- 01-Chức năng của giáo dục
- 02-Vấn đề của tự do
- 03-Tự do và tình yêu
- 04-Lắng nghe
- 05-Bất mãn có tính sáng tạo
- 06-Tổng thể của cuộc sống
- 07-Tham vọng
- 08-Suy nghĩ có trật tự
- 09-Cái trí khoáng đạt
- 10-Vẻ đẹp bên trong
- 11-Tuân phục và phản kháng
- 12-Sự tự tin của hồn nhiên
- 13-Bình đẳng và tự do
- 14-Kỷ luật tự tạo
- 15-Cộng tác và chia sẻ
- 16-Làm mới mẻ cái trí
- 17-Con sông của cuộc sống
- 18-Cái trí chú ý
- 19-Hiểu biết và truyền thống
- 20-Sống đời sống tôn giáo là nhạy cảm đến thực tại
- 21-Mục đích của học hỏi
- 22-Tánh đơn giản của tình yêu
- 23-Sự cần thiết ở một mình
- 24-Năng lượng của sự sống
- 25-Sống không nỗ lực
- 26-Cái trí không là mọi thứ
- 27-Tìm Chúa
Nguyên tác: Think on These Things by Jiddu Krishnamurti
Lời dịch: ÔNG KHÔNG Bản dịch 2006 – Hiệu đính 7- 2008
Vấn đề của tự do
Tôi
muốn thảo luận với bạn về vấn đề của tự do. Đó là
một đề tài rất phức tạp, cần xem xét kỹ lưỡng và hiểu
rõ sâu sắc. Chúng ta đã nghe nhiều cuộc nói chuyện về tự
do, tự do tôn giáo, và tự do làm điều gì người ta muốn
làm. Nhiều quyển sách đã viết về tất cả điều này bởi
những học giả. Nhưng tôi nghĩ rằng chúng ta có thể tiếp
cận nó rất đơn giản và trực tiếp, và có lẽ việc đó
sẽ mang lại cho chúng ta một giải pháp thực sự.
Tôi
tự hỏi không hiểu bạn có khi nào ngừng lại để quan sát
tia sáng tuyệt vời ở hướng tây khi mặt trời lặn, với
mặt trăng non e thẹn lơ lửng trên cây cối hay không? Thường
thường vào giờ đó con sông rất êm đềm, và rồi mọi thứ
được phản ảnh trên mặt sông: cây cầu, chiếc xe lửa đang
chạy qua, mặt trăng non, và lúc này, khi trời tối om, những
vì sao. Tất cả đều rất đẹp. Và muốn quan sát, muốn nhìn
ngắm, muốn trao chú ý tổng thể của bạn đến một điều
gì đó đẹp đẽ, cái trí của bạn phải được tự do khỏi
tất cả những điều gì nó có từ trước đến nay, phải
vậy không? Nó không còn bị nhét đầy những vấn đề, những
lo âu, những giả thuyết. Chính là chỉ khi nào cái trí rất
yên lặng thì bạn mới có thể quan sát, vì lúc đó cái trí
nhạy cảm lạ thường cùng vẻ đẹp; và có lẽ đây là một
manh mối dẫn đến vấn đề tự do của chúng ta.
Bây
giờ, được tự do có nghĩa là gì? Tự do có phải là vấn
đề làm điều gì đang xảy ra cho phù hợp bạn, đi nơi nào
bạn thích, suy nghĩ điều gì bạn muốn hay không? Điều này
bạn làm được trong một mức độ nào đó. Chỉ có được
sự độc lập, việc đó có nghĩa là tự do hay sao? Nhiều
người trên thế giới sống độc lập, nhưng chẳng có bao
nhiêu người được tự do. Tự do ám chỉ thông minh lớn lao,
phải vậy không? Được tự do là được thông minh, nhưng
thông minh không hiện hữu chỉ bằng ước muốn được tự
do; nó hiện hữu chỉ khi nào bạn bắt đầu hiểu rõ toàn
môi trường quanh bạn, những ảnh hưởng của truyền thống,
cha mẹ, tôn giáo và xã hội đang liên tục bủa vây bạn.
Nhưng muốn hiểu rõ những ảnh hưởng khác nhau – ảnh hưởng
của cha mẹ, của chính phủ, của xã hội, của nền văn hóa
mà bạn lệ thuộc, của những niềm tin, những thần thánh
và những mê tín của bạn, của truyền thống mà bạn tuân
phục không cần suy nghĩ – muốn hiểu rõ tất cả việc này
và được tự do khỏi chúng đòi hỏi sự thấu triệt sâu
sắc; nhưng thông thường bạn nhượng bộ chúng bởi vì bên
trong bạn sợ hãi. Bạn sợ hãi không có một vị trí tốt
đẹp trong cuộc sống; bạn sợ hãi điều gì vị giáo sĩ
của bạn sẽ nói; bạn sợ hãi không tuân theo truyền thống,
sợ hãi không làm một việc đúng đắn. Nhưng tự do thực
sự là một trạng thái của cái trí trong đó không còn sợ
hãi hay cưỡng bách, không còn thôi thúc muốn được an toàn.
Hầu
hết chúng ta không muốn được an toàn hay sao? Chúng ta không
muốn được khen ngợi rằng chúng ta là một con người tuyệt
vời làm sao, chúng ta trông đẹp đẽ làm sao hoặc chúng ta
thông minh lạ lùng làm sao? Nếu không chúng ta sẽ không có
những tước hiệu đặt trước danh tính của chúng ta. Tất
cả loại sự việc đó giúp chúng ta có được sự bảo đảm
cho mình, một ý thức của quan trọng. Tất cả chúng ta đều
muốn là những người nổi tiếng – và khoảnh khắc chúng
ta muốn là cái gì đó, chúng ta không còn được tự do nữa.
Làm
ơn hãy nhìn thấy việc này, vì nó là cái manh mối thực sự
dẫn đến hiểu rõ vấn đề của tự do. Dù rằng ở trong
thế giới này của những nhà chính trị, quyền hành, chức
vụ và uy quyền, hay trong thế giới tạm gọi là tinh thần
nơi mà bạn ham muốn có đức hạnh, cao quý, thánh thiện;
khoảnh khắc bạn muốn là một người nào đó, bạn không
còn được tự do nữa. Nhưng người đàn ông hay người phụ
nữ nhìn thấy được điều vô lý của tất cả những sự
việc này và vì vậy tâm hồn của họ hồn nhiên, và vì vậy
không bị chuyển động bởi ham muốn là một người nào đó
– một con người như thế được tự do. Nếu bạn hiểu
rõ sự đơn giản của nó bạn cũng thấy được vẻ đẹp
và chiều sâu tuyệt vời của nó.
Rốt
cuộc, những kỳ thi dành cho mục đích đó; cho bạn một vị
trí, làm cho bạn là một người nào đó. Những tước hiệu,
chức vụ và hiểu biết khuyến khích bạn là cái gì đó.
Bạn không thấy rằng cha mẹ và giáo viên của bạn luôn luôn
bảo rằng bạn phải leo lên một cái gì đó trong cuộc sống,
rằng bạn phải thành công giống như người chú hay người
ông của bạn hay sao? Hay bạn cố gắng bắt chước mẫu mực
của một vị anh hùng nào đó, giống như các bậc Thầy, các
vị thánh; và vì vậy bạn không bao giờ được tự do. Dù
rằng bạn tuân theo mẫu mực của một bậc Thầy, một vị
thánh, một người họ hàng hay bám chặt vào một truyền thống
đặc biệt, tất cả đều ngụ ý một đòi hỏi về phía
bạn để là một điều gì đó; và chỉ khi nào bạn thực
sự hiểu rõ sự thật này thì lúc đó bạn mới có tự do.
Vậy
thì, chức năng của giáo dục, là phải giúp đỡ bạn từ
khi còn bé không được bắt chước bất kỳ người nào, nhưng
luôn luôn là chính mình. Và đây là điều khó khăn nhất khi
thực hiện: dù rằng bạn xấu xí hay đẹp đẽ, dù rằng
bạn đố kỵ hay là ghen tuông, luôn luôn là cái gì bạn là,
và hiểu rõ nó. Rất khó khăn để là chính mình, bởi vì
bạn nghĩ rằng cái gì bạn là là không cao quý, và rằng nếu
bạn có thể thay đổi cái gì bạn là thành một cái gì đó
cao quý thì nó sẽ tuyệt vời lắm nhưng điều đó không bao
giờ xảy ra được. Trái lại, nếu bạn nhìn ngắm cái gì
bạn thực sự là và hiểu rõ nó, vậy thì trong chính hiểu
rõ đó có một chuyển đổi. Vì vậy tự do nằm ở chỗ,
không phải trong cố gắng trở thành một cái gì đó khác
biệt, cũng không phải trong việc làm cái gì bạn bất ngờ
cảm thấy thích làm, cũng không phải trong việc tuân theo uy
quyền của truyền thống, của cha mẹ, của vị đạo sư,
nhưng trong hiểu rõ cái gì bạn là từ khoảnh khắc sang khoảnh
khắc.
Bạn
thấy không, bạn không được giáo dục cho việc này; giáo
dục của bạn khuyến khích bạn trở thành cái này hay cái
kia – nhưng đó không là hiểu rõ về chính bạn. “Cái tôi”
của bạn là một sự việc rất phức tạp; nó không chỉ
là cái thực thể mà đi học, mà cãi cọ, mà chơi những trò
chơi, mà sợ hãi, nhưng nó cũng còn là cái gì đó giấu giếm,
không hiển lộ. Nó được tạo thành, không chỉ bằng tất
cả những tư tưởng mà bạn suy nghĩ, mà còn bằng tất cả
những sự việc đã được đặt vào cái trí của bạn bởi
những người khác, bởi những quyển sách, bởi báo chí, bởi
những người lãnh đạo của bạn; và chỉ có thể hiểu rõ
được việc đó khi bạn không muốn là một ai đó, khi bạn
không bắt chước, khi bạn không tuân theo – mà thực sự
có nghĩa rằng, khi bạn phản kháng toàn lề thói cố gắng
trở thành một điều gì đó. Đó là cuộc cách mạng thực
sự duy nhất, dẫn đến tự do phi thường. Vun quén tự do
này là chức năng thực sự của giáo dục.
Cha
mẹ của bạn, giáo viên của bạn và những ham muốn riêng
của bạn mong muốn bạn được gắn kết vào điều này hay
điều khác với mục đích được hạnh phúc, an toàn. Nhưng
muốn có thông minh, bạn không phải tháo gỡ tất cả những
ảnh hưởng đang vây bủa và nghiền nát bạn hay sao?
Hy
vọng của một thế giới mới ở trong tay những người của
các bạn mà bắt đầu nhìn thấy cái gì là giả dối và chống
lại nó, không chỉ bằng lời nói nhưng thực tế. Và đó
là lý do tại sao bạn nên tìm kiếm loại giáo dục đúng đắn;
vì chỉ khi nào lớn lên trong tự do, bạn mới có thể tạo
ra một thế giới mới mẻ không dựa vào những truyền thống
hay bị định hình theo một ý tưởng của một triết gia hay
một lý tưởng gia nào đó. Nhưng không thể có tự do chừng
nào bạn còn đang cố gắng trở thành một người nào đó,
hay bắt chước một mẫu mực cao quý.
Người hỏi: Thông minh là gì?
Krishnamurti:
Chúng ta hãy suy nghĩ câu hỏi này rất cẩn thận, kiên trì,
và tìm ra. Tìm ra không là đi đến một kết luận. Tôi không
biết bạn có thấy được sự khác biệt không? Khoảnh khắc
bạn đạt đến một kết luận giải thích thông minh là gì,
bạn đã ngừng thông minh. Đó là điều gì hầu hết những
người lớn tuổi đã làm: họ đã đến những kết luận.
Do đó họ đã ngừng thông minh. Vì vậy bạn đã tìm ra một
điều ngay tức khắc: rằng một cái trí thông minh là một
cái trí đang liên tục học hỏi, không bao giờ đang kết luận.
Thông
minh là gì? Hầu hết mọi người đều thỏa mãn với định
nghĩa thông minh là gì. Hoặc họ nói rằng, “Đó là một
giải thích đúng,” hoặc họ thích lối giải thích riêng
của họ; và một cái trí thỏa mãn với một giải thích lại
rất hời hợt, vì vậy nó không thông minh.
Bạn
đã bắt đầu hiểu rõ rằng một cái trí thông minh là một
cái trí không thỏa mãn với những giải thích, với những
kết luận, nó cũng không là một cái trí tin tưởng, bởi
vì niềm tin lại nữa là một hình thức của kết luận mà
thôi. Một cái trí thông minh là một cái trí đang tìm hiểu,
một cái trí đang quan sát, đang học hỏi, đang suy xét. Mà
có nghĩa gì vậy? Rằng là thông minh chỉ có được khi nào
không còn sợ hãi, khi bạn sẵn lòng phản kháng đi ngược
lại toàn cấu trúc của xã hội với mục đích tìm ra Chúa
là gì, hay với mục đích khám phá sự thật của bất kỳ
việc gì.
Thông
minh không là hiểu biết. Nếu bạn có thể đọc tất cả
những quyển sách trên thế giới này nó sẽ không cho bạn
thông minh. Thông minh là một cái gì đó rất tinh tế, nó không
bám rễ vào đâu cả. Nó hiện hữu khi nào bạn hiểu rõ toàn
tiến hành của cái trí – không phải cái trí lệ thuộc một
triết gia hay vị thầy nào đó, nhưng cái trí riêng của bạn.
Cái trí của bạn là kết quả của tất cả nhân loại, khi
bạn hiểu rõ nó bạn không cần học một quyển sách nào,
bởi vì cái trí của bạn chứa đựng toàn thể hiểu biết
của quá khứ. Vì vậy thông minh hiện hữu bằng hiểu rõ
về chính mình; và bạn có thể hiểu rõ về chính mình chỉ
trong liên hệ đến thế giới của con người, những sự vật
và những ý tưởng. Thông minh không là cái gì đó mà bạn
có thể tìm được, giống như học hỏi; nó sinh ra khi có
sự phản kháng to lớn, đó là, không còn sợ hãi – mà thực
sự có nghĩa là, khi có một ý thức của tình yêu. Bởi vì
chỉ khi nào không còn sợ hãi, lúc đó mới có tình yêu.
Nếu
bạn chỉ thích thú những lời giải thích, tôi nghĩ bạn sẽ
cảm thấy rằng tôi đã không trả lời câu hỏi của bạn.
Khi hỏi thông minh là gì cũng giống như khi hỏi cuộc sống
là gì. Cuộc sống là học hành, chơi đùa, ái ân, làm việc,
cãi cọ, ganh tị, tham lam, thương yêu, vẻ đẹp, sự thật
– cuộc sống là mọi thứ, phải vậy không? Nhưng bạn thấy
không, hầu hết chúng ta không có sự kiên nhẫn một cách
nghiêm túc và kiên trì để theo đuổi sự tìm hiểu này.
Người hỏi: Một cái trí thô thiển có thể trở thành nhạy cảm được không?
Krishnamurti:
Lắng nghe câu hỏi, lắng nghe ý nghĩa đằng sau những từ
ngữ. Một cái trí thô thiển có thể trở thành nhạy cảm
được không? Nếu tôi nói cái trí của tôi thô thiển và
tôi cố gắng trở thành nhạy cảm, chính nỗ lực trở thành
nhạy cảm đó là thô thiển. Làm ơn hãy thấy điều này.
Đừng bị thúc đẩy, nhưng hãy nhìn ngắm nó. Trái lại, nếu
tôi nhận ra rằng tôi thô thiển mà không muốn thay đổi lẫn
không có cố gắng trở nên nhạy cảm, nếu tôi bắt đầu
hiểu rõ thô thiển là gì, quan sát nó trong cuộc sống của
tôi từ ngày này qua ngày khác – cách tôi ăn uống tham lam,
cách tôi cư xử cộc cằn với con người, sự tự hào, sự
ngạo mạn, sự tầm thường của những tư tưởng và những
thói quen của tôi – vậy thì chính quan sát đó chuyển đổi
cái gì là.
Tương
tự như thế, nếu tôi ngu dốt và tôi nói rằng tôi phải
trở nên thông minh, nỗ lực trở nên thông minh đó chỉ là
một hình thức to lớn hơn của ngu dốt mà thôi; bởi vì điều
gì quan trọng là hiểu rõ ngu dốt. Dù tôi có cố gắng trở
nên thông minh chừng nào chăng nữa, ngu dốt của tôi vẫn
còn y nguyên. Tôi có lẽ thu lượm được lớp hào nhoáng giả
tạo của học hỏi, tôi có thể trích dẫn những quyển sách,
lặp lại những đoạn văn của những tác giả vĩ đại, nhưng
theo căn bản tôi sẽ vẫn còn ngu dốt. Nhưng nếu tôi thấy
và hiểu rõ ngu dốt khi nó tự phơi bày trong cuộc sống hàng
ngày của tôi – cách tôi cư xử với người hầu của tôi,
cách tôi lưu ý đến người láng giềng của tôi, người đàn
ông nghèo khổ, người đàn ông giàu có, người thư ký –
vậy thì chính tỉnh thức đó tạo ra một động thái phá
vỡ ngu dốt.
Bạn
thử nó đi. Hãy quan sát chính bạn khi nói chuyện với người
hầu của bạn, quan sát sự kính trọng to lớn mà bạn cư
xử với một vị thống đốc và chẳng kính trọng bao nhiêu
khi bạn thể hiện với người đàn ông mà không có gì để
cho bạn. Rồi thì bạn sẽ bắt đầu tìm ra bạn là người
ngu dốt như thế nào, và trong khi hiểu rõ ngu dốt đó có
thông minh, nhạy cảm. Bạn không phải trở thành nhạy cảm.
Con người đang cố gắng trở thành cái gì đó là xấu xa,
không nhạy cảm; anh ấy là một con người thô thiển.
Người hỏi: Làm thế nào một em bé hiểu được em ấy là gì nếu không có sự trợ giúp của cha mẹ và những giáo viên của em.
Krishnamurti:
Tôi đã nói rằng em bé có thể, hay đây là sự diễn dịch
của bạn về điều gì tôi đã nói? Em bé sẽ tìm ra về chính
em nếu môi trường em sống giúp đỡ em làm như thế. Nếu
những bậc cha mẹ và những giáo viên thực sự lưu tâm rằng
một em bé nên khám phá em là gì, họ sẽ không áp đặt em;
họ sẽ tạo ra một môi trường trong đó em sẽ đạt được
hiểu rõ về chính em.
Bạn
đã hỏi câu hỏi này; nhưng nó có phải là một vấn đề
mấu chốt đối với bạn hay không? Nếu bạn cảm thấy sâu
sắc rằng nó rất quan trọng cho một em bé tìm ra em là gì,
và rằng em không thể tìm ra việc này nếu em bị điều phối
bởi uy quyền, liệu bạn không giúp đỡ tạo ra một môi trường
đúng đắn hay sao? Lại nữa cùng một thái độ cũ kỹ: hãy
bảo tôi biết phải làm gì và tôi sẽ làm điều đó. Chúng
ta không nói rằng: “Chúng ta hãy cùng nhau làm công việc đó
đi.” Vấn đề là làm thế nào tạo ra một môi trường trong đó em bé có thể có được hiểu rõ về chính em là
một vấn đề liên quan đến mọi người – những bậc cha
mẹ, những giáo viên và chính các em bé. Nhưng hiểu rõ về
chính mình không thể nào bị áp đặt, hiểu rõ không thể
nào bị thúc đẩy; và nếu đây là một vấn đề mấu chốt
cho bạn và cho tôi, cho cha mẹ và cho giáo viên, vậy thì cùng
nhau chúng ta sẽ tạo ra những ngôi trường thuộc loại đúng
đắn.
Người hỏi: Trẻ em kể với tôi rằng các em đã thấy được trong những ngôi làng vài hiện tượng lạ lùng, như là ma ám, và rằng các em sợ ma, những linh hồn và vân vân. Các em cũng hỏi về chết. Người ta sẽ phải nói gì về tất cả việc này?
Krishnamurti: Đúng ra chúng ta sẽ tìm hiểu chết là gì? Nhưng bạn thấy không, sợ hãi là một điều lạ lùng. Các bạn, những em nhỏ đã được kể về những con ma bởi cha mẹ của các bạn, bởi những người lớn hơn, nếu không các bạn sẽ không cảm thấy những con ma. Một người nào đó đã kể với bạn về chuyện ma ám. Bạn còn quá nhỏ để biết những điều này. Nó không là trải nghiệm riêng của bạn, nó là phản ảnh của điều gì những người lớn đã kể cho bạn. Và chính những người lớn hơn thường chẳng biết gì về tất cả việc này. Họ chỉ đọc trong quyển sách nào đó, và nghĩ rằng họ đã hiểu nó. Điều này nổi lên một câu hỏi hoàn toàn khác hẳn: có một trải nghiệm không bị vấy bẩn bởi quá khứ hay không? Nếu một trải nghiệm bị vấy bẩn bởi quá khứ nó chỉ là một tiếp tục của quá khứ, và vì vậy không là một trải nghiệm đầu tiên.Điều quan trọng là những người lớn của các bạn đang tiếp xúc với những em bé không nên áp đặt vào các em sự tưởng tượng riêng của các bạn, những nhận thức riêng của các bạn về những con ma, những ý tưởng và những trải nghiệm đặc biệt riêng của các bạn. Tránh được điều này rất khó khăn, bởi vì những người lớn nói nhiều về tất cả những sự việc không cần thiết và không quan trọng trong cuộc sống; thế là họ dần dần chuyển cho các em nhỏ những lo âu, sợ hãi, và những mê tín riêng của họ, và trẻ em tự nhiên lặp lại những điều gì các em đã nghe được. Rất quan trọng là những người lớn, mà thông thường chính họ chẳng biết gì về những sự việc đó, không nên kể về chúng trước mặt những em bé, nhưng thay vì vậy giúp đỡ nhau tạo ra một bầu không khí trong đó các em có thể lớn lên cùng tự do và không còn sợ hãi.