08. Bombay, 16 tháng hai 1966

Bombay, 16 tháng hai 1966

Nhân loại, con người, đã làm mọi thứ để tạo ra một thay đổi cơ bản, và tuy nhiên, từ cơ bản con người đã không thay đổi gì cả. Chúng ta là điều gì chúng ta đã là trong hai triệu năm! Con thú rất mạnh mẽ trong chúng ta. Con thú với tất cả tham lam, ganh ghét, tham vọng, tức giận, hung bạo của nó vẫn còn hiện diện sâu thẳm trong những quả tim và cái trí của chúng ta. Qua tôn giáo, qua văn hóa, qua văn minh, chúng ta đã đánh bóng phía bên ngoài, chúng ta có những thái độ tốt đẹp hơn – có lẽ một ít người chúng ta có những thái độ tốt đẹp hơn. Chúng ta biết thêm chút ít nữa; thuộc công nghệ chúng ta đã tiến khá xa. Chúng ta có thể tranh luận triết lý, văn chương phương Tây và phương Đông; chúng ta có thể đi khắp thế giới. Nhưng phía bên trong, sâu thẳm, những gốc rễ đã bám rất chặt chẽ.

Khi thấy tất cả điều này, làm thế nào người ta – bạn, như một con người và tôi, như một con người – làm thế nào chúng ta sẽ thay đổi? Chắc chắn không phải qua nước mắt, chắc chắn không phải qua trí năng, không phải qua sự tìm kiếm một học thuyết không-tưởng, không phải qua sự chuyên chế bên ngoài – cũng không phải qua sự chuyên chế tự-áp đặt. Vì vậy người ta gạt bỏ tất cả điều này, và tôi hy vọng bạn cũng đã gạt bỏ tất cả điều này. Muốn gạt bỏ quốc tịch của người ta, muốn gạt bỏ những thần thánh của người ta, muốn gạt bỏ truyền thống riêng của người ta, muốn gạt bỏ những niềm tin của người ta, muốn gạt bỏ tất cả những sự việc mà chúng ta đã được nuôi dưỡng để tin tưởng, là một công việc khó khăn cực kỳ khi thực hiện. Chúng ta có lẽ đồng ý thuộc trí năng, nhưng sâu thẳm nơi tầng ý thức bên trong luôn luôn có kiến chấp về sự quan trọng của quá khứ mà chúng ta bám vào.

Vì vậy câu hỏi là: làm thế nào một con người sẽ tạo ra một thay đổi cơ bản trong chính anh ấy tuy nhiên anh ấy vẫn còn ở trong thế giới này, vận hành một cách công nghệ, và lại có thể lý luận thông minh, hợp lý, lành mạnh? Ý chí – mà là sự ham muốn được củng cố – không tạo ra sự thay đổi. Ý chí là kết quả của, được đặt nền tảng trên, sự ham muốn, và ham muốn là một bộ phận của vui thú. Như một con người tôi cần thay đổi. Tôi sẽ làm gì? Tôi có thể thấy rằng vận dụng ý chí để kiểm soát, để kiềm chế, để có một thúc đẩy – một phương hướng khẳng định tích cực mà ý chí đó đưa ra – không tạo ra sự thay đổi này. Bởi vì trong sự vận dụng của ý chí đó, có sự xung đột, và bất kỳ nơi nào có xung đột, chắc chắn không thể có một thay đổi. Một xung đột không thể tạo ra một thay đổi. Nếu bạn và tôi bị xung đột về một chủ đề nào đó, không có hiểu rõ; không có hòa hợp; không có cùng nhau đến. Nếu có xung đột tại bất kỳ mức độ nào, không thể có thay đổi. Thay đổi không thể được tạo ra qua sự xung đột, và chính bản chất của ý chí không những là sản phẩm của xung đột nhưng còn tạo ra xung đột.

Bạn biết, có quá ít vẻ đẹp trong sống của chúng ta. Chúng ta từ từ trở nên vô cảm với thiên nhiên. Chúng ta quá bận rộn bởi những vấn đề riêng của chúng ta, bởi những quan tâm và những mục đích riêng của chúng ta, những cái trí của chúng ta, những quả tim của chúng ta, và những bộ não của chúng ta đã trở nên vô cảm. Chúng ta đã chấp nhận xung đột như phương cách sống. Và nơi nào có xung đột, không có cảm thấy. Xung đột và tình yêu không thể theo cùng nhau. Và tuy nhiên phương cách sống của chúng ta – trong văn phòng, trong đền chùa, trong nhà thờ, trên đường phố – là một chuỗi của những xung đột nghiêm trọng hay bình thường. Và nếu chúng ta muốn thay đổi tất cả điều đó, chúng ta phải hiểu rõ không chỉ làm thế nào để nhìn ngắm một cái cây, làm thế nào để lắng nghe sự yên lặng của một chiều tối, mà còn cả làm thế nào để sống trong một xã hội quá vỡ vụn, mà trong chính bản chất của nó là vô-trật tự. Muốn hiểu rõ tất cả điều này, chúng ta phải hiểu rõ bản chất của suy nghĩ của chúng ta. Bộ não của chúng ta là bộ máy của tư tưởng, và tư tưởng đó là kết quả của vô vàn trải nghiệm.

Trước khi tôi trình bày chủ đề này, làm ơn lắng nghe – đừng đồng ý, bởi vì không có đồng ý về điều này. Tôi không đang thực hiện bất kỳ sự tuyên truyền nào; tôi không đang cố gắng khiến bạn thay đổi thành cái gì đó. Nếu bạn tinh ý, chính bạn sẽ tạo ra sự thay đổi này. Làm ơn hãy lắng nghe. Giống như bạn đang lắng nghe những con chim đó; giống như một buổi tối bạn trông thấy vẻ đẹp của bầu trời và sự yên tĩnh lặng lẽ của một con sông căng phồng, trong cùng cách đó hãy lắng nghe, không phải trí năng, không chỉ những từ ngữ, nhưng lắng nghe những hàm ý của những từ ngữ. Chẳng bao nhiêu người trong chúng ta có thể đang lắng nghe, bởi vì chúng ta đã có sẵn những thành kiến của chúng ta, những kết luận của chúng ta. Chúng ta nghĩ chúng ta biết. Chúng ta không bao giờ học hành.

Muốn học hành, phải có lắng nghe, và khi bạn lắng nghe, có chú ý. Và có chú ý chỉ khi nào có yên lặng. Vì vậy muốn học hành phải có yên lặng, chú ý, và quan sát. Và toàn tiến hành đó là học hành – không phải tích lũy – học hành khi bạn đang theo cùng; học hành trong làm, không phải đã học hành và sau đó làm. Chúng ta đang học hành khi chúng ta đang theo cùng, không phải học hành, rồi sau đó làm. Hai sự việc này hoàn toàn khác biệt.

Lúc này điều gì chúng ta đang làm là đang học hành trong đang làm, bởi vì bạn không đang được dạy bảo. Không có người thầy hay học trò. Không có đạo sư. Bởi vì người ta phải đi bằng ánh sáng riêng của người ta, không phải trong ánh sáng của một người khác. Nếu bạn đi trong ánh sáng của một người khác, nó dẫn đến bóng tối. Hiểu rõ rằng bạn đang học hành là điều rất quan trọng, và muốn hiểu rõ phải có sự yên lặng. Làm thế nào bạn có thể học hành nếu cái trí của bạn đang huyên thuyên? Làm thế nào bạn có thể quan sát? Làm thế nào bạn có thể theo cùng? Hãy quan sát một cậu bé đang học hành trong trường học! Nếu cậu bé thực sự hứng thú môn học của cậu, cậu ấy cần phải yên lặng và trao sự chú ý của cậu. Từ chú ý này cậu ấy đang học hành. Thậm chí nếu cậu ấy nhìn ra ngoài cửa sổ, chính động thái đó, nhìn, là thành phần của học hành đó.

Vì vậy điều gì chúng ta đang làm là học hành, và học hành không có người thầy mà dạy bảo. Tất cả mọi điều người ta cần là chú ý, ý thức của sự yên tĩnh lặng lẽ, đơn giản đó, và vậy là người ta học hành. Vậy là, trong đó, không có quyển sách, không người thầy, không ai chỉ rõ cho bạn; toàn sự việc đang xảy ra.
Vì vậy chúng ta quan tâm đến một cách sống trong đó tất cả xung đột đã kết thúc. Chúng ta sẽ học hành, không hỏi, ‘Tôi sẽ làm gì để sống không còn xung đột?’ Đó là câu hỏi trẻ con, thiếu chín chắn nhất, và khoảnh khắc bạn hỏi nó, bạn tạo ra con người mà sẽ dạy bảo bạn phải làm gì, và thế là bạn bị trói buộc. Bạn phải thấy rằng học hành ở trong đang làm; dù rằng có một lỗi làm hay không lỗi lầm đều liên quan đến.

Học hành ở trong đang làm, không phải ở trong đang được dạy bảo, ngoại trừ phần công nghệ. Phần công nghệ, tôi cần được giúp đỡ – để học hành về một bộ não điện tử và vân vân. Nhưng ở đây không ai dạy bảo bạn, và học hành phải bắt đầu. Điều gì người khác dạy bảo không là sự thật. Người theo sau hủy diệt sự thật – giống như vị đạo sư. Vì vậy bạn phải học hành, và học hành ở trong đang làm. Đó là vẻ đẹp của học hành. Học hành đó trở thành một hân hoan, một thú vị, không phải nhàm chán, không phải cái gì đó mà bạn phải làm.

Vì vậy muốn tìm hiểu câu hỏi của làm thế nào để sống không xung đột tại tất cả mức độ của thân tâm chúng ta này – trí năng, trong những cảm xúc của chúng ta, trong những cảm thấy của chúng ta, trong những cách vật chất của chúng ta – chúng ta phải học hành. Mặc dù người nói có lẽ khai phá cho bạn, bạn phải học hành, và điều này có nghĩa bạn đang khai phá cùng ông ta. Vì vậy học hành luôn luôn cùng nhau; điều đó có nghĩa học hành luôn luôn là một tiến hành của liên hệ. Làm ơn hiểu rõ vẻ đẹp của điều này. Bạn không thể học hành một mình. Học hành ở trong đang làm, và đang làm ở trong liên hệ, không phải rút lui, tìm hiểu, phân tích, và sau đó học hành. Học hành là một hành động của liên hệ, và liên hệ là sống. Và sống là chuyển động lạ thường này của sự tồn tại hàng ngày mà là liên hệ. Và tìm được một cách sống trong đó không có xung đột là sự khám phá vĩ đại nhất, một cách vĩ đại nhất.

Việc đầu tiên phải nhận ra là sự xung đột, dù nó là thành phần thuộc sống của chúng ta đến chừng nào, dưới bất kỳ tình huống nào, không thể sản sinh một sống của nhận biết, yên lặng, vẻ đẹp thăm thẳm. Một con người trong xung đột không thể thương yêu. Một con người tham vọng không có tình yêu gì cả. Làm sao anh ấy có thể có được? Anh ấy đang trong xung đột, anh ấy đang thất vọng; anh ấy muốn thành tựu; động cơ của anh ấy hướng về đó. Vì vậy không có vẻ đẹp, không thương yêu, không dịu dàng. Anh ấy có lẽ có tình cảm, một cách cảm xúc, nhưng đó không là tình yêu.

Một cái trí có sự nhận ra sâu thẳm rằng sự xung đột trong bất kỳ hình thức nào, dưới bất kỳ tình huống nào – dù người ta quen thuộc với nó đến chừng nào, dù người ta đã sống trong nó đến chừng nào – đều gây hủy diệt, gây biến dạng, đã học hành hàm ý của xung đột và bắt đầu học hành một cách sống trong đó không có xung đột gì cả. Tuy nhiên nó sẽ sinh động cực kỳ, sẽ không bị mê muội, sẽ không trở thành lờ đờ, mê muội, ngu dốt, không hoạt động. Chính là cái người trong xung đột mới sống một sống vô cảm, ngu dốt, đờ đẫn, không phải con người được tự do khỏi sự xung đột.

Nhưng muốn hiểu rõ và bắt gặp trạng thái lạ thường của cái trí mà trong đó không còn xung đột này, người ta phải hiểu rõ cấu trúc và bản chất của xung đột và thấy một cách thực sự, khách quan, toàn công việc của nó. Nếu không thấy điều đó, bạn không bao giờ có thể vượt khỏi nó. Nó giống như một người nói về vẻ đẹp của sống, lắng nghe âm nhạc, đi đến rạp hát, trông thấy cây cối của một chiều tối tương phản mặt trời hoàng hôn, nhưng lại không nhận biết được sự bẩn thỉu của con đường. Bởi vì anh ấy đã quen thuộc với sự bẩn thỉu của con đường, bụi bặm, tồi tàn, nghèo khổ, anh ấy thực sự không là một con người thương yêu vẻ đẹp. Muốn thương yêu vẻ đẹp, bạn phải nhận biết được sự bẩn thỉu, sự tồi tàn, sự nghèo khổ, và sự vô-nhân đạo.