b. Muôn vật sanh khởi

PHẦN III – NHƠN QUẢ

CHƯƠNG I

MUÔN VẬT TRONG VŨ TRỤ

(Chương này hơi khó hiểu, vì đạo lý cao siêu. Lời dịch giả)

B. MUÔN VẬT SANH KHỞI

Tâm sanh diệt ấy, là vì nương Như Lai tạng nên có tâm sanh diệt; có chỗ nói: bất sanh bất diệt hòa hiệp với sanh diệt, chẳng phải một, chẳng phải khác, gọi đó là thức A lại da. Thức này có hai nghĩa hay thu nhạn tất cả các pháp, và hay sanh ra tất cả các pháp. Nhưng hai nghĩa gì? Một là nghĩa giác, hai là nghĩa bất giác. Nghĩa giác, nghĩa là bản thể của tâm xa lìa tưởng niệm; xa lìa tưởng niệm ấy, là như cõi hư không, không chỗ nào chẳng khắp, pháp giới nhất tướng tức là Như Lai bình đẳng pháp thân vậy. Còn nghĩa bất giác ấy, là vì chẳng như thật trí chơn như pháp nhất, nên sanh khởi tâm bất giác mà có ra niệm; niệm ấy không có tư tưởng, vì chẳng lìa bản giác; giống như người mê đương vì nương theo phương hướng nên mới có mê, nếu lìa phương hướng thời không có mê. Chúng sanh cũng thế, nương nơi "giác" nên mới có "mê", nêu lìa giác tính thời không có bất giác. Vì có tâm bất giác vọng tưởng, nên mới hay biết danh nghĩa, gọi là chơn giác. Nếu lìa tâm bất giác thời không có tư tưởng của chơn giác mà khá nói.

Luận Đại Thừa Khởi Tín

Trong Phật pháp của Ta lấy tâm làm chủ, tất cả các pháp đều do tâm sanh.

Kinh Tâm Địa Quán

Tâm, như kẻ họa sĩ, có thể họa các thế gian, năm món uẩn đều sanh. Nếu người tâm hành thời khắp biết tạo các thế gian, người ấy sẽ thấy Phật, vì hiểu rõ Phật chớn thật tính vậy. Tại sao thế? Vì tâm, Phật và chúng sanh ba pháp ấy không sai khác. Nếu ai muốn biết rõ các đức Phật ba đời nên quan sát pháp giới tánh, tất cả chỉ tâm tạo.

Kinh Hoa Nghiêm

Đối tất cả pháp, tâm là kẻ dẫn đường; nếu biết được tâm là đều biết các pháp. Các món thế pháp đều do tâm tạo.

Kinh Bát Nhã

Rõ thấu ba cõi do tâm, 12 pháp nhơn duyên cũng như thế. Sanh tử đều do tâm gây nên, nếu dứt được tâm thời sanh tử liền hết.

Kinh Hoa Nghiêm

Nước biển gió động, sóng mòi không dừng nghỉ; khi gió cảnh thổi đến, sóng thức liền sanh ngay. Như nước biển đổi gió, như đất không sai khác, vật ngăn che có khác, tạng thức cũng như thế. Nội tâm hiện cảnh giới, lại duyên lấy nội tâm.

Kinh Mật Nghiêm

Trên núi Tuyết sơn có con ác thú, mỗi khi nó thấy trâu thì hiện hình trâu mà hại trâu ăn thịt, hay thấy ngựa dê cũng thế. Những kẻ tà đạo cũng vậy, họ đối với thức A lại da sanh lòng chấp "ta"; nương theo chỗ chấp đắm của mỗi người đều có sai khác.

Kẻ tà đạo chẳng biết đạo lý duy thức, rồi sanh ra chấp cái "ta", rồi gắng gượng phân biệt cho là có ta, hoặc cho không ta; hoặc cho là một cái ta, hay là nhiều cái ta. Còn những người tu quán hạnh đối với "thức" thanh trừ chấp ta. Hành giả tự tu tập và khuyên người khác cũng tu tập.

Kinh Mật Nghiêm

Đức Phật hỏi ngài Văn Thù rằng: Nầy Văn Thù Sư Lợi! Địa ngục do tự mình phân biệt mà có hay tự nhiên mà sanh ra?

Ngài Văn Thù đáp: Bạch Thế Tôn! Địa ngục mà có là do nương theo sự luống dối phân biệt của kẻ phàm phu; súc sanh hay ngạ quỉ cũng thế. Chớ như trước mắt tôi đâu có địa ngục và khổ. Ví như có người chiêm bao thấy mình bị đọa địa ngục, thân đang chịu khổ trong chảo nước sôi, buồn rầu rất đỗi, hãi sợ la to rằng: " khổ thay". Bấy giờ người nhà chẳng hiểu vì việc chi mà người ấy la khổ.

Kinh Đại Pháp Cú Đà La Ni

Tâm lấy địa ngục, lấy ngạ quỉ, tâm lấy súc sanh, và tâm lấy trời, người. Hễ có các hình mạo đều do tâm gây nên. Ai có thể uốn dẹp được tâm, kẻ ấy rất nhiều sức mạnh.

Ta đã phấn đấu với tâm, nhiều kiếp đến vô số, nay mới thành Phật, chỉ một mình ta ra khỏi ba cõi.

Kinh Ngã Khổ Chương Cú

Ngài Thiện Hiện hỏi đức Phật rằng: Phật trước có nói: như chiêm bao, như hình tượng, như tiếng vang, như ánh sáng, như ánh nắng, như huyển thuật, như đô thành tầm hương, (giả hiện chẳng thiệt) như việc biến hóa. Những các pháp ấy không có thật sự, vì nó đều lấy vô tính làm tự tính. Nhưng làm sao lại được thành các pháp sai khác: nào là lành dữ, nào là hữu lậu vô lậu, nào là thế gian, xuất thế gian, nào la hữu vi vô vi?

Đức Phật đáp rằng: Này Thiện Hiện! Chúng sanh trong thế gian, chẳng biết như chiêm bao, như hình tượng, như tiếng vang, như ánh sáng, như ánh nắng, nó cũng chẳng biết như trò huyển, như đô thành tầm hương, và chẳng biết như việc biến hóa. Cho nên mới điên đảo chấp đăm, rồi do thân, ngữ, ý gây ra những hành nghiệp lành, chẳng lành, phước, chẳng phước và nghiệp bất động; cho nên mới có sai khác, chớ kỳ thật không có sai khác.

Kinh Bát Nhã