1- Tâm Là Gì?

TÂM LÀ GÌ?

Lama Zopa Rinpoche đã thuyết giảng đề tài này tại Brisbane, Úc Đại Lợi vào năm 1991.

Trong bài thuyết giảng này, Rinpoche đã nói về mục tiêu của đời sống và phát triển thái độ đúng đắn đối với sự chết.

Cầu nguyện mở đầu!

Tôi rất vui mừng được gặp gởi tất cả quý vị và như chúng ta chịu trách nhiệm để mang hạnh phúc đến mọi người khác, như mỗi chúng ta chịu trách nhiệm để cống hiến hạnh phúc, nguyên nhân hạnh phúc cho người khác, hạnh phúc của người khác tùy thuộc trên chúng ta, hạnh phúc của chúng ta tùy thuộc trên những người khác, vì vậy đấy là những gì tôi đang nói đến.

Vậy thì, chủ đề chính mà chúng ta sẽ quán chiếu hay những gì tôi cố gắng để thực hành một ít và đôi khi tôi không lười biếng, khi tôi có thể nhớ, tôi chia sẻ sự thấu hiểu của tôi hay căn bản mà tôi đã học một ít, mà đấy chỉ là một ít từ giáo huấn của Đấng Toàn Giác, những lời dạy của Đức Phật. Do vậy, nếu có điều gì thực tiển, nếu có điều gì lợi ích mà quý vị tìm thấy qua sự phân tích sau đó hãy áp dụng đến đời sống của quý vị.

Do vậy, trước hết tôi nghĩ có lẽ nên đề cập một ít về vấn đề tâm là gì. Không có tâm thức, nếu thân thể không có tâm thức, thế thì không có cách nào mà nó trãi nghiệm hạnh phúc. Vì thế, có thân thể và tâm thức. Thân thể có thân thô, thân vi tế, và thân cực kỳ vi tế, như thế là có ba thân. Thân thô phù thì có thể dễ dàng để thấu hiểu và rồi thân vi tế, căn bản của chất lỏng, căn bản của thân thể. Sau đó, có thân cực kỳ vi tế, mà đấy là cổ xe của tâm thức cực kỳ vi tế. Do vậy, điều ấy là bất biến, thân thể cực kỳ vi tế bất biến bên trong thân thể tại quả tim, bằng kích thước của hai lồng ngực, trong trung tâm. Rồi thì có, xa như tâm thức , có tâm thức thô, tâm thức vi tế, và tâm thức cực kỳ vi tế, thế là cũng có ba, tối đa là tâm thức có ba loại như thế này. Thế thì tâm thức bất biến cực kỳ vi tế ở nơi nào? Đấy cũng là tại quả tim, bằng kích thước của hai lồng ngực, trong trung tâm, tại quả tim.

Và bây giờ, tâm là gì? Hiện tượng, mà nó không hình tướng, không màu sắc, không hình thể, không vật chất, mà tự nhiên là trong sáng, nhận thức những đối tượng, như tấm gương có thể phản chiếu, tấm gương có thể cho sự phản chiếu trong sáng mọi thứ, của bất cứ thứ gì ở trước nó. Vậy thì giống như thế, tâm thức có thể làm cho đối tượng sáng sủa, đến tâm thức ấy, đối tượng có thể được xuất hiện rõ ràng, bất cứ đối tượng nào, hiện tượng, đến với tâm thức, đối tượng được xuất hiện một cách rõ ràng. Vì vậy, sự nhận thức đối tượng là như thế này. Và đây là sự quy ước thông thường, có hai đặc tính tự nhiên của tâm thức, một là đặc tính quy ước (tục đế) và một là đặc tính bản thể (chân đế). Do vậy sự diễn tả này là đặc tính quy ước.

Bây giờ, tâm thức tồn tại bằng sự tùy thuộc trên nguyên nhân và điều kiện (nhân duyên). Tâm thức hôm nay hiện hữu do bởi tâm thức hôm qua. Tâm thức hôm qua tồn tại do bởi tâm thức ngày trước nữa, giống như thế, nó đi ngược lại. Tâm thức hôm nay được làm ra bởi tâm thức hôm qua và tâm thức hôm nay sẽ làm nên kết quả của tâm thức ngày mai. Giống như thế, tâm thức của giây phút này được tạo nên bởi tâm thức của giây phút trước và tâm thức hiện tại làm nên trể hơn, tâm thức của giây phút tới. Vì thế đấy là duyên khởi, tâm thức là duyên sinh mỗi lần như thế.

Vì vậy, bất cứ tư tưởng nào cũng có sự lệ thuộc trên đối tượng, vì bởi có sự hiện hữu, đối tượng sau đó có một tư tưởng của đối tượng ấy. Khi đối tượng được nhận thức sau đó có một tư tưởng, vì thế tư tưởng là một sự duyên sinh lệ thuộc trên nguyên nhân và điều kiện (nhân duyên). Do thế, đấy là việc chúng ta có thể nhớ nghĩ như thế nào, bởi vì có một sự tương tục của tư tưởng từ ngày hôm qua, hôm nay, vì vậy chúng ta có thể nhớ lại những gì chúng đã làm hôm qua, những gì chúng ta đã thấy hôm qua và những gì chúng ta đã làm năm trước, và v.v… Do vậy, tương tự thế, qua tiến trình, trước tiên cả, chúng ta phải kiểm soát, chúng ta phải phân tích, chúng ta phải học hỏi, chúng ta phải khám phá qua những kinh nghiệm của chúng ta, đấy là khi tâm ý xãy ra trong sự thụ tinh trứng, chúng ta phải phân tích có phải nó đến từ [nơi nào], chúng ta phải nghiên cứu, chúng ta phải phân tích có phải tâm ý đến từ sự tương tục trước đấy của tâm ý hay không . Vì thế chúng ta phải nghiên cứu, chúng ta phải phân tích, chúng ta phải khám phá với kinh nghiệm của chính chúng ta, bằng việc sử dụng tuệ trí của chính chúng ta, bằng sự phát triển tuệ trí của chính chúng ta, rồi thì chúng ta phải khám phá qua kinh nghiệm của chính chúng ta có phải có một tâm ý khác mà nó là sự tương tục của tâm ý ấy, tâm ý đã bắt đầu trong sự thụ thai, trong tử cung của bà mẹ. Nó phải được chứng tỏ với tuệ trí của chính chúng ta. Vì thế dù cách nào cũng qua sự phân tích.

Tuy nhiên, qua thiền quán, nhiều người, nhiều người phương Tây thiền quán, nhiều sinh viên thiền quán cũng như những ai có tâm thức thật trong sáng, những ai có ít chướng ngại, những ai có một tâm thức trong sáng hơn thế thì họ có thể nhớ lại khi nào họ ra khỏi tử cung của bà mẹ, một số có thể nhớ lại lúc họ đang ra khỏi tử cung của bà mẹ, họ có thể nhớ lại những lúc ấy. Một số có thể nhớ lại. Vì thế, qua thiền quán, điều ấy không thể không có thiền quán. Qua thiền quán họ có thể nhớ lại đời sống trước đời sống này, khi họ phân tích, khi họ quán chiếu lại, qua thiền quán khi họ trở lại tử cung rồi thì, trở lại chính ngay thời điểm tâm ý bắt đầu, tâm ý đã phối hợp với sự thụ tinh,chính thời điểm đầu tiên đã phối hợp với sự thụ thai. Vì thế, trước giây phút ấy khi họ phân tích qua thiền quán, một số người có những hình ảnh rất rõ ràng trong những ký ức của những đời sống quá khứ. Một số đã sống ở Tây Tạng có thể nhớ lại ngay cả nhà bếp, nhà bếp Tây Tạng, có thể nhớ lại nhiều thứ ngay cả bên trong phòng.

Tuy nhiên như đề cập qua thôi miên, một cảm giác rất mạnh mẽ của ngày hôm qua cũng có thể được nhớ lại. Nhưng rồi thì qua phát triển tâm thức trong thiền quán, khi chúng ta tiếp cận tâm thức tại một cấp độ nào đó của con đường [tu tập], sau khi đạt đến sự thiền quán gọi là tịch tĩnh bất biến hay nhất tâm bất loạn, mà chúng ta có thể tập trung [đại định] hàng năm, hàng vô lượng kiếp, tùy theo hành giả mong ước, hành giả có thể tập trung trên một đối tượng mà không có một chướng ngại nào, không có sự xao lãng nào, không có gì phá vở sự tập trung [đại định], mà bất cứ nơi đâu hành giả tập trung tâm thức mình, bất cứ nơi nào hành giả đặt tâm thức của chính mình có thể trụ trên đối tượng ấy như một ngọn núi, giống như đặt một ngọn núi ở đấy, và vì thế có thể trụ tâm trên đối tượng ấy. Điều ấy được phối hợp với một sự tập trung nhất điểm này phối hợp với trạng thái đại định, thân thể và tâm thức được tịnh hóa cực kỳ vi tế, trạng thái đại định, đại lạc hay niềm hạnh phúc chân thật, khi được phối hợp với điều ấy, có thể làm cho sự tập trung đại định này [hiện hữu] với kinh nghiệm như thế.

Tuy nhiên, sau khi đạt đến trình độ nhất tâm bất loạn thì chúng ta có thể có những năng lực có thể thấy được quá khứ và tương lai, vì thế trong những hành giả như thế có thể nhớ lại những thời gian như thế, rồi thì cao hơn, khi hành giả thực sự tác chứng những lộ trình cao hơn và cao hơn thế thì họ có thể thấy xa hơn về quá khứ, xa hơn về tương lai. Rồi thì cũng bằng sự thực hành mật tông tantra, những chân ngôn bí mật, có một phương pháp thực hành gọi là Sáu Du Già của Naropa. Đấy là một phương pháp để thực sự chấm dứt tâm thức thô, tư tưởng thô và thực sự tác chứng tâm thức cực kỳ vi tế. Rồi thì có thể sử dụng tâm thức cực kỳ vi tế này để thiền quán, để thân chứng con đường tu tập để có thể thực thi những lợi ích rộng lớn cho những chúng sinh khác, cho những người khác. Vì thế, hành giả, thiền giả, người thực chứng điều này, tâm thức vi tế; đặc biệt sau khi đạt đến sự thực chứng này, có thể có những năng lực, khả năng tâm linh này. Có thể nhớ lại hàng nghìn đời sống trước đây, hàng nghìn năm trước đây, nơi mà họ đã hiện diện trên thế giới này, xứ sở nào. Giống như thế, quý vị, tự mình là đệ tử của một trong những thánh giả hay đại sĩ nào đã xãy ra trên trái đất này hàng nghìn năm trước. Vì thế, hành giả ấy có thể nhớ lại những đại hành giả như Milarepa, những người thành tựu toàn giác trong một đời, trong một vài năm, trong một thời gian ngắn của thời đại mạt pháp.

Một số hành giả thực sự thực chứng điều này, cũng có những hành giả thực sự tác chứng những điều này qua sự thực hành mật tông tantra, con đường tu tập, sau đó hành giả ấy có thể nhớ lại rằng con người ấy đã từng hiện diện trong thời gian ấy trong một nơi như thế như thế. Những người ấy có thể thấy tương lai và quá khứ. Và điều này là chỉ nói về tâm thức, những khả năng của tâm thức có thể đạt đến sự phát triển cao hơn và cao hơn, sau đó có thể thấy nhiều hiện tượng khác, là những thứ không thể thấy được trước khi tâm thức phát triển [đến trình độ này]. Khi tâm thức phát triển cao siêu hơn, thâm diệu hơn thì có thể thấy nhiều hơn nữa về quá khứ và trong tương lai, vô số những hiện tượng khác nữa, mà tâm thức phàm phu hiện tại không thể thấy được.

Tương tự thế, trước một người đi đến một trường đại học, người ấy không thể hiểu biết tất cả những môn học, những hiện tượng, nhưng bằng việc đi đến trường đại học, nghiên cứu học hỏi sau đó người ấy mới có thể hiểu biết, thấy biết tất cả những môn học khác, tất cả những hiện tượng khác. Giống như vậy, qua thiền quán , giống như điều này dần dần sau đó hành giả phát triển hoàn toàn tâm thức trong tuệ trí, trong sự thông hiểu rồi thì hành giả có thể thấy, có thể thấy một cách trực tiếp tất cả những sự hiện hữu, tất cả những hiện tượng, mỗi sự tồn tại đơn lẻ, trong quá khứ, hiện tại và tương lai. Mọi thứ đã tồn tại trong quá khứ và sẽ xãy ra trong tương lai cùng liên hệ đến tất cả những hiện tượng đang hiện diện bây giờ.

Tuy thế, vào thời điểm khi tâm thức đã hoàn toàn phát triển, sự thông hiểu hoàn toàn phát triển, vào thời điểm ấy tâm thức hành giả có thể thấy tâm tưởng của mọi người, mọi chúng sinh, trong mỗi giây; hành giả có thể thấy một cách trực tiếp, có thể thấy một cách toàn hảo, qua thời gian ấy, sẽ không có sự cản trở, tâm thức hiện hữu ở khắp mọi nơi. Tại thời điểm tâm thức chúng ta bao trùm chỉ thân thể này, thì chúng ta không thể bao trùm tâm thức chúng ta khác hơn thân thể này, tâm thức chúng ta không thể bao trùm tất cả những đối tượng. Khác hơn thân thể này, tâm thức chúng ta không thể bao hàm. Vì thế có nhiều giới hạn, khi hành giả ở đây, trong khi chúng ta ở đây, tâm thức chúng ta không thể đồng thời ở tại nhà, không thể ở tại bờ biển, hay không thể ở những xứ sở khác nơi chúng ta ao ước. Tâm thức chúng ta không thể ở Hy Lạp cùng một lúc, trong khi chúng ta ở đây Úc Đại Lợi cùng một lúc, Hoa Kỳ hay Ba Li của Indonesia, bãi biển Ba Li. Tâm thức chúng ta không thể ở mọi nơi mà chúng ta mong ước. Vì thế nhằm để ở đấy, thân thể phải đi đến đấy, thân thể phải tiếp nhận rắc rối, thân thể phải đi đến đấy.

Có nhiều giới hạn trong năng lực, có nhiều cản trở, có nhiều giới hạn trong khả năng. Vì thể khi thành công trên con đường tu tập, không có giới hạn, không có chướng ngại. Vào lúc ấy không có thân thô, không có tâm thô, chỉ có thân vi tế và tâm vi tế. Do vậy, không có cản trở, không có chướng ngại, nên tâm thức có thể thâm nhập khắp mọi thứ. Tâm thức có thể thấy mọi thứ và tâm thức có thể thâm nhập mọi hiện tượng. Như tâm thức của thân thể chúng ta có thể thâm nhập ngay hiện tại thân thể chúng ta, và vì thế, tâm thức có thể thấy mọi thứ và nó thâm nhập mọi thứ ngay lúc ấy. Do thế, vào thời điểm ấy sau khi chúng ta có thể tất cả chúng sinh, tất cả sinh vật, những đặc tính của chúng, những trình độ khác nhau của tâm thức, mọi thứ. Vì thế sau đó hành giả có thể thấy mỗi một phương pháp để đưa họ, để giải thoát họ khỏi rắc rối, làm cho họ và để đưa họ vào trong hạnh phúc, từ hạnh phúc đến hạnh phúc, đến hạnh phúc tối hậu, hạnh phúc tối thượng không gì có thể so sánh, thể trạng của tâm toàn giác, tâm thức hiểu biết một cách trọn vẹn. Hành giả có thể đưa chúng sinh như thế này từ hạnh phúc đến hạnh phúc đến hạnh phúc tối thượng. Vì thế, hành giả có thể thấy mỗi một phương pháp thích hợp với tâm thức của họ, vì thế tất cả sự hướng dẫn khác biệt gì nên được ban bố, hành giả có thể thấy một cách chính xác.

Vì thế, cũng tại thời điểm ấy, hành giả đã hoàn thành năng lực, năng lực toàn hảo, và có thể biểu hiện…

Tuệ Uyển chuyển ngữ 19/10/2010

http://www.lamayeshe.com/index.php?sect=article&id=625&chid=1584