- 01-Chức năng của giáo dục
- 02-Vấn đề của tự do
- 03-Tự do và tình yêu
- 04-Lắng nghe
- 05-Bất mãn có tính sáng tạo
- 06-Tổng thể của cuộc sống
- 07-Tham vọng
- 08-Suy nghĩ có trật tự
- 09-Cái trí khoáng đạt
- 10-Vẻ đẹp bên trong
- 11-Tuân phục và phản kháng
- 12-Sự tự tin của hồn nhiên
- 13-Bình đẳng và tự do
- 14-Kỷ luật tự tạo
- 15-Cộng tác và chia sẻ
- 16-Làm mới mẻ cái trí
- 17-Con sông của cuộc sống
- 18-Cái trí chú ý
- 19-Hiểu biết và truyền thống
- 20-Sống đời sống tôn giáo là nhạy cảm đến thực tại
- 21-Mục đích của học hỏi
- 22-Tánh đơn giản của tình yêu
- 23-Sự cần thiết ở một mình
- 24-Năng lượng của sự sống
- 25-Sống không nỗ lực
- 26-Cái trí không là mọi thứ
- 27-Tìm Chúa
Nguyên tác: Think on These Things by Jiddu Krishnamurti
Lời dịch: ÔNG KHÔNG Bản dịch 2006 – Hiệu đính 7- 2008
Làm mới mẻ cái trí
Vào một buổi sáng tôi thấy một xác chết đang được mang đi thiêu. Nó được gói trong tấm vải màu tím đỏ rực rỡ và nó đong đưa theo đà lắc lư của bốn người đang khiêng nó. Tôi tự hỏi xác chết tạo ra ấn tượng gì cho một con người. Bạn không thắc mắc tại sao có sự thoái hóa này à? Bạn mua một chiếc xe nhãn hiệu mới, và trong một vài năm nó hao mòn. Thân thể cũng hao mòn; nhưng bộ bạn không suy xét thêm một chút nữa để hiểu rõ vì lý do nào cái trí bị thoái hóa hay sao? Chẳng chóng thì chầy có cái chết của thân thể, nhưng hầu hết chúng ta đều có cái trí không còn sinh khí nữa. Sự thoái hóa đã xảy ra rồi; và tại sao cái trí lại bị thoái hóa? Thân thể bị thoái hóa vì chúng ta liên tục sử dụng nó và các cơ quan vật chất kiệt quệ. Bệnh tật, tai nạn, tuổi già, dinh dưỡng không phù hợp, di truyền kém – đây là những yếu tố gây ra sự thoái hoá và cái chết của thân thể. Nhưng tại sao cái trí phải thoái hoá, trở nên già nua, nặng nề, đờ đẫn?
Khi
bạn trông thấy một xác chết, bạn có khi nào thắc mắc
về việc này hay không? Mặc dù thân thể của chúng ta phải
chết, tại sao cái trí lại luôn luôn thoái hoá? Câu hỏi này
không bao giờ có trong bạn hay sao? Vì sao cái trí phải thoái
hoá – chúng ta nhìn thấy việc này không chỉ nơi những người
già, mà còn nơi những người trẻ tuổi. Chúng ta nhìn thấy
nơi những người trẻ tuổi cái trí đang trở nên đờ đẫn,
nặng nề, không nhạy cảm như thế nào; và nếu chúng ta có
thể tìm ra tại sao cái trí lại thoái hóa, vậy thì chúng
ta có lẽ sẽ khám phá ra một điều gì đó thực sự không
bị hủy hoại. Chúng ta có lẽ hiểu rõ cái gì là cuộc sống
vĩnh hằng, cuộc sống không kết thúc, không thuộc thời gian,
cuộc sống không bị phân rã, không bị thối rữa giống như
cái thân thể được mang đến nơi hỏa táng, được thiêu
cháy và tro tàn được quẳng vào dòng sông.
Bây
giờ, tại sao cái trí lại thoái hóa? Bạn có khi nào suy nghĩ
về nó hay không? Vì còn rất trẻ – và nếu bạn không bị
làm cho đờ đẫn bởi xã hội, bởi cha mẹ bạn, bởi những
hoàn cảnh sống – bạn có một cái trí trong sáng, tò mò,
hăng hái. Bạn muốn biết tại sao các vì sao tồn tại, tại
sao chim chóc lại chết, tại sao những chiếc lá lại rơi,
tại sao chiếc máy bay phản lực lại bay được; bạn muốn
biết quá nhiều việc. Nhưng sự thôi thúc mãnh liệt để
tìm hiểu, để tìm được, chẳng mấy chốc đã bị bóp nghẹt,
phải vậy không? Nó bị bóp nghẹt bởi sợ hãi, bởi gánh
nặng của truyền thống, bởi không có khả năng riêng của
chúng ta để đối diện cái sự kiện lạ lùng này được
gọi là sống. Bộ bạn không thấy sự háo hức của bạn
bị hủy hoại mau lẹ dường nào bởi một lời nói mỉa mai,
bởi một cử chỉ khinh miệt, bởi sợ hãi về một kỳ thi
hay bởi đe dọa của một người cha hoặc người mẹ – mà
có nghĩa rằng tánh nhạy cảm đang bị mất dần đi và cái
trí bị làm cho đờ đẫn, hay sao?
Một
nguyên nhân nữa của sự đờ đẫn là bắt chước. Bạn bị
ép buộc phải bắt chước bởi truyền thống. Gánh nặng của
quá khứ thúc đẩy bạn tuân phục, vẽ ra một con đường,
và qua sự tuân phục cái trí cảm thấy an toàn, bảo đảm;
nó tự thiết lập chính nó trong một khe rãnh được bôi dầu
trơn để cho nó có thể chạy êm ả mà không bị xáo trộn,
mà không một thoáng ngờ vực. Hãy quan sát những người lớn
tuổi chung quanh và bạn sẽ thấy rằng cái trí của họ không
muốn bị quấy rầy. Họ muốn an bình, mặc dù nó là an bình
của cái chết; nhưng an bình thực sự là một cái gì đó
hoàn toàn khác hẳn.
Khi
cái trí tự thiết lập chính nó trong một khe rãnh, trong một
khuôn mẫu, bạn không thấy rằng nó luôn luôn bị thôi thúc
bởi ham muốn được an toàn hay sao? Đó là lý do tại sao nó
tuân theo một lý tưởng, một mẫu mực, một vị đạo sư.
Nó muốn được an toàn, không bị quấy rầy, vì vậy nó bắt
chước. Khi bạn đọc trong những quyển sách sử về những
vị lãnh đạo, những vị thánh, những chiến binh vĩ đại,
bạn không phát giác rằng chính bạn muốn bắt chước họ
hay sao? Không phải rằng không có những người vĩ đại trong
thế giới; nhưng cái bản năng muốn bắt chước những người
vĩ đại, cố gắng trở thành giống họ, và nó là một trong
những nhân tố của thoái hóa bởi vì lúc đó cái trí bố
trí chính nó trong một cái khuôn.
Hơn
nữa, xã hội không muốn những cá thể tỉnh táo, lanh lẹ,
cách mạng, bởi vì những cá thể như thế sẽ không phù hợp
vào khuôn mẫu xã hội đã được thiết lập và họ có lẽ
phá vỡ khuôn mẫu đó. Đó là lý do tại sao xã hội tìm kiếm
để giam giữ cái trí của bạn trong khuôn mẫu của nó, và
đó là lý do tại sao cái tạm gọi là nền giáo dục của
bạn lại khuyến khích bạn bắt chước, tuân theo, qui phục.
Bây
giờ, liệu cái trí có thể ngừng bắt chước hay không? Đó
là, liệu nó có thể ngừng hình thành những thói quen hay không?
Và liệu rằng cái trí bị trói buộc trong thói quen, có thể
được tự do khỏi thói quen hay không?
Cái
trí là kết quả của thói quen, phải vậy không? Nó là kết
quả của truyền thống, kết quả của thời gian – thời
gian là sự lặp lại, một tiếp tục của quá khứ. Và liệu
cái trí, cái trí của bạn, có thể ngừng suy nghĩ dựa vào
cái gì đã là – và dựa vào cái gì sẽ là, mà thực sự
chỉ là một chiếu rọi của cái gì đã là hay không? Liệu
cái trí của bạn có thể được tự do khỏi những thói quen
và khỏi việc tạo ra những thói quen hay không? Nếu bạn tìm
hiểu vấn đề này rất sâu sắc bạn sẽ phát giác rằng
cái trí có thể làm được; và khi cái trí làm mới mẻ chính
nó mà không hình thành những khuôn mẫu mới, những thói quen
mới, mà không rơi lại cái khe rãnh của bắt chước, vậy
thì nó vẫn còn trong sáng, trẻ trung, hồn nhiên, và vì vậy
có khả năng hiểu rõ vô tận.
Vì
với một cái trí như thế không có chết bởi vì không còn
qui trình tích lũy nữa. Chính do qui trình tích lũy mới tạo
ra thói quen, bắt chước, và với cái trí tích lũy có thoái
hóa, chết. Nhưng một cái trí không đang tích lũy, không đang
thu lượm, đang chết đi mỗi ngày, mỗi phút – với cái trí
như thế không có chết. Nó ở trong một trạng thái của không
gian vô hạn.
Vì
vậy cái trí phải chết đi mọi sự việc nó đã thâu lượm
– mọi thói quen, những đức hạnh bắt chước, tất cả
những sự việc nó đã lệ thuộc bởi vì ý thức an toàn
của nó. Vậy thì nó không còn bị trói buộc trong mạng lưới
suy nghĩ riêng của nó. Khi chết đi quá khứ từ khoảnh khắc
này sang khoảnh khắc khác, cái trí được làm trong sáng lại,
vì vậy nó không bao giờ có thể thoái hóa hay bị vận hành
trong chuyển động của sự tối tăm.
Người hỏi: Làm thế nào chúng tôi có thể thực hiện điều gì ông đang chỉ bảo chúng tôi?151
Krishnamurti:
Bạn nghe một điều gì đó mà bạn suy nghĩ là đúng và bạn
muốn thực hiện nó trong cuộc sống hàng ngày của bạn; vì
vậy có một khoảng trống giữa điều gì bạn suy nghĩ và
điều gì bạn làm, phải vậy không? Bạn suy nghĩ một sự
việc, và bạn đang làm một sự việc gì khác. Nhưng bạn
muốn thực hiện điều gì bạn suy nghĩ, vì vậy có khoảng
trống này giữa hành động và tư tưởng; và sau đó bạn
hỏi làm thế nào để lấp được khoảng trống này, làm
thế nào để kết nối sự suy nghĩ của bạn đến hành động
của bạn.
Bây
giờ khi bạn muốn làm một cái gì đó rất nhiều, bạn làm
nó, phải vậy không? Khi bạn muốn đi chơi cricket, hay làm
một cái gì khác mà bạn thực sự thích thú, bạn tìm được
những phương cách và những phương tiện để thực hiện
nó; bạn không bao giờ hỏi làm thế nào để thực hiện.
Bạn làm nó bởi vì bạn hăm hở, bởi vì toàn thân tâm của
bạn, cái trí của bạn và trái tim của bạn đều ở trong
nó.
Nhưng
trong vấn đề khác lạ và mới mẻ này bạn đã trở nên
rất tinh ranh, bạn nghĩ một sự việc và làm một sự việc
khác. Bạn nói rằng, “Đó là một ý tưởng kiệt xuất và
theo trí năng tôi chấp thuận, nhưng tôi không biết làm nó
như thế nào, vì vậy làm ơn chỉ bảo cho tôi cách thực hiện”
– mà có nghĩa rằng bạn không muốn làm gì cả. Điều gì
bạn thực sự muốn là trì hoãn hành động, bởi vì bạn
thích hơi hơi ganh tị, hay bất kỳ điều gì khác. Bạn nói
rằng, “Mọi người khác đều ganh tị, vậy tại sao tôi
lại không?”, và bạn chỉ tiếp tục như trước kia. Nhưng
nếu bạn thực sự không muốn ganh tị và bạn thấy sự thật
của ganh tị như bạn thấy sự thật của con rắn hổ mang,
vậy thì bạn ngừng ganh tị và đó là sự kết thúc của
nó; bạn không bao giờ hỏi làm thế nào để được tự do
khỏi ganh tị.
Vì
vậy điều quan trọng là thấy được sự thật của điều
gì đó, và không hỏi làm thế nào để thực hiện được
nó – mà thực sự có nghĩa rằng bạn không thấy sự thật
của nó. Khi bạn gặp con rắn hổ mang trên đường bạn không
hỏi rằng, “Tôi sẽ phải làm gì đây?” Bạn hiểu rất
rõ sự nguy hiểm của con rắn hổ mang và tránh xa nó. Nhưng
bạn không bao giờ thực sự tìm hiểu tất cả những ngụ
ý của ganh tị; không một ai đã giải thích cho bạn về nó,
tìm hiểu nó rất sâu sắc cùng bạn. Bạn đã được dạy
bảo rằng bạn không được ganh tị, nhưng bạn không bao giờ
nhìn vào bản chất của ganh tị; bạn không bao giờ quan sát
làm thế nào xã hội và tất cả những tôn giáo có tổ chức
xây dựng trên nó, trên sự ham muốn để trở thành một điều
gì đó. Nhưng khoảnh khắc bạn tìm hiểu ganh tị và thực
sự thấy được sự thật của nó, ganh tị không còn nữa.
Khi
hỏi rằng, “Tôi sẽ thực hiện nó bằng cách nào đây?”
là một câu hỏi thiếu suy nghĩ, bởi vì khi bạn thực sự
thích thú làm cái gì đó mà bạn không biết cách làm, bạn
cứ làm và chẳng mấy chốc bạn bắt đầu tìm ra. Nếu bạn
chỉ ngồi ngả người ra và nói rằng, “Làm ơn hãy bảo
cho tôi một phương cách thực tế để loại bỏ tham lam,”
bạn sẽ tiếp tục tham lam. Nhưng nếu bạn tìm hiểu tham lam
bằng một cái trí tỉnh táo, không có mọi thành kiến, và
nếu bạn dành toàn bộ thân tâm của bạn cho nó, bạn sẽ
khám phá cho chính bạn sự thật của tham lam; và chính sự
thật đó làm tự do bạn, không phải là tìm kiếm một phương
pháp để được tự do khỏi tham lam.
Người hỏi: Tại sao những ham muốn của chúng ta không bao giờ được thực hiện trọn vẹn? Tại sao luôn luôn có những trở ngại ngăn cản chúng ta không làm điều gì hoàn toàn như chúng ta ao ước?
Krishnamurti:
Nếu ham muốn làm một điều gì đó của bạn là trọn vẹn,
nếu toàn thân tâm của bạn trong nó mà không tìm kiếm một
kết quả, mà không mong muốn để thành tựu – mà có nghĩa
rằng không có sợ hãi – vậy thì không có trở ngại. Có
một trở ngại, một mâu thuẫn chỉ khi nào ham muốn của
bạn không tron vẹn, vỡ vụn: bạn muốn làm một cái gì đó
và cùng lúc bạn lại sợ hãi làm nó, hay bạn ngập ngừng
muốn làm một việc khác. Ngoài ra, bạn có thể hoàn toàn
nhận thức được những ham muốn của bạn hay chưa? Bạn
có hiểu không? Tôi sẽ giải thích.
Xã
hội, là sự liên hệ tập thể giữa con người và con người,
không muốn bạn có được một ham muốn trọn vẹn, bởi vì
nếu bạn như thế bạn sẽ là một phiền toái, một hiểm
họa cho xã hội. Bạn được cho phép có những ham muốn được
tôn trọng giống như tham vọng, ganh tị – mà coi như hoàn
hảo rồi. Được cấu thành bởi những con người ganh tị,
tham vọng, tin tưởng và bắt chước, xã hội hoan ngênh ganh
tị, tham vọng, tin tưởng và bắt chước, mặc dù đây là
tất cả những bộc lộ của sợ hãi. Chừng nào những ham
muốn của bạn còn phù hợp vào khuôn mẫu được thiết lập,
bạn là một công dân được kính trọng. Nhưng ngay lúc bạn
có một ham muốn trọn vẹn, mà không thuộc khuôn mẫu, bạn
trở thành một hiểm họa; vì vậy xã hội luôn luôn canh chừng
để ngăn cản bạn không có một ham muốn trọn vẹn, một
ham muốn mà sẽ là sự biểu lộ của toàn thân tâm bạn và
vì vậy tạo ra một hành động cách mạng.
Hành
động của đang là hoàn toàn khác hẳn hành động của đang
trở thành. Hành động của đang là có tánh cách mạng đến
độ xã hội khước từ nó và chỉ quan tâm duy nhất vào hành
động của đang trở thành, mà được kính trọng bởi vì
nó phù hợp vào khuôn mẫu. Nhưng bất kỳ ham muốn nào tự
biểu lộ chính nó trong hành động của đang trở thành, là
một hình thức của tham vọng, đều không có sự thành tựu.
Chẳng chóng thì chầy nó sẽ bị phản đối, cản trở, thất
vọng và chúng ta phản kháng sự thất vọng đó bằng những
phương cách ranh mãnh.
Đây
là một đề tài rất quan trọng phải tìm hiểu, bởi vì khi lớn lên bạn sẽ phát giác rằng những ham muốn của bạn
không bao giờ được toại nguyện thực sự. Trong toại nguyện
ham muốn đó luôn luôn có cái bóng của thất vọng, và trong
tâm hồn của bạn không có một bài ca nhưng là tiếng khóc
than. Ham muốn để trở thành – để trở thành một con người
vĩ đại, một vị thánh vĩ đại, một cái này vĩ đại hay
cái kia vĩ đại – không có kết thúc và vì vậy không có
toại nguyện; đòi hỏi của nó luôn luôn vì “nhiều hơn,”
và sự ham muốn như thế đó luôn luôn nuôi dưỡng thống
khổ, sầu muộn, chiến tranh. Nhưng khi người ta được tự
do khỏi tất cả những ham muốn để trở thành, có một trạng
thái của đang là mà hành động của nó hoàn toàn khác hẳn.
Nó là. Cái gì là không có thời gian. Nó không suy nghĩ dựa
vào toại nguyện. Chính đang là của nó là toại nguyện của
nó.
Người hỏi: Tôi nhận ra rằng tôi ngu dốt, nhưng những người khác nói rằng tôi thông minh. Điều gì nên tác động tôi: nhận thấy của tôi hay là nhận xét của họ?
Krishnamurti:
Bây giờ hãy lắng nghe câu hỏi rất cẩn thận, rất yên lặng,
đừng cố gắng tìm ra câu trả lời. Nếu bạn nói rằng tôi
là một người thông minh, và tôi biết rất rõ rằng tôi ngu
dốt, liệu cái điều bạn nói sẽ tác động tôi à? Nó sẽ
tác động nếu tôi đang cố gắng để được thông minh, phải
vậy không? Lúc đó tôi sẽ được hãnh diện, bị ảnh hưởng
bởi lời khen của bạn. Nhưng nếu tôi nhận thấy rằng một
con người ngu dốt không bao giờ có thể hết ngu dốt bằng
cách cố gắng được thông minh, vậy thì chuyện gì xảy ra?
Chắc
chắn, nếu tôi ngu dốt và tôi cố gắng được thông minh,
tôi sẽ tiếp tục ngu dốt, bởi vì sự cố gắng để là
hay để trở thành một điều gì đó là thành phần của sự
ngu dốt. Một người ngu dốt có thể thâu đạt những gọt
dũa thích nghi của trạng thái thông minh, anh ấy có lẽ đậu
một vài kỳ thi, có một việc làm, nhưng bằng cách đó anh
ấy không bao giờ chấm dứt được sự ngu dốt. (Làm ơn hãy
theo dõi việc này, nó không là câu nói bi quan.) Nhưng khoảnh
khắc một người ý thức rằng anh ấy đờ đẫn, ngu dốt,
và thay vì cố gắng được thông minh anh ấy bắt đầu tìm
hiểu và hiểu rõ sự ngu dốt của anh ấy – trong khoảnh
khắc đó có động thái đánh thức thông minh.
Hãy
coi thử sự tham lam. Bạn có biết tham lam là gì hay không?
Nó là ăn nhiều thức ăn hơn bạn cần, muốn vượt trội
những người khác tại những môn chơi, muốn có nhiều của
cải hơn, một chiếc xe to lớn hơn xe của người khác. Sau
đó bạn nói rằng bạn không được tham lam, vì vậy bạn
luyện tập không-tham lam – mà thực sự rất xuẩn ngốc,
bởi vì tham lam không bao giờ có thể chấm dứt bằng cách
cố gắng trở thành không-tham lam. Nhưng nếu bạn bắt đầu
hiểu rõ tất cả những ngụ ý của tham lam, nếu bạn dành
toàn bộ cái trí và tâm hồn của bạn để tìm ra sự thật
của nó, vậy thì bạn được tự do khỏi tham lam cũng như
khỏi đối nghịch của nó. Vậy thì bạn là một người thông
minh thực sự, bởi vì bạn đang giải quyết cái gì là và
không phải bắt chước cái gì nên là.
Vì
vậy nếu bạn ngu dốt, đừng cố gắng được thông minh hay
khôn ngoan nhưng hiểu rõ điều gì đang làm cho bạn ngu dốt.
Bắt chước, sợ hãi, sao chép một người nào đó, tuân theo
một khuôn mẫu hay một lý tưởng – tất cả những việc
này làm cho cái trí của bạn ngu dốt. Khi bạn ngừng tuân
theo, khi bạn không còn sợ hãi, khi bạn có thể suy nghĩ rõ
ràng cho chính mình – và rồi bạn không là người thông minh
nhất của những con người hay sao? Nhưng nếu bạn ngu dốt
và cố gắng được thông minh, bạn sẽ gia nhập những thứ
bậc của những người khá ngu dốt trong sự thông minh của
họ.
Người hỏi: Tại sao chúng ta lại hư hỏng?
Krishnamurti:
Nếu bạn tự hỏi chính mình câu hỏi này ngay lúc bạn hư
hỏng, vậy thì nó đầy ý nghĩa, nó có sự quan trọng. Nhưng
ví dụ khi bạn đang tức giận, bạn không bao giờ hỏi tại
sao bạn lại tức giận, phải vậy không? Chỉ sau đó bạn
mới hỏi câu hỏi này. Tức giận rồi, bạn mới nói rằng,
“Ngu dốt làm sao đâu, đáng lẽ tôi không nên tức giận
như thế.” Trái lại, nếu bạn tỉnh táo, cảnh giác được
ngay khoảnh khắc của tức giận mà không chỉ trích nó, nếu
bạn ở trạng thái “Tất cả nguyên vẹn đều ở đó”
khi nỗi khốn khổ hiện ra trong cái trí của bạn, vậy thì
bạn sẽ thấy nó phai lạt đi mau lẹ làm sao đâu.
Trẻ
em hư hỏng ở một lứa tuổi nào đó, và chúng nên như vậy,
bởi vì chúng có nhiều năng lượng, rất vui vẻ, hứng khởi,
hăng hái và nó phải bùng nổ trong hình thức này hay hình
thức kia. Nhưng bạn thấy không, đây thực sự là một câu
hỏi phức tạp, bởi vì sự hư hỏng có lẽ do ăn uống không
đúng cách, thiếu ngủ, hay cảm thấy mất an toàn, và vân
vân. Nếu tất cả những yếu tố liên quan đến nó không
được hiểu đúng, vậy thì sự hư hỏng về phần của các
em bé trở thành một nổi loạn bên trong xã hội, mà trong
đó không có sự giải thoát cho chúng.
Bạn
có biết những em bé “phạm pháp” là gì không? Các em là
những đứa trẻ làm tất cả mọi sự việc khủng khiếp;
các em phản kháng bên trong cái nhà tù của xã hội bởi vì
các em không bao giờ được giúp đỡ để hiểu rõ toàn bộ
vấn đề của sự tồn tại. Các em đầy sinh lực, và một
số trong các em thông minh tuyệt vời, và sự phản kháng của
các em là một cách để nói rằng, “Hãy giúp đỡ chúng tôi
hiểu rõ, phá vỡ sự cưỡng bách này, sự tuân phục khủng
khiếp này.” Đó là lý do tại sao câu hỏi này rất quan trọng
cho người giáo dục, mà cần giáo dục nhiều hơn là những
em bé.
Người hỏi: Tôi quen uống trà. Một giáo viên nói rằng nó là một thói quen xấu, và một người khác lại nói uống trà cũng chẳng sao? 156
Krishnamurti:
Bạn nghĩ như thế nào? Hãy gạt đi trong chốc lát những điều
gì người khác nói, nó có thể là thành kiến của họ, và
hãy lắng nghe câu hỏi. Bạn nghĩ gì về một cậu bé “quen”
với một cái gì đó rồi – uống trà, hút thuốc lá, ăn
ngấu nghiến, hoặc bất kỳ cái gì? Nó có thể chấp nhận
được khi rơi vào một thói quen làm cái gì đó vào lúc bạn
bảy mươi hay tám mươi tuổi, với một chân ở trong nấm mồ; nhưng bạn chỉ đang bắt đầu cuộc sống của bạn,
và đã quen thuộc với cái gì đó rồi là một sự việc khủng
khiếp, phải vậy không? Đó là một câu hỏi quan trọng, không
phải liệu bạn có nên uống trà hay không?
Bạn
biết không, khi bạn quen thuộc với một điều gì đó, cái
trí của bạn đã ở trên con đường dẫn đến nghĩa trang.
Nếu bạn suy nghĩ như một người Ấn độ giáo, một người
cộng sản, một người Thiên chúa giáo, một người Tin lành
giáo, vậy thì cái trí của bạn đang đi xuống, đang thoái
hóa rồi. Nhưng nếu cái trí của bạn tỉnh táo, đang suy xét
để hiểu rõ tại sao bạn bị trói buộc trong một thói quen
nào đó, tại sao bạn suy nghĩ trong một cách nào đó, vậy
thì câu hỏi phụ liệu rằng bạn có nên hút thuốc hay uống
trà có thể trả lời được.