Khanti Parami - Nhẫn Nại Ba-la-mật

KHANTI  PARAMI - NHẪN NẠI BA-LA-MẬT

Pháp Hỷ Dhammananda

Trong bài thứ hai kệ để sách tấn chư tăng nhân ngày kiết giới (Uposatha), chư Phật dạy:

Khanti paramam tapo titikkha
Nibbanam paramam vadanti buddha 
na hi pabbajito parupaghati
na samano hoti param vihethayanto. (Dhp. 184)

Nhẫn nại là pháp hành tối thượng
Niết bàn là tối thượng, chư Phật nói
Người xuất gia không làm tổn hại ai.
Người hãm hại người khác thì không phải là Sa-môn. (Pháp Cú 184) 

Ba-la-mật (pāramī or pāramitā) là các pháp hành để hoàn thiện nhân cách được nói đến trong kinh điển và chú giải, nhất là phần Hạnh Tạng thuộc Tiểu Bộ kinh. Trong kho tàng giáo lý Nguyên Thủy hệ truyền thừa Theravada nói đến 10 Ba-la-mật (Thập Độ), trong khi đó hệ truyền thừa Bắc tông hay Đại Thừa (Mahayana) chỉ nói đến sáu hay Lục Độ.

Thứ tự các Ba-la-mật (pāramī) trong PGNT là: Bố Thí Độ (Dāna pāramī), Giới Hạnh Độ (Sīla pāramī), Xuất ly Độ (Nekkhama pāramī), Trí Tuệ Độ (Paññā pāramī), Tinh tấn độ (Viriya pāramī) và thứ sáu là NHẪN NẠI Độ (KHANTI pāramī). Nhẫn nại là khi đối diện với ngịch cảnh, nghe lời nghịch nhĩ, xúc chạm với các yếu tố khó chịu, khó kham nhẫn mà vẫn an nhiên không sân hận bực bội. Trong một chuyện tiền thân của Đức Phật, khi vua trời Đế Thích hỏi Bồ Tát về hạnh nhẫn nại, ngài trả lời: "Người nhẫn nhịn với lời thô ác của cấp trên thường là vì sợ hãi, nhẫn nhịn với lời thô ác của người ngang vai vế là để tránh cãi cọ hơn thua. Nhưng bậc thiện trí dạy rằng nhẫn nại với kẻ kém cỏi khi kẻ đó nói lời thô ác mới thực sự là nhẫn nại hoàn hảo." (Tiền Thân 55. Sarabhanga Jataka).
Là một trưởng tử Như Lai, ngài Punna (Phú-lâu-na) sau khi xuất gia vì thấy ra sự vô thường của đời sống đã tinh tấn tu học và sau khi thành đạo đã xin đức Thế Tôn được quay về bổn xứ là vùng Sunàparanta để hóa đạo nơi quê hương. Đức Phật hỏi tôn giả Phú-lâu-na rằng dân chúng ở vùng Sunàparanta vốn chưa được văn minh, cư xử thô lỗ, và có thể đối xử với ngài không tốt, vậy -- tôn giả phải làm sao khi họ chửi mắng ông?
_ Con sẽ cảm ơn họ vì chỉ chửi rủa mà không lấy gạch đá ném vào con. - tôn giả Punna trả lời đức Phật.
_ Nếu họ ném gạch đá vào ông? - đức Phật giả định tiếp.
_ Con sẽ vẫn biết ơn họ vì họ đã không dùng gậy gộc đánh con.
_ Vậy nếu họ dùng gậy đánh ông thì sao?
Con sẽ vẫn cám ơn họ vì họ không dùng dao đâm chém con.
_ Vậy nếu họ dùng dao đả thương hay giết chết ông thì sao?
_ Con sẽ cám ơn họ vì nhiều người nhàm chán xác thân này mà tìm cách tự tử, nhưng những người này lại giúp con giải quyết với xác thân này - con cũng nên cám ơn họ."

Nghe những lời hùng tráng như vậy của một người đệ tử mẫu mực trước khi lên đường dấn thân hoằng pháp, đức Phật khen ngợi tôn giả Punna là người có hạnh kham nhẫn đáng nể phục, xứng đáng là trưởng tử Như Lai, mặc pháp phục Như Lai, và ngồi tòa Như Lai.

Câu chuyên của đạo sĩ Khanti Vadi - KHANTIVĀDI-JĀTAKA. 1

Câu chuyện này được đức Phật kể lại tại tịnh xá Kỳ Viên (Jetavana), nhân duyên để giáo dục một vị tỳ kheo hay tức giận. Đức Thế tôn hỏi vị tỳ kheo này: “Tại sao thầy đã xuất gia trong Pháp và Luật này của bậc Giác Ngộ không còn tàn dư của sân hận, vậy mà thầy lại tức tối phẫn nộ? Những bậc thiện trí trong quá khứ, mặc dù bị tra tấn dã man, bị cắt lìa tay chân, tai, mũi, lưỡi nhưng vẫn bình thản không biểu lộ chút sân nộ nào với kẻ đã làm chuyện tàn độc kia.” Và Thế Tôn kể câu chuyện quá khứ này. 

Ngày xủa ngày xưa ở xứ Kāsi có một ông vua tên là Kalābu trị vì trong thành Ba-la-nại (Benares). Thời đó Bồ tát tái sinh vào một gia đình Bà-la-môn giàu có với tám mươi vạn nhân 11 triệu US$. Thời trẻ tuổi Bồ tát có tên là Kuṇḍakakumāra, đi du học & được giáo dục chuẩn ở trường đại học Takkasilā về kinh điển Vệ Đà và các khoa học khác. Sau khi tốt nghiệp, Bồ tát an cư lạc nghiệp tại quê hương. 

Khi cha mẹ mãn phần hưởng dương, nhìn đống tài sản kếch xù được thừa hưởng từ gia đình, Bồ tát nghĩ: “Cha mẹ & ông bà mình đã tạo dựng nên sản nghiệp này, họ tích lũy vàng bạc thật nhiều nhưng khi từ giã cõi đời ra đi có ai đem theo được gì đâu. Nay đến lượt ta sở hữu chúng, rồi cũng có lúc ta phải từ giã ra đi.” Nghĩ ngợi rồi ngài cẩn thận lựa những người đức hạnh và tài năng trong việc quản lý và phân phối tài sản để làm từ thiện. Sau khi đã cúng tất cả tài sản vào quĩ từ thiện do những người đáng tin cậy đó quản lý, ngài rời đô thị vào vùng Hy Mã Lạp Sơn (Himālaya) để tu hành như một đạo sĩ. ở nơi rừng núi sơn khê, ngài tự nuôi sống bằng hoa quả rừng suốt nhiều năm. Ngài chỉ xuống núi đi hóa duyên khi cần giấm và muối, và từ từ đi đến thành Ba-la-nại, nghỉ ngơi trong lâm viên hoàng gia. Ngày hôm sau ngài đi khất thực trong thành phố cho đến khi đến cổng của nhà tổng tư lệnh quân đội. Nhìn thấy uy nghi cử chỉ thu thúc của vị khất sĩ, tướng quân đã mời ông vào nhà và cúng dường thức ăn đã được làm cho mình. Và sau đó thí chủ tổng tư lệnh quân đội đã mời đạo sĩ đến ngụ trong công viên hoàng gia.

Thời đó có một ngày vua Kalābu cảm thấy bức bối vì đã uống khá nhiều rượu mạnh nên đã ra lệnh cho đoàn tùy tùng gồm các cung nữ & gái nhảy cùng đến công viên hoàng gia để vui chơi. Khi đến nơi, nhà vua cho trải thảm trên một tảng đá hoa cương, rồi nằm thư giãn gối đầu lên bắp vế của một nàng cung nữ xinh đẹp mà vua đang sủng ái. Trong khi đó những ca sĩ đắt show và các nàng vũ nữ thể hiện những ca khúc tình tứ và những màn vũ hấp dẫn nhất mà họ được huấn luyện. Màn giải trí trong công viên hoàng gia này thể hiện sự giàu có & quyền lực, độ hoành tráng của một ông vua không khác gì thượng đế. Nhưng trong khi các ca vũ đang biểu diễn thì vua lại ngủ thiếp đi.  Những cung nữ đó nghĩ: “chúng ta biểu diễn để phục vụ đức vua, nhưng nay hoàng thượng lại ngủ ngon lành thế, vậy thì máu hát có ích gì nữa chứ?” Nghĩ vậy rồi họ xếp các nhạc cụ lại, tản bộ thưởng thức hoa thơm cỏ lạ trong công viên, không mấy chốc đã mất hút giữa rừng hoa & cây cảnh.

Cũng trong lúc đó Bồ tát đang ngồi thiền trong công viên, như một long tượng uy nghi dưới gốc cây Sa-la đầy hoa, vui hưởng hiện tại lạc trú. Những cung nữ và vũ nữ kia cũng dạo bước đến nơi Bồ tát đang ngồi, họ ra hiệu cho nhau đến gần ngồi vây quanh Bồ Tát với mong muốn được nghe pháp từ bậc đạo sĩ khả kính. Họ đảnh lễ đạo sĩ, ngồi xuống xung quanh và thỉnh ngài thuyết pháp. Bồ tát đã chấp nhận lời thingr cầu cảu họ và đã thuyết pháp.

Trong khi đó nàng cung nữ hầu cận đức vua vì mỏi nên đã đổi tư thế, khiến hoàng thượng thức giức. Tỉnh dậy không thấy các cung nữ và ca kỹ vũ nữ vây quanh để hầu hạ, đức vua rất bực mình. Hoàng thượng cất giọng bực bội hỏi: “Lũ chết tiệt kia đi đâu hết rồi?” người cung nữ kính cẩn: “muôn tâu hoàng thượng, họ đã đi đến nơi có vị đạo sĩ và đang nghe pháp.”  Nghe vậy nhà vua cảm thấy tức tối hơn, ông ta tuốt gươm và bật dậy đi đến nơi vị đạo sĩ đang thuyết pháp với ý nghĩ; “Trẫm sẽ cho gã đạo sĩ dổm này một bài học đích đáng.” Khi thấy nhà vua đi đến đằng đằng sát khí như vậy, các cung nữ thê thiếp được sủng ái nhất vội chạy đến quì xin và cố lấy thanh gương trong tay hoàng thượng.Nhưng vị vua vẫn hung hãn tiến đến gần đạo sĩ với thanh gươm tuốt trần với lời thách thức:

-         “Ông đạo sĩ đang dạy đạo gì?”

-         Kính hoàng thượng, bần đạo dạy hạnh kham nhẫn ạ.

-         Hạnh kham nhẫn ông dạy ấy ra sao?

-         Thưa là khoogn giận dữ ngay cả khi có người chửi rủa, đánh đập và chà đạp mình.

-         Ta sẽ thấy sự thật vị đạo sĩ này thể hiện sự nhẫn nại như thế nào nào!

Ông vua đang điên cuồng vì sân nộ gầm gừ gọi người đồ tể đến. Người đồ tể đến với búa, cưa và bàn chông. Quấn mảnh vải vàng và choàng thêm tấm vải đỏ, Y đảnh lễ vị vua hung ác và hởi xin mệnh lệnh:

-         Tâu Bệ Hạ cần thần làm gì để ngài vui?  

-         Tới tóm cổ gã đạo sĩ dõm này cho ta. Quẳng hắn lên bàn chông và trói chặt vào đó." Tên đồ tể tuân lệnh vua, ghì chặt Bồ tát xuống bàn chông và cột lại. Tiếp đến Y cắt da thịt Bồ tát theo từng nhát sắc lẹm khiến máu chảy lênh láng. Nhà vua hung ác hỏi với giọng khinh mạn lạnh tanh:

-         "Có phải ông vẫn dạy kham nhẫn không Đạo sĩ? "

-         "Vâng, bần đạo dạy kham nhẫn thưa hoàng thượng.” – đạo sĩ trả lời.

-         "Bệ hạ đừng nghĩ rằng hạnh kham nhẫn cảu bần đạo nằm ở da thịt này. Nó không chỉ là cái ngoài da, nó nằm sâu trong trái tim bần đạo. Đức kham nhẫn đó ngài khoogn thấy được đâu.”

Gã đồ tể lại hỏi xin lệnh:

-         Tâu bệ hạ thích làm gì nữa?

-         Hãy cắt cả tay và chân của đạo sĩ bố láo này đi!  

Thế là gã đồ tể cầm lấy chiếc búa và chặt đứt tay chân của đạo sĩ kiên cường theo từng mệnh lệnh của nhà vua tàn ác. Máu chảy lênh láng từ tay và chân đã bị chặt của Bồ tát như sơn dầu chảy ra từ thùng chứa bị bể. Thêm lần nữa, ông vua mỉa mai hỏi đạo sĩ:

-         Ông có tuyên thuyết cái kham nhẫn đó nữa không?

-         Bần đạo vẫn dạy kham nhẫn thưa hoàng thượng. Ngài tưởng rằng hạnh kham nhẫn của bần đạo nằm ở tay chân ư? Nhưng không phải đâu, Nhẫn Độ mà bần đạo thực hành không nằm ở những chỗ đó.

-         "Cắt mũi và tai của hắn đi!” nhà vua gầm lên trong tức tối.

Gã đồ tể tuân lệnh và máu lại chảy nhiều hơn. Toàn thân và đầu mặt của đạo sĩ đều nhuốm máu. Một lần nữa ông vua tàn ác lại gằn giọng hỏi đạo sĩ về triết thuyết mà ngài dạy. Đạo sĩ vẫn ẩn nhẫn và bình thản trả lời:

-          "Đừng nghĩ rằng nhẫn độ cảu bần đạo nằm ở chóp mũi, tai hay đầu môi. Nhẫn độ mà bần đạo thực hành nằm sâu nơi trái tim này.”

-         "Nằm yên đó, tên đạo sĩ dỏm” – vua thét lên đầy hằn học. Rồi ông ta giẫm đạp lên ngực đạo sĩ Bồ Tát đang hấp hối vì mất máu. Giẫm đạp đã tức rồi ông vua độc ác khệnh khạng bước đi ra khỏi lâm viên hoàng gia.

Khi ông vua đó rời đi rồi, vị tổng tư lệnh quân đội chúi máu trên người Bồ tát và băng bó cho người. Sau đó vị tướng quân nhẹ nhàng đặt Bồ Tát cơ thể lên một chỗ ngồi soạn sẵn rồi đảnh lễ Bồ tát. Ngồi xuống một bên, vị tư lệnh quân đội nói: 

-         "Nếu ngài, thưa ẩn sĩ tôn kính, có giận dữ thì xin chỉ giận dữ với người đã gây tội lỗi lên ngài, xin đừng nguyền rủa những người khác.

Rồi vị tướng nói thành thơ kệ như sau:

“Đến ai đã cắt mũi và tai, chặt đứt chân và tay,

Hãy bắt tội kẻ đó – người xứng đáng nhận phẫn nộ.

Bậc anh hùng, xin hãy chừa người dân vô tội,

Và xin đừng nguyền rủa đất này.”

Nghe vậy, Bồ Tát đáp lại như sau:

“Vạn tuế nhà vua – người độc ác đã làm máu chảy tràn thân này

Nhưng linh hồn trong sạch như ta không vì khủng bố mà nhuốm bẩn bởi giận dữ.”

Khi ông vua độc ác chỉ mới đi ra khỏi tầm mắt cảu đạo sĩ, mặt đất vốn dày 2400 hải lý mở toác ra nuốt lấy con người tội lỗi đó với ngọn lửa từ địa ngục Vô Gián. Ngọn lửa đại địa ngục đã nuốt chửng vị vua làm điều ô nhục tội lỗi và khiến cho hoàng bào của vua hóa thạch ngay nơi cổng của lâm viên hoàng gia. Bồ tát mệnh chung ngay ngày hôm đó. Người của hoàng tộc đã hỏa táng nhục thân Bồ Tát bằng nhiều loại hương liệu. Một số người nói thần thức ngài trực chỉ lại Himālayas. Nhưng một số lại nói không phải như vậy.

Vị thánh tử đạo xưa, người kể,

Thể hiện khí chất anh hùng

Sức mạnh thánh thiện trước khổ đau bất công

Mà vua Kāsi đã giết hại.

Nợ máu dù hối hận than trời

Vua tàn ác vẫn phải trả đủ

Nơi địa ngục a tỳ muôn kiếp

Đớn đau không kẻ xiết.

Đó là hai khổ thở nói về duyên nghiệp tiền kiếp.

Sau khi nghe tích truyện này, vị tỳ kheo hay phẫn nộ kia buông được tâm phẫn uất và đạt đến quả thánh Nhất Lai. Bậc Đạo Sư cũng nận diện tiền thân ngài là đạo sĩ Khantivadi, Đề Bà đạt đa là vua xấu ác Kalābu của thành Kāsi, Sāriputta là vị tướng chỉ huy quân đội.

Viết thêm: