- 01-Chức năng của giáo dục
- 02-Vấn đề của tự do
- 03-Tự do và tình yêu
- 04-Lắng nghe
- 05-Bất mãn có tính sáng tạo
- 06-Tổng thể của cuộc sống
- 07-Tham vọng
- 08-Suy nghĩ có trật tự
- 09-Cái trí khoáng đạt
- 10-Vẻ đẹp bên trong
- 11-Tuân phục và phản kháng
- 12-Sự tự tin của hồn nhiên
- 13-Bình đẳng và tự do
- 14-Kỷ luật tự tạo
- 15-Cộng tác và chia sẻ
- 16-Làm mới mẻ cái trí
- 17-Con sông của cuộc sống
- 18-Cái trí chú ý
- 19-Hiểu biết và truyền thống
- 20-Sống đời sống tôn giáo là nhạy cảm đến thực tại
- 21-Mục đích của học hỏi
- 22-Tánh đơn giản của tình yêu
- 23-Sự cần thiết ở một mình
- 24-Năng lượng của sự sống
- 25-Sống không nỗ lực
- 26-Cái trí không là mọi thứ
- 27-Tìm Chúa
Nguyên tác: Think on These Things by Jiddu Krishnamurti
Lời dịch: ÔNG KHÔNG Bản dịch 2006 – Hiệu đính 7- 2008
Lắng nghe
Tại
sao các bạn lại ở đây đang lắng nghe tôi? Bạn có khi nào
suy nghĩ tại sao bạn lắng nghe người ta hay không? Và lắng
nghe một ai đó có nghĩa là gì? Tất cả các bạn ở đây
ngồi trước một người đang nói chuyện. Bạn đang lắng
nghe để nghe một điều gì đó mà sẽ khẳng định, phù hợp
với những tư tưởng riêng của bạn, hay bạn đang lắng nghe
để tìm ra? Bạn có thấy được sự khác biệt hay không?
Lắng nghe để tìm ra có một ý nghĩa hoàn toàn khác hẳn với
lắng nghe chỉ để nghe cái đó mà sẽ khẳng định điều
gì bạn suy nghĩ. Nếu bạn ở đây chỉ để có sự khẳng
định, để được khuyến khích trong cách suy nghĩ riêng của
bạn, vậy thì lắng nghe của bạn chẳng có ý nghĩa bao nhiêu.
Nhưng, nếu bạn lắng nghe để tìm ra, vậy thì cái trí của
bạn được tự do, không gắn kết vào bất kỳ điều gì;
nó rất nhanh nhẹn, sắc bén, sinh động, tìm hiểu, tò mò,
và vì vậy có khả năng khám phá. Do đó, liệu không quan trọng để suy xét tại sao bạn lắng nghe, và bạn đang lắng nghe
cái gì hay sao?
Bạn
có khi nào ngồi rất yên lặng, không phải với chú ý của
bạn cố định vào một điều gì đó, không tạo ra một nỗ
lực để tập trung, nhưng với cái trí rất yên lặng, thật
tĩnh. Lúc đó bạn nghe mọi thứ, phải vậy không? Bạn nghe
những tiếng ồn xa thật xa cũng như những tiếng ồn ở gần
hơn và những tiếng ồn rất gần bên, những âm thanh tức
khắc – mà có nghĩa, thật sự, rằng là bạn đang lắng nghe
mọi thứ. Cái trí của bạn không bị giới hạn bởi một
cái kênh nhỏ xíu chật hẹp nào. Nếu bạn có khả năng lắng
nghe trong cách này, lắng nghe thoải mái, không có căng thẳng,
bạn sẽ thấy được một thay đổi lạ thường đang xảy
ra bên trong bạn, thay đổi xảy ra mà không có ý muốn của
bạn, mà không có nài nỉ của bạn; và trong thay đổi đó
có vẻ đẹp lẫn chiều sâu tuyệt vời của thấu triệt.
Hãy
thử nó đi, thử ngay lúc này. Khi bạn lắng nghe tôi, lắng
nghe không chỉ riêng tôi, mà còn mọi thứ quanh bạn. Lắng
nghe tất cả những tiếng chuông kia, những tiếng chuông của
những con bò và những đền chùa; lắng nghe tiếng xe lửa
xa xa và những chiếc xe ngựa trên đường phố; và sau đó
nếu bạn kề cận hơn sự tĩnh lặng và cũng lắng nghe tôi
nữa, bạn sẽ thấy rằng có một chiều sâu tuyệt vời của
lắng nghe, nhưng để làm được việc này bạn phải có một
cái trí rất yên lặng. Nếu bạn thực sự muốn lắng nghe,
cái trí của bạn tự nhiên yên lặng, phải vậy không? Lúc
đó bạn không bị xao lãng bởi một điều gì đó đang xảy
ra kế cận bạn; cái trí của bạn yên lặng bởi vì bạn
đang lắng nghe mọi thứ thật thăm thẳm. Nếu bạn lắng nghe
theo lối này cùng sự thanh thản, cùng một hân hoan nào đó,
bạn sẽ phát giác một chuyển đổi kinh ngạc đang xảy ra
trong tâm hồn của bạn, trong cái trí của bạn – một chuyển
đổi mà bạn chưa từng suy nghĩ về nó, hay không có cách
nào gây ra được.
Tư
tưởng là một sự việc lạ lùng, phải vậy không? Bạn có
biết tư tưởng là gì hay không? Tư tưởng hay suy nghĩ đối
với mọi người là điều gì đó được đặt vào cùng nhau
bởi cái trí, và họ chiến đấu với những tư tưởng của
họ. Nhưng nếu bạn có thể thực sự lắng nghe mọi thứ
– đến tiếng vỗ của dòng nước đập vào bờ sông, đến
bản nhạc của chim chóc, đến tiếng khóc của một em bé,
đến người mẹ đang la mắng bạn, đến một người bạn
đang dọa nạt bạn, đến người chồng hay người vợ đang
càu nhàu bạn – lúc đó bạn sẽ phát giác rằng bạn thoát
khỏi những từ ngữ, thoát khỏi những diễn tả thuần túy
từ ngữ và vì vậy toàn thân tâm của bạn xé toang ra.
Và
rất quan trọng khi không còn bị trói buộc trong những diễn
tả thuần túy từ ngữ bởi vì, xét cho cùng, tất cả chúng
ta đều muốn điều gì? Dù chúng ta còn trẻ hay già nua, dù
chúng ta không có kinh nghiệm hay đầy những năm tháng, tất
cả chúng ta đều muốn hạnh phúc, phải vậy không? Là những
em học sinh chúng ta muốn được vui vẻ khi chơi đùa những
trò chơi của chúng ta, trong khi học hành, trong khi làm tất
cả những công việc nhỏ bé mà chúng ta muốn làm. Khi chúng
ta lớn lên chúng ta tìm kiếm hạnh phúc trong những sở hữu,
trong tiền bạc, trong việc có một ngôi nhà đẹp, một người
vợ hay người chồng thông cảm, một việc làm tốt. Khi những
việc này không còn thỏa mãn chúng ta nữa, chúng ta nhảy sang
một việc khác. Chúng ta nói, “Tôi phải được tách rời
và sau đó tôi sẽ hạnh phúc.” Thế là chúng ta thực hiện
sự tách rời. Chúng ta rời gia đình, chúng ta trao lại tài
sản của chúng ta và rút lui khỏi thế giới này. Hay chúng
ta tham gia vào một tổ chức tôn giáo nào đó, nghĩ rằng chúng
ta sẽ được hạnh phúc bằng cách cùng nhau họp mặt và nói
chuyện về tình huynh đệ, bằng cách theo sau một vị lãnh
đạo, một vị đạo sư, một ông Thầy, một lý tưởng, bằng
cách tin tưởng điều gì đó mà thực chất là một tự lừa
gạt, một ảo tưởng, một mê tín.
Bạn
có hiểu rõ điều gì tôi đang nói không?
Khi
bạn chải tóc của bạn, khi bạn mặc vào bộ quần áo sạch
sẽ và trang điểm cho bạn trông đẹp đẽ thêm, đó là mọi
ham muốn của bạn để được hạnh phúc, đúng vậy chứ?
Khi bạn đậu những kỳ thi của bạn và thêm vài chữ cái
nào đó của bảng mẫu tự trước danh tính của bạn, khi
bạn có một việc làm, có được một ngôi nhà và những
tài sản khác, khi bạn lập gia đình và có con cái, khi bạn
tham gia một tổ chức tôn giáo nào đó mà người lãnh đạo
khẳng định rằng họ có những thông điệp từ những bậc
Thầy không nhìn thấy được – đằng sau tất cả những
việc đó có sự thôi thúc lạ thường này, sự thúc ép này
để tìm ra hạnh phúc.
Nhưng,
bạn thấy không, hạnh phúc không đến dễ dàng như thế đâu,
bởi vì hạnh phúc không ở trong những sự việc này. Bạn
có lẽ có vui thú, bạn có lẽ tìm được một thỏa mãn mới,
nhưng sớm hay muộn nó trở thành nhàm chán mệt mỏi. Bởi
vì không có hạnh phúc nào bền vững trong những sự việc
mà chúng ta biết. Nụ hôn được theo sau những giọt nước
mắt, tiếng cười theo sau bởi đau khổ và phân ly. Mọi thứ
đều héo tàn mục nát. Vì vậy, trong khi bạn còn nhỏ, bạn
phải bắt đầu tìm ra cái sự việc lạ lùng này là gì mà
được gọi là hạnh phúc. Đó là một phần tối yếu của
giáo dục.
Hạnh
phúc không đến khi bạn đang nỗ lực tìm kiếm nó – và
đó là điều bí mật kỳ lạ nhất, mặc dù rất dễ dàng
khi nói về nó. Tôi có thể diễn tả hạnh phúc trong vài từ
ngữ đơn giản; nhưng, bằng cách chỉ lắng nghe tôi và lặp
lại điều gì bạn đã nghe, bạn sẽ không có hạnh phúc đâu.
Hạnh phúc lạ thường lắm; nó đến khi bạn không đang tìm
kiếm nó. Khi bạn không đang tạo ra một nỗ lực để được
hạnh phúc, rồi thì bất thình lình, một cách lặng lẽ, hạnh
phúc ở đó, được sinh ra từ sự tinh khiết, từ sự trìu
mến của thân tâm. Nhưng những việc đó đòi hỏi nhiều
hiểu rõ – không phải tham gia một tổ chức hay cố gắng
trở thành một người nào đó. Sự thật không phải là một
cái gì đó để được thành tựu. Sự thật hiện hữu khi
cái trí và tâm hồn của bạn buông bỏ tất cả ý thức của
cố gắng và bạn không còn nỗ lực để trở thành một người
nào đó; nó ở đó khi cái trí rất yên lặng, lắng nghe không
thời gian mọi thứ đang xảy ra. Bạn có lẽ lắng nghe những
từ ngữ này nhưng, muốn hạnh phúc hiện hữu, bạn phải
tìm ra phương cách để cái trí được tự do khỏi tất cả
sợ hãi.
Chừng
nào bạn còn sợ hãi bất kỳ ai hay bất kỳ sự việc gì,
không thể có hạnh phúc. Không thể có hạnh phúc chừng nào
bạn còn sợ hãi cha mẹ của bạn, những giáo viên của bạn,
sợ hãi không đậu những kỳ thi, sợ hãi không tiến bộ,
sợ hãi không đến gần được vị thầy hơn, sợ hãi không
đến gần sự thật hơn, hay sợ hãi không được chấp thuận,
bị vỗ vào lưng đuổi đi. Nhưng thực sự nếu bạn không
sợ hãi bất kỳ cái gì cả, vậy thì bạn sẽ tìm ra – khi
bạn thức dậy một buổi sáng, hay khi bạn đi dạo một mình
– rằng là bỗng nhiên một sự việc lạ thường xảy ra:
không mời mọc, không nài nỉ, không tìm kiếm, cái đó mà
có lẽ được gọi là tình yêu, sự thật, hạnh phúc, bỗng
nhiên ở đó.
Đó
là lý do tại sao bạn phải được giáo dục đúng đắn ngay
khi bạn còn nhỏ là điều rất quan trọng. Điều gì chúng
ta gọi là giáo dục hiện nay không là giáo dục gì cả, bởi
vì không một ai nói cho bạn biết về tất cả những việc
này. Những giáo viên của bạn chuẩn bị cho bạn đậu những
kỳ thi, nhưng họ lại không nói với bạn về cách sống,
mà là quan trọng nhất; bởi vì chẳng có bao nhiêu người
biết cách sống như thế nào. Hầu hết chúng ta chỉ cố mà
sống, bằng cách nào đó chúng ta lê lết theo và vì vậy cuộc
sống trở thành một sự việc kinh hoàng. Thực ra sống đòi
hỏi nhiều tình yêu, một cảm thấy vô cùng của tĩnh lặng,
một đơn giản nhẹ nhàng cùng sự phong phú của trải nghiệm;
nó yêu cầu một cái trí có khả năng suy nghĩ rất rõ ràng,
không bị giới hạn bởi thành kiến hay mê tín, bởi hy vọng
hay sợ hãi. Tất cả việc này là cuộc sống, và nếu bạn
không đang được giáo dục cách sống, vậy thì giáo dục
không có ý nghĩa gì cả. Bạn có lẽ học hỏi để rất ngăn
nắp, để có cách cư xử đúng đắn, và bạn có lẽ đậu
tất cả các kỳ thi; nhưng, trao tầm quan trọng chính đến
những sự việc hời hợt này trong khi toàn cấu trúc xã hội
đang vỡ vụn, giống như đang lau chùi và đánh bóng những
móng tay của bạn trong khi ngôi nhà đang bị cháy. Bạn thấy
không, không một ai nói với bạn về tất cả việc này, không
một ai tìm hiểu nó cùng bạn. Khi bạn trải qua hết ngày
này sang ngày khác học tập những môn học nào đó – toán,
lịch sử, địa lý – bạn cũng nên dành nhiều thời gian
nói chuyện về những vấn đề sâu sắc hơn, bởi vì việc
này cho bạn sự phong phú của cuộc sống.
Người hỏi: Thờ phụng Chúa không là tôn giáo thực sự hay sao?
Krishnamurti: Trước hết, chúng ta hãy tìm ra điều gì không là tôn giáo. Đó không là sự tiếp cận đúng đắn hay sao? Nếu chúng ta có thể hiểu được điều gì không là tôn giáo, vậy thì chúng ta có lẽ bắt đầu trực nhận cái gì đó. Nó giống như lau sạch một cái cửa sổ bẩn – rồi qua nó người ta bắt đầu nhìn thấy rất rõ ràng. Vì vậy chúng ta hãy xem thử liệu rằng chúng ta có thể hiểu rõ và lau sạch cái trí của chúng ta khỏi điều gì không là tôn giáo; chúng ta đừng nói rằng, “Tôi sẽ suy nghĩ về nó” và chỉ đùa giỡn loanh quanh với những từ ngữ. Có lẽ bạn có thể làm điều đó, nhưng hầu hết những người lớn tuổi đã bị kẹt cứng rồi; họ được củng cố một cách thanh thản trong điều gì không là tôn giáo và họ không muốn bị quấy rầy.Vì vậy, điều gì không là tôn giáo? Bạn có khi nào suy nghĩ về điều đó hay chưa? Bạn đã được dạy dỗ lặp đi lặp lại rằng tôn giáo phải là gì – niềm tin trong Chúa và hàng tá sự việc khác – nhưng không một ai đã yêu cầu bạn tìm ra điều gì không là tôn giáo và bây giờ bạn và tôi sắp sửa tìm ra cho chính chúng ta.
Khi lắng nghe tôi, hay lắng nghe bất kỳ người nào khác, đừng chịu chấp nhận điều gì được nói ra, nhưng hãy lắng nghe để nhận thức rõ sự thật của vấn đề. Nếu ngay khi bạn trực nhận cho chính mình điều gì không là tôn giáo, vậy thì suốt cuộc sống của bạn không có vị giáo sĩ hay quyển sách nào có thể lừa gạt bạn, không còn một ý thức sợ hãi nào sẽ tạo ra một ảo tưởng mà có lẽ khiến bạn tin tưởng và tuân theo. Muốn tìm được điều gì không là tôn giáo bạn phải bắt đầu ở mức độ hàng ngày, và sau đó bạn có thể leo lên. Muốn đi xa bạn phải bắt đầu từ rất gần, và bước gần nhất là bước quan trọng nhất. Vì vậy, điều gì không là tôn giáo? Những nghi lễ là tôn giáo phải không? Thực hành việc thờ cúng lặp đi lặp lại – đó là tôn giáo à?
Giáo dục thực sự là học hỏi suy nghĩ như thế nào, không là suy nghĩ cái gì. Nếu bạn biết suy nghĩ như thế nào, nếu bạn thực sự có khả năng đó, vậy thì bạn là con người tự do – tự do khỏi những tín điều, những mê tín, những lễ nghi – và vì vậy bạn có thể tìm được tôn giáo là gì.
Rõ ràng những lễ nghi không là tôn giáo, bởi vì trong khi thực hiện những lễ nghi bạn chỉ đang lặp lại một công thức đã được truyền xuống cho bạn. Bạn có lẽ tìm ra một vui thú nào đó, trong việc thực hiện những lễ nghi, giống như những người khác đã làm trong khi hút thuốc lá hay nhậu nhẹt; nhưng đó là tôn giáo hay sao? Khi thực hiện những lễ nghi bạn đang làm điều gì đó mà bạn chẳng biết gì cả. Người cha và người ông của bạn làm điều đó, vì vậy bạn làm nó, và nếu bạn không làm họ sẽ quở mắng bạn. Đó không là tôn giáo phải vậy không?
Và có cái gì trong ngôi đền? Một hình ảnh trang nghiêm được chế tạo theo thời trang bởi một con người tùy theo sự tưởng tượng riêng của anh ấy. Hình ảnh đó có lẽ là một biểu tượng, nhưng nó vẫn chỉ là một hình ảnh, nó không là sự vật thực sự. Một biểu tượng, một từ ngữ không là sự vật mà nó đại diện. Từ ngữ “cửa ra vào” không là cái cửa ra vào, phải vậy không? Từ ngữ không là sự vật. Chúng ta đi vào ngôi đền để thờ phụng – cái gì? Một hình ảnh giả sử là một biểu tượng; nhưng biểu tượng không phải là sự vật thực sự. Vì vậy tại sao lại đi đến đó? Đây là những sự thật; tôi không đang chỉ trích; và, vì chúng là những sự thật, tại sao lại phiền muộn về việc ai đi đến ngôi đền, dù rằng đó là người có liên quan hay người không liên quan, người theo Bà la môn giáo hay không theo Bà la môn giáo? Ai thèm lưu tâm? Bạn thấy không, những người lớn tuổi đã biến biểu tượng thành một tôn giáo và rồi họ sẵn sàng cãi cọ, đánh nhau, giết chóc; nhưng Chúa không có ở đó. Chúa không bao giờ ở trong biểu tượng. Vì vậy sự thờ phụng một biểu tượng hay một hình ảnh không là tôn giáo.
Và niềm tin có là tôn giáo hay không? Điều này phức tạp hơn nhiều. Chúng ta đã bắt đầu từ gần, và bây giờ chúng ta sắp sửa tìm hiểu xa hơn một chút. Niềm tin là tôn giáo hay sao? Những người Thiên chúa giáo tin tưởng một cách, những người Ấn độ giáo tin tưởng cách khác, những người Hồi giáo tin tưởng cách khác, những người Phật giáo lại tin tưởng cách khác và tất cả họ đều nghĩ rằng chính họ là những người rất tôn giáo; tất cả họ có những ngôi đền, những thần thánh, những biểu tượng, những niềm tin của họ. Và đó là tôn giáo hay sao? Đó là tôn giáo khi bạn tin tưởng Chúa, tin tưởng Rama, tin tưởng Rita, tin tưởng Ishawa, và tất cả các loại sự việc đó hay sao? Làm thế nào bạn có được niềm tin như thế? Bạn tin tưởng bởi vì người cha và người ông của bạn tin tưởng; hay đã đọc điều gì đó mà một vị Thầy giống như Shankara hay Buddha chắc là đã nói, bạn tin tưởng nó và nói rằng nó là sự thật. Hầu hết các bạn chỉ tin tưởng điều gì kinh Gita nói, vì vậy bạn không tìm hiểu nó rõ ràng và đơn giản như bạn làm với bất kỳ quyển sách nào khác; bạn không cố gắng tìm ra điều gì là sự thật.
Chúng ta đã thấy rằng những lễ nghi không là tôn giáo, rằng đi đến một ngôi đền không là tôn giáo, và rằng niềm tin không là tôn giáo, niềm tin phân chia con người. Những người Thiên chúa giáo có những niềm tin và vì vậy phân chia cả với những người của những niềm tin khác lẫn với chính họ; những người theo Ấn độ giáo luôn luôn đầy dẫy những kẻ thù bởi vì họ tin chính họ là những người Bà la môn giáo hay không là Bà la môn giáo, điều này hay điều kia. Vì vậy niềm tin tạo ra kẻ thù, phân chia, hủy diệt, và rõ ràng điều đó không là tôn giáo.
Vậy thì tôn giáo là gì? Nếu bạn đã lau chùi sạch sẽ cái cửa sổ rồi – mà có nghĩa là bạn thực sự chấm dứt những lễ nghi, từ bỏ tất cả những niềm tin, không còn tuân phục bất kỳ người lãnh đạo hay vị đạo sư nào – lúc đó cái trí của bạn, giống như cái cửa sổ, được sạch sẽ, được láng bóng và bạn có thể nhìn thấy rất rõ ràng từ cái trí đó. Khi cái trí được lau chùi sạch sẽ không còn những hình ảnh, không còn lễ nghi, không còn niềm tin, không còn biểu tượng, không còn tất cả những từ ngữ, những bùa chú và những câu kinh lặp lại, và không còn tất cả sợ hãi, vậy thì điều gì bạn thấy sẽ là sự thật, không thời gian, vĩnh cửu, mà có lẽ được gọi là Chúa; nhưng công việc này đòi hỏi sự thấu triệt, sự hiểu rõ, sự kiên nhẫn vô hạn, và nó chỉ dành riêng cho những người thực sự tìm hiểu tôn giáo là gì và theo đuổi nó ngày sang ngày đến khi tìm được. Chỉ có những người như thế mới biết tôn giáo thực sự là gì. Những người còn lại chỉ là đang mấp máy những từ ngữ, và tất cả những đồ trang sức dùng điểm tô thân thể của họ, những lễ nghi của họ và tiếng leng keng của những cái chuông – tất cả việc đó đều là mê tín mà không có bất kỳ ý nghĩa nào cả. Chỉ khi nào cái trí phản kháng tất cả cái gì tạm gọi là tôn giáo thì nó mới tìm được sự thật, Chúa.