính nó là giả
tạo. Chứa đựng đằng sau tư tưởng là trải nghiệm, ký
ức, những sự việc đã qua rồi, chỉ để được hồi tưởng
lại, để là như nó hay để không hành động theo nó.
Thật
xa dưới chúng tôi, ở phía dưới trên quả đất, một con
sông rộng đang chảy cuồn cuộn, qua những đoạn cong rộng
giữa những nông trại nằm rải rác, và trên những con đường
khúc khuỷu là những con kiến đang bò. Những hòn núi phủ
đầy tuyết và những thung lũng xanh tươi có những cái bóng
sậm đen. Mặt trời đang chiếu ngay trên đầu và chiếu xuống
vào biển cả khi máy bay hạ cánh trong khói và sự ồn ào
của một thành phố đang mở rộng.
Có
chiều sâu cho cuộc sống, cho sự tồn tại không? Mọi liên
hệ đều hời hợt à? Tư tưởng có lần nào khám phá ra nó?
Tư tưởng là dụng cụ duy nhất mà con người đã vun quén
và mài bén, và khi tư tưởng bị khước từ như một phương
tiện để hiểu chiều sâu trong cuộc sống, lúc đó cái trí
tìm kiếm phương tiện khác. Sống một cuộc sống nông cạn
chẳng mấy chốc trở nên mệt mỏi, nhàm chán, vô nghĩa và
do việc này nảy sinh sự theo đuổi liên tục của vui thú,
những sợ hãi, xung đột và bạo lực. Hiểu rõ được những
mảnh mà tư tưởng đã tạo ra và hoạt động của chúng như
một tổng thể, là sự kết thúc của tư tưởng. Trực nhận
của tổng thể chỉ có thể được khi người quan sát, là
một trong những mảnh của tư tưởng, không còn năng động.
Sau đó hành động là liên hệ và không bao giờ dẫn đến
xung đột và đau khổ.
Chỉ
tĩnh lặng là có chiều sâu, giống như tình yêu vậy. Tĩnh
lặng không là chuyển động của tư tưởng và tình yêu cũng
không. Lúc đó chỉ những từ ngữ, thâm sâu và nông cạn,
mất đi ý nghĩa của chúng. Không có đo lường cho tình yêu
cũng như cho tĩnh lặng. Cái gì có thể đo lường được là
tư tưởng và thời gian; tư tưởng là thời gian. Đo lường
rất cần thiết nhưng khi tư tưởng chuyển nó vào hành động
và liên hệ, vậy thì bất ổn và vô trật tự bắt đầu.
Trật tự không thể đo lường được, chỉ vô trật tự có
thể.
Biển
và ngôi nhà yên lặng, và những quả đồi đằng sau chúng,
cùng những bông hoa dại của mùa xuân, yên lặng.
La
Mã *
17-10
-1973
Một mùa hè khô và nóng cùng thỉnh thoảng là những cơn mưa rào; những bãi cỏ đang chuyển sang màu nâu nhưng những cây cao, cùng những tán lá dày cộm của chúng, lại sung sướng và những bông hoa đang nở rộ. Đất đai chưa lần nào được một mùa hè như thế trong nhiều năm và những nông dân rất hài lòng. Trong những thành phố kinh hãi lắm, không khí bị ô nhiễm, nóng nực và đường phố đông nghẹt, những cây hạt dẻ đã chuyển sang màu nâu lạt và những công viên đông nghẹt người cùng trẻ em la hét và chạy chơi khắp mọi nơi. Ở vùng quê rất đẹp, luôn luôn có thanh bình trong đất đai và con sông nhỏ hẹp cùng những con thiên nga và vịt mang lại mê hoặc. Chủ nghĩa lãng mạn và đa cảm đã bị nhốt lại an toàn trong những thành phố, và ở đây vào sâu trong vùng quê, cùng cây cối, những cánh đồng cỏ và những con suối, có vẻ đẹp và niềm vui. Có một con đường đi qua những cánh rừng, và những cái bóng lốm đốm và mọi chiếc lá đều có vẻ đẹp đó, cả mọi chiếc lá đang héo tàn và mọi cọng cỏ. Vẻ đẹp không là một từ ngữ, một phản hồi cảm xúc; nó không yếu ớt, để bị xuyên tạc và đúc khuôn bởi tư tưởng. Khi vẻ đẹp ở đó, mỗi chuyển động và hành động trong mọi hình thức của liên hệ là tổng thể, minh mẫn và thiêng liêng. Khi vẻ đẹp, tình yêu đó, không hiện hữu, thế giới này hóa ra điên khùng.
Trên màn hình nhỏ vị giảng đạo, cùng những cử chỉ và từ ngữ được trau chuốt cẩn thận, đang nói rằng ông ấy biết đấng cứu
* Krishnamurti bây giờ đang ở La Mã đến ngày 29-10.
rỗi
của ông ấy, một đấng cứu rỗi duy nhất, đang sống; nếu
đấng đó không đang sống sẽ không có hy vọng cho thế giới
này. Cái vung tay hung hăng của ông ấy xua đuổi bất kỳ ngờ
vực nào, bất kỳ tìm hiểu nào, vì ông ấy đã biết và
bạn phải ủng hộ cho điều gì ông ấy đã biết, vì sự
hiểu biết của ông ấy là sự hiểu biết của bạn, niềm
tin của bạn. Chuyển động có tính toán của hai cánh tay ông
ấy và những từ ngữ thúc ép có tác động thực sự và
gây phấn khích cho số khán giả của ông ấy, có mặt ở
đó và miệng há hốc, cả già lẫn trẻ, bị mê hoặc và
đang tôn sùng cái hình ảnh trong trí của họ. Một cuộc chiến
tranh vừa mới bắt đầu và cả vị giảng đạo lẫn số
khán giả đông đúc của ông ấy đều không màng đến, vì
những cuộc chiến tranh phải tiếp tục và vả lại nó còn
là thành phần trong nền văn hóa của họ.
Chốc
lát sau, trên màn hình đó lại chiếu lên việc gì các nhà
khoa học đang làm, những phát minh tuyệt vời của họ, khống
chế không gian vĩ đại của họ, thế giới của ngày mai,
những máy móc mới tinh vi; những giải thích về cấu tạo
của tế bào, những cuộc thí nghiệm đang được thực hiện
trên động vật, trên sâu bọ và côn trùng có cánh. Tìm hiểu
về cách cư xử của động vật được giảng giải cẩn thận
và vui nhộn. Nhờ vào tìm hiểu này các vị giáo sư có thể
hiểu biết rõ ràng hơn về cách cư xử của con người. Những
di tích của một nền văn hóa cổ xưa được giải thích rành
mạch; những khai quật, những lọ bình, những tác phẩm nghệ
thuật được bảo tồn cẩn thận và cả những bức tường
vỡ vụn; thế giới kỳ diệu của quá khứ, những đền đài
của nó, những vinh quang của nó. Thật nhiều, thật nhiều
tập sách đã được viết về sự hưng thịnh, những bức
họa, những tàn bạo và sự vĩ đại của quá khứ, những
vua chúa của chúng và những nô lệ của chúng.
Một
chốc sau lại chiếu lên một cuộc chiến tranh thực sự đang
xảy ra khốc liệt trong sa mạc và giữa những quả đồi xanh
tươi, những chiếc xe tăng khổng lồ và những máy bay phản
lực đang bay thấp, sự phản đối và sự giết chóc có tính
toán; và các chính khách đang nói chuyện về hòa bình nhưng
lại đang cổ vũ chiến tranh trên mọi vùng đất. Những phụ
nữ đang khóc lóc van xin được chiếu lên rồi tiếp theo là
những người bị thương tích vô vọng, những đứa bé đang
vẫy cờ và các vị giáo sĩ trang nghiêm ban phước lành.
Những
giọt nước mắt của nhân loại không rửa sạch được ham
muốn giết chóc của con người. Không một tôn giáo nào đã
ngừng được chiến tranh; tất cả chúng, trái lại, đã khuyến
khích nó, ban phước cho những vũ khí của chiến tranh; chúng
đã phân chia con người. Những chính phủ đã cô lập và bảo
vệ ốc đảo của họ. Những nhà khoa học được hỗ trợ
bởi những chính phủ. Vị giảng đạo lạc sâu trong những
từ ngữ và những hình ảnh của ông ấy.
Bạn
cứ khóc, nhưng lại giáo dục con cái của bạn giết chóc
và bị giết. Bạn chấp nhận nó như một phương cách của
cuộc sống; cam kết của bạn là dành cho sự an toàn riêng
tư của bạn; nó là chúa của bạn và đau khổ của bạn.
Bạn chăm sóc con cái bạn rất cẩn thận, rất rộng lượng
nhưng sau đó bạn lại đầy nhiệt thành thả cho chúng bị
giết đi. Họ chiếu trên màn hình những con hải cẩu mới
sanh, có đôi mắt thật to, đang bị giết.
Chức
năng của văn hóa là chuyển đổi hoàn toàn con người.
Bên
kia sông những con vịt ta đang vẫy nước tung tóe và rượt
đuổi nhau và những cái bóng của cây cối ở trên mặt nước.
18-10-1973
Có
một bài kinh dài cầu nguyện cho hòa bình bằng tiếng Phạn.
Nó đã được viết cách đây nhiều, nhiều thế kỷ bởi
một người nào đó mà nghĩ rằng hòa bình là tuyệt đối
cần thiết, và có lẽ cuộc sống hằng ngày của ông ấy
có gốc rễ của nó trong sự việc đó. Nó đã được viết
trước khi có sự phá hoại dần dần của chủ nghĩa quốc
gia, sự đồi bại về quyền lực của tiền bạc và sự khẳng
định về thế giới vật chất mà nền công nghiệp đã tạo
thành. Lời cầu nguyện này hướng về hòa bình vĩnh cửu:
nguyện cầu có hòa bình giữa các vị thần thánh, trong thiên
đàng và giữa các vì sao; nguyện cầu có hòa bình trên quả
đất, giữa con người và động vật bốn chân; nguyện cầu
chúng ta không gây tổn thương lẫn nhau; nguyện cầu chúng
ta rộng lượng lẫn nhau; nguyện cầu chúng ta có trí tuệ
đó để hướng dẫn cuộc đời và hành động của chúng
ta; nguyện cầu có hòa bình trong lời kinh kệ của chúng ta,
trên những đôi môi của chúng ta và trong những trái tim của
chúng ta.
Không
có đề cập đến tính cá thể trong hòa bình này; mà xuất
hiện trễ hơn nhiều. Chỉ có chính chúng ta – hòa bình của
chúng ta, trí tuệ của chúng ta, hiểu biết của chúng ta, khai
sáng của chúng ta. Âm thanh của những lời kinh bằng tiếng
Phạn dường như có một ảnh hưởng lạ lùng. Trong một ngôi
đền, khoảng năm mươi vị giáo sĩ đang tụng kinh bằng tiếng
Phạn và ngay cả những bức tường dường như đang rung động.
Có
một con đường mòn dẫn qua một cánh đồng xanh tươi đang
tỏa sáng, qua một cánh rừng có ánh mặt trời và đi xa hơn
nữa. Hiếm có ai đến những cánh rừng này, đầy ánh sáng
và những cái bóng. Rất thanh bình ở đó, yên tĩnh và cách
biệt. Có những con sóc và thỉnh thoảng một con nai, nhút
nhát cảnh giác và vụt đi; những con sóc canh chừng bạn từ
một cành cây và thỉnh thoảng quở mắng bạn. Những cánh
rừng này có hương thơm của mùa hè và mùi của đất ẩm.
Có những cái cây khổng lồ, già cỗi và rong rêu bám đầy;
chúng đón chào bạn và bạn cảm nhận được sự ấm áp
nồng nhiệt trong tâm trạng nghinh đón của chúng. Mỗi lần
bạn ngồi ở đó và ngước lên nhìn bầu trời xanh tuyệt
vời qua những cành cây và những chiếc lá, hòa bình và nghinh
đón đó đang chờ đợi bạn. Bạn đi cùng những người khác
qua cánh rừng nhưng lại xa rời và tĩnh lặng; những người
đó đang huyên thuyên, dửng dưng và không ý thức được sự
trang nghiêm và cao quý của cây cối; họ không liên hệ đến
chúng và vì thế chắc chắn rằng, không có sự liên hệ lẫn
nhau. Sự liên hệ giữa cây cối và bạn là trọn vẹn và
ngay tức khắc; chúng và bạn là bè bạn và vẫn vậy bạn
là người bạn của mọi cây cối, bụi rậm và bông hoa trên
quả đất. Bạn không hiện diện ở đó để phá hủy và
có hòa bình giữa chúng và bạn.
Hòa
bình không là một khoảng ngừng giữa sự kết thúc và khởi
đầu của xung đột, của đau khổ và phiền muộn. Không chính
phủ nào có thể mang lại hòa bình; hòa bình của nó thuộc
về sự bất chính và phân rã; sự cai trị kỷ luật của
một quốc gia nuôi dưỡng sự suy đồi vì nó không quan tâm
đến tất cả những con người của quả đất. Những chế
độ chuyên chế không bao giờ nắm giữ hòa bình vì chúng
hủy diệt tự do: hòa bình và tự do theo cùng nhau .Giết một
người khác cho hòa bình là sự ngu xuẩn của những học thuyết.
Bạn không thể mua hòa bình; nó không là sáng chế của một
người trí năng; nó không thể được mua qua lời cầu nguyện,
qua sự mặc cả. Nó không ở trong bất kỳ ngôi nhà thiêng
liêng nào, trong bất kỳ quyển sách nào, trong bất kỳ con
người nào. Không một ai dẫn được bạn đến nó, không
một đạo sư, không một giáo sĩ, không một biểu tượng.
Trong
thiền định nó hiện diện. Chính thiền định là chuyển
động của hòa bình. Nó không là một kết thúc để được
tìm ra; nó không được gom góp lại bởi tư tưởng hay từ
ngữ. Hành động của thiền định là thông minh. Thiền định
không là những sự việc mà bạn đã được dạy dỗ hay được
trải nghiệm. Xóa sạch sự việc gì bạn đã học hay đã
trải nghiệm là thiền định. Tự do khỏi người trải nghiệm
là thiền định. Khi không có hòa bình trong liên hệ, không
có hòa bình trong thiền định; nó là một tẩu thoát vào ảo
tưởng và vào những giấc mộng ưa thích. Nó không thể được
giải thích hay được diễn tả. Bạn không là người quyết
định của hòa bình. Bạn sẽ thấy nó, nếu nó hiện diện
ở đó, qua những hoạt động của cuộc sống hàng ngày của
bạn, trật tự, đạo đức trong cuộc sống của bạn.
Những
đám mây và sương mù u ám ở đó vào buổi sáng; sắp sửa
có mưa. Phải mất nhiều ngày để thấy lại bầu trời xanh.
Nhưng khi bạn bước vào cánh rừng, không có suy giảm của
hòa bình và nghinh đón đó. Có tĩnh lặng hoàn toàn và hòa
bình không thể hiểu được. Những con sóc đang ẩn núp và
những con châu chấu trong những đồng cỏ yên lặng và ra
khỏi những quả đồi và thung lũng là biển cả luôn khuấy
động.
19-10-1973
Cánh
rừng đang ngủ; con đường mòn qua nó tối thui và khúc khuỷu.
Không một vật nào đang lay động, ánh hoàng hôn kéo dài vừa
biến mất và sự tĩnh mịch của đêm tối đang bao phủ quả
đất. Con suối nhỏ chảy ùng ục, rất quả quyết ban ngày,
đang nhượng bộ cho sự yên lặng của màn đêm đang buông
xuống. Qua khoảng trống nhỏ giữa những chiếc lá là các
vì sao, sáng rực và rất gần gũi. Bóng tối của ban đêm
cũng cần thiết như ánh sáng của ban ngày. Cây cối nghinh
đón cũng thu rút lại trong chúng và xa cách; chúng vẫn ở
chung quanh nhưng chúng lại cách biệt và không thể tiếp cận
được; chúng đang ngủ, không muốn bị quấy rầy. Trong ban
đêm tĩnh mịch này, có sự tăng trưởng và đang nở hoa, đang
gom tụ sức mạnh để đón chào ban ngày rộn ràng; đêm và
ngày đều cần thiết; cả hai đều cho sự sống, năng lượng,
đến mọi sự vật. Chỉ con người phung phí nó.
Ngủ
rất quan trọng, một giấc ngủ không có quá nhiều giấc mộng,
không có quá nhiều trăn trở. Trong giấc ngủ nhiều sự việc
xảy ra cả trong các cơ quan của cơ thể lẫn trong bộ não
(cái trí là bộ não); chúng là một, một chuyển động đồng
nhất. Đối với toàn bộ cấu trúc này ngủ tuyệt đối cần
thiết. Trong giấc ngủ, trật tự, điều chỉnh và những cảm
nhận sâu sắc hơn xảy ra; bộ não càng yên lặng bao nhiêu
sự thấu hiểu những ẩn giấu bên trong càng sâu sắc bấy
nhiêu. Bộ não cần an toàn và trật tự để vận hành hài
hòa, không có xung đột. Ban đêm giúp cho nó được như vậy
và trong suốt giấc ngủ yên lặng, có những chuyển động,
những trạng thái, mà tư tưởng không bao giờ có thể vươn
tới. Những giấc mộng là sự náo động; chúng làm sai lạc
cảm thấy tổng thể. Trong giấc ngủ cái trí tự làm tươi
trẻ nó.
Nhưng
có lẽ bạn nói rằng những giấc mộng là cần thiết; nếu
người ta không nằm mộng có lẽ người ta trở nên điên
khùng; chúng hữu dụng, bộc lộ điều thầm kín. Có những
giấc mộng hời hợt, không có nhiều ý nghĩa; có những giấc
mộng có ý nghĩa và cũng có một trạng thái không mộng mị.
Những giấc mộng là sự diễn tả trong những hình thức và
biểu tượng khác nhau của cuộc sống hàng ngày chúng ta. Nếu
không có hòa hợp, không có trật tự trong cuộc sống tương
quan hàng ngày của chúng ta, lúc đó những giấc mộng là một
tiếp tục của vô trật tự đó. Bộ não trong suốt giấc
ngủ cố gắng mang lại trật tự từ sự mâu thuẫn gây rối
loạn này. Trong cuộc chiến đấu không ngưng nghỉ giữa trật
tự và vô trật tự bộ não bị mệt nhoài. Nhưng nó phải
có an toàn và trật tự để vận hành, và thế là những niềm
tin, những học thuyết, những khái niệm loạn thần kinh trở
nên cần thiết. Biến đêm thành ngày là một trong những thói
quen loạn thần kinh này; những ngu xuẩn đang xảy ra trong thế
giới hiện đại khi màn đêm buông xuống là một tẩu thoát
khỏi những bổn phận đều đặn và sự nhàm chán của thời
gian ban ngày.
Tỉnh
thức trọn vẹn được vô trật tự trong liên hệ cả riêng
tư lẫn công khai, thân thiện hay không thân thiện, một tỉnh
thức về cái gì là mà không còn mọi chọn lựa trong suốt
những tiếng đồng hồ tỉnh táo vào ban ngày, mang lại trật
tự từ vô trật tự. Sau đó bộ não không cần tìm kiếm
trật tự trong giấc ngủ. Và những giấc mộng chỉ còn là
hời hợt, không có ý nghĩa. Trật tự trong tổng thể của
ý thức, không chỉ ở mức độ nhận thức, xảy ra khi sự
phân chia giữa người quan sát và vật được quan sát hoàn
toàn kết thúc. Cái gì là, được chuyển đổi khi người
quan sát là quá khứ, là thời gian, kết thúc. Hiện tại năng
động, cái gì là, không ở trong ngục tù của thời gian như
người quan sát.
Chỉ
khi nào cái trí – bộ não và các cơ quan của cơ thể –
trong suốt giấc ngủ có trật tự hoàn toàn này, lúc đó mới
có một ý thức của trạng thái không từ ngữ đó, chuyển
động không thời gian đó. Đây không là giấc mộng tuyệt
vời nào đó, một ý tưởng hão huyền của tẩu thoát. Nó
là sự gom tụ trọn vẹn của thiền định. Đó là, bộ
não có tánh năng động, cả khi đang thức lẫn khi đang ngủ,
nhưng sự xung đột liên tục giữa trật tự và vô trật tự
bào mòn bộ não. Trật tự là hình thức cao nhất của đạo
đức, nhạy cảm, thông minh. Khi có vẻ đẹp tuyệt vời của
trật tự, hòa hợp này, bộ não không còn năng động liên
tục; những bộ phận nào đó của nó phải gánh vác sức
nặng của ký ức nhưng đó là một bộ phận rất nhỏ; phần
còn lại của bộ não được tự do khỏi sự náo động của
trải nghiệm. Tự do đó là trật tự, hòa hợp của tĩnh lặng.
Tự do này và ồn ào của ký ức chuyển động cùng nhau; thông
minh là hành động của chuyển động này. Thiền định là
tự do khỏi cái đã được biết và vẫn đang vận hành trong
lãnh vực của cái đã được biết. Không có “cái tôi”
đảm trách chức vụ người vận hành. Cả lúc ngủ lẫn khi
thức thiền định này tiếp tục.
Con
đường mòn chầm chậm ra khỏi những cánh rừng và từ đường
chân trời này sang đường chân trời kia bầu trời đầy các
vì sao. Trong những cánh đồng không một sự vật chuyển động.
20-10-1973
Nó
là một vật đang sống già cỗi nhất trên quả đất. Nó
khổng lồ trong kích thước, trong chiều cao và cái thân to
rộng của nó. Giữa những cây gỗ đỏ khác, mà cũng rất
già cỗi, cây này vươn cao như cái tháp và phủ xuống tất
cả chúng; những cây khác đều bị cháy sém bởi hỏa hoạn
nhưng cái cây này không có một dấu vết nào trên nó. Nó
đã sống qua tất cả những sự việc xấu xa của lịch sử,
qua tất cả những cuộc chiến tranh của thế giới, qua tất
cả những bất ổn và đau khổ của con người, qua hỏa hoạn
và sét đánh, qua tất cả những bão tố của thời gian, không
bị kích động, oai nghi và hoàn toàn cô đơn, cùng trang nghiêm
vô hạn. Đã có những vụ cháy rừng nhưng vỏ của những
cây gỗ đỏ này có thừa khả năng ngăn chặn chúng và sống
sót. Những du khách ồn ào vẫn chưa đến và bạn có thể
ở một mình cùng cái cây im lặng vĩ đại này; nó vút cao
tới bầu trời khi bạn ngồi dưới đó, bao la và không thời
gian. Những năm sống rất thọ của nó dâng tặng nó sự trang
nghiêm của tĩnh lặng và vẻ xa cách của tuổi tác. Nó cũng
tĩnh lặng như cái trí của bạn, bất động như quả tim của
bạn, và đang sống không còn gánh nặng của thời gian. Bạn
ý thức được từ bi mà thời gian không bao giờ liên quan
tới và bạn ý thức được vô nhiễm mà không bao giờ biết
đến tổn thương và đau khổ . Bạn ngồi đó và thời gian
trôi qua bạn và nó sẽ không bao giờ quay trở lại. Có bất
tử, vì chết không bao giờ hiện hữu. Không còn thứ gì hiện
hữu ngoại trừ cái cây bao la đó, những đám mây và quả
đất. Bạn đi tới cái cây đó và ngồi xuống cùng nó và
mỗi một ngày trong nhiều ngày nó là phước lành mà bạn
chỉ ý thức được khi bạn lang thang khỏi nó. Bạn có thể
không bao giờ quay trở lại nó để xin thêm nữa; không bao
giờ có thêm nữa, thêm nữa chỉ ở thung lũng xa thật xa phía
dưới kia. Vì nó không là một ngai vàng do con người tạo
ra, nó có thiêng liêng vô biên và sẽ không bao giờ rời xa
bạn nữa, vì nó không là cái của riêng bạn.
Vào
sáng sớm khi mặt trời vẫn chưa chạm những ngọn cây, nai
và gấu ở đó; chúng tôi nhìn lẫn nhau, mắt mở rộng và
dò hỏi; quả đất là mảnh đất chung cho chúng tôi và không
có sợ hãi. Những con chim giẻ cùi xanh và con sóc đỏ sẽ
đến rất mau; con sóc đã dễ dạy và thân thiện. Bạn có
hạt dẻ trong túi và nó giật lấy chúng từ tay của bạn;
khi con sóc đã ăn đủ hai con chim giẻ cùi sẽ nhảy nhót xuống
từ những cành cây và tiếng quở mắng ngừng lại.
Đam
mê dục vọng trong thế giới của vui thú đã trở nên rất
quan trọng. Sở thích sai khiến và chẳng mấy chốc thói quen
của vui thú kiểm soát; mặc dù nó có lẽ gây hư hại mọi
bộ phận của cơ thể, nhưng vui thú vẫn thống trị. Vui thú
của các giác quan, của tư tưởng ma mãnh và lanh lợi, của
những từ ngữ và của những hình ảnh tạo ra bởi cái trí
và bàn tay là nền văn hóa của giáo dục, vui thú của bạo
lực và vui thú của tình dục. Con người bị đúc khuôn vào
khuôn mẫu của vui thú, và tất cả mọi tồn tại, tôn giáo
hay hình thức khác, là sự theo đuổi của vui thú. Những phóng
đại ngông cuồng của vui thú là kết quả của sự tuân theo
thuộc trí năng và luân lý. Khi cái trí không tự do và không
tỉnh thức, lúc đó đam mê dục vọng trở thành một yếu
tố của thoái hóa mà là sự việc gì đang xảy ra trong thế
giới hiện đại. Vui thú của tiền bạc và tình dục thống
trị con người. Khi loài người đã trở thành một con người
thứ hai, sự biểu lộ đam mê dục vọng là tự do của anh
ấy. Lúc đó tình yêu là vui thú và ham muốn. Giải trí có
tổ chức, tôn giáo hay thương mại, góp phần vào sự đồi
bại của cá thể và xã hội; bạn không còn sống có trách
nhiệm. Đáp trả trọn vẹn đến bất kỳ mọi thách thức
là có trách nhiệm, có nhiệt tâm. Việc này không thể xảy
ra khi bản chất thực sự của tư tưởng là phân chia và sự
thay đổi của vui thú, trong mọi hình thức rõ ràng và nhỏ
nhiệm của nó, là chuyển động căn bản của sự tồn tại.
Vui thú không là hân hoan; hân hoan và vui thú là những việc
khác biệt hoàn toàn; một cái không mời mọc được và cái
còn lại được vun quén, được nuôi dưỡng; một cái đến
khi “cái tôi” không còn và cái còn lại trói buộc vào thời
gian; nơi nào cái này hiện diện thì cái kia không có. Vui thú,
sợ hãi và bạo lực cùng nhau vận hành; chúng là những người
bạn đồng hành không thể tách rời. Học hỏi từ quan sát
là hành động, đang làm là đang thấy.
Vào
chiều tối khi đêm đang đến gần, những con chim giẻ cùi
và con sóc đã đi ngủ. Vì sao hôm vừa trông thấy và những
ồn ào của ban ngày và ký ức đã chấm dứt. Cây tùng khổng
lồ này yên lặng. Chúng sẽ tiếp tục vượt khỏi thời gian.
Chỉ có con người chết đi và sự đau khổ của nó.
21-10-1973
Một
đêm không trăng và chòm sao Thập Tự Nam rõ ràng trên những
cây cọ. Mặt trời vẫn chưa thức dậy trong nhiều tiếng
đồng hồ nữa; trong cái màn đêm tĩnh mịch đó tất cả
các vì sao rất gần quả đất và chúng đang lấp lánh sáng;
chúng là một màu xanh da trời xuyên qua màn đêm và con sông
đang tái sinh nó. Chòm sao Thập Tự Nam cô đơn không có bất
kỳ vì sao nào quanh nó. Không một cơn gió và quả đất dường
như bất động, rã rời bởi hoạt động của con người.
Sắp sửa có một buổi sáng dễ thương sau những cơn mưa
lớn và không một đám mây trên đường chân trời. Chòm sao
Orion đã lặn rồi và sao mai mãi tận đường chân trời. Trong
khu rừng nhỏ, ếch nhái đang kêu ộp ộp trong cái ao gần
bên; chúng thường yên lặng trong chốc lát rồi phá tan sự
yên lặng bằng cách bắt đầu ộp ộp. Mùi hoa nhài nồng
nặc trong không gian và ở xa xa có tiếng cầu kinh. Nhưng vào
giờ đó có một tĩnh lặng bất động và vẻ đẹp dịu dàng
của nó ở trên đất đai. Thiền định là chuyển động của
tĩnh lặng đó.
Trong
ngôi vườn có tường vây quanh sự ồn ào của ban ngày bắt
đầu. Em bé mới sanh đang được tắm rửa; em được thoa
dầu rất cẩn thận, mọi bộ phận của cơ thể; một loại
dầu đặc biệt cho cái đầu và một loại khác cho thân thể;
mỗi loại có mùi thơm riêng của nó và cả hai đều hơi hơi
nóng. Em bé thích nó; em đang rên rỉ nhè nhẹ và cái thân
mập mạp nhỏ xíu của em bóng lên do thoa dầu. Sau đó em được
lau sạch sẽ bằng một loại bột có hương thơm đặc biệt.
Em bé không bao giờ khóc, dường như có quá nhiều thương
yêu và chăm sóc. Em được lau khô ráo và quấn êm ả trong
một miếng vải trắng sạch, cho ăn và đặt lên giường rồi
ngủ ngay lập tức. Em sẽ lớn lên và được giáo dục, được
đào tạo để làm việc, chấp nhận những truyền thống,
những niềm tin cũ và mới, sinh con cái, gánh đau khổ và tiếng
cười của thương đau.
Vào
một ngày người mẹ đến và hỏi, “Tình yêu là gì? Nó
là chăm sóc, nó là tin cậy, nó là trách nhiệm, nó là vui
thú giữa nam và nữ? Nó là thương đau của quyến luyến và
cô độc?”
Bạn
đang nuôi nấng em bé của bạn bằng sự chăm sóc đó, bằng
một năng lượng không bao giờ cạn kiệt, dâng tặng thời
gian và cuộc đời của bạn. Bạn cảm được, có lẽ không
rõ lắm, trách nhiệm. Bạn yêu quí em bé. Nhưng cái hậu quả
nông cạn của sự giáo dục sẽ bắt đầu, sẽ biến em bé
tuân theo hình phạt và phần thưởng để phù hợp vào cấu
trúc của xã hội. Giáo dục là phương tiện đã được công
nhận để quy định cái trí. Chúng ta đang được giáo dục
cho việc gì – cho làm việc mãi mãi rồi chết? Bạn đã trao
sự chăm sóc, tình cảm dịu dàng, và liệu rằng trách nhiệm
của bạn có chấm dứt khi giáo dục bắt đầu không? Liệu
có phải do tình yêu mà bạn sẽ gởi cháu bé đến chiến
tranh, để bị giết chết sau tất cả lòng quảng đại và
sự chăm sóc kia? Trách nhiệm của bạn không bao giờ chấm
dứt, mà không có nghĩa là cản trở. Tự do là trách nhiệm
tổng thể, không những cho con cái bạn mà còn cho tất cả
con cái trên quả đất này. Tình yêu có là quyến luyến
và đau khổ của nó? Quyến luyến nuôi dưỡng đau khổ, ganh
ghét, hận thù. Quyến luyến phát sinh do sự nông cạn, sự
thiếu thốn, sự cô độc riêng của người ta. Quyến luyến
cho một cảm giác lệ thuộc, gắn bó chặt chẽ vào một sự
việc nào đó, quyến luyến cho một cảm giác về thực tại,
về đang là. Khi điều đó bị đe dọa sẽ có sợ hãi, giận
dữ, đố kỵ. Tất cả sự việc này là tình yêu à? Sầu
muộn và đau khổ có là tình yêu không? Vui thú của giác quan
là tình yêu à? Gần như những người thông minh đều biết
rõ ràng từng từ ngữ một tất cả sự việc này và nó không
quá khó hiểu. Nhưng họ lại không buông bỏ tất cả sự
việc này; họ chuyển đổi những sự việc này thành những ý tưởng và sau đó chiến đấu với những khái niệm
trừu tượng. Họ thích sống với những điều trừu tượng
hơn là với thực tại, với cái gì là.
Trong
phủ nhận cái gì không là tình yêu, tình yêu hiện hữu. Đừng
sợ hãi từ ngữ phủ nhận. Phủ nhận tất cả cái gì không
là tình yêu, lúc đó cái gì là, là từ bi. Bạn là gì có
tầm quan trọng bậc nhất vì bạn là thế giới và thế giới
là bạn. Đây là từ bi.
Chầm
chậm bình minh đang đến; ở chân trời phía đông có một
ánh sáng yếu ớt, nó đang lan rộng và chòm sao Thập Tự Nam
bắt đầu nhạt dần. Cây cối lộ rõ hình thể, ếch nhái
bỗng nhiên yên lặng, sao mai lạc lõng trong ánh sáng mạnh
hơn và một ngày mới bắt đầu. Đường bay của những con
quạ và những tiếng nói của con người bắt đầu nhưng phước
lành của buổi sáng sớm vẫn còn đó.
22-10-1973
Trong
một chiếc thuyền nhỏ trên dòng nước lặng lờ của con
sông tất cả đường chân trời từ bắc đến nam, đông sang
tây đều trông thấy rõ ràng; không một cái cây hay ngôi nhà
nào ngắt ngang đường chân trời; không cả một đám mây
đang bềnh bồng trôi qua. Hai bờ sông bằng phẳng, trải dài
cả hai bên xa rất xa vào đất liền và chúng ôm trọn con
sông rộng. Có những con thuyền đánh cá nhỏ nữa, dân chài
đang tụm lại ở một đầu để quăng lưới ra; những người
đàn ông này kiên nhẫn quá sức. Bầu trời và quả đất
gặp gỡ và có không gian bao la. Trong không gian bao la này quả
đất và tất cả sự vật có sự hiện hữu của chúng, thậm
chí cả con thuyền nhỏ bị tròng trành bởi dòng nước mạnh.
Quanh khúc quẹo của con sông đường chân trời vươn dài hết
tầm mắt, không đo lường được và vô tận. Không gian trở
nên trống không vô hạn. Phải có không gian này cho vẻ đẹp
và từ bi. Mọi thứ phải có không gian, vật sống và vật
chết, tảng đá trên quả đồi và con chim đang vẫy cánh.
Khi nào không có không gian có chết chóc. Người dân chài đang
ca hát và âm thanh bài hát của họ vang xuống con sông. Âm
thanh cần không gian. Âm thanh của một từ ngữ cần không
gian; từ ngữ tạo không gian riêng của nó, nếu được phát
âm đúng. Con sông và cái cây ở xa kia chỉ có thể tồn tại
khi chúng có không gian; nếu không có không gian mọi sự vật
sẽ tàn lụi. Con sông biến mất vào đường chân trời và
dân chài đang lên bờ. Sự tối tăm của ban đêm đang đến,
quả đất đang nghỉ ngơi sau một ngày mệt mỏi và các vì
sao ở trên dòng nước. Không gian bao la bị thu hẹp lại vào
một ngôi nhà nhỏ có những bức tường vây bọc. Ngay cả
những ngôi nhà giống một cung điện rộng lớn cũng có những
bức tường chặn lại không gian mênh mang đó, tạo ra không
gian riêng của nó.
Một
bức tranh phải có không gian trong nó dù rằng nó được đặt
trong một cái khung; một bức tượng chỉ có thể hiện hữu
trong không gian; âm nhạc tạo ra không gian nó cần thiết; âm
thanh của từ ngữ không những chỉ tạo ra không gian: nó cần
không gian để được nghe. Tư tưởng có thể tưởng tượng
sự kéo dài giữa hai điểm, khoảng cách và đo lường; khoảng
cách giữa hai tư tưởng là không gian mà tư tưởng tạo ra.
Sự kéo dài liên tục của thời gian, chuyển động và khoảng
ngừng giữa hai chuyển động của tư tưởng cần không gian.
Ý thức ở trong chuyển động của thời gian và tư tưởng.
Tư tưởng và thời gian đều có thể đo lường được giữa
hai điểm, giữa tâm điểm và chu vi. Ý thức, rộng rãi hay
chật hẹp, tồn tại nơi nào có một trung tâm, “cái tôi”
và “cái không tôi”.
Mọi
sự vật cần không gian. Nếu những con chuột bị nhốt trong
một không gian giới hạn, chúng hủy diệt nhau; những con chim
nhỏ đang đậu trên một đường dây điện báo, của một
buổi chiều, có không gian cần thiết giữa hai con. Con người
sống trong những thành phố đông đúc đang trở nên hung hăng.
Nơi nào không có không gian, bên trong và bên ngoài, mọi hình
thức của tổn thương và thoái hóa đều không tránh khỏi.
Tình trạng bị điều kiện bởi cái trí qua cái tạm gọi
là giáo dục, tôn giáo, truyền thống, văn hóa, chẳng dành
bao nhiêu không gian cho sự nở hoa của cái trí và tâm hồn.
Niềm tin, trải nghiệm tùy theo niềm tin đó, quan điểm, những
khái niệm, từ ngữ là “cái tôi”, bản ngã, cái trung tâm
tạo ra khoảng không gian giới hạn mà trong đó biên giới
của nó là ý thức. “Cái tôi” có sự hiện hữu của nó
và hoạt động của nó ở trong khoảng không gian nhỏ xíu
mà nó đã thiết lập cho chính nó. Tất cả những vấn đề
và những đau khổ của nó, những hy vọng và tuyệt vọng
của nó đều nằm trong những ranh giới riêng của nó, và
ở đó không có không gian. Cái đã được biết choán hết
tất cả ý thức của nó. Ý thức là cái đã được biết.
Trong ranh giới này không có giải pháp cho tất cả những vấn
đề mà con người đã gom góp vào. Và tuy nhiên họ không chịu
buông bỏ nó, họ bám chặt cái đã được biết hoặc sáng
chế ra cái không biết được, hy vọng nó sẽ giải quyết
những vấn đề của họ. Khoảng không gian mà “cái tôi”
đã thiết lập cho chính nó là nỗi thống khổ của nó và
sự đau thương của vui thú. Các thần thánh không biếu bạn
không gian, vì không gian của họ là không gian của bạn. Không
gian bao la, vô bờ bến này vượt khỏi sự đo lường của
tư tưởng, và tư tưởng là cái đã được biết. Thiền định
là làm trống rỗng ý thức không còn những chứa đựng của
nó, cái đã được biết, “cái tôi.”
Từ
từ những mái chèo đưa con thuyền thẳng lên dòng sông đang
ngủ và ánh đèn của một ngôi nhà cho nó phương hướng.
Một buổi chiều kéo dài và mặt trời hoàng hôn vàng rực,
xanh lục và vàng cam và nó tạo ra một con đường ửng vàng
trên mặt nước.
24-10-1973
Trên đoạn đường xuống thung lũng có những ánh sáng mờ mờ của một ngôi làng nhỏ; trời tối thui và con đường đầy đá gồ ghề. Những đường nét lượn lờ của những quả đồi tương phản bầu trời đầy ánh sao hằn lên rõ ràng trong màn đêm và một con sói đang tru lên ở một nơi nào đó gần đây. Con đường đã mất đi vẻ thân thuộc của nó và một cơn gió nhẹ có hương thơm thoang thoảng trong thung lũng. Ở một mình trong cô đơn đó là nghe tiếng nói của tĩnh lặng vô biên và vẻ đẹp mê hoặc của nó. Một con thú nào đó đang gây ồn ào trong những bụi cây, bị kinh hãi hay đang thu hút sự chú ý. Lúc này đã tối lắm rồi và thế giới của thung lũng đó chìm sâu trong tĩnh mịch của nó. Không khí ban đêm có những mùi đặc biệt, một hòa trộn của tất cả những bụi cây mọc trên những quả đồi ít mưa, cái mùi đậm đặc đó của những bụi cây đã chịu đựng mặt trời hừng hực. Những cơn mưa đã ngừng cách đây nhiều tháng rồi; sẽ lại không có mưa trong thời gian rất lâu và con đường khô ráo, bụi bặm và lởm chởm. Tĩnh lặng vô biên cùng không gian bao la của nó ôm trọn buổi tối và mọi chuyển động của tư tưởng bặt tăm. Chính cái trí là không gian vô hạn và trong tĩnh lặng vô biên đó không còn một sự việc mà tư tưởng đã tạo dựng lên. Tuyệt đối không là gì cả là vượt khỏi đo lường. Con đường đi xuống một triền dốc đứng và một con suối nhỏ đang thủ thỉ nhiều chuyện, hài lòng với tiếng nói riêng tư của nó. Nó băng qua con đường mòn nhiều lần và cả hai đang cùng nhau đùa giỡn. Các vì sao rất gần và một vài vì sao đang nhìn xuống từ những đỉnh đồi. Vẫn vậy những ánh sáng của ngôi làng cách đây quá xa và các vì sao đang biến mất trên những đỉnh đồi cao. Cô đơn, không từ ngữ và tư tưởng, nhưng chỉ đang quan sát và đang lắng nghe. Tĩnh lặng vô biên chứng tỏ rằng nếu không có nó, sự hiện hữu mất đi vẻ đẹp và ý nghĩa thâm sâu của nó.
Là
một ngọn đèn cho chính mình phủ nhận mọi trải nghiệm.
Người đang trải nghiệm như người trải nghiệm cần trải
nghiệm để hiện hữu và, dù sâu sắc hoặc thiển cận như
thế nào chăng nữa, nhu cầu về nó mỗi lúc một nhiều hơn.
Trải nghiệm là hiểu biết, truyền thống; người trải nghiệm
phân chia chính anh ấy để nhận thức rõ giữa điều vui thú
và điều đau khổ, điều dễ chịu và điều bực dọc. Người
có niềm tin trải nghiệm tùy theo niềm tin của anh ấy, tùy
theo tình trạng bị điều kiện của anh ấy. Những trải nghiệm
này từ cái đã được biết, vì sự công nhận rất cần
thiết, nếu không có nó không có trải nghiệm. Mỗi trải
nghiệm đều để lại một dấu vết nếu không có một kết
thúc cho nó khi nó nảy sinh. Mỗi đáp lại đến một thách
thức là một trải nghiệm nhưng khi đáp lại đó từ cái
đã được biết, thách thức mất đi mới mẻ và sinh khí
của nó; tiếp theo đó sẽ có xung đột, bực dọc và hoạt
động loạn thần kinh. Chính bản chất của thách thức là
tra vấn, xáo trộn, thức tỉnh, thấu triệt. Nhưng khi thách
thức đó bị quá khứ giải thích, thế là hiện tại bị
lẩn tránh. Tin tưởng vào trải nghiệm là phủ nhận sự tìm
hiểu. Thông minh là sự tự do để tìm hiểu, để xem xét
“cái tôi” và “cái không tôi”, cái bên ngoài và cái bên
trong. Niềm tin, những học thuyết và quyền lực ngăn cản
thấu triệt mà chỉ đến cùng tự do. Khao khát có trải nghiệm
thuộc bất kỳ loại nào chắc chắn là hời hợt hoặc thuộc
giác quan, thoải mái hoặc dễ chịu, bởi vì khao khát,
dù rất mãnh liệt, là vật đi trước của tư tưởng và tư
tưởng là cái bên ngoài. Tư tưởng có thể tập hợp
lại thành cái bên trong nhưng nó vẫn còn là cái bên ngoài.
Tư tưởng sẽ không bao giờ tìm ra được cái mới mẻ vì
nó đã cũ kỹ, nó không bao giờ tự do. Tự do vượt khỏi
tư tưởng. Tất cả hoạt động của tư tưởng không là tình
yêu.
Là
một ngọn đèn cho chính mình là ánh sáng của tất cả những
người còn lại. Là một ngọn đèn cho chính mình là cho phép
cái trí tự do khỏi thách thức và phản hồi, bởi vì lúc
đó cái trí hoàn toàn tỉnh thức, chú ý trọn vẹn. Chú ý
này không có trung tâm, người chú ý, và vì thế không biên
giới. Chừng nào còn có một trung tâm, “cái tôi”, phải
có thách thức và phản hồi, thỏa đáng hay không thỏa đáng,
vui thú hay đau khổ. Cái trung tâm không bao giờ có thể là
ngọn đèn soi sáng nó; ánh sáng của nó là ánh sáng giả tạo
của tư tưởng và nó có nhiều cái bóng. Từ bi không là cái
bóng của tư tưởng nhưng nó là ánh sáng, cũng không là ánh
sáng của bạn hay ánh sáng của một người khác.
Con
đường mòn từ từ đi vào thung lũng và con suối lẳng lặng
qua ngôi làng để nhập vào biển cả. Nhưng những quả đồi
vẫn không thay đổi và tiếng kêu của con cú là câu trả
lời đến một con khác. Và có không gian cho tĩnh lặng.
25-10-1973
Ngồi
trên một tảng đá trong ngôi vườn trồng cam, thung lũng trải
dài và biến mất vào khe của những hòn núi. Còn rất sớm
vào buổi sáng và những cái bóng dài, dịu và rải rộng.
Những con chim cút đang kêu bằng cái giọng đòi hỏi lanh lảnh
và những con chim bồ câu buồn rầu đang gù gù trong giai điệu
nhịp nhàng êm dịu và nhỏ nhẹ, một bài hát sầu thảm quá
sớm vào ban mai. Một con chim nhái giọng đang trình diễn đường
bay uốn cong và sà xuống trong không gian, những lần nhào lộn
khi bẻ cua, thích thú cùng thế giới. Một con nhện to lớn,
đầy lông và đen thui, chầm chậm chun ra từ mặt đáy của
tảng đá, ngừng lại, cảm giác không khí buổi sáng và từ
tốn bò theo con đường của nó. Những cây cam trồng theo hàng
thẳng tắp, mẫu này đến mẫu khác, cùng những quả cam bóng
rực và hoa cam nở rộ của chúng – hoa và quả trên cùng
một cây và cùng một thời điểm. Mùi thơm của những bông
hoa này yên lặng len lỏi mọi nơi và với sự cổ vũ bởi
sức nóng mặt trời cái mùi hoa cam đó mỗi lúc một nồng
hơn, khăng khăng hơn. Bầu trời rất xanh và dịu và tất cả
những quả đồi lẫn hòn núi vẫn còn đang mộng mơ.
Sáng
hôm đó dễ thương quá, mát mẻ và trong lành, kèm theo vẻ
đẹp lạ lùng mà con người vẫn chưa kịp hủy diệt. Những
con tắc kè ló ra và tìm kiếm một mảnh đất ấm áp dưới
mặt trời; chúng ưỡn dài ra để cho cái bụng được ấm
và cái đuôi lại vung vẩy hai bên. Một buổi sáng hạnh phúc
và ánh sáng thanh thoát lan đầy đất đai và vẻ đẹp vô
tận của sự sống. Thiền định là bản thể của vẻ đẹp
này, được diễn đạt hay yên lặng. Được diễn đạt, nó
sử dụng hình dạng, vật chất; yên lặng, nó không muốn
đặt vào từ ngữ, hình dạng hay màu sắc. Từ tĩnh lặng,
diễn đạt hay hành động đều có vẻ đẹp, vì là tổng
thể và tất cả tranh đấu, xung đột kết thúc. Những con
tắc kè đang bò vào bóng mát và những con chim bắt ruồi và
những con ong lởn vởn quanh khu hoa cam.
Nếu
không có đam mê không có sáng tạo. Từ bỏ trọn vẹn mang
lại đam mê vô tận này. Từ bỏ có một động cơ là một
việc, và không có một mục đích, không có sự tính toán,
là một việc khác. Cái có một kết thúc, một phương hướng,
là quá ngắn ngủi, trở nên tác hại và buôn bán, thô tục.
Cái còn lại, không bị thúc đẩy bởi bất kỳ nguyên nhân,
ý định hay lợi lộc, không có khởi đầu và kết thúc. Từ
bỏ này là làm trống rỗng cái trí không còn “cái tôi”,
cái bản ngã. “Cái tôi” này có thể làm mất chính nó trong
hoạt động nào đó, trong niềm tin an ủi nào đó hay trong
mơ mộng lạ kỳ nào đó nhưng mất mát như thế là đang tiếp
tục của cái tôi trong hình thức khác, đang nhận dạng với
một học thuyết và một hành động khác. Từ bỏ cái tôi
không là một động thái của ý chí, vì ý chí là cái tôi.
Bất kỳ chuyển động nào của cái tôi, trong phạm vi hiểu
biết hay ra ngoài, trong bất kỳ phương hướng nào, vẫn còn
trong lãnh vực của thời gian và đau khổ. Tư tưởng có thể
đắm đuối một điều gì đó, sáng suốt hay điên rồ, hợp
lý hay ngu xuẩn, nhưng trong chính cấu trúc và bản chất của
nó là phân chia, nhiệt huyết và hứng khởi của nó, chẳng
mấy chốc biến thành vui thú và sợ hãi. Trong lãnh vực này
từ bỏ cái tôi là ảo tưởng, chẳng có ý nghĩa bao nhiêu.
Tỉnh thức được tất cả sự việc này là tỉnh thức đối
với những hoạt động của cái tôi; trong chú ý này không
có trung tâm, cái tôi. Thôi thúc bày tỏ bản thân để có
được nhận dạng là hậu quả của sự hoang mang và sự vô
nghĩa của tồn tại. Tìm kiếm một ý nghĩa là khởi đầu
của phân chia; tư tưởng có khả năng và vẫn thường đưa
ra hàng ngàn ý nghĩa cho cuộc sống, mỗi ý nghĩa lại sáng
chế những ý nghĩa riêng của nó mà rõ ràng chỉ là những
quan điểm cùng những niềm tin và không có kết thúc cho chúng.
Ngay lúc đang sống là toàn bộ ý nghĩa nhưng khi cuộc sống
là một xung đột, một tranh đấu, một bãi chiến trường
của tham vọng, ganh đua và tôn thờ sự thành công, tìm kiếm
quyền hành và vị trí, lúc đó cuộc sống chẳng còn ý nghĩa.
Sự cần thiết của diễn đạt là gì? Sáng tạo có ở trong
vật được tạo tác không? Cái vật được tạo tác bằng
tay hay bằng cái trí, dù đẹp đẽ hay thực dụng bao nhiêu
– đó là điều gì mà con người theo đuổi à? Đam mê tự
từ bỏ cái tôi này có cần diễn đạt hay không? Ngay khi có
một yêu cầu, một cưỡng bách, nó có là đam mê của sáng
tạo hay không? Chừng nào còn có sự phân chia giữa người
sáng tạo và vật được sáng tạo, vẻ đẹp, tình yêu, kết
thúc. Bạn có lẽ tạo tác được một vật xuất sắc nhất
bằng màu sắc hay bằng đá, nhưng nếu cuộc sống hàng ngày
của bạn mâu thuẫn với sự hoàn hảo tối thượng đó –
từ bỏ toàn bộ cái tôi – vật mà bạn tạo tác chỉ dành
cho sự ca tụng và thô tục. Ngay lúc đang sống là màu sắc,
vẻ đẹp và diễn đạt của nó. Người ta không cần thứ
gì khác nữa.
Những
cái bóng đang mất đi khoảng cách của chúng và những con
chim cút yên lặng. Chỉ còn lại tảng đá, cây cối cùng sự
nở hoa và ra quả của chúng, những quả đồi dễ thương
và quả đất trù phú.
29-10-1973
Trong
thung lũng của những vườn cam, cái vườn này được chăm
sóc rất cẩn thận – từng dãy tiếp nối những cây con,
cứng cáp và lấp lánh trong ánh mặt trời. Đất rất màu
mỡ, được tưới nước nhiều, bón phân và trông nom. Buổi
sáng thật đẹp với bầu trời trong xanh, ấm áp và không
khí dịu, dễ chịu. Những con chim cút trong bụi cây đang lấn
bấn chạy loanh quanh, cùng tiếng gọi nhau the thé của chúng;
một con chim cắt đang lượn trong không gian, không cử động,
và trong chốc lát nó sà xuống để đậu trên một cành cây
trong cây cam kế bên và ngủ. Nó gần gũi đến nỗi những
cái móng sắc cạnh, những cái lông lốm đốm tuyệt đẹp
và cái mỏ bén nhọn đều trông thấy rõ ràng; nó ở trong
tầm với của một cánh tay. Vẫn còn quá sớm vào buổi sáng
trên tấm thảm dài hoa trinh nữ và những con chim nhỏ đang
hót vang điệu nhạc báo thức. Dưới những bụi hoa có hai
con rắn chúa, với những cái đai nâu sậm dọc theo chiều
dài thân thể, đang quấn quanh lẫn nhau, và khi chúng trườn
qua sát bên chúng chẳng ý thức gì về sự hiện diện của
một con người. Chúng đã ở tại một cái kệ trong cái lán,
căng dài thân, đôi mắt rực sáng và đen của chúng, canh chừng
và chờ đợi những con chuột. Chúng nhìn chòng chọc không
nhấp nháy vì chúng không có lông mi. Chúng chắc đã ở đó
suốt buổi tối và lúc này chúng ở giữa những bụi hoa trinh
nữ. Nó là căn cứ của chúng vì chúng được bắt gặp thường
xuyên ở đó, và khi nhặt một trong hai con lên, nó cuộn tròn
quanh cánh tay và tạo cảm giác lạnh lẽo. Tất cả những
vật đang sống kia dường như có trật tự riêng của chúng,
kỷ luật riêng của chúng và trò chơi lẫn vui tươi riêng
của chúng.
Chủ
nghĩa vật chất, mà có nghĩa là không có gì tồn tại ngoại
trừ vật chất, là hoạt động kiên trì và thịnh hành của
những người giàu có và những người nghèo khổ. Có nguyên
một khối của thế giới trung thành với chủ nghĩa vật chất;
cấu trúc xã hội của nó đặt nền tảng vào công thức này,
với tất cả hậu quả của nó. Những khối khác cũng theo
vật chất nhưng kèm theo một loại những nguyên tắc lý tưởng
nào đó được chấp nhận khi nó thích hợp hoặc bị loại
bỏ dưới danh nghĩa của lý luận và cần thiết. Trong thay
đổi môi trường, bạo loạn hay từ tốn, cách mạng hay tiến
hóa, cách cư xử của con người bị thay đổi tùy theo nền
văn hóa anh ấy sống. Nó là một xung đột lâu đời giữa
những người tin rằng con người là vật chất và những người
theo đuổi tinh thần. Sự phân chia này đã gây ra đau khổ,
hoang mang, ảo tưởng như thế đó cho con người.
Tư
tưởng là vật chất và hoạt động của nó, bên trong và
bên ngoài, thuộc về vật chất. Tư tưởng có thể đo lường
được và vì thế nó là thời gian. Ở trong lãnh vực này,
ý thức là vật chất. Ý thức là cái chứa đựng của nó;
cái chứa đựng là ý thức; chúng không thể tách rời. Cái
chứa đựng là nhiều sự việc mà tư tưởng đã tập hợp:
quá khứ bổ sung cho hiện tại mà là tương lai mà là thời
gian. Thời gian là chuyển động ở trong lãnh vực gọi là
ý thức, được bành trướng hay được thu nhỏ lại. Tư tưởng
là ký ức, trải nghiệm và hiểu biết, và ký ức này, cùng
những hình ảnh của nó và những cái bóng của nó, là bản
ngã, “cái tôi” và “cái không tôi”, “cái chúng tôi”
và “cái chúng nó”. Bản thể của phân chia là cái tôi cùng
tất cả phẩm chất và chất lượng của nó. Chủ nghĩa vật
chất chỉ củng cố sức mạnh và tăng trưởng cho cái tôi.
Cái tôi có lẽ và vẫn nhận dạng chính nó với một chính
thể, với một học thuyết, với những hoạt động của “cái
không tôi”, tôn giáo hay đời thường, nhưng nó vẫn còn
là cái tôi. Những niềm tin của nó là tự tạo tác, những
vui thú và những sợ hãi của nó cũng vậy. Chính bản chất
và cấu trúc của tư tưởng là phân chia, và xung đột lẫn
chiến tranh ở giữa những mảnh khác nhau, những dân tộc,
những chủng tộc và những học thuyết. Một loài người
vật chất sẽ tự hủy diệt nếu cái tôi không được từ
bỏ hoàn toàn. Từ bỏ cái tôi luôn luôn có tầm quan trọng
bậc nhất. Và chỉ từ cuộc cách mạng này một xã hội mới
mẻ có thể được hình thành.
Từ
bỏ cái tôi là tình yêu, từ bi: đam mê dành cho mọi sự việc
– những người chết đói, những người đau khổ, những
người không nhà cửa và những người theo vật chất lẫn
những người có niềm tin. Tình yêu không là đa cảm, lãng
mạn; nó mãnh liệt và kết thúc như chết.
Chầm
chậm sương mù từ biển bay lên qua những quả đồi phía
tây giống như những con sóng khổng lồ, nó cuộn lại trên
những quả đồi và trôi xuống thung lũng và chốc lát nữa
nó sẽ đến đây; nó sẽ trở nên mát mẻ hơn cùng màn đêm
buông xuống. Sẽ không có một vì sao nào và sẽ có tĩnh lặng
hoàn toàn. Nó là một tĩnh lặng thực sự và không là sự
yên lặng mà tư tưởng đã vun quén, trong đó không có không
gian.
Malibu* 01-4-1975
Dù vẫn còn sớm vào buổi sáng nhưng mặt trời đã nóng hừng hực. Không một ngọn gió và không một chiếc lá nào lay động. Trong ngôi đền cổ mát mẻ và dễ chịu; bàn chân trần cảm nhận được những phiến đá cứng, những hình thể và độ gập gềnh của chúng. Hàng ngàn người đã giẵm lên chúng trong cả ngàn năm. Sau ánh sáng chói lòa của mặt trời ban mai, nơi đó tối tăm và đi tới những dãy hành lang dường như không có nhiều người vào buổi sáng đó rồi tiếp tục qua lối ngang chật chội nó còn tối hơn. Lối ngang này dẫn đến một hành lang rộng để vào nơi thờ phượng phía sâu hơn. Có mùi hoa nồng nặc và nhang đèn của nhiều thế kỷ. Và một trăm người Ấn Độ giáo, tắm rửa sạch sẽ, trong những miếng khố bằng vải trắng tinh vừa mới giặt, đang tụng kinh. Tiếng Phạn là một ngôn ngữ đầy uy lực, vang rền sâu thẳm. Những bức tường cổ đang chấn động, gần như bị lúc lắc do âm thanh của một trăm giọng cầu kinh. Sự cao quí của âm thanh đó không thể tưởng tượng được và sự thiêng liêng của khoảnh khắc đó vượt khỏi mọi từ ngữ. Cái bao la này không phải được đánh thức bởi những từ ngữ nhưng bởi chiều sâu của âm thanh hàng ngàn năm được giữ trong những bức tường này và trong không gian vô tận ngoài chúng. Không phải vì ý nghĩa của những từ ngữ kia, cũng không phải vì sự rõ ràng do phát âm chuẩn của họ, cũng không phải vì vẻ đẹp kỳ bí của ngôi đền mà chính là năng lực của âm thanh đã phá
* Năm bài kế tiếp trong quyển sổ tay được viết mười tám tháng sau tại Malibu, California.
vỡ
được những bức tường và những giới hạn của cái trí
con người. Giọng hót của một con chim, tiếng sáo xa xa, cơn
gió hiu hiu giữa những chiếc lá, tất cả những thứ này
đã hủy diệt những bức tường mà con người đã dựng lên
cho chính họ.
Trong
những nhà thờ lớn và những thánh đường xinh xinh, những
bài thánh ca và giọng ngâm đọc những quyển sách thiêng liêng
của họ – nó là âm thanh cởi mở quả tim, đến những giọt
nước mắt và vẻ đẹp. Nếu không có không gian không có
vẻ đẹp; nếu không có không gian bạn chỉ còn lại những
bức tường và những kích thước; nếu không có không gian
không có chiều sâu; nếu không có không gian chỉ có nghèo
khó, cả bên trong lẫn bên ngoài. Bạn có quá ít không gian
trong cái trí; nó đã bị nhồi nhét đầy từ ngữ, những
kỷ niệm, hiểu biết, những trải nghiệm và những vấn đề.
Hầu như không còn sót lại chút không gian nào, chỉ có sự
huyên thuyên muôn đời của tư tưởng. Và vì thế viện bảo
tàng của bạn ở khắp mọi nơi và mỗi cái kệ nhét đầy
sách. Sau đó bạn chen chúc vào những nơi giải trí, tôn giáo
hay hình thức nào đó. Hay bạn xây một bức tường quanh bản
thân, một không gian chật chội của bất ổn và đau khổ.
Nếu không có không gian, cả bên trong lẫn bên ngoài, bạn
trở nên hung bạo và xấu xa.
Mọi
thứ đều cần không gian để sống, để chơi đùa và để
ca hát. Cái được gọi là thiêng liêng không thể thương yêu
nếu không có không gian. Bạn không có không gian khi bạn nắm
chặt, khi có đau khổ, khi bạn trở thành trung tâm của vũ
trụ. Không gian bạn chiếm hữu là không gian mà tư tưởng
đã vây bọc bạn và đó là bất hạnh lẫn rối loạn. Không
gian mà tư tưởng đo lường là sự phân chia giữa bạn và
tôi, chúng tôi và họ. Phân chia này là đau khổ vô tận. Có
cái cây cô đơn đó trong một cánh đồng khoáng đãng, rộng
và xanh tươi.
02-4-1975
Không
phải một mảnh đất của cây cối, những cánh đồng cỏ,
những con suối và những bông hoa cùng sự nô đùa vui vẻ.
Đó là một nơi chỉ có cát và những quả đồi trọc bị
mặt trời đốt cháy, không một cái cây hay bụi nhỏ nào;
một mảnh đất của hoang liêu, một mảnh đất bị thiêu
nóng liên tục từ dặm này sang dặm khác; thậm chí không
có cả một con chim lẫn dầu mỏ cùng những dàn khoan và những
ánh lửa bừng bừng của nó. Ý thức không thể giữ lại
cái hoang liêu này và mỗi quả đồi là một cái bóng cằn
cỗi. Trong nhiều tiếng đồng hồ chúng tôi bay trên trống
không mênh mang này và cuối cùng đã có những đỉnh núi tuyết,
rừng và những con suối, làng mạc và những thị trấn mở
rộng.
Bạn
có lẽ có nhiều hiểu biết nhưng lại quá nghèo khó. Bạn
càng nghèo khó bao nhiêu bạn càng đòi hỏi hiểu biết nhiều
bấy nhiêu. Bạn mở rộng ý thức của bạn bằng vô số hiểu
biết, tích lũy những trải nghiệm và những hồi tưởng và
tuy nhiên vẫn còn quá nghèo khó. Sử dụng khéo léo hiểu biết
có lẽ mang lại cho bạn giàu có và tặng cho bạn địa vị
quan trọng lẫn quyền hành nhưng có lẽ vẫn còn nghèo khó.
Nghèo khó này nuôi dưỡng dửng dưng; bạn nô đùa trong khi
ngôi nhà đang cháy. Nghèo khó này chỉ củng cố trí năng hoặc
trao cho những cảm xúc sự yếu hèn của tình cảm. Chính nghèo
khó này mang lại trạng thái mất cân bằng, cái bên ngoài
và cái bên trong. Không có hiểu biết của cái bên trong, chỉ
của cái bên ngoài. Hiểu biết của cái bên ngoài đã loan
báo không đúng cho chúng ta rằng phải có hiểu biết của
cái bên trong. Hiểu biết của cái tôi là ngắn ngủi và nông
cạn; cái trí mau lẹ vượt qua nó, giống như đang băng qua
một con sông. Bạn gây nhiều huyên náo khi đi qua con sông và
lầm lẫn huyên náo đó như là hiểu biết của cái tôi là
bạn đang bành trướng nghèo khó. Bành trướng này của ý
thức là hoạt động của nghèo khó. Những tôn giáo, văn hóa,
hiểu biết, không cách nào có thể làm giàu có nghèo khó này.
Kỹ
năng của thông minh là đặt hiểu biết trong nơi đúng
của nó. Nếu không có hiểu biết không thể sống trong nền
văn minh hầu như là máy móc và công nghệ này nhưng hiểu
biết này sẽ không thay đổi được nhân loại và xã hội
của anh ấy. Hiểu biết không là ưu việt của thông minh;
thông minh có thể và dùng được hiểu biết và vì vậy chuyển
hóa con người và xã hội của anh ấy. Rõ ràng thông minh không
là sự vun quén của trí năng và hòa hợp của nó. Nó đến
từ hiểu rõ được ý thức tổng thể của nhân loại, bản
thân bạn và không là một bộ phận, một mảnh tách rời
của bản thân bạn. Học hỏi và hiểu rõ được chuyển động
của cái trí và tâm hồn riêng của bạn khai sinh thông minh
này. Bạn là cái chứa đựng của ý thức của bạn; khi hiểu
rõ được chính mình bạn sẽ hiểu rõ vũ trụ. Hiểu rõ này
vượt khỏi từ ngữ bởi vì từ ngữ không là sự việc.
Tự do khỏi cái đã được biết, mỗi một tích tắc, là
bản thể của thông minh. Chính thông minh này đang vận hành
trong vũ trụ nếu bạn cho nó tự do. Bạn đang hủy diệt thiêng
liêng này của trật tự vũ trụ qua sự dốt nát của bản
thân. Dốt nát không xóa tan được bởi những cuộc nghiên
cứu mà những người khác tạo ra quanh bạn hay quanh họ. Bạn,
chính bạn phải tìm hiểu cái chứa đựng của ý thức riêng
của bạn. Những tìm hiểu mà những người khác thực hiện
về họ, và vì thế về bạn, là những diễn tả chứ không
là sự việc được diễn tả. Từ ngữ không là sự việc.
Chỉ
trong liên hệ bạn có thể hiểu rõ được chính bạn, không
trong lý thuyết trừu tượng và chắc chắn không trong cô lập.
Ngay cả trong một tu viện bạn cũng gắn kết mật thiết với
cái tổ chức đã biến tu viện đó thành một địa điểm
tẩu thoát, hay đóng những cánh cửa đến tự do. Chuyển động
của cách cư xử là sự hướng dẫn chắc chắn cho chính bạn;
nó là cái gương của ý thức của bạn; cái gương này sẽ
bộc lộ cái chứa đựng của nó, những hình ảnh, những
quyến luyến, những sợ hãi, cô độc, niềm vui và đau khổ.
Nghèo khó ở trong tẩu thoát khỏi những sự việc này, hoặc
trong những lý tưởng thanh cao của nó hoặc trong những nhận
dạng của nó. Phủ nhận mà không có sự kháng cự cái chứa
đựng của ý thức này là vẻ đẹp và từ bi của thông minh.
03-4-1975
Khúc
quanh to lớn của một con sông rộng đẹp đẽ lạ lùng. Bạn
phải thấy nó từ một độ cao nào đó, không cao quá cũng
không thấp quá, khi nó chảy ngoằn ngoèo nhàn nhã qua những
cánh đồng xanh tươi. Con sông rộng, căng phồng nước, xanh
và sạch. Chúng tôi đang bay tại độ cao không cao lắm và
chúng tôi chỉ có thể trông thấy dòng nước mạnh ở chính
giữa con sông cùng những con sóng nhỏ xíu của nó; chúng tôi
theo nó, qua những thị trấn và làng mạc đến biển. Mỗi
khúc quanh có vẻ đẹp riêng của nó, sức mạnh riêng của
nó, chuyển động riêng của nó. Và xa xa là những đỉnh núi
lớn phủ tuyết, có màu hồng trong ánh nắng ban mai; chúng
bao phủ đường chân trời phía đông. Con sông rộng và núi
non hùng vĩ dường như ôm trọn, trong một tiếng đồng hồ
đó, sự vĩnh cửu – ý thức tràn ngập của không gian vô
thời gian này. Mặc dù máy bay đang bay nhanh về phía đông
nam, trong không gian đó không phương hướng, không chuyển động,
chỉ có cái là. Trong nguyên một tiếng đồng hồ không có
một cái gì khác nữa, không cả tiếng ồn của những động
cơ phản lực. Chỉ đến lúc ông Cơ trưởng loan báo rằng
chúng tôi sắp sửa hạ cánh thì toàn bộ cái tiếng đồng
hồ đó mới chấm dứt. Không có ký ức về tiếng đồng
hồ đó, không có ghi lại mọi chứa đựng của tiếng đồng
hồ đó và vì thế tư tưởng không bấu víu được nó. Khi
nó chấm dứt không còn những tàn dư, cái phiến phẳng sạch
sẽ lại. Thế là tư tưởng không còn phương tiện nào để
nuôi dưỡng cái tiếng đồng hồ đó và nó sẵn sàng rời
máy bay.
Điều
gì tư tưởng suy nghĩ được biến thành một thực tại nhưng
nó không là sự thật. Vẻ đẹp không bao giờ có thể là
sự diễn đạt của tư tưởng. Một con chim không được tạo
ra bởi tư tưởng và vì thế nó đẹp. Tình yêu không được
tạo hình dạng bởi tư tưởng và khi nó như thế nó trở
thành một thứ gì đó hoàn toàn khác hẳn. Tôn thờ trí năng
và tổng thể của nó là một thực tại được tạo ra bởi
tư tưởng. Nhưng nó không là từ bi. Tư tưởng không thể
chế tạo từ bi; nó có thể biến từ bi thành một thực tại,
một cần thiết, nhưng nó sẽ không là từ bi. Bản chất của
tư tưởng là phân chia và vì thế nó sống trong một
thế giới vỡ vụn của phân chia và xung đột. Vì vậy hiểu
biết là phân chia và dù nó được chồng chất nhiều bao nhiêu,
tầng này sau tầng khác, nó sẽ vẫn còn là từng mảnh, bị
vỡ vụn. Tư tưởng có thể tập hợp lại thành một sự
việc được gọi là tổng thể và cái đó cũng sẽ là một
mảnh vỡ.
Chính
từ ngữ khoa học có nghĩa là hiểu biết, và con người hy
vọng nhờ vào khoa học anh ấy sẽ được thay đổi thành
một con người hạnh phúc và minh mẫn. Vì thế con người
đang hăm hở theo đuổi những hiểu biết về mọi sự vật
trên quả đất và về chính anh ấy. Hiểu biết không là từ
bi và nếu không có từ bi hiểu biết chỉ nuôi dưỡng tổn
thương và hỗn loạn lẫn đau khổ không kể xiết. Hiểu biết
không thể làm con người biết thương yêu ; nó có thể tạo
ra chiến tranh và những dụng cụ hủy diệt nhưng không thể
mang lại tình yêu cho tâm hồn hay hòa bình đến cái trí. Trực
nhận tất cả những sự việc này là hành động, không phải
một hành động được đặt nền tảng trên ký ức hay những
khuôn mẫu. Tình yêu không là ký ức, một hồi tưởng của
những vui thú.
4-4-1975
Do
tình cờ người ta sống vài tháng trong một căn nhà nhỏ xiêu
vẹo, thật cao trong những hòn núi, xa khỏi những căn nhà
khác. Có nhiều cây cối và vì đây là mùa xuân nên có hương
thơm trong không khí. Cô đơn thuộc về núi non và thuộc về
vẻ đẹp của quả đất đỏ sẫm. Những đỉnh núi
cao vút phủ đầy tuyết và một số cây cối đang ở thời
kỳ rực rỡ nhất. Người ta sống một mình giữa tráng lệ
này. Rừng ở gần bên, có những con nai, thỉnh thoảng một
con gấu và những con khỉ to bự kia với bộ mặt đen kịt
và những cái đuôi dài, và tất nhiên cũng có những con rắn
nữa. Trong cô đơn sâu lắng và bằng những phương cách lạ
lùng người ta liên hệ mật thiết với tất cả chúng. Người
ta không thể gây tổn hại cho một vật, ngay cả bông cúc
trắng đó trên con đường mòn. Trong liên hệ đó không gian
giữa bạn và chúng không tồn tại; nó không cần xoay xở
cố gắng; nó không là một vận dụng trí năng hay một niềm
tin cảm xúc nào để gây ra sự việc này nhưng đơn giản
là nó ở đó. Một bầy khỉ to bự kia sẽ đến loanh quanh
bạn, đặc biệt vào chiều tối đó; một ít con trên mặt
đất nhưng đa số chúng sẽ ngồi trên những cái cây yên
lặng quan sát. Ngạc nhiên thay khi chúng lại bất động; thỉnh
thoảng có một hay hai tiếng gãi sột soạt và chúng tôi sẽ
nhìn ngắm nhau. Lúc này chúng thường đến mỗi chiều tối;
không quá thấp và cũng không quá cao trên những cái cây, và
chúng tôi sẽ yên lặng trao đổi sự cảm nhận lẫn nhau.
Chúng tôi đã trở thành những người bạn thân thiết nhưng
chúng không muốn quấy rầy cô đơn của người ta. Vào một
buổi chiều khi đang đi dạo trong cánh rừng người ta bỗng
nhiên giáp mặt chúng trong một không gian trống không. Đúng
là phải có ba mươi con, cả lớn lẫn nhỏ, đang ngồi chồm
hỗm trên những cái cây quanh khoảng không gian đó, tuyệt
đối yên lặng và bất động. Người ta có thể sờ vào chúng;
không có chút sợ hãi nào trong chúng và ngồi trên mặt đất
chúng tôi nhìn ngắm nhau cho đến khi mặt trời lặn sau những
đỉnh núi.
Nếu
bạn mất liên hệ với thiên nhiên bạn mất liên hệ với
con người. Nếu không có liên hệ với thiên nhiên vậy thì
bạn trở thành một kẻ giết chóc; vậy thì bạn giết những
con hải cẩu con, cá voi, cá heo và con người để có lợi
lộc, cho “thể thao”, cho thực phẩm hoặc vì hiểu biết.
Vậy thì thiên nhiên sẽ kinh hãi bạn, thu hồi vẻ đẹp của
nó. Bạn có lẽ thực hiện những chuyến đi bộ dài trong
những cánh rừng hoặc cắm trại tại những nơi đẹp đẽ
nhưng bạn là kẻ giết chóc và vì vậy mất đi tình bè bạn.
Bạn có thể không liên hệ với bất kỳ việc gì, với người
vợ của bạn hay người chồng của bạn; bạn có quá nhiều
bận rộn, đang kiếm được và đang mất đi, cùng những tư
tưởng, những vui thú và những đau khổ riêng của bạn. Bạn
sống trong cô lập tối tăm riêng của bạn và tẩu thoát khỏi
nó là làm tối tăm thêm nữa. Quan tâm của bạn chỉ dành
cho một sinh tồn ngắn ngủi, không suy nghĩ, dễ chịu hoặc
hung ác. Và hàng ngàn người chết vì đói khát hay bị giết
chết vì sự vô trách nhiệm của bạn. Bạn nhường lại sự
sắp xếp trật tự của thế giới cho các vị chính khách
hư hỏng dối gạt, cho những nhà trí thức, cho các chuyên
gia. Vì bạn mất đi tổng thể, bạn xây dựng một xã hội
vô luân, gian manh, một xã hội được đặt nền tảng trên
sự ích kỷ hoàn toàn. Và sau đó bạn tẩu thoát khỏi tất
cả việc này mà chính tự thân bạn phải có trách nhiệm,
để đi đến những bãi biển, đến những cánh rừng hoặc
mang một khẩu súng cho “thể thao” .
Bạn
có lẽ biết mọi việc này nhưng hiểu biết không gây ra thay
đổi nào trong bạn. Khi bạn có tỉnh thức của tổng thể
này, bạn sẽ liên hệ mật thiết với vũ trụ.
6-4-1975
Không phải màu xanh lạ thường của biển Địa Trung Hải; biển Thái Bình Dương có một màu xanh nhẹ nhàng thanh thoát, đặc biệt khi có một cơn gió nhẹ từ phương tây trong khi bạn đang lái xe về phía bắc dọc theo con đường ven biển. Nó rất dịu dàng, mỏng manh, tỏa ánh sáng gây lóa mắt, rõ ràng và đầy vui tươi. Thỉnh thoảng bạn có thể trông thấy những con cá voi phun nước lên cao và tung tóe trên hướng bơi về phía bắc của chúng và đặc biệt là những cái đầu to lớn khi chúng quăng mạnh cái thân lên khỏi mặt nước. Có nguyên một đàn cá voi, đang phun nước; chúng đúng là những động vật đầy quyền uy. Ngày hôm đó biển là một cái hồ, không chảy và hoàn toàn yên tĩnh, không có một con sóng nào; không có màu xanh trong sáng đang nhảy múa đó. Biển đang ngủ và bạn đầy kinh ngạc khi nhìn ngắm nó. Ngôi nhà trông ra biển*. Một ngôi nhà đẹp, có một cái vườn yên tĩnh, một bãi cỏ xanh và hoa. Một ngôi nhà dư thừa không gian cùng ánh sáng của mặt trời California. Và những con thỏ cũng yêu nó lắm; chúng thường đến sớm vào buổi sáng và muộn vào buổi chiều; chúng sẽ nhấm hết hoa và những cây hoa păng-xê, hoa cúc vạn thọ mới trồng và những cây đang nở hoa khác. Bạn không thể chặn những con thỏ ở ngoài dù rằng đã có một hàng rào lưới kẽm vây quanh, và giết chết chúng sẽ là một tội ác. Nhưng một con mèo và một con chim lợn mang lại trật tự cho ngôi vườn; con mèo đen lảng vảng khắp ngôi vườn; con chim lợn đậu suốt ngày trong những cây bạch đàn rậm rạp; bạn có thể trông thấy nó, không cựa quậy, đôi mắt nhắm, tròn trĩnh và to. Những con thỏ biến mất và ngôi vườn sinh động lên và biển Thái bình dương hững hờ chảy.
* Đây là ngôi nhà ông đang sống tại Malibu
Duy
nhất chỉ có con người mang lại vô trật tự cho vũ trụ.
Con người tàn nhẫn và hung bạo cực kỳ. Mọi nơi con người
hiện diện đều mang lại đau khổ và hỗn loạn trong bản
thân và trong thế giới chung quanh mình. Con người tàn phá,
hủy diệt và không có từ bi. Trong con người không có trật
tự và vì thế cái gì anh ấy chạm vào đều trở thành dơ
bẩn và rối loạn. Chính trị của anh ấy đã trở thành một
chủ nghĩa băng đảng tao nhã của quyền lực, dối gạt, thuộc
cá nhân hay quốc gia, nhóm này chống lại nhóm kia. Kinh tế
của anh ấy bị giới hạn và vì thế không toàn cầu. Xã
hội của anh ấy là vô luân, trong chính thể tự do và dưới
chính thể chuyên chế. Anh ấy không có tinh thần tôn
giáo mặc dù anh ấy tin tưởng, thờ phụng và trải qua những
nghi lễ tôn giáo vô nghĩa và thay đổi liên tục. Tại sao
anh ấy trở thành như thế này – tàn nhẫn, vô trách nhiệm
và vì thế hoàn toàn ích kỷ? Tại sao? Có hàng trăm lời giải
thích và những người giải thích, khôn khéo vận dụng những
từ ngữ được rút tỉa từ những hiểu biết của nhiều
quyển sách và những cuộc thí nghiệm trên động vật, bị
mắc kẹt trong mạng lưới của đau khổ, tham vọng, kiêu hãnh
và dằn vặt của con người. Diễn tả không là việc được
diễn tả, từ ngữ không là sự việc. Đó có phải bởi vì
anh ấy đang tìm kiếm những nguyên nhân bên ngoài, cái môi
trường sống đang điều kiện con người, hy vọng rằng sự
thay đổi bên ngoài sẽ chuyển biến con người bên trong? Đó
có phải bởi vì anh ấy quá trói buộc vào các giác quan, bị
thống trị bởi những đòi hỏi ngay lập tức của chúng?
Đó có phải bởi vì anh ấy sống quá trọn vẹn trong chuyển
động của tư tưởng và hiểu biết? Hay bởi vì anh ấy quá
lãng mạn, đa cảm, đến nỗi anh ấy trở nên tàn nhẫn cùng
những lý tưởng, những niềm tin tự tạo và những ước
vọng của anh ấy. Đó có phải bởi vì anh ấy luôn luôn bị
dẫn dắt, một môn đệ, hay trở thành một người lãnh đạo,
một vị thầy?
Sự
phân chia như cái bên ngoài và cái bên trong là khởi đầu
đau khổ và xung đột của anh ấy; anh ấy bị kẹt trong mâu
thuẫn này, trong cái truyền thống không bao giờ chấm dứt
này. Bị mắc kẹt trong phân chia vô nghĩa này, anh ấy lạc
lõng và trở thành một nô lệ cho những người khác. Cái
bên ngoài và cái bên trong chỉ là sự tưởng tượng và sáng
chế của tư tưởng; vì tư tưởng có tánh từng phần, từng
mảnh, nó dẫn đến vô trật tự và xung đột mà là phân
chia. Tư tưởng không thể tạo ra trật tự, một dòng chảy
vô tận của đao đức. Đạo đức không là sự lặp lại
liên tục của ký ức, luyện tập. Hiểu biết-tư tưởng là
trói buộc vào thời gian. Tư tưởng do chính bản chất và
cấu trúc của nó không thể nắm bắt nguyên dòng chảy của
sự sống, như một chuyển động tổng thể. Hiểu biết-tư
tưởng không thể có một thấu triệt vào tổng thể này;
nó không thể ý thức được cái này một cách không chọn
lựa chừng nào nó vẫn còn là người trực nhận, người
khách lạ nhìn vào trong nhà. Hiểu biết-tư tưởng không có
chỗ đứng trong trực nhận. Người suy nghĩ là vật được
suy nghĩ; người trực nhận là vật được trực nhận. Chỉ
lúc đó mới có một chuyển động không nỗ lực trong
cuộc sống hàng ngày của chúng ta.
Ojai
*
8-4-1975
Trong
vùng đất này của thế giới không có nhiều mưa, khoảng
mười lăm đến hai mươi inch trong một năm, và những cơn
mưa này được đón chào nhiều lắm vì không có mưa suốt
những tháng còn lại trong năm. Vào lúc đó có tuyết trên
núi và trong suốt mùa hè đến mùa thu chúng trơ trụi, cháy
bỏng mặt trời, đầy đá và không thể đến gần; chỉ vào
mùa xuân chúng mới ân cần và nghinh đón. Ngày trước thường
có gấu, nai, linh miêu, chim cút và một số rắn rung chuông.
Nhưng bây giờ chúng đang biến mất dần, loài người gây
khiếp sợ và đang xâm lấn. Trước lúc này đã có mưa một
lúc và thung lũng xanh tươi, những cây cam trĩu quả và đầy
hoa. Một thung lũng đẹp, yên tĩnh và cách xa ngôi làng, và
bạn nghe tiếng chim bồ câu than van. Không khí đang từ từ
được lan tỏa mùi hoa cam nở rộ và trong ít ngày tiếp theo
nó sẽ rất nồng nặc, do bởi mặt trời ấm áp và những
ngày không gió. Nó là một thung lũng được bao bọc hoàn toàn
bởi núi non và những quả đồi; ra khỏi những quả đồi
là biển cả và ra khỏi những núi non lại là sa mạc mênh
mông. Vào mùa hè thời tiết thường nóng không kham nỗi nhưng
luôn luôn có vẻ đẹp ở đây, không còn đám đông đang phát
cuồng và những thành phố của họ. Và vào ban đêm có sự
tĩnh mịch lạ lùng, sâu lắng và thâm nhập. Thiền định
được vun quén là báng bổ vẻ đẹp, và mỗi chiếc lá lẫn
cành cây bộc lộ niềm hân hoan của vẻ đẹp và cây bách
cao sẫm màu bị câm lặng bởi nó; cây tiêu già lắm đốt
rũ xuống cùng nó.
*
Bây giờ ông đang ở tại Ojai Valley được mười ngày; và
đây chính là thung lũng ông diễn tả trong bài.
Bạn
không thể, không được phép, mời mọc hân hoan; nếu bạn
làm được nó trở thành vui thú. Vui thú là chuyển động
của tư tưởng và tư tưởng có lẽ không, không một cách
nào có thể, vun quén được hân hoan, và nếu nó theo đuổi
cái đã là hân hoan, lúc đó nó chỉ là một hồi tưởng,
một sự việc đã chết. Vẻ đẹp không bao giờ bị trói
buộc vào thời gian; nó hoàn toàn tự do khỏi thời gian và
vì vậy tự do khỏi văn hóa. Nó ở đó khi cái tôi không còn.
Cái tôi được tập hợp vào bởi thời gian, bởi chuyển động
của tư tưởng, bởi cái đãđược biết, bởi từ ngữ. Trong
từ bỏ cái tôi, trong chú ý tổng thể đó, bản thể đó
của vẻ đẹp hiện diện. Buông bỏ cái tôi không là hành
động tính toán của ý chí-ham muốn. Ý chí có tính hướng
dẫn và vì vậy kháng cự, phân chia, và thế là nuôi dưỡng
xung đột.
Chết
đi cái tôi không là sự tiến triển của hiểu rõ về cái
tôi; thời gian như một nhân tố không thể thâm nhập vào
nó. Không có một phương cách hay phương tiện để kết thúc nó. Không hành động hoàn toàn phía bên trong là sự chú
ý tích cực của vẻ đẹp.
Bạn
đã nuôi dưỡng một mạng lưới rộng lớn của những hoạt
động liên kết hỗ tương mà chính bạn bị vướng mắc và
cái trí của bạn, đang bị điều kiện bởi nó, vận hành
ở bên trong cùng phương cách giống hệt. Vì thế thành tựu
trở thành sự việc quan trọng nhất và sự cuồng nộ của
thôi thúc đó vẫn còn là bộ khung của cái tôi. Đó là lý
do tại sao bạn tuân theo vị đạo sư của bạn, đấng cứu
rỗi của bạn, những niềm tin và những lý tưởng của bạn;
sự trung thành thay thế vị trí của thấu triệt, của tỉnh
thức. Không cần thiết để cầu nguyện, để thực hành những
nghi lễ khi cái tôi không còn. Bạn nhét đầy những khoảng
không gian còn trống của bộ khung bằng hiểu biết, bằng
những hình ảnh, bằng những hoạt động vô nghĩa và vì thế
giữ cho nó có vẻ sinh động.
Trong
tĩnh lặng sâu lắng của cái trí cái gọi là vẻ đẹp vĩnh
cửu đến, không cần mời mọc, không cần tìm kiếm, không
có sự huyên náo của công nhận.
10-4-1975
Trong
tĩnh mịch của đêm khuya và trong buổi sáng yên lặng còn
mơ màng khi mặt trời đang chạm vào những quả đồi, có
một huyền bí lạ lùng. Nó ở đó trong mọi sự vật. Nếu
bạn ngồi yên lặng dưới một cái cây, bạn sẽ cảm nhận
quả đất cổ xưa âm ỉ cái huyền bí lạ lùng của nó. Vào
một đêm yên tĩnh khi các vì sao rõ ràng và gần gũi, bạn
sẽ ý thức được không gian đang lan rộng và trật tự đầy
bí ẩn của mọi sự vật, của bao la vô hạn và của trống
không, của chuyển động âm thầm trong những quả đồi tối
đen và của tiếng cú kêu. Trong tĩnh lặng hoàn toàn của cái
trí huyền bí lạ lùng này lan rộng và lan rộng không thời
gian và không gian. Có huyền bí trong những ngôi đền cổ xưa
kia được xây dựng bằng cẩn trọng vô hạn, bằng chú ý
mà là tình yêu. Những thánh đường thanh thanh và những nhà
thờ vĩ đại đã mất đi huyền bí lạ lùng này vì có sự
cố chấp, giáo điều và sự phô bày tráng lệ đầy hung hăng.
Những truyền thuyết huyễn hoặc được che giấu dưới những
tầng sâu của cái trí không huyền bí, nó chỉ là sự lãng
mạn, cổ truyền và bị quy định. Trong những ngõ ngách bí
mật của cái trí, sự thật đã bị gạt đi bởi những biểu
tượng, những từ ngữ, những hình ảnh; trong chúng không
có huyền bí, chúng là những khuấy động của tư tưởng.
Trong hiểu biết và hành động của nó có ngưỡng mộ, thưởng
thức và vui thú. Nhưng huyền bí là một sự việc hoàn toàn
khác hẳn. Nó không là một trải nghiệm, để được công
nhận, để được lưu trữ và để được gợi nhớ. Trải
nghiệm là chết của huyền bí không thể truyền đạt đó;
muốn truyền đạt bạn cần một từ ngữ, một cử chỉ,
một cái nhìn, nhưng để hiệp thông với cái đó, cái trí,
toàn thân tâm của bạn, phải cùng một mức độ, cùng một
thời điểm, cùng một mãnh liệt bằng cái đó được gọi
là huyền bí. Đây là tình yêu. Cùng sự việc này toàn bộ
huyền bí của vũ trụ được mở toang.
Sáng
nay không một đám mây trên bầu trời, mặt trời ở trong
thung lũng và tất cả mọi sự vật đang hân hoan, ngoại trừ
con người. Anh ấy nhìn quả đất kỳ diệu rồi tiếp tục
lao động vất vả của anh ấy, đau khổ và những vui thú
qua nhanh của anh ấy. Anh ấy không còn thời gian để thấy;
anh ấy quá bận rộn với những vấn đề của anh ấy, với
những dằn vặt của anh ấy, với bạo hành của anh ấy. Anh
ấy không thấy cái cây và vì thế anh ấy không thể thấy
quãng đời lao dịch của anh ấy. Khi anh ấy bị bắt buộc
phải thấy, anh ấy tách ra từng mảnh cái gì anh ấy thấy,
mà anh ấy gọi là phân tích, chạy trốn khỏi nó hay không
muốn thấy. Trong nghệ thuật “thấy” sẵn có sự kỳ diệu
của thay đổi, thay đổi của “cái gì là”. “Cái gì nên
là” không bao giờ hiện diện. Có huyền bí vô hạn trong
tích tắc của thấy. Huyền bí này cần chăm sóc, chú ý, mà
là tình yêu.
14-4-1975
Một
con rắn to đang băng ngang con đường rộng dùng cho xe bò ngay
phía trước bạn, mập mạp, nặng nề, trườn đi lười biếng;
nó xuất hiện từ cái hồ hơi lớn khá gần đây. Nó đen
thui lui và ánh sáng chiều tối tỏa xuống nó làm cho làn da
rất bóng láng. Nó bò đi thong thả bằng sự oai nghiêm đầy
quyền hành của vua chúa. Nó không nhận ra bạn vì bạn đứng
yên lặng quan sát; bạn rất gần nó; nó dài ít nhất phải
trên năm feet và bụng đang căng phồng bởi một món gì đó
đã nuốt được. Nó bò lên một cái gò mối và bạn đi về
hướng nó, nhìn xuống nó cách một vài inch, cái lưỡi đen
chẻ hai loáng vào loáng ra thật mau lẹ, nó đang bò đến một
cái lỗ lớn. Bạn muốn sờ vào nó vì nó có một vẻ đẹp
quyến rũ lạ lùng. Một dân làng đang đi ngang nói vọng lại
rằng không nên đụng đến nó vì nó là một con rắn hổ
mang. Ngày hôm sau dân làng đã đặt tại gò mối một đĩa
sữa và một ít bông hoa dâm bụt. Xa hơn chút nữa trên con
đường đó có một bụi cây, cao và gần như không lá, nhưng
lại có những cái gai dài tới hai inch, rất sắc, có màu xám
và không con vật nào dám chạm vào những cái gai mọng nước
đó. Nó đang tự bảo vệ chính mình và sẽ gây đau đớn
cho bất cứ sinh vật nào đụng đến nó. Có những con nai
trong những cánh rừng kia, nhút nhát nhưng lại rất tò mò;
chúng sẽ cho phép người ta tiến đến nhưng không được
quá gần và nếu trái lại chúng sẽ lao vụt đi và biến mất
nơi những cây mọc thấp đằng kia. Có một con cho phép bạn
đến khá gần, nếu bạn chỉ một mình, đôi mắt sáng rực
và đôi tai lớn vểnh ra phía trước. Tất cả chúng đều
có những đốm trắng trên một lớp da màu nâu hơi đỏ; chúng
nhút nhát, hiền lành và luôn luôn cảnh giác và thật dễ
chịu khi ở cùng chúng. Có một con hoàn toàn màu trắng, mà
đúng là một con nai cá biệt.
Thiện
không là đối nghịch của ác. Nó không bao giờ tiếp xúc
được bởi điều gọi là ác, mặc dù nó bị vây quanh bởi
ác. Ác không thể gây tổn thương cho thiện nhưng thiện dường
như gây tai hại và vì thế ác trở nên xảo quyệt nhiều
hơn, ranh mãnh nhiều hơn. Ác có thể được vun quén, mài bén,
hung tợn hơn; nó được sinh ra trong chuyển động của thời
gian, được nuôi dưỡng và được sử dụng khéo léo. Nhưng
thiện không thuộc thời gian; không phương cách nào để vun
quén và nuôi dưỡng nó bằng tư tưởng; hành động của nó
không thể trông thấy được; nó không có nguyên nhân vì thế
không có hậu quả. Ác không thể chuyển hóa thành thiện vì
điều gì là thiện không là sản phẩm của tư tưởng; nó
vượt khỏi tư tưởng, giống như vẻ đẹp. Sự việc mà
tư tưởng sản sinh, tư tưởng có thể xóa bỏ nhưng nó không
là thiện; vì thiện không thuộc thời gian, nó không có nơi
tồn tại. Khi thiện hiện diện, có trật tự, không là trật
tự của quyền lực, hình phạt và phần thưởng; trật tự
này là cốt lõi, vì nếu không xã hội tự hủy diệt chính
nó và con người trở nên tội lỗi, gây hủy hoại, đồi
bại và thoái hóa. Vì con người là xã hội; chúng không thể
tách rời. Luật lệ của thiện là vĩnh cửu, không thay đổi
và không thời gian. Ổn định là bản chất của nó và vì
vậy nó tuyệt đối an toàn. Không có an toàn khác.
17-4-2004
Không
gian là trật tự. Không gian là thời gian, chiều dài, chiều
rộng và thể tích. Sáng nay biển cả và bầu trời bao la;
đường chân trời nơi có những quả đồi hoa màu vàng kia
gặp gỡ biển cả xa xôi là trật tự của quả đất và thiên
đàng; nó là vũ trụ. Cái cây bách đó, cao, sẫm mầu, đơn
côi có trật tự của vẻ đẹp và ngôi nhà xa trên quả đồi
có cây đó tuân theo chuyển động của những hòn núi vươn
cao khỏi những quả đồi nằm thấp; cánh đồng xanh tươi
cùng một con bò duy nhất ra khỏi thời gian. Và cái con người
xuất hiện trên quả đồi bị nhốt chặt trong không gian chật
chội của những vấn đề của anh ấy.
Có
một không gian của trống không mà thể tích của nó không
bị trói buộc bởi thời gian, sự đo lường của tư tưởng.
Không gian này cái trí không thể thâm nhập; nó chỉ có thể
quan sát. Trong quan sát này không có người trải nghiệm. Người
quan sát này không quá khứ, không liên tưởng, không huyễn
hoặc, và vì thế người quan sát là cái là. Hiểu biết có
tính rộng lớn nhưng nó không có không gian, bởi vì trọng
lượng và thể tích của nó nên hiểu biết làm biến dạng
và bóp nghẹt cái không gian đó. Không có hiểu biết cái tôi,
cao hơn hoặc thấp hơn; chỉ có một cấu trúc bằng từ ngữ
của cái tôi, một cái khung, bị che đậy kín bưng bởi tư
tưởng. Tư tưởng không thể xuyên thấu cấu trúc riêng của
nó; cái gì nó đã tập hợp vào tư tưởng không thể khước
từ và khi nó khước từ, đó là sự khước từ của kiếm
được thêm nữa. Khi thời gian của cái tôi không còn, cái
không gian không đo lường hiện diện.
Đo
lường này là chuyển động của phần thưởng và hình phạt,
kiếm được hay mất đi, hoạt động của so sánh và tuân
phục, của kính trọng và khước từ nó. Chuyển động này
là thời gian, cái tương lai với niềm hy vọng của nó và
sự quyến luyến thuộc quá khứ. Mạng lưới hoàn chỉnh này
chính là cấu trúc của cái tôi và sự hợp nhất của nó
với một đấng siêu nhiên hay một nguyên tắc tối thượng
vẫn còn ở trong lãnh vực riêng của nó. Tất cả sự việc
này là hoạt động của tư tưởng. Không có phương cách nào
để cho tư tưởng thâm nhập vào cái không gian không thời
gian đó, dù nó làm gì chăng nữa. Phương pháp, chương trình,
luyện tập mà tư tưởng đã sáng chế không là những chìa
khóa mở cánh cửa, vì không cánh cửa, không chìa khóa. Tư
tưởng chỉ có thể ý thức được hoạt động riêng vô tận
của nó, khả năng gây hư hỏng riêng của nó, những dối
trá và ảo tưởng riêng của nó. Nó là người quan sát và
vật được quan sát. Thần thánh của nó là những hình ảnh
chiếu rọi riêng của nó và việc thờ phụng thần thánh là
thờ phụng chính bạn. Cái gì vượt khỏi tư tưởng, vượt
khỏi cái đã được biết, không thể được tưởng tượng
hay được viết ra thành một chuyện thần thoại hay trở thành
một điều bí mật cho một ít người. Nó ở đó cho bạn
thấy.
Malibu
*
23-4-1975
Con
sông rộng lặng lờ giống như một bể nước của nhà máy
xay. Không một gợn sóng lăn tăn và ngọn gió ban mai chưa chịu
thức giấc vì vẫn còn rất sớm. Các vì sao trên mặt nước,
rõ ràng và lấp lánh và sao mai sáng rực nhất. Cây cối bên
kia sông tối đen và ngôi làng núp trong chúng vẫn còn ngủ
say. Không một chiếc lá lay động và những con cú nhỏ rít
lanh lảnh đang vỗ cánh bay đi rồi đậu trên một
cây me già; nó là tổ ấm của chúng và khi mặt trời ở trên
những cành cây kia chúng sẽ sưởi ấm thân thể. Những con
vẹt màu xanh lá cây huyên thuyên cũng chẳng thèm lên tiếng.
Mọi sự vật, ngay cả những con côn trùng và ve sầu, đang
chờ đợi, nín thở mong ngóng mặt trời, đầy thành kính.
Con sông không cựa quậy và những chiếc thuyền nhỏ thường
lệ có những ngọn đèn dầu mờ mờ cũng không còn. Dần
dần trên cây cối huyền bí đen kịt ở đằng đó bắt đầu
ánh sáng sớm của hừng đông. Mọi sự vật đang sống vẫn
còn trong huyền bí của khoảnh khắc thiền định đó. Cái
trí riêng của bạn không thời gian, không đo lường; không
cây thước nào có thể đo lường cái khoảnh khắc đó kéo
dài bao lâu. Chỉ còn một đang khuấy động và một
đang tỉnh giấc, những con vẹt và những con cú, những con
quạ và những con két, những con chó và một giọng nói bên
kia sông. Và bỗng nhiên mặt trời ở ngay trên những cái cây,
vàng rực và bị che giấu bởi những chiếc lá. Bây giờ con
sông rộng đã thức dậy, chuyển mình; thời gian, chiều dài,
chiều rộng và thể tích đang trôi chảy và tất cả sự sống
khởi đầu mà không bao giờ kết thúc.
*
Bây giờ ông quay trở lại ngôi
nhà tại Malibu.
Sáng
hôm đó dễ thương quá, sự tinh khiết của ánh sáng và con
đường vàng rực mà mặt trời đã tạo trên dòng nước sinh
động kia. Bạn là thế giới, vũ trụ, vẻ đẹp bất tử
và hân hoan của từ bi. Chỉ cần bạn không hiện diện ở
đó; nếu bạn hiện diện tất cả sự việc này sẽ không
còn. Bạn đặt ra sự khởi đầu và sự kết thúc, để khởi
đầu lại trong một chuỗi mắt xích vô tận.
Trong
trở thành có không chắc chắn và không ổn định. Trong trống
không có ổn định tuyệt đối và vì thế rõ ràng. Ổn định
không bao giờ chết; thoái hóa ở trong trở thành. Thế giới
phục tùng sự trở thành, sự thành tựu, sự kiếm được
và thế là có sợ hãi của mất mát và của chết. Cái trí
phải vượt qua cái lỗ cỏn con đó mà nó đã gom tụ thành,
cái tôi, để bất ngờ gặp gỡ trống không bao la này mà
bất diệt của nó tư tưởng không thể nào đo lường được.
Tư tưởng khao khát nắm bắt nó, tận dụng nó, nuôi dưỡng
nó và đem nó ra mua bán nơi chợ búa. Nó phải được chế
biến để có thể được chấp nhận và vì thế được kính
trọng, được tôn sùng. Tư tưởng không thể sắp xếp nó
vào bất kỳ bảng phân loại nào và vì thế nó phải là một
ảo tưởng và một cạm bẫy; hay nó phải dành riêng cho một
ít người, cho những người đã được tuyển chọn. Và thế
là tư tưởng luẩn quẩn trong những phương cách ma mãnh riêng
của nó, kinh hãi, tàn nhẫn, hão huyền và không bao giờ ổn
định, mặc dù tính kiêu ngạo của tư tưởng khẳng định
có sự ổn định trong những hành động của nó, trong những
tìm hiểu của nó, trong hiểu biết nó đã tích lũy. Cái giấc
mộng trở thành một thực tại mà tư tưởng đã nuôi dưỡng.
Cái gì mà tư tưởng đã chuyển thành thực tại không là
sự thật. Trống không không là một thực tại nhưng nó là
sự thật. Cái lỗ cỏn con, cái tôi, là thực tại của tư
tưởng, đó là cái khung mà nó đã xây dựng trên đó mọi
hiện hữu của nó – cái thực tại của sự phân chia của
nó, sự đau khổ, sự tuyệt vọng và tình yêu của nó. Cái
thực tại của các thần thánh hay một vị chúa duy nhất của
nó là cấu trúc cẩn thận của tư tưởng, sự cầu nguyện
của nó, những nghi lễ của nó, sự thờ phụng lãng mạn
của nó. Trong thực tại không có ổn định hay rõ ràng tinh
khiết.
Hiểu
biết của cái tôi là thời gian, chiều dài, chiều rộng và
thể tích; nó có thể được tích lũy, được sử dụng như
một cái thang để trở thành, để tiến bộ, để thành tựu.
Hiểu biết này không cách nào sẽ làm tự do cái trí khỏi
cái gánh nặng của thực tại riêng rẽ của nó. Bạn là cái
gánh nặng; sự thật của nó ở trong đang thấy về nó và
tự do đó không là cái thực tại của tư tưởng. Đang thấy
là đang làm. Đang làm xuất phát từ ổn định, rõ ràng, của
trống không.
24-4-1975
Mọi
sinh vật sống đều có nhạy cảm riêng của nó, cách sống
riêng của nó, ý thức riêng của nó, nhưng con người lại
cho rằng những cái riêng của anh ấy ưu việt hơn và thế
là anh ấy mất tình yêu của anh ấy, cao quý của anh ấy và
trở nên vô cảm, nhẫn tâm và phá hoại. Trong thung lũng của
những cây cam, cùng quả của chúng và sự hưng thịnh của
mùa xuân, đó là một buổi sáng dễ thương và khoáng đãng.
Núi non ở phương bắc đã có ít tuyết phủ lên; chúng trơ
trụi, cằn cỗi và xa cách, nhưng tương phản bầu trời xanh
dịu dàng của ban mai chúng lại rất gần gũi, bạn hầu như
có thể chạm vào chúng. Chúng có cái ý thức vô hạn của
tuổi tác và của hoành tráng không thể hủy diệt và vẻ
đẹp đó theo cùng sự huy hoàng không thời gian. Sáng nay rất
yên tĩnh và mùi hoa cam tỏa đầy không khí; sự kỳ diệu
và vẻ đẹp của ánh sáng. Ánh sáng trong vùng đất này của
thế giới có một chất lượng đặc biệt, thấu suốt, sinh
động và làm hài lòng đôi mắt; dường như nó thâm nhập
toàn ý thức của bạn, quét sạch mọi ngõ ngách tối tăm.
Có hân hoan vô cùng trong nó và mỗi lá cây cọng cỏ đang
reo hò trong nó. Và con chim giẻ cùi màu xanh đang mê mải lò
cò từ cành cây này qua cành cây khác mà không cần rít lên
để thay đổi trò chơi. Một buổi sáng tuyệt vời của ánh
sáng và chiều sâu vô hạn.
Thời
gian đã nuôi dưỡng ý thức cùng cái chứa đựng của nó.
Nó là nền văn hóa của thời gian. Cái chứa đựng của nó
cấu thành ý thức; nếu không có nó, ý thức, như chúng ta
biết, không tồn tại. Vậy thì không có gì cả. Chúng ta di
chuyển những mảnh nhỏ xíu trong ý thức này từ một khu
vực qua một khu vực tùy thuộc vào áp lực của lý luận
và hoàn cảnh nhưng vẫn còn trong cùng cánh đồng của đau
khổ, sầu muộn và hiểu biết. Chuyển động này là thời
gian, tư tưởng và đo lường. Nó là một trò chơi trốn tìm
vô nghĩa với chính bạn, cái bóng và thực chất của tư tưởng,
quá khứ và tương lai của tư tưởng. Tư tưởng không thể
nắm chặt khoảnh khắc này, vì khoảnh khắc này không thuộc
thời gian. Khoảnh khắc này là kết thúc của thời gian; thời
gian đã ngừng tại khoảnh khắc đó, không có chuyển động
tại khoảnh khắc đó và vì thế nó không liên quan đến một
khoảnh khắc khác. Nó không có nguyên nhân và vì thế không
khởi đầu và không kết thúc.Ý thức không thể chứa đựng
nó. Trong khoảnh khắc của trống không đó mọi sự vật hiện
hữu.
Thiền
định là làm trống rỗng ý thức không còn những chứa đựng
của nó.
[Bản
dịch 2005 – Hiệu đính 2008]
[Bìa sau]
GHI
CHÉP CỦA KRISHNAMURTI
(KRISHNAMURTI’S JOURNAL)
“Trong
tĩnh mịch của đêm khuya và trong buổi sáng yên lặng còn
mơ màng khi mặt trời đang chạm vào những quả đồi, có
một huyền bí lạ lùng. Nó ở đó trong mọi sự vật. Nếu
bạn ngồi yên lặng dưới một cái cây, bạn sẽ cảm được
quả đất cổ xưa âm ỉ cái huyền bí lạ lùng của nó. Vào
một đêm yên tĩnh khi các vì sao rõ ràng và gần gũi, bạn
sẽ ý thức được không gian đang lan rộng và cái trật tự
đầy bí ẩn của mọi sự vật, của bao la vô hạn và của
trống không, của chuyển động âm thầm trong những quả đồi
tối đen và của tiếng cú kêu. Trong tĩnh lặng hoàn toàn của
cái trí huyền bí lạ lùng này lan rộng và lan rộng không
thời gian và không gian… Trong tĩnh lặng sâu lắng của cái
trí cái gọi là vẻ đẹp vĩnh cửu đến, không cần mời
mọc, không cần tìm kiếm, không có sự huyên náo của công
nhận.”
-
J.Krishnamurti -
Source: thuvienhoasen