Chương 2: Chúng ta đang tìm kiếm điều gì?

Hầu hết chúng ta đang tìm kiếm cái gì? Mỗi người chúng ta mong muốn cái gì? Đặc biệt trong thế giới hỗn loạn này, nơi mọi người đang cố gắng tìm ra một loại an bình nào đó, một loại hạnh phúc nào đó, một chỗ ẩn náu, chắc chắn rất quan trọng phải tìm ra, chúng ta đang cố gắng tìm kiếm cái gì, chúng ta đang cố gắng khám phá cái gì, đúng chứ? Có thể hầu hết chúng ta đang cố gắng tìm kiếm một loại hạnh phúc nào đó, một loại an bình nào đó; trong một thế giới mà chất chồng hỗn loạn, những chiến tranh, bất hòa, xung đột, chúng ta muốn một ẩn náu nơi có thể có một an bình nào đó. Tôi nghĩ đó là điều gì hầu hết chúng ta ao ước. Vì vậy chúng ta theo đuổi, đi từ một người lãnh đạo này sang một người lãnh đạo khác, từ một tổ chức tôn giáo này sang một tổ chức tôn giáo khác, từ một vị thầy sang một vị thầy khác.

Bây giờ, chúng ta đang tìm kiếm hạnh phúc hay chúng ta đang tìm kiếm sự thỏa mãn thuộc loại nào đó mà từ đó chúng ta hy vọng có được hạnh phúc? Có một khác biệt giữa hạnh phúc và thỏa mãn. Bạn có thể tìm kiếm hạnh phúc hay sao? Có lẽ bạn tìm ra sự thỏa mãn nhưng chắc chắn bạn không thể tìm được hạnh phúc. Hạnh phúc là phần phụ; nó là phó sản của một cái gì khác. Vì vậy, trước khi chúng ta trao những cái trí và những tâm hồn của chúng ta đến một cái gì đó mà đòi hỏi nhiều khẩn thiết, chú ý, suy nghĩ, thận trọng, chúng ta phải tìm ra, chúng ta đang tìm kiếm cái gì, đúng chứ? Liệu nó là hạnh phúc, hay thỏa mãn? 

Tôi e rằng hầu hết chúng ta đều đang tìm kiếm sự thỏa mãn. Chúng ta muốn được thỏa mãn, chúng ta muốn tìm được ‘một ý thức của tột đỉnh’ ở khúc cuối sự tìm kiếm của chúng ta. 

Rốt cuộc, nếu người ta đang tìm kiếm an bình người ta có thể tìm ra rất dễ dàng. Người ta có thể, một cách mù quáng, hiến dâng chính người ta đến một loại nguyên nhân nào đó, đến một ý tưởng, và ẩn náu ở đó. Chắc chắn điều đó không giải quyết được vấn đề. Chỉ tách rời trong một ý tưởng khép kín không là một giải thoát khỏi xung đột. Vì vậy chúng ta phải tìm ra, nó là cái gì phía bên trong, cũng như phía bên ngoài, mà mỗi người chúng ta ao ước, đúng chứ? Nếu chúng ta rõ ràng về vấn đề đó, vậy thì chúng ta không phải đi đến bất kỳ nơi nào, đến bất kỳ vị thầy nào, đến bất kỳ nhà thờ nào, đến bất kỳ tổ chức nào. Thế nên sự khó khăn của chúng ta là, phải rõ ràng trong chính chúng ta về ý định của chúng ta, phải không? Chúng ta có thể rõ ràng được chứ? Và sự rõ ràng đó hiện diện qua tìm hiểu, qua cố gắng tìm ra điều gì những người khác nói, từ những vị thầy tối cao đến người giảng đạo bình thường trong một nhà thờ ở góc đường, hay sao? Bạn phải đi đến một ai đó để tìm ra à? Tuy nhiên, đó lại là điều gì chúng ta đang thực hiện, đúng chứ? Chúng ta đọc vô số những quyển sách, chúng ta tham dự nhiều cuộc họp mặt và thảo luận, chúng ta gia nhập những tổ chức khác nhau – qua phương tiện đó, cố gắng tìm ra một phương thuốc chữa trị sự xung đột, chữa trị những đau khổ trong sống của chúng ta. Hay, nếu chúng ta không làm tất cả việc đó, chúng ta nghĩ rằng chúng ta đã tìm ra; đó là chúng ta nói rằng một tổ chức đặc biệt, một vị thầy đặc biệt, một quyển sách đặc biệt làm thỏa mãn chúng ta; chúng ta đã tìm ra mọi thứ chúng ta muốn ở trong đó; và chúng ta ở lại trong đó, gạn lọc và khép kín. 

Chúng ta tìm kiếm, qua tất cả sự hỗn loạn này, một cái gì đó vĩnh cửu, một cái gì đó bền vững, một cái gì đó mà chúng ta gọi là sự thật, Thượng đế, chân lý, bất kỳ điều gì bạn thích – cái tên không thành vấn đề, từ ngữ không là sự việc, chắc chắn như thế. Vì vậy đừng để chúng ta bị trói buộc trong những từ ngữ. Hãy dành việc đó cho những người giảng thuyết chuyên nghiệp. Có một tìm kiếm điều gì đó vĩnh cửu, đúng chứ?, trong hầu hết chúng ta – một cái gì đó chúng ta có thể bám vào, một cái gì đó mà sẽ cho chúng ta sự bảo đảm, một hy vọng, một nhiệt thành vĩnh cửu, một chắc chắn vĩnh cửu, bởi vì trong chính chúng ta, chúng ta quá rối loạn. Chúng ta không biết về chính chúng ta. Chúng ta biết nhiều về những sự kiện, điều gì những quyển sách đã nói; nhưng chúng ta không biết về chính chúng ta, chúng ta không có một trải nghiệm trực tiếp. 

Và chúng ta gọi vĩnh cửu là gì? Chúng ta đang tìm kiếm cái gì, mà sẽ, hay mà chúng ta hy vọng sẽ cho chúng ta vĩnh cửu? Chúng ta không đang tìm kiếm hạnh phúc vĩnh cửu, thỏa mãn vĩnh cửu, sự chắc chắn vĩnh cửu, hay sao? Chúng ta muốn một cái gì đó mà sẽ kéo dài mãi mãi, mà sẽ thỏa mãn chúng ta. Nếu chúng ta xóa sạch chính mình khỏi tất cả những từ ngữ và những cụm từ, và thực sự nhìn vào nó, đây là điều gì chúng ta ao ước. Chúng ta muốn vui thú vĩnh cửu, thỏa mãn vĩnh cửu – mà chúng ta gọi là sự thật, Thượng đế, hay bất kỳ từ ngữ nào bạn muốn.

Tốt lắm, chúng ta muốn vui thú. Có lẽ giải thích như thế rất thô lỗ, nhưng đó thực sự là điều gì chúng ta ao ước – hiểu biết mà sẽ cho chúng ta vui thú, trải nghiệm mà sẽ cho chúng ta vui thú, một thỏa mãn mà sẽ tàn tạ đi vào ngày mai. Và chúng ta đã thử nghiệm những thỏa mãn khác nhau, và tất cả chúng đều không còn nữa; và lúc này chúng ta hy vọng tìm ra sự thỏa mãn vĩnh cửu trong sự thật, trong Thượng đế. Chắc chắn, đó là điều gì tất cả chúng ta đều đang tìm kiếm – người thông minh và người ngu dốt, người lý thuyết và người thực tế đang phấn đấu để đạt được cái gì đó. Và liệu có sự thỏa mãn vĩnh cửu hay không? Liệu có cái gì đó mà sẽ bất diệt hay không? 

Bây giờ nếu bạn tìm kiếm sự thỏa mãn vĩnh cửu, gọi nó là Thượng đế, hay sự thật, hay bất kỳ từ ngữ nào bạn muốn – cái tên không đặt thành vấn đề – chắc chắn bạn phải hiểu rõ, cái sự việc mà bạn đang tìm kiếm, phải không? Khi bạn nói, ‘Tôi đang tìm kiếm hạnh phúc vĩnh cửu’ – Thượng đế, hay sự thật, hay bất kỳ điều gì bạn thích – bạn cũng không phải hiểu rõ cái vật mà đang tìm kiếm, người tìm kiếm, người theo đuổi, hay sao? Bởi vì có lẽ không có sự việc như là an toàn vĩnh cửu, hạnh phúc vĩnh cửu. Sự thật có lẽ là một cái gì đó hoàn toàn khác hẳn; và tôi nghĩ nó là hoàn toàn khác hẳn cái gì bạn có thể nhìn thấy, hình dung, tạo thành. Vì vậy, trước khi chúng ta tìm kiếm cái gì đó vĩnh cửu, liệu không cần thiết phải hiểu rõ người tìm kiếm hay sao? Người tìm kiếm có khác biệt sự việc anh ấy tìm kiếm hay không? Khi bạn nói, ‘Tôi đang tìm kiếm hạnh phúc’, liệu có một người tìm kiếm khác biệt với sự việc của sự tìm kiếm của anh ấy? Người tìm kiếm khác biệt với sự việc được suy nghĩ? Chúng không là một hiện tượng kết hợp, khác hẳn những qui trình tách rời hay sao? Vì vậy điều cốt lõi là phải hiểu rõ người tìm kiếm là gì, đúng chứ? Phải hiểu rõ người tìm kiếm là gì, trước khi bạn cố gắng tìm ra anh ấy đang tìm kiếm cái gì.

Vậy là chúng ta phải đến được mấu chốt khi chúng ta tự-hỏi chính chúng ta, một cách thực sự nghiêm túc và sâu thẳm, liệu hòa bình, hạnh phúc, sự thật, Thượng đế hay bất kỳ từ ngữ nào bạn muốn, có thể được trao cho chúng ta bởi một người nào đó. Liệu sự tìm kiếm liên tục này, ao ước này, có thể cho chúng ta cái ý thức lạ thường của sự thật, cái thân tâm sáng tạo đó, mà hiện diện khi chúng ta thực sự hiểu rõ về chính chúng ta? Hiểu rõ về chính mình có được qua tìm kiếm, qua theo sau một người nào đó, qua lệ thuộc vào một tổ chức đặc biệt, qua đọc những quyển sách, và vân vân, hay sao? Rốt cuộc, đó là mấu chốt chính, phải không? – rằng chừng nào tôi còn không hiểu rõ về chính tôi, tôi không có nền tảng cho sự suy nghĩ, và tất cả những tìm kiếm của tôi sẽ là hão huyền. Tôi có thể tẩu thoát vào những ảo tưởng, tôi có thể chạy trốn khỏi sự bất an, xung đột, đấu tranh; tôi có thể tôn thờ một người nào khác; tôi có thể tìm kiếm sự cứu rỗi của tôi qua một ai đó. Nhưng chừng nào tôi còn dốt nát về chính tôi, chừng nào tôi còn không nhận biết được toàn qui trình của chính tôi, tôi không có nền tảng cho suy nghĩ, cho thương yêu, cho hành động.

Nhưng đó là sự việc cuối cùng mà chúng ta muốn: biết về chính chúng ta. Chắc chắn đó là nền tảng duy nhất mà chúng ta có thể thiết lập. Nhưng, trước khi chúng ta có thể thiết lập, trước khi chúng ta có thể thay đổi, trước khi chúng ta có thể chỉ trích hay xóa sạch, chúng ta phải biết ‘chúng ta là gì’. Hướng ra ngoài để tìm kiếm, thay đổi những vị thầy, những đạo sư, thực hành yoga, hít thở, thực hiện những nghi lễ, tuân theo những vị Thầy và tất cả những sự việc như vậy, đều hoàn toàn vô ích, đúng chứ? Nó không có ý nghĩa, thậm chí chính những người mà chúng ta tuân theo có lẽ nói: ‘Hãy học hành về chính bạn’, bởi vì chúng ta là gì, thế giới là như vậy. Nếu chúng ta nhỏ nhen, ganh tị, hão huyền, tham lam – đó là điều gì chúng ta tạo ra về chúng ta, đó là xã hội mà chúng ta sống. 

Dường như đối với tôi, trước khi chúng ta bắt đầu một chuyến hành trình để tìm ra sự thật, để tìm ra Thượng đế, trước khi chúng ta có thể hành động, trước khi chúng ta có thể có bất kỳ liên hệ nào với người khác, mà là xã hội, thật cần thiết rằng, đầu tiên chúng ta phải khởi đầu bằng hiểu rõ về chính chúng ta. Tôi nghĩ, một người khẩn thiết nhất là một người mà hoàn toàn quan tâm đến điều này, đầu tiên, và không phải làm thế nào đến được một mục đích đặc biệt, bởi vì, nếu bạn và tôi không hiểu rõ về chính chúng ta, làm thế nào chúng ta có thể, trong hành động, tạo ra một thay đổi trong xã hội, trong liên hệ, trong bất kỳ điều gì chúng ta làm? Và chắc chắn, nó không có nghĩa rằng hiểu rõ về chính mình là phản kháng lại, hay cô lập khỏi, sự liên hệ. Chắc chắn, nó không có nghĩa, nhấn mạnh vào cá thể, cái tôi, hay phản kháng tập thể, như phản kháng một người khác.

Bây giờ nếu không hiểu rõ về chính mình, nếu không nhận biết được cách suy nghĩ riêng của bạn và tại sao bạn suy nghĩ những sự việc nào đó, nếu không nhận biết được nền tảng của tình trạng bị quy định của bạn và tại sao bạn có những niềm tin nào đó về nghệ thuật và tôn giáo, về quốc gia của bạn, về người hàng xóm của bạn và về chính bạn, làm thế nào bạn có thể suy nghĩ trung thực về bất kỳ điều gì? Nếu không nhận biết được nền tảng quá khứ của bạn, nếu không nhận biết được chất lượng của tư tưởng của bạn và nó đến từ đâu – chắc chắn sự tìm kiếm của bạn hoàn toàn vô ích, hành động của bạn không có ý nghĩa, đúng chứ? Dù bạn là một người Mỹ hay một người Ấn độ hay bất kỳ tôn giáo nào của bạn, đều không có ý nghĩa nào cả.

Trước khi chúng ta có thể tìm ra mục đích tối hậu của sống là gì, tất cả việc đó có nghĩa gì – những chiến tranh, những hận thù quốc gia, những xung đột, toàn mớ hỗn độn đó – chúng ta phải bắt đầu với chính chúng ta, đúng chứ? Điều đó nghe ra quá đơn giản, nhưng lại khó khăn cực kỳ. Muốn theo dõi về chính người ta, muốn thấy suy nghĩ của người ta vận hành như thế nào, người ta phải tỉnh táo lạ thường, để cho, bởi vì người ta bắt đầu mỗi lúc càng cảnh giác nhiều hơn với những phức tạp tinh tế của suy nghĩ và những phản ứng và những cảm thấy riêng của người ta, người ta bắt đầu có sự nhận biết tổng thể hơn, không chỉ về chính mình nhưng còn về người khác mà người ta đang liên hệ. Biết về chính mình là học hành về chính mình trong hành động, mà là sự liên hệ. Sự khó khăn là rằng, chúng ta không đủ sự nhẫn nại; chúng ta muốn tiếp tục, chúng ta muốn đạt đến một kết thúc, và vì vậy chúng ta không có thời gian cũng như không có thời gian trao cho chính chúng ta cơ hội học hành, quan sát. Thay vì thế, chúng ta đã tự-gắn kết chính chúng ta đến những hoạt động khác nhau – kiếm sống, nuôi nấng con cái – hay thực hiện những trách nhiệm nào đó của vô số những tổ chức; chúng ta đã cam kết chính chúng ta đến vô vàn hình thức khác nhau, đến độ hầu như chúng ta không còn bất kỳ thời gian nào dành cho sự suy nghĩ, quan sát, học hành về chính chúng ta. Thế là thật ra, trách nhiệm của sự phản ứng tùy thuộc vào chính một người, không phải vào một người khác. Khắp thế giới, sự theo đuổi những vị đạo sư và hệ thống của họ, đọc những quyển sách mới nhất về điều này hay điều kia, và vân vân, đối với tôi dường như hoàn toàn trống rỗng, hoàn toàn vô ích, bởi vì bạn có thể lang thang khắp quả đất nhưng bạn lại phải quay về với chính bạn. Và, bởi vì hầu hết chúng ta hoàn toàn không nhận biết được về chính chúng ta; muốn bắt đầu thấy rõ ràng qui trình suy nghĩ và cảm thấy và hành động riêng của chúng ta là việc khó khăn cực kỳ. 

Bạn càng biết về chính mình nhiều bao nhiêu, càng có sự rõ ràng nhiều bấy nhiêu. Hiểu rõ về chính mình không có kết thúc – bạn không đạt được một thành tựu, bạn không đến một kết luận. Nó là một con sông vô tận. Khi người ta học hành về nó, khi người ta thâm nhập vào nó mỗi lúc một thăm thẳm hơn, người ta nhận được sự an bình. Chỉ khi nào cái trí yên lặng – qua hiểu rõ về chính mình và không qua kỷ luật tự-áp đặt – chỉ đến lúc đó, trong yên lặng đó, trong yên lặng đó, sự thật mới có thể hiện diện. Chỉ đến lúc đó mới có thể có hạnh phúc, mới có thể có hành động sáng tạo. Và dường như đối với tôi, nếu không có hiểu rõ này, không có trải nghiệm này, chỉ đọc những quyển sách, tham dự những buổi nói chuyện, thực hiện việc truyền bá, đều quá ấu trĩ – chỉ là một hành động mà không có nhiều ý nghĩa; trái lại nếu người ta có thể hiểu rõ về chính người ta, và vì vậy mang lại hạnh phúc sáng tạo đó, trải nghiệm cái gì đó mà không thuộc cái trí; vậy là có lẽ có một thay đổi trong sự liên hệ trực tiếp và gần gũi quanh chúng ta và vì vậy trong thế giới mà chúng ta sống.