Subscribe HoaVoUu Youtube
Kính mời Subscribe kênh
YouTube Hoa Vô Ưu
Sitemap Hoavouu.com
Điền Email để nhận bài mới
Bài Mới Nhất

Ba Điểm Tinh Yếu của Đường Tu Giác Ngộ

19 Tháng Mười Một 201418:39(Xem: 9859)
Ba Điểm Tinh Yếu của Đường Tu Giác Ngộ

Ba Điểm Tinh Yếu của Đường Tu Giác Ngộ

je-tsongkhapa 

Je Tsongkhapa

 

LUẬN GIẢI

 Choden Rinpoche

 

Gyalten Deying chuyển Việt ngữ

 Thanh Liên, Mai Tuyết Ánh và Chân Thông Tri hiệu đính

 

 

Giới thiệu tổng quát

 

          Chúng ta đã có được kiếp sống lý tưởng, hỗ trợ cho các tự dothuận lợi rất khó tìm. Ta đã gặp được giáo huấn quý báu vốn khó gặp của Đức Phật, đã tìm ra các vị thầy tâm linh khó tìm của Đại thừa. Ở một thời điểm như vậy, ta nên hành động khá hơn loài thú, bằng cách hành trì giáo pháp thanh tịnh. [Tuy nhiên], nếu như chỉ nỗ lực vì những sinh hoạt hiển nhiên trong cuộc đời này, chẳng hạn như để [có được] thực phẩmy phục, ta sẽ không khác với loài thú bao nhiêu, vì ngay cả thú vật cũng có cách tránh được sự đói lạnh. Vì đã có được một thân người, ta nên hành động khác với loài thú. Ta sẽ khác với loài thú nếu có thể kiến tạo lợi lạc cho những kiếp sau, bằng cách hành trì Phật pháp. Khi thực hành Pháp, ta cũng có được lợi lạc trong kiếp này. Tuy nhiên, [119] bất cứ bạn bè, tài vật và sự giàu sang nào ta có được trong kiếp này chỉ có mặt với ta trong khoảng thời gian của cuộc đời này mà thôi. Bởi vì ta phải tiếp tục hành trình sang kiếp sau, chỉ có Pháp là điều duy nhất làm lợi lạc cho những kiếp tương lai, [cũng như trong kiếp này].

 

          Ta phải thấu hiểu giáo pháp để thực hành Pháp. Để hiểu được Pháp, ta phải tu học. Thêm vào đó, giáo pháp phải đầy đủ và không sai lạc. Nếu giáo pháp mà [ta nương tựa vào] sai lầm và không đầy đủ, sự nương tựa của ta sẽ không thích đáng. Tôi sẽ thuyết giảng Ba Điểm Tinh Yếu của Đường Tu Giác Ngộ mà Đức Văn Thù Sư Lợi đã trao truyền cho Je Rinpoche, người đã làm sáng tỏ giáo pháp này1. Ba [điểm] tinh yếu của đường tu giác ngộ là (i) tâm xả ly; (ii) bồ đề tâm; và (iii) tri kiến chứng ngộ tánh Không. Dù trên thực tế, Je Rinpoche chính là hiện thân của Đức Văn Thù Sư Lợi, nhưng về mặt phàm thân, ngài đã sanh ra ở Tsongkha, tại Amdo. Ngài khác hẳn với những đứa trẻ khác và đã dấn thân vào Phật pháp từ lúc trẻ. Ngài đã đến miền Trung Tây Tạng để theo đuổi sự học và đã hoàn tất việc tu học tất cả các hệ thống kinh sách thuộc về Kinh điểnMật điển. Sau khi tu tập những giáo pháp này, ngài đã có những linh kiến về Đức Văn Thù Sư Lợi và [120] lãnh giáo toàn bộ những lời khuyên từ Đức Văn Thù Sư Lợi, giống như trực tiếp gặp gỡ một người. Ngài quảng bá giáo lý của Phật đà về mặt giảng giảihành trì viên mãn. Đức Thế Tôn cũng đã tiên đoán [về Je Rinpoche]:

 

                   Khi giáo pháp của ta suy tàn trên thế giới này và không còn hiện hữu

                   trên mặt đất, con sẽ xuất hiện như một đứa trẻ bình thườngtiếp tục 

                   các hoạt động của một vị Phật về mặt giảng dạy Phật pháp.

 

“Các hoạt động của một vị Phật” chủ yếu nói về hoạt động giảng dạy, khi [các bổn sư] thuyết pháp cho đệ tử của mình. Trong Bộ Sưu Tập Tác Phẩm của ngài, Je Rinpoche đã sáng tác mười tám tập giáo pháp cho chúng ta, các đệ tử của thế hệ tương lai. Nếu chỉ liệt kê hai trong số các tác phẩm của ngài, ta có Đại Luận về Trình Tự Đường Tu Giác NgộĐại Luận về Trình Tự của Mật Chú Cao Cả.2 Bản văn Đại Luận về Trình Tự Đường Tu Giác Ngộ tương tự như một bản sưu tập tinh túy của tất cả các giáo huấn. Hơn nữa, đây là một bản văn đầy đủ và không sai lạc về trình tự tu tập, từ trình độ của những người sơ cơ cho đến giác ngộ. Các giai đoạn này đi theo đúng thứ tự và được trình bày theo cách mời gọi ta dấn thân vào việc tu tập. Nguồn gốc của bài luận này là Ba Điểm Tinh Yếu của Đường Tu Giác Ngộ.

 

          Ba Điểm Tinh Yếu của Đường Tu Giác Ngộ đã được Đức Văn Thù Sư Lợi giảng giải. Nó gồm có ba phần sơ khởi của một bài luận, đó là thể hiện lòng tôn kính ở đoạn đầu của tác phẩm, lời nguyện sáng tác, [121] và phần khuyến tấn các đệ tử lắng nghe.

 

 

Thể hiện lòng tôn kính

 

Về phần thể hiện lòng tôn kính ở đoạn đầu, bản văn đã viết:

 

                   Kính lễ các bổn sư thù thắng!

 

Trong câu này, lòng tôn kính được thể hiện đối với các bổn sư. Tuy ta có nhiều đối tượng để bày tỏ lòng tôn kính như chư Phật và chư Bồ tát, ở đây, lòng tôn kính được cúng dường cho các bổn sư. Vì sao? Bởi vì bổn sư giống như người đại diện cho tất cả chư Phật, nên thể hiện lòng tôn kính với bổn sư trở thành sự thể hiện lòng tôn kính đối với toàn thể chư Phật và chư Bồ tát. Hơn nữa, nếu ta chỉ thể hiện lòng tôn kính với một vị Phật cụ thể nào đó, sự bày tỏ này chỉ hướng về vị Phật đó, mà không phải là lòng tôn kính đối với toàn thể chư Phật. Vì lý do này mà ở đây, lòng tôn kính được bày tỏ với vị bổn sư.

 

          Vấn: Ta hiểu được điều gì qua sự thể hiện lòng tôn kính ở đoạn đầu?

 

          Đáp: Ta hiểu rằng Je Rinpoche là một thánh nhân xuất chúng.

 

          Vấn: Làm thế nào để hiểu như vậy?

 

          Đáp: Khi các bậc thánh nhân dấn thân vào một hoạt động cao cả, trước tiên [122], các vị sẽ bày tỏ lòng tôn kính đối với các đối tượng đặc biệt cho sự cúng dường. Bởi vì Je Rinpoche cũng thể hiện lòng tôn kính với các bổn sư khi ngài bắt đầu sáng tác bản văn này, điều này tương tự như các bậc thánh nhân thường làm. Ta hiểu rằng điều này được gọi là hành vi phù hợp với hoạt động của bậc thánh nhân xuất chúng.

 

          Vấn: Khi người khác hiểu rằng cách hành xử của ngài phù hợp với hoạt động của thánh nhân thì có điều gì gọi là phi thường?

 

          Đáp: Sau khi đã chiêm nghiệm rằng ý nghĩa [của bản văn] là phi thường, bởi vì bài luận này do một thánh nhân sáng tác, nên việc tu họctư duy [về ý nghĩa của nó] là điều thiết yếu.

 

 

Lời nguyện sáng tác bằng giáo huấn ngắn gọn

 

          Để khởi đầu, ý nghĩa của tâm xả ly là gì? Khi hành giả nhận ra rằng toàn bộ kiếp luân hồi mang tính chất khổ đau, tâm bất dụng công mong thoát khỏi luân hồi là tâm xả ly. Khi không còn ngưỡng mộ bất cứ trạng thái huy hoàng nào có thể xảy ra trong luân hồi, ngay cả những gì mà các vị Trời Phạm Thiên hay Đế Thích thụ hưởng, ta nên xem chúng [123] đều mang bản chất khổ đau. Khi trở nên quen thuộc [với điều này] và thường xuyên nghĩ đến nó như mục đích của riêng mình, đây là sự tư duy về tâm xả ly.

 

          Những lời sau đây,

 

          Ý nghĩa chính trong tất cả những bài pháp của các đấng chiến thắng,

 

cho thấy rằng tâm xả ly là ý nghĩa chính trong tất cả những bài pháp của các đấng chiến thắng. Đó là vì khi Đức Thế Tôn thuyết Pháp, tất cả các giáo pháp đều được tuyên thuyết với mục đích duy nhất là giúp chúng sanh thoát khỏi luân hồi. Vì giáo pháp đã được giảng dạy để giúp chúng sanh thoát khỏi luân hồi, nên tâm xả ly là đường tu chính yếu để đạt được giải thoát. Vì thế, nó biểu lộ ý nghĩa then chốt trong toàn bộ giáo pháp của đấng chiến thắng. Tất cả những giáo huấn mà các đấng chiến thắng đã trao truyền là để giúp cho [các đệ tử] đạt được tự do, thoát khỏi luân hồi. Một số tôn giáo không thừa nhận sự giải thoát này. Một vài hệ thống tín ngưỡng ngoại đạo công nhậngiải thoát, nhưng “giải thoát” theo nghĩa của họ bắt đầu từ lúc một chúng sanh sinh ra ở cõi Hiện Hữu Tột Đỉnh, tức cõi trời cao nhất của chư Thiên trong cõi luân hồi, cho đến khi họ gần kề cái chết [ở cõi này]. Trong suốt thời gian đó, các chúng sanh này nhập định trong một thời thiền [dài], họ không chỉ an trú trong cực lạc của thiền định, mà còn không trải qua bất cứ nỗi khổ nào. Họ gọi điều này là “giải thoát” và nỗ lực tu tập để đạt được nó. [124] Theo cách này, [sự cố gắng tu tập] chỉ đưa đến tái sanh trong luân hồi, trong khi bất cứ điều gì Đức Thế Tôn giảng dạy là nhằm giúp chúng sanh thoát khỏi luân hồi. Với hiện thực này, đây là cách để ta phân định giữa [giáo pháp] của Phật giáo và các tôn giáo khác, giữa một [loại giáo pháp] nhằm mục đích lánh xa luân hồi, trong khi loại kia khiến cho chúng sanh đi vào luân hồi.

 

          Rồi câu sau đây,

 

          đường tu mà những đứa con thanh tịnh của đấng chiến thắng ca ngợi,

 

giảng dạy về bồ đề tâm. Bồ đề tâm được khơi dậy từ tâm bi không thể chịu đựng cảnh chúng sanh bị dày vò vì nỗi khổ, cũng như từ tâm từ, mong ước chúng sanh có được hạnh phúc. Đó là tâm nguyện đạt được Phật quả để có thể giải thoát chúng sanh khỏi khổ đau và mang lại hạnh phúc cho họ. Đó là ý nghĩ ta sẽ mang lại hạnh phúc cho tất cả chúng sanh và giúp họ thoát khổ, khi mình thành tựu Phật quả. Như đã nêu ra trước đây, khi tâm nguyện này phát sinh tự nhiên trong mọi lúc, không cần phải suy xét bằng bất cứ lý lẽ nào, thì đó là bồ đề tâm.

 

          Bồ đề tâm là đường tu được những đứa con thanh tịnh của đấng chiến thắng ngợi khen3. Nó cũng là tu tập chính của những đứa con thanh tịnh của đấng chiến thắng, và là chiều sâu trong tâm thức thánh thiện của họ. [125] Hơn nữa, khi chư Phật và chư Bồ tát tự hỏi điều gì sẽ nhanh chóng kiến tạo Phật quả thì các ngài không thấy phương tiện nào vượt trội hơn bồ đề tâm. Vì lý do này, chư vị đã khẳng định rằng không có điều gì thù thắng hơn bồ đề tâm. Chư Bồ tát tích lũy công đức và tịnh hóa nghiệp tiêu cực cũng nhờ vào sự phát khởi bồ đề tâm. Với chủ đích nhanh chóng thành tựu Phật quả, bồ đề tâmtu tập chánh của chư Bồ tát, vì vậy, đường tu mà những đứa con thanh tịnh của đấng chiến thắng ngợi khen là tâm xả ly và bồ đề tâm. Về trí tuệ chứng ngộ tánh Không, [trong câu]:

 

                   khúc sông cạn của những chúng sanh may mắn, mong cầu giải thoát,

 

“khúc sông cạn” nói về một con đường dẫn đến thành phố mà ta muốn viếng thăm. Theo ý nghĩa đó, con đường đó là khúc sông cạn để đi vào thành phố. Tương tự như thế, khi ta cần đạt được giải thoát, con đường chứng ngộ tánh Khôngcon đường dẫn đến giải thoát, và ta phải đi qua con đường đó, bởi vì ngoài nó ra, không có con đường nào khác, nên trí tuệ chứng ngộ tánh Không là khúc sông cạn của sự giải thoát cho những ai mong cầu giải thoát, [cụ thể là] những chúng sanh may mắn có đủ công đức.

 

          Vấn: Tại sao nếu khôngtrí tuệ chứng ngộ tánh Không thì ta không thể đạt được giải thoát? [126]

 

          Đáp: Khi còn trầm luân trong luân hồi, cội nguồn của vô minh là tâm chấp ngã. Nếu không nương tựa vào pháp đối kháng với tâm vô minh chấp ngã, ta sẽ không đạt được giải thoát. Ta phải dựa vào trí tuệ chứng ngộ tánh Không, đó là pháp đối kháng với tâm vô minh chấp ngã, đó là “khúc sông cạn của những chúng sanh may mắn, mong cầu giải thoát”.

 

          Tâm quy y là sự phân biệt giữa Phật tử và người ngoại đạo. Nhóm người thứ hai là các Triết gia ngoại đạo (Tirthikas), nương tựa vào năm ngọn lửa để làm lắng dịu nghiệp tiêu cựcđạt được giải thoát. Họ nói rằng nếu nhảy vào cây đinh ba, bạn sẽ được giải thoát. Họ khẳng định rằng nếu nhịn đói và lõa thể, bạn sẽ có được giải thoát, và nếu chịu hành hạ thân xác, nghiệp tiêu cực sẽ được tịnh hóa. [Tuy nhiên], để tịnh hóa nghiệp xấu, Phật tử sẽ sử dụng một động lực đặc biệt để tịnh hóa tâm mình. Khi tâm thức trở nên tích cực thì nghiệp tiêu cực sẽ được tịnh hóa. Nghiệp tiêu cực không được tịnh hóa nhờ sự hành hạ thân xác.

 

          Ta đã nói rằng trí tuệ chứng ngộ tánh Không là khúc sông cạn đưa đến giải thoát. Khi hiện ra trước mắt ta, vạn pháp có vẻ như được thiết lập từ phía chúng. “Tánh Không” có nghĩa là các pháp không hề được thiết lập như cách chúng hiện ra. Tuy nhiên, một số hệ thống ngoại đạo nhận thức rằng vạn pháp có vẻ được thiết lập từ chính phía chúng [127], và khi xem [cách] hiện hữu này là nền tảng [triết lý của mình], họ đã củng cố thêm tâm vô minh chấp ngã. Khi điều này được củng cố, nền tảng của luân hồi, [chính là] tâm vô minh chấp ngã, sẽ được củng cố rất mạnh mẽ. Đức Phật dạy rằng tuy vạn pháp có vẻ như được thiết lập từ chính phía chúng, chúng không hề tồn tại như cách chúng hiện ra. Trong khi tâm vô minh chấp ngã này nhận thức rằng các pháp được thiết lập theo cách chúng hiện ra, nếu ta nói rằng chúng không được thiết lập như thế, tâm vô minh chấp ngã sẽ suy giảm. Một khi tâm vô minh chấp ngã đã kiệt quệ vì bị tổn hại, chúng ta sẽ xa rời sanh tử luân hồi. Trong trường hợp ngược lại, một khi nhận thức về các pháp tồn tại như cách chúng xuất hiện hỗ trợ tâm vô minh chấp ngã này, ta sẽ đi vào luân hồi. Thí dụ, điều này giống như khi [một nhà ảo thuật] biểu diễn một màn ảo thuật về voi và ngựa. Tuy các thú vật này có xuất hiện, nhưng trên thực tế, chúng không hề tồn tại. Tâm vô minh chấp ngã sẽ suy giảm nếu ta nghĩ rằng tuy vạn pháp có vẻ như được thiết lập một cách cố hữu, trên thực tế, chúng không hề hiện hữu như cách chúng hiện ra.

 

          Đây chính là lời nguyện sáng tác bằng cách trình bày [ý nghĩa của bản văn] một cách ngắn gọn. Trong vai trò vị thầy tâm linh, Đức Văn Thù Sư Lợi đã trao truyền lời khuyên này cho Je Rinpoche. Je Rinpoche đã không tỏ vẻ tự hào mà bảo rằng, “Tôi biết những điều này. Tôi là một học giả”. Thay vì vậy, ngài đã nói rằng, “Tuy [128] không rõ các pháp thật sự hiện hữu ra sao, tôi sẽ [tận lực] giải thích vấn đề này bằng sự hiểu biết của mình,” và ngài đã viết như sau:

 

                   Tôi sẽ giải thích bằng bất cứ cách nào, theo khả năng của mình.

 

 

Nhận diện đệ tử và khuyến khích họ lắng nghe

 

Vấn: Hạng đệ tử nào sẽ tu tập ba [điểm] tinh yếu của đường tu giác ngộ?

 

                   Những ai không có tâm bám chấp vào lạc thú của cuộc đời,

 

Đáp: Họ phải có tâm tìm cầu giải thoát, không bám chấp vào lạc thú của luân hồi. Những người rất khao khát và ham muốn lạc thú của kiếp sống [thế gian] sẽ không nhớ đến Pháp. Những ai không bám chấp vào lạc thú của cuộc đời và có chủ đích tìm cầu sự giải thoát là những người

 

                   nỗ lực để mang lại ý nghĩa cho cuộc đời đầy tự dothuận lợi này,

                   là [các đệ tử] may mắnniềm tin vào Pháp

                   với tâm trong sáng, lắng nghe về đường tu làm hài lòng các đấng                              chiến thắng.

 

Các đệ tử này không lãng phí và khiến cho sự thành tựu của [một kiếp người] không trở nên vô nghĩa, bởi vì nó hỗ trợ tám sự tự do và mười điều thuận lợi, họ sẽ khiến cho nó có ý nghĩa. Để cuộc đời này có ý nghĩa, những ai được phú cho niềm tin vào đường tu làm hài lòng các đấng chiến thắng, hay [129] vào ba điểm tinh yếu của đường tu giác ngộ của đấng chiến thắng, sẽ được khuyến khích lắng nghe bằng tâm trong sáng.

 

          Tâm xả ly, bồ đề tâmchánh kiến được đề cập đến như ba điểm tinh yếu của đường tu giác ngộ. Chúng được gọi là những điểm tinh yếu của đường tu, vì chúng là những điểm chánh, so với những điểm phụ hay nhánh phụ của đường tu giác ngộ.

 

 

Vì sao ta nên tìm cầu tâm xả ly

 

                   Nếu không có tâm xả ly thanh tịnh, không có cách nào an định

                      được [tâm]       

                   mãi lo tìm kiếm kết quả lạc thú trong đại dương của sự sống này.

                   Bởi vì chúng sanhthân thể hoàn toàn bị ràng buộc

                   vì khát khao sự sống, nên trước tiên, tôi phải tìm cầu tâm xả ly.

 

Để phát tâm xả ly, trước tiên, ta phải tu tập nhiều pháp tu phụ như hành trì sơ khởi. Chúng gồm có pháp quán chiếu giá trị to lớn của các tự dothuận lợi, lẽ vô thường, nghiệp và nghiệp quả, quy y, v.v...

 

          Chủ đề chính được giải thích trong Đại Luận về Trình Tự Đường Tu Giác Ngộ là ba điểm tinh yếu của đường tu, trong khi các chủ đề phụ trong bản văn bắt đầu từ các tự dothuận lợi, cho đến tâm xả ly. Các chủ đề phụ liên quan đến trí tuệ chứng ngộ tánh Không [130] gồm có chín tầng thiền định, cùng với những chủ đề khác. Giữa thiền chỉnội quán thì trí tuệ chứng ngộ tánh Không là điểm tinh yếu của đường tu liên quan đến nội quán. Đại Luận về Trình Tự Đường Tu Giác Ngộ đã được sáng tác bằng cách biến những yếu tố này thành nền tảng cơ bản và [trình bày chúng] qua nhiều chủ đề phụ. Tương truyền rằng khi Je Rinpoche đang sáng tác Lamrim, Đức Văn Thù Sư Lợi đã hiện ra và hỏi ngài một cách nhẹ nhàng rằng, “Cách trình bày ba điểm tinh yếu của đường tu giác ngộ của ta có gì sai lầm chăng?”. Je Rinpoche đã trả lời rằng, “Con đang sáng tác Đại Luận về Trình Tự Đường Tu Giác Ngộ, bằng cách dùng ba điểm tinh yếu như đề mục chánh và phác họa thêm về chúng bằng các chủ đề phụ.”.

 

          Khi đã nhận ra toàn bộ kiếp luân hồi mang tính chất khổ đau, ta sẽ phát tâm mong cầu thoát khỏi luân hồi. Để đảo ngược tâm thứccho đến nay vẫn thích thú tìm kiếm một tái sanh cao của chư Thiên trong kiếp vị lai, ta phải có khả năng đảo ngược tâm ưa thích theo đuổi hạnh phúcphúc lạc trong kiếp hiện tại. Ta sẽ không thể nào đảo ngược sự lôi cuốn của những kiếp tương lai, nếu như không đảo ngược được sự lôi cuốn của kiếp hiện tại.

 

          Vấn: Ta cần áp dụng điều gì để đảo ngược sự lôi cuốn của cuộc đời này? [131]

 

 

Chánh văn về tâm xả ly

 

                   Các tự dothuận lợi rất khó tìm, cuộc đời lại ngắn ngủi

                   Bằng cách tư duy về điều này, ta sẽ chấm dứt sự lôi cuốn                                                của cuộc đời này.

 

Đáp: Trước hết, ta cần phải thiền quán về các tự dothuận lợi của kiếp người khó tìm ra sao, cũng như về cái chết và vô thường. Vì vậy, ta phải thiền quán về các tự dothuận lợi để chấm dứt sự lôi cuốn của cuộc đời này. Thuật ngữ tự dothuận lợi nói về tám sự tự do và mười điều thuận lợi. Ta đã có được một kiếp [người] lý tưởng, sở hữu được mười tám pháp này.

 

          Vấn: Khi đã nhận diện ra sự tồn tại như thế này, làm cách nào để nghĩ rằng nó khó tìm được và tràn đầy ý nghĩa?

 

          Đáp: Tự do nói về thời gian mà ta được tự do tu tập Pháp. Thuận lợi nói đến sự tập hợp của những điều kiện thuận lợi bên trong lẫn bên ngoài, về mặt các điều kiện tiên quyết hoàn hảo để hành trì Pháp. Ta đã có được thân người đặc biệt với bao nhiêu là tự dothuận lợi. Tự do chính là không gặp phải tám hoàn cảnh thiếu tự do trong việc tu tập. Sự thiếu tự do này nói về bốn hoàn cảnh thiếu tự do đối với con người và bốn hoàn cảnh đối với chúng sanh không phải là người (phi nhân).

 

          Bốn hoàn cảnh thiếu tự do đối với các chúng sanh phi nhân nói về ba loại tái sanh bất hạnh [là tái sanh trong địa ngục, ngạ quỷsúc sanh] và tái sanh thành chư Thiênthọ mạng vô cùng lâu dài. Khi tái sanh trong ba cảnh giới bất hạnh, ta sẽ bị nỗi khổ dày vò và không có dịp may để tu tập Pháp. [132] Hơn nữa, những chúng sanh này không có vị thầy tâm linh. Dù họ có được thầy, họ cũng không có cơ hội để hành trì Pháp, vì nỗi khổ của họ quá mãnh liệt. Khi nhận ra mình quá may mắn, đã không sanh ra trong các cõi này, lại có được thân người lý tưởng và khả năng tu tập Pháp, ta nên thiền quán về tâm hỷ lạc.

 

          Chư Thiênthọ mạng vô cùng lâu dài là những chúng sanh bình thường trong vô sắc giới, và chúng sanh bình thường trong vô sắc giới thì không tu tập Pháp. Chúng sanh trong vô sắc giới không có dịp [may] được nghe giáo pháp, vì [vô sắc giới] không có âm thanh. Ở trong hoàn cảnh này, họ cũng được xem là “chư Thiên không có tâm phân biệt”. Khi sanh ra, họ nghĩ, “Ta đã ra đời” và vào lúc chết, họ nghĩ rằng, “Ta sắp chết”. Ngoài hai ý tưởng này ra, họ không hề nghĩ đến bất cứ điều gì khác. Nhờ các thiện hạnh tích tập trong quá khứ, họ không phải chịu khổ, nhưng khi kết quả của các thiện nghiệp kéo dài qua nhiều a tăng kỳ kiếp đã cạn kiệt, họ sẽ rơi vào những tái sanh bất hạnh. Vì thế, nói chung, họ không có cơ hội tu tập Pháp. Không những công đức tích lũy trước đây bị cạn kiệt, mà họ còn không [tạo được công đức mới]. Khi nhận thức rằng mình đã may mắn không có một tái sanh như thế, ta nên quán chiếu rằng mình đã may mắn thoát khỏi bốn hoàn cảnh thiếu tự do trong các cõi phi nhân.

 

          Về bốn hoàn cảnh thiếu tự do trong cõi người, một a tăng kỳ kiếp đen tốithời kỳ mà một vị Phật chưa hạ sanh trong thế gian này, trong khi [133] một a tăng kỳ kiếp sáng ngờithời kỳ một vị Phật đã giáng thế. Giữa hai loại thời kỳ này thì có nhiều a tăng kỳ kiếp đen tối hơn, nên [thậm chí] dù có được thân vật chất của con người, ta [vẫn] khó sanh ra trong thời kỳ của một a tăng kỳ kiếp sáng ngời. [A tăng kỳ kiếp hiện tại] là một a tăng kỳ kiếp [sáng ngời] mà Đức Phật đã giáng thế, và bởi vì [thời gian hiện nay cũng] là lúc mà pháp âm của Phật có mặt trên thế gian, ta nên nghĩ rằng mình [thật sự] vô cùng may mắn.

 

          Ngay cả [hiện nay,] vào a tăng kỳ kiếpĐức Phật đã giáng thế, nếu ta sanh ra ở biên địa, [nơi mà] giáo pháp chưa hề có mặt, ta cũng sẽ không có dịp được nghe Pháp. Hãy suy niệm rằng mình đã không rơi vào trường hợp này và may mắn gặp được Phật pháp vào thời điểm này.

 

          Hơn nữa, thậm chí nếu như Đức Phật giáng thếPhật pháp đã lan truyền [đến nơi ta sanh ra], nhưng tâm trí ta trì độn hay thiếu sáng suốt, không những ta sẽ không thể phân biệt được những gì nên tu tập và nên từ bỏ, mà dù có nghe người khác giảng giải pháp bao nhiêu lần, ta vẫn không thể nào hiểu được. Nếu như lâm vào cảnh ngộ này, ta sẽ không có được may mắn để hành trì Pháp. Nên thiền quánquán chiếu rằng mình ở trong hoàn cảnh khác với [cảnh ngộ này], và may mắn có sự nhận thức, phân biệt được những gì đúng và sai.

 

          tâm trí không trì độn, ta vẫn có thể sanh ra làm người có tà kiến. Người có tà kiến là người đã quen thuộc với tà kiến trong những kiếp trước, họ phủ nhận sự hiện hữu của những kiếp quá khứvị lai, cũng như luật nhân quả. [134] Nếu như có tà kiến này, ta sẽ không có cơ hội tu tập Pháp. Ta nên quán chiếu rằng mình rất may mắn, không rơi vào trường hợp này. Phải nghĩ rằng: “Sự thật là mình đã không rơi vào bốn hoàn cảnh thiếu tự dothuận lợi của chúng sanh phi nhâncon người, đã có một kiếp [người] lý tưởng và không bị ràng buộcthiếu sót tám sự tự do, đó là nhờ lòng nhân từ của Bổn Sư Tôn Quý (Guru Jewel). Vì vậy, điều trên hết là ta phải rút tỉa tinh túy [của cuộc đời này.]”.

 

          Về các thuận lợi thiết yếu cho việc tu tập Pháp, có năm điều thuộc về cá nhân và năm điều do chúng sanh khác mang lại, [vì thế, chúng được xem là] liên quan với họ hơn với ta. Ta có được cả [mười] điều này. (1) [Thứ nhất chính là kiếp người.] (2) Câu sanh ra ở trung thổ cho thấy chúng ta đã sanh ra ở nơi có đủ tứ chúng, gồm có chư tăng, ni và thiện nam, tín nữ trong giới cư sĩ. (3) Câu có đủ các căn cho thấy ta có đủ các căn thuộc về [giác quantâm thức], tâm trí ta không trì độn hay thiếu sáng suốt, như đã giải thích ở trên. (4) Câu không phạm cực trọng nghiệp [cho thấy là hoàn cảnh của ta đối nghịch với điều sau đây]: nếu đã tạo những nghiệp xấu ác như ngũ nghịch, là những nghiệp vô cùng tiêu cực, tạo ra sự che chướng trong tâm thức, ta sẽ không thể nào đạt được các thực chứng, dù có thiền quán về đường tu giác ngộ. Nên quán chiếu mình rất may mắn, không ở trong cảnh ngộ này. (5) [Sau cùng], khi có được niềm tin xác tín vào luật nhân quả, ta sẽ có niềm tin vào những điểm trọng yếu. Đây là toàn bộ năm điều thuận lợi cá nhân. Nếu giải thích danh từ “trung thổ” từ khía cạnh của giáo pháp, ta có quyền cho rằng đó là một nơi mà tứ chúng du hành đến, [thay vì là nơi toàn bộ tứ chúng luôn luôn được tìm thấy].

 

          Năm điều thuận lợi liên quan đến tha nhân [135] được giải thích từ quan điểm của dịp may mà một vị Phật đã giáng thế. Mặc dù không có được toàn bộ những điều thuận lợi theo như sự diễn giải [nghiêm túc] này, ta vẫn có được tất cả những điều phù hợp [vừa đủ] với nó. Thí dụ như bốn điều sau đây được giải thích từ quan điểm một vị Phật đã thật sự giáng thế, và chúng ta đã trực tiếp gặp ngài: (1) Đức Phật đã thật sự giáng thế; (2) Đức Phật đã thuyết Pháp; (3) có các hành giả đã thành tựu kết quả bằng cách tu tập Pháp; và (4) có người ngưỡng mộ các hành giả đã thể nhập vào đường tu, mặc dù các vị này chưa đạt được kết quả tu tập. [Bốn điều thuận lợi] phù hợp với những yếu tố ở trên là: (i) một vị thầy tâm linh giảng dạy giáo pháp đã đến với ta, tương tự như Đức Phật đã giáng thế; (ii) tương tự như Đức Phật thuyết Pháp, khi vị thầy tâm linh thuyết Pháp, vị thầy biểu lộ [hành vi giảng dạy] tựa như Đức Phật đang thuyết  giảng, [đến mức] ngay cả Đức Phật cũng không thể bổ sung thêm điều gì nữa, vì vậy khi vị thầy giảng dạy như thế, ta cũng có được giáo pháp; (iii) hơn nữa, có những người đã đạt được thực chứng cao cả bằng cách tu tập giáo pháp; và (iv) khi có người ngưỡng mộ các hành giả này, bốn điều thích hợp đã hội đủ. [136] (5) Câu có sự hỗ trợ là điều thứ năm, cho thấy người khác hỗ trợ ta bằng cách cung cấp điều kiện thuận lợi để ta tu tập. Đây là năm điều thuận lợi liên quan đến người khác.

 

          Ta nên quán chiếu về kiếp [người] lý tưởng, được biểu thị bằng tám sự tự do và mười điều thuận lợi thật khó tìm và tràn đầy ý nghĩa.

 

          Vấn: Kiếp người lý tưởng này khó tìm ra sao?

 

          Đáp: Nói chung, hiện nay chúng ta đã tập hợp được mười tám điều kiện [thuận tiện], đó là một điều rất khó thực hiện. Nếu như chỉ cần có một hay hai [điều kiện là đủ] thì rất dễ [thiết lập một kết quả như vậy]. Tuy nhiên, vì phải tập hợp mười tám điều kiện khác nhau, đây là điều khó khăn về khía cạnh bản chất. Hơn nữa, khi phải tạo ra mỗi một trong những điều kiện này bằng nhân của nó, rất khó tạo ra được nhân [của tập hợp này]. Để có được kiếp người lý tưởng với tự dothuận lợi, nền tảng căn bảnđức hạnh thanh tịnh. Điều thiết yếu là giữ gìn đức hạnh thanh tịnh bằng cách từ bỏ mười nghiệp bất thiện. Thêm vào đó, lục độ ba la mật như bố thí v.v..., đóng một vai trò hỗ trợ, vì vậy mà ta cần phải hành trì lục độ ba la mật. Hơn nữa, công phu này phải [được thực hành] song song với những lời cầu nguyện thuần khiết. Câu khó tạo được nhân là điều thích hợp trong trường hợp của chúng ta, vì ta khó có thể tạo ra những điều kiện này.

 

          Một thí dụ minh họa là chúng rất khó tìm. Đức Thế Tôn để một hạt cát trên ngón tay ngài và hỏi rằng: “Các người nghĩ nơi đâu có nhiều cát hơn, trên ngón tay ta [137] hay trên trái đất to lớn này?”. Vì trái đất rộng lớn có [nhiều] cát hơn, [điểm chánh ở đây] là số chúng sanh có được tái sanh may mắn so với chúng sanh rơi vào tái sanh bất hạnh chỉ là một con số [vô cùng nhỏ bé], như một hạt cát trên ngón tay. Trong khi đó, số chúng sanhtái sanh bất hạnh so với các chúng sanh có được tái sanh may mắn được xem là ngang hàng với [vô lượng] cát trên trái đất to lớn này. Bởi vì đây là hiện thực, việc có được thân người hiện nay là một cơ hội may mắn không thể tưởng tượng. Thí dụ này cho thấy rằng có rất nhiều tái sanh trong những cảnh giới bất hạnh.

 

          Dù đã trải qua nhiều lần tái sanh trong các cảnh giới bất hạnh, ta hiện đang có [một tái sinh với] thân người và được lắng nghe một ít giáo pháp. Dù có giả vờ tu tập, nếu suy niệm một cách đúng đắn, [ta sẽ nhận ra rằng] ngay cả những người hành trì Pháp cũng không thực hành đủ ba [yếu tố của một hành vi trọn vẹn], đó là sự chuẩn bị, hành trì chánh và kết thúc. Dù ta có động lực tốt ở lúc đầu, nó sẽ kết hợp với những lỗi lầm ở thời điểm của hành trì chánh, hay những lời cầu nguyện ở phần kết thúc chỉ hướng đến những điều như thọ mạng lâu dàiđời sống khỏe mạnh. Vì vậy nên [hành trì] này không trở thành Pháp. Những ai tu tập theo cách này không thể thiết lập được giáo pháp có phẩm chất cao quý.

 

          [Tuy nhiên, điều không may] là cả ba yếu tố chuẩn bị, hành vi chánh và kết thúc [rõ ràng] đều hiện diện ngay cả trong một hành vi bất thiện không đáng kể. Trước tiên, khi [phát khởi] động lực, ta nghĩ về cách mình sẽ hành động như thế này và thế kia đối với người khác. Ở thời điểm thực hiện, ta hoàn toàn tập trung vào hành động. Vào lúc cuối, khi đã hoàn tất hành động, ta nghĩ rằng, “Tốt lắm!”. [138] Cả ba yếu tố, chuẩn bị, hành vi chánh và kết thúc đều có mặt theo cách này, và lúc nào nó cũng xảy ra như thế. Kết quả là ta có nhiều tái sanh trong cảnh giới bất hạnh, trong khi tái sanh trong cõi may mắn thì hiếm có.

 

          Kiếp [người] lý tưởng này không những khó tìm mà còn tràn đầy ý nghĩa. Nếu tu tập dựa trên nền tảng của các tự dothuận lợi, ta có thể thành tựu Phật quả trong một kiếp duy nhất. [Thậm chí nếu không đạt được điều này], dựa vào nền tảng của một thân người như thế, ta có thể thoát khỏi luân hồi, [tuy không thành tựu được Phật quả].

 

          Ngoài ra, nhờ thân người này, ta có thể tránh các cảnh giới tái sanh bất hạnh. Nếu giữ gìn đức hạnh thanh tịnh bằng cách từ bỏ mười nghiệp bất thiện trong kiếp này, ta sẽ không tái sanh trong cảnh giới bất hạnh trong những kiếp tương lai, mà sẽ có được [tái sanh trong] cảnh giới may mắn, có được nền tảng thể chất lý tưởng. Tuy nhiên, chỉ có một điều này thôi thì không có lợi lạc gì. Đa số chúng sanh phải trải qua một dòng tái sanh liên tục từ đời này sang đời khác, kết quả là họ phải nếm trải những nỗi khổ khác nhau. Nhờ vào nền tảng thân người này, ta có thể đạt được giải thoát, thoát khỏi nỗi khổ của kiếp luân hồi.

 

          Ta nên nghĩ rằng không những ta có thể giải thoát cho chính mình, mà còn có thể đưa tất cả chúng sanh đến giải thoátgiác ngộ. Khi đã nghĩ như thế, ta nên quán chiếu rằng các tự dothuận lợi là những điều tràn đầy ý nghĩa. [139]

 

          Một sự hiện hữu hỗ trợ cho tự dothuận lợi như thế thì thù thắng hơn cả ngọc như ý. Nếu cầu nguyện trước một viên ngọc như ý, ta sẽ có được nhiều thứ trong kiếp này như thực phẩm, bằng hữu và của cải. Tuy nhiên, những thứ này chỉ hữu dụng trong kiếp này, một viên ngọc như thế không có tiềm năng cung cấp cho ta điều gì ngoài những thứ thuộc về cuộc đời này. Vì đây là hiện thực, và ta có thể thành tựu Phật quả nhờ vào nền tảng của thân người với tự dothuận lợi như đã giải thích ở trên, [một kiếp người lý tưởng như thế] thì thù thắng hơn cả ngọc như ý.

 

          Nếu như có được một viên ngọc như ý và mỗi người trong chúng ta sẽ cầu nguyện trước viên ngọc, tất cả ước muốn riêng tư của ta sẽ biến thành sự thật. Nếu có được một viên ngọc như vậy, ta [thật sự] sẽ nghĩ mình nên viết một bài cầu nguyện. Nếu ta không cầu nguyện lúc có viên ngọc như ý ở trong tay, mà lại nghĩ rằng mình sẽ cầu nguyện [sau này], khi có được một viên ngọc như ý khác giống như vậy, rồi lại vứt bỏ [viên ngọc đầu tiên], thì đó là điều không thích đáng. Tương tự như thế, hiện nay, ta đã có được một kiếp người lý tưởng với tự do cùng thuận lợi, về [tiềm năng] thì thù thắng hơn cả viên ngọc như ý, ta [không nên bỏ qua] việc tu tập. Nếu như không hành động như vậy ngay bây giờ mà hành xử như người nói rằng “Tôi sẽ cầu nguyện trong một kiếp tương lai,” điều này giống như vứt đi viên ngọc và [cơ hội cầu nguyện như vậy] sẽ không xảy ra [trong tương lai]. Vì vậy, khi đã suy niệm rằng các tự dothuận lợi tràn đầy ý nghĩa và khó tìm, ta nên hành trì Pháp thanh tịnh trong kiếp này. [140] Nếu không thể bắt tay vào việc tu tập, ta nên cảm thấy hối hận và buồn thảm.

 

          Nhờ gieo nhân trong những kiếp trước bằng nỗ lực lớn lao mà ta mới có được một kiếp người lý tưởng đầy tự dothuận lợi như thế này. Đây là cách ta có được một thân người. Nếu như phí phạm nó thì tất cả công sức mà ta đã bỏ ra trong những kiếp trước sẽ trở nên vô ích. Khi đã thiết lập một sự hiện hữu lý tưởng như thế trong hiện tại nhờ [công sức] của mình trong những kiếp trước, và vì vẫn có được [sự hiện hữu lý tưởng] này cho đến ngày hôm nay, ta không nên [để cho kiếp tương lai của mình] rơi vào một hoàn cảnh xấu hơn. Ta nên tạo thêm nghiệp tốt, dựa vào nền tảng của [kiếp người hiện tại] này, và khi có được kiếp người lý tưởng với tự dothuận lợi [một lần nữa] trong tương lai, ta nên [tiếp tục] tu tập giáo pháp thanh tịnh. Sau đó, ta nên hoàn thiện hơn nữa và thành tựu Phật quả, nhờ có dòng tái sinh lý tưởng liên tục. Vì hiện thực là như thế, một đạo sư Kadampa trong quá khứ đã nói:

 

                   Vị tăng tôn quý trong quá khứ của ông,

                   đã ban cho [ông] một tái sanh quý báu trong hiện tại.

                   Vì thế, hỡi vị tăng tôn quý hiện tại,

                   đừng ném tương lai của ông xuống vực thẳm.

 

Ta đã có một kiếp sống lý tưởng trong quá khứ. Đây là kết quả của nghiệp tích cực được tích tập trong [kiếp] đó. Giờ đây, nếu không chịu tu tập thì giống như ta đang ném [tương lai của mình] xuống vực thẳm. Những lời này khuyên ta không nên hành động như vậy. Dù đã có được [141] một nền tảng thể chất lý tưởng như thế hiện nay, nếu ta không hành trì Pháp thì đó là một điều thảm hại.

 

          Vấn: Tại sao chúng ta bị hạnh phúclạc thú của đời sống này lừa gạt và sao lãng tâm trí vì phim ảnh, cùng các loại giải trí khác?

 

          Đáp: Điều này xảy ra là vì ta không suy niệm rằng các tự dothuận lợi tràn đầy ý nghĩa và khó tìm ra sao. Khi ta tin tưởng vào sự thật rằng chúng tràn đầy ý nghĩa và khó tìm, những vấn đề trên sẽ không xảy ra. Nếu dấn thân tu tập trong khi có được một nền tảng lý tưởng như thế, ta sẽ có tiến bộ vượt bực. Mỗi ngày, nên tu tập càng nhiều càng tốt, bởi vì khi bắt đầu nghĩ rằng mình được phép nghỉ ngơi thì cuộc đời sẽ trôi quachấm dứt nhanh chóng. Vì vậy, không nên hoang phí thời gian bằng việc trì hoãn tu tập. Như Gungthang Rinpoche4 đã nêu ra trong tác phẩm của ngài:

 

          Hai mươi năm đầu trôi qua trong khi bạn không hề biết đến việc tu tập,

          hai mươi năm sau lại trôi qua trong khi bạn nghĩ “Tôi sẽ tu tập, tôi sẽ tu tập”,

          hai mươi năm nữa trôi qua trong khi bạn nói “Tôi không có dịp tu tập, tôi              không có dịp tu tập” -

          đây là câu chuyện của một cuộc đời chấm dứt trong sự trống rỗng.

 

Từ lúc còn trẻ thơ cho đến năm hai mươi tuổi, ta chẳng biết gì về Pháp. Rồi dù nghĩ rằng mình sẽ tu tập, hai mươi năm nữa trôi qua mà ta không hề thực hiện được điều gì. Sau đó, hai mươi năm nữa lại qua đi, trong khi ta nói rằng mình không có dịp tu tập. Lời kệ nói rằng nếu hành xử như thế, cuộc đời ta sẽ trở nên trống rỗng và kiệt quệ. [142] Vì vậy, nên tu tập mỗi ngày càng nhiều càng tốt, với khả năng của mình. Nên rút tỉa tinh túy của cuộc đời này càng sớm càng tốt. Nên thiền quán về vô thường để [khẩn trương tu tập]. Khi đã quen thuộc với đề mục về cái chết và vô thường một cách sâu sắc, các ý tưởng về hiện tướng của cuộc đời này sẽ chấm dứt. Khi không suy niệm về cái chết và vô thường, bất cứ bạch nghiệp hay hắc nghiệp nào ta tạo ra đều sẽ chịu sự tác động của cuộc đời này. Thậm chí khi lễ lạy, cúng dường v.v..., nếu động lực của ta bị tác động vì [những lo âu] về đời sống này thì những [hoạt động] này không trở thành Pháp, dù ta có dấn thân vào việc hành trì Pháp đi chăng nữa. Nếu [chịu] suy niệm về cái chết và vô thường, [thì] dù điều gì có xảy ra trong đời này đi nữa, nó sẽ không ảnh hưởng gì đến ta. Khi có ý nghĩ rằng kiếp sau quan trọng [hơn kiếp này], ta đã hoàn tất lý do thiết yếu để suy niệm về cái chết và vô thường.

 

          “Chắc chắn mình sẽ chết” là điều tất cả mọi người đều nghĩ đến. Dù trước đó đã thành tựu thân bất tử, tựa như thân kim cang, Đức Thích Ca Mâu Ni đã giáng thếthị hiện việc nhập niết bànlợi lạc cho các đệ tử. Tương tự như thế, tất cả những người trở thành hoàng đế và bộ trưởng cũng không tồn tại đến ngày nay, chỉ còn lại tên tuổi của họ. Không ai có thể trường sanh bất tửchắc chắnmọi người đều phải chết. Ta cũng phải suy niệm rằng mình chắc chắn sẽ chết.

 

          Không những cái chết là điều chắc chắn, mà thời khắc của nó thì bất định. Điều quan trọng nhất ta cần nghĩ đến là thời khắc của cái chết thì bất định. [143] Nó không chắc chắn bởi vì không ai biết được người già hay trẻ, những người có thân xác già nua hay trẻ trung, hoặc người có hạnh kiểm tốt hay xấu [sẽ là người chết trước]. Chính ta đã chứng kiến người trẻ chết trước người già, y tá chết trước bệnh nhân v.v... Ta có thể thấy nhiều trường hợp như thế xảy ra. Khi đã suy ngẫm rằng mình cũng phải [đối diện với cái chết], tương tự như vậy, ta phải nghĩ rằng cái chết có thể đến bất cứ lúc nào. Khi tâm niệm về thời khắc bất định của cái chết phát sinh mạnh mẽ, ước nguyện tu tập Pháp sẽ nảy sinh.

 

          Vấn: Điều gì sẽ xảy ra sau khi chết?

 

          Đáp: Sau khi chết, bất cứ của cải vật chất gì ta có được cũng trở nên vô dụng, và ta phải tiếp tục cuộc hành trình, bỏ chúng lại sau lưng. Bằng hữu, thân quyến, những vật sở hữu, người phục dịch, ngay cả các uẩn của ta, tất cả đều bị bỏ lại, chỉ có tâm thức ra đi một mình. Tóm lại,  trước khi ra đi, ta phải bỏ lại bất cứ những gì mình sở hữu, và không có quyền năng để mang theo bất kỳ điều gì. Điều duy nhất sẽ theo ta trên tử lộthiện hạnhác hạnh. Bất cứ những   thiện hạnhác hạnh nào ta đã tạo ra trong kiếp này sẽ đi theo ta. Vì lý do này mà Pháp là điều duy nhất có thể tạo ra lợi lạc cho mình. Vì thế, việc tu tập bất kỳ giáo pháp nào theo khả năng của mình là điều vô cùng quan trọng.

 

          Để thiền quán về vô thường, [144] ta phải thiền quán về sắc thái của cái chết. Đó là điều có lợi. Câu thiền quán về sắc thái của cái chết nói về việc tạo dựng kinh nghiệm hấp hối một cách đúng đắn. Để thực hiện điều này, nên quan sát kỹ tình trạng của những người yếu ớt và khó thở. Tiếp theo, bằng cách nhớ lại những gì đã xảy ra cho những người đang hấp hối, ta mường tượng mình đang lâm trọng bịnh, thậm chí không thể nói năng v.v... Khi tạo dựng lại kinh nghiệm biểu lộ mọi khía cạnh của cái chết, điều này được gọi là pháp thiền quán về sắc thái của cái chết. Khi thiền quán về khía cạnh này, ta sẽ cảm thấy hối hận.

 

          Vấn: Ta cảm nhận sự hối hận này ra sao?

 

          Đáp: Khi nghĩ rằng mình sẽ tái sanh vào cảnh giới bất hạnh vì đã tạo ra nghiệp ác, ta sẽ hối hận. Nếu đang tạo ra thiện hạnh mạnh mẽ trong hiện tại, ta sẽ không hối hận vào phút lâm chung. Vì vậy, khi đã suy xét tất cả các phương cách để phát khởi thiện tâm, ta nên thiết lập đức hạnh. Theo cách này, nếu suy niệm về ý nghĩa lớn lao của các tự dothuận lợi, việc có được chúng khó khăn ra sao, về cái chết và vô thường, giờ phút của cái chết thì bất định, v.v..., thì niềm phúc lạc, hạnh phúcthanh danh sẽ kết trái tự nhiên trong kiếp này. Khi xem giá trị của những kiếp sau quan trọng hơn [kiếp hiện tại], rồi nhờ quán chiếu về những đề mục này [145], ta đã có được thực chứng của một hành giả thuộc phạm vi nhỏ. Những [đề mục] này có tác dụng chấm dứt sự lôi cuốn của cuộc đời này.

 

          Trước tiên, ta phải chấm dứt sự lôi cuốn của cuộc đời này để phát tâm xả ly. Kế đến, ta phải chấm dứt sự lôi cuốn của những kiếp tương lai. Cách chấm dứt sự lôi cuốn của cuộc đời này là (1) ý nghĩa lớn lao của các tự dothuận lợi, (2) những điều này khó tìm được và (3) cái chết và vô thường. Khi đã tư duy [và vững tin vào] những điều này, ta sẽ có cái gọi là chấm dứt sự lôi cuốn của cuộc đời này, bởi vì ta đã chấm dứt được tâm chấp thủ, xem hạnh phúcphúc lạc trong đời này [như những trạng tháigiá trị trong tự thân]. Vào lúc đó, ta sẽ xem những kiếp tương lai quan trọng hơn kiếp hiện tại.

 

 

Phương cách chấm dứt sự lôi cuốn của những kiếp tương lai

 

                   Nếu thường xuyên quán chiếu nhân quả không hề sai lạc,

                   cùng nỗi khổ của luân hồi, [thì] ta sẽ chấm dứt sự lôi cuốn                                                       của những [kiếp] tương lai.

 

Từ kiếp này, ta phải tái sanh một lần nữa, vì ta sẽ không trở thành bất hiện hữu. Chỉ có hai sự chọn lựa: tái sanh may mắn hay tái sanh bất hạnh. Các nghiệp tiêu cực và che chướng mà ta đã tích tập từ vô thủy được tàng trữ trong dòng tâm thức, giống như kho tàng của một vị vua. Vì mãnh lực của chúng, ta sẽ không cách xa một tái sanh bất hạnh bao nhiêu. Đối với các chúng sanh sinh ra trong ba cõi bất hạnh, chúng sanh trong địa ngục phải chịu nỗi khổ nóng và lạnh, các ngạ quỷ thì đói khát [146] và súc sanh thì bị câm và lầm lạc. Nỗi khổ của những súc sanh sống trong cõi người là điều chúng ta đều thấy tận mắt: chúng bị giết bằng nhiều cách để lấy thịt, xương và da. Nếu phải trải nghiệm nỗi khổ ấy, ta sẽ không chịu đựng nổi.

 

          Vấn: Ta nên làm gì để không phải trải qua những [nỗi khổ] ấy và bất cứ sự tái sanh nào trong cõi bất hạnh?

 

          Đáp: Bằng cách áp dụng bốn lực đối kháng,5 ta có thể tịnh hóa các nghiệp bất thiện mình đã tích tập trong quá khứ. Thậm chí nếu điều này không xảy ra, một khi đã khởi tâm e sợ và kinh hãi đối với những tái sanh bất hạnh, nếu [sau đó], ta quy y Tam Bảo, với tín tâm rằng Tam Bảo sẽ giúp ta thoát khỏi nỗi khổ, thì Tam Bảo không thể nào không bảo vệ ta. Vì thế, ta phải quy y Tam Bảo. Có hai điều thiết yếu khi quy y: ta phải biết kinh sợ [những kinh nghiệm trong tương lai] và có niềm tin vào các đối tượng của sự quy y. Những ai quy y Tam Bảo bằng cách khởi tâm e sợ và kinh hãi đối với nỗi khổ trong những cõi bất hạnh sẽ có được tâm quy y của một hành giả thuộc phạm vi nhỏ. Những ai quy y với tín tâm rằng Tam Bảo có thể bảo vệ họ không những tránh được các tái sanh bất hạnh, mà còn thoát khỏi luân hồi mang bản chất khổ đau, [147] sẽ có được tâm quy y của một hành giả thuộc phạm vi trung bình. Những ai quy y Tam Bảo để giải thoát khỏi nỗi khổ trong các cảnh giới bất hạnhluân hồi vì [lợi lạc của] tất cả chúng sanh – vì không chỉ có chúng ta mà tất cả chúng sanh khác cũng đều trải qua nỗi khổ như thế – sẽ có được tâm quy y của một hành giả thuộc phạm vi lớn. Có một sự khác biệt to lớn về số lượng và sự rộng lớn của công đức tích tập được [trong trường hợp cuối cùng này] so với [hai] trường hợp kia. Những ai quy y sẽ không trải qua nỗi khổ của những tái sanh bất hạnh trong những kiếp tương lai, thay vì vậy, sẽ có được tái sanh ở một cảnh giới cao.6

 

                Dù sao đi nữa, ngày nào chưa thoát khỏi luân hồi, dù sanh ra ở đâu, ta vẫn chưa vượt thoát bản chất của nỗi khổ. Trong quá khứ, ta đã sanh ra làm những chư Thiên đầy uy lực như Đế ThíchPhạm Thiên trong vô lượng kiếp, nhưng khi phóng nghiệp cao quý từ những tái sanh trước đây đã cạn kiệt, ta lại tái sanh vào những cảnh giới bất hạnh một lần nữa, khi quả của nghiệp xấu trổ. Vì nghiệp và nghiệp quả không hề sai chạy, chừng nào chưa có khả năng tiêu diệt nguồn gốc của luân hồi thì ta không thể xem một nền tảng thân vật chất lý tưởng có được bằng nghiệp và nghiệp quảđáng tin cậy. Thậm chí khi có được một thân thể lý tưởng, [148] nó cũng không đáng tin cậy. Dù có kết giao với ai đi nữa, [mối quan hệ] sẽ chuyển biến thành bản chất đau khổ. Khi đã quán chiếu như thế, ta nên nghĩ rằng ngay cả khi có được một tái sanh cao như một vị Trời hay con người, [sự hiện hữu này] không đáng tin cậy.

 

          Về phía chư Thiên, có các vị thuộc về sắc giớivô sắc giới. Dù họ không có nỗi khổ hiển nhiên như chúng ta, họ vẫn trải nghiệm nỗi khổ thâm nhập khắp cùng, vì thế, khi phóng nghiệp [thiết lập đời sống hiện tại] của họ cạn kiệt, họ lại gần kề kinh nghiệm khổ đau. Vì vậy mà họ chưa vượt thoát được bản chất của nỗi khổ thâm nhập khắp cùng, và bất cứ nơi chốn luân hồi nào trong tam giới vẫn còn là chốn khổ. Ta phải trưởng dưỡng ý niệm là [ngay cả chư Thiên] cũng không thể vượt thoát bản chất khổ đau, những tái sanh như thế không thể nào mang lại lợi lạc cho đến khi ta thoát khỏi luân hồi, cho dù ta có được tái sanh cao từ kiếp này sang kiếp khác trong tương lai. [Vì vậy], ta phải có khả năng chấm dứt sự lôi cuốn của những kiếp tương lai.

 

 

Phương cách phát tâm xả ly

 

                   Bằng cách thiền quán như vậy, bạn sẽ không khởi tâm mong muốn

                   những sự thù thắng của luân hồi, dù chỉ trong khoảnh khắc, và

                   phương cách để phát khởi tâm xả ly là khi

                   tâm tìm cầu giải thoát phát sinh liên tục ngày đêm.

 

[149] Ta nên quán chiếu nhiều lần về bản chất không sai lạc của nghiệp quả và nỗi khổ của luân hồi. Khi ta khởi tâm bất dụng công, mong cầu thành tựu (i) tâm từ bỏ tất cả các loại phiền não và (ii) giải thoát khỏi luân hồi mang bản chất khổ đau, đó là lúc tâm xả ly đã phát khởi. Hơn nữa, một khi đã thấy rằng kiếp luân hồi mang bản chất khổ đau nói chung, và phát tâm tìm cầu giải thoát, đó là tâm xả ly. Tuy nhiên, để phát tâm xả ly thanh tịnh, ta nên liên tục nhận thức rằng luân hồi mang bản chất khổ đau trong mọi lúc, cả ngày lẫn đêm, thậm chí không một giây phút nào khởi tâm mong cầu bất cứ sự thù thắng nào trong luân hồi sanh tử. Khi tâm thức mong đạt được giải thoát khỏi luân hồi phát sinh một cách tự nhiên, lúc đó, ta đã phát tâm xả ly thanh tịnh và bất dụng công. Khi đã phát tâm xả ly như thế và quen thuộc với ba sự tu tập [giới, định, tuệ], không những ta sẽ có khả năng đạt được giải thoát [khỏi luân hồi] cho bản thân, mà [tâm xả ly] này còn là nhân của Phật quả. Tuy nhiên, nếu khôngbồ đề tâm đi kèm thì [tâm xả ly này] không trở thành nhân hoàn hảo. Dù có quen thuộc với tâm xả ly đến mức nào đi nữa, nếu không có sự tác động của bồ đề tâm [150], ta sẽ đi lệch hướng, ra khỏi con đường dẫn đến Phật quả, và một khi đã đi vào đường tu Tiểu thừa, ngay cả con đường này cũng không an lạc. Vì vậy, [để tâm xả ly] trở thành nhân hoàn hảo của Phật quả và đường tu an lạc trực tiếp đưa đến Phật quả, tâm xả ly phải đi kèm với bồ đề tâm.

 

 

Trình bày về bồ đề tâm

 

                   Nếu tâm xả ly này không đi kèm với

                   bồ đề tâm thanh tịnh,

                   nó sẽ không trở thành nhân của tâm cực lạc tuyệt hảo của

                      giác ngộ tối thượng.

                   Vì vậy, người thông tuệ sẽ phát triển tâm vô thượng bồ đề.

 

Để phát bồ đề tâm, trước tiên, nên nghĩ đến những lợi lạc của nó, và khi tâm hoan hỷ mãnh liệt phát sinh vì bồ đề tâm, ta có thể phát khởi nó trong tâm thức. Một cách khác là khi đã nhận thức lợi lạc của bồ đề tâm, tâm hỷ lạc sẽ gia tăng mạnh mẽ, và nhờ có tâm hỷ lạc mãnh liệt, ta có thể nỗ lực một cách tinh tấn. Vì thế, nên nghĩ đến lợi ích của bồ đề tâm. Về những lợi ích này, như [Ba Điểm Tinh Yếu của Đường Tu Giác Ngộ của Lama Tông Khách Ba] đã nêu ra, nếu một hành trì không đi kèm với tâm bồ đề của Đại thừa, nó sẽ không trở thành nhân hoàn hảo của Phật quả. [151] Khi đi kèm với bồ đề tâm của Đại thừa, nó trở thành nhân hoàn hảo cho giác ngộ, và khi bồ đề tâm Đại thừa phát sinh trong dòng tâm thức của một cá nhân, người này đã gia nhập vào hàng ngũ của các hành giả Đại thừa. Nếu bồ đề tâm Đại thừa không phát sinh trong dòng tâm thức, dù có được tâm xả ly và trí tuệ chứng ngộ tánh Không, ta vẫn không thuộc về hàng ngũ các hành giả Đại thừa. Hơn nữa, các cực trọng nghiệp sẽ được tịnh hóa và các vị Hộ Phật sẽ bảo hộche chở cho các hành giả ấy. Thí dụ, khi các hành giả được [các Hộ Phật] bảo hộche chở, ngay cả ác mộng trong giấc ngủ cũng không xảy ra. Nhiều lợi lạc như thế đã được nêu ra.

 

          Tương tự như thế, ngay cả đường tu nhanh chóng của Mật Chú Tối Thượng dẫn đến giác ngộ chỉ trong một kiếp cũng [chỉ] xảy ra khi bồ đề tâm có mặt, vì vậy, đây là một trong những lợi ích của bồ đề tâm. Khi Đức A-đề-sa sống ở Tây Tạng, có một du khách đến từ Ấn Độ và ngài đã truyền thụ các giáo huấn sâu rộng cho vị này. Một ngày nọ, Dromtonpa hỏi ngài A-đề-sa có nghe tin mới nhất từ Ấn Độ rằng: “Người ta nói một hành giả du già tu tập Hevajra đã thành tựu quả vị Nhập Lưu. Họ nói những chuyện thật kỳ lạ!”. [152] Ngài A-đề-sa đáp rằng: “Ta nói cho con biết, điều này cũng xảy ra được, bởi vì ông ấy không có bồ đề tâm.”. Vị hành già này đã thành tựu quả vị Nhập Lưu, trở thành một vị thánh Thanh văn, hay nói một cách khác là đã đạt được con đường Kiến Đạo của Thanh văn. Nếu vị hành giả du già ấy phát bồ đề tâm, ông đã có thể thành tựu giác ngộ ngay trong kiếp ấy, bằng thân người đó rồi. Tuy nhiên, vì thiếu bồ đề tâm, ông đã không thành tựu con đường Kiến Đạo của Đại thừa, mà chỉ đạt được con đường Kiến Đạo của Thanh văn. Vì vậy, tâm bồ đềđiều kiện thiết yếu để tu tập Mật chú. Hơn nữa, sự thành tựu giác ngộ trong một đời và thân người tùy thuộc vào việc ta có bồ đề tâm hay không. Vì vậy, việc phát khởi bồ đề tâm trong dòng tâm thức của mình là điều thiết yếu.

 

          Kế đến, tác giả cho một thí dụ,

 

                   Mãnh lực của giòng sông mang bốn giòng nước lũ cuốn trôi ta đi,

 

để minh họa sự tương đồng với một người bị giòng sông cuốn trôi đi, khi giòng sông ấy là sự kết hợp của bốn giòng nước lũ. Bị nước cuốn trôi đi tương tự như bị cuốn trôi vào biển luân hồi, bằng lực của [bốn giòng nước lũ] sanh, lão, bệnh, tử mà không có chút tự chủ nào. Mặc dù có thể bơi sang bờ bên kia khi bị giòng sông cuốn trôi đi, [lần này, chúng ta]

 

                   bị ràng buộc chặt chẽ vì sự nối kết của nghiệp, khó mà thoát khỏi

 

Một là nghiệp chín đã tích lũy trong quá khứ do năng lực của phiền não [153] phải được tịnh hóa bằng sự sám hối, hai là ta phải trải nghiệm nó. Vì không có cách nào khác ngoài hai phương cách này, sự ràng buộc của nghiệp tựa như bị sợi dây trói buộc. Đầu tiên, ta bị giòng sông lớn cuốn trôi đi, nhưng thêm vào đó, ta còn bị một sợi dây trói buộc. Khi ở trong tình trạng này, ta sẽ không thể nào có được tự do để đến bến bờ giác ngộ. Không chỉ vậy, [ta] còn

 

                   mắc bẫy trong lưới sắt của tâm chấp ngã

 

Do tâm vô minh chấp ngã, ta đã tích lũy nghiệp, và vì nghiệp lực mà ta trôi lăn trong luân hồi. Điều này tựa như bị mắc bẫy trong lưới sắt, không thể thoát khỏicho đến khi nào ta không còn vướng mắc trong đó. [Ở đây], tâm chấp ngã được đồng hóa với tấm lưới sắt và vì bị mắc kẹt trong lưới, ta không có cách nào để thoát khỏi luân hồi. Đây là cách chúng sanh bị nỗi khổ dằn vặt,

 

                   bị bao phủ hoàn toàn trong bóng tối u ám mênh mông của vô minh,

                   Ta sanh ra trong sự hiện hữu vô hạn định,

                   và khi ra đời, ta bị ba nỗi khổ dày vò liên tục.

 

Vô minh được đồng hóa với sự u ám sâu thẳm của đêm đen. Đối với những gì nên thực hành và những gì nên từ bỏ, chúng ta bị tâm vô minh lầm lạc này ngăn che. Bởi tâm vô minh này giống như bóng tối u ám, ta không thể nhận thức được, [thí dụ như] điều gì nên thực hành, điều gì nên từ bỏ. Vì vậy mà ta không hiểu được đối tượng của việc tu tậpbuông bỏ, đối với luật nhân quả, và kết cuộc là trôi lăn trong cõi ta bànghiệp lựcphiền não. [154] Hiện nay, ta thiếu trí tuệ phân biệt giữa các đối tượng của sự thực hànhbuông bỏ, [vì vậy, khó] mà thoát khỏi [luân hồi]. Ngày nào còn tái sanh trong luân hồi, ta sẽ liên tục trải qua ba nỗi khổ. Vì chưa thoát khỏi luân hồi, ta sẽ bị nỗi khổ thâm nhập cùng khắp dày vò không ngừng. Dù có những lúc không bị khổ đau hành hạ, khi chuyển đổi từ kiếp này sang kiếp khác vì nghiệp lực, dĩ nhiên, ta sẽ phải trải nghiệm nỗi khổ vì khổ.

 

                   Một hoàn cảnh như thế đã xảy ra cho [những bà mẹ của ta],

                       và bằng cách quán chiếu về                      

                   những cách mà họ phải [chịu đựng], ta sẽ phát tâm vô thượng.

 

Bằng cách quán chiếu về những nỗi khổ mà các bà mẹ hữu tình của ta phải chịu đựng, [chắc chắn] ta sẽ phát tâm [vô thượng]. Ta không thể phát khởi tâm bi bằng cách chỉ quán chiếu chúng sanh bị nỗi khổ hành hạ ra sao. Câu “Những bà mẹ hữu tình của ta đã rơi vào hoàn cảnh ấy, và bằng cách quán chiếu những nỗi khổ...” cho thấy rằng ta thừa nhận những chúng sanh khác như những bà mẹ của mình. Vì vậy, điều này biểu thị sự phát tâm bằng phương pháp Bảy Điểm Nhân Quả

 

          Yếu tố chánh [và là bước đầu tiên] trong [phương pháp Bảy Điểm] này là thiền quán về việc nhận ra chúng sanh là những bà mẹ của mình, để phát khởi tâm bi. Tuy nhiên, ta sẽ không thể phát tâm bi bằng cách chỉ quán chiếu chúng sanh bị nỗi khổ hành hạ ra sao. Dưới sự tác động của tâm chấp thủsân hận, [155] khi thấy một người mà ta xem như kẻ thù của mình đau khổ, không những ta không mong cho họ hết khổ, mà còn nghĩ rằng, “Phải chi họ khổ nhiều hơn nữa!”. Khi nỗi khổ xảy ra với người ta xem như bạn, ta sẽ nghĩ “Mong cho họ hết khổ.”. Khi khổ đau xảy ra với người ta vô cùng thương mến, ta không thể kiên nhẫn chịu đựng được. Khi nỗi khổ xảy ra với người không làm lợi cũng không làm hại cho mình, vì vô minh, ta sẽ có thái độ dửng dưng, không nghĩ “Mong cho họ hết khổ.”, hay “Mong cho họ bị nỗi khổ hành hạ.”.

 

          Vì thế, trước hết, ta cần thiết lập tâm xả (equanimity), để bình đẳng hóa tâm mình. Tâm ta không có sự bình đẳng đối với bạn và thù. Khi nghĩ rằng kẻ thù đã hãm hại mình hay người thân cận với mình, hoặc người đó đang hỗ trợ kẻ thù của mình, ta sẽ không vui. Khi nghĩ rằng người nào đó gần gũi mình đã giúp đỡ mình hay bạn của mình, và người này cũng thù ghét kẻ thù của mình, ta sẽ khởi tâm thiên vị [với họ]. [Tuy nhiên] dù một kẻ thù [nào đó] có thể hãm hại ta trong hiện tại, nhưng trong vô lượng tái sanh, họ đã giúp đỡ ta vô số lần trong những kiếp quá khứ. Vì thế, [156] không có lý do nào để có thành kiến với những người hãm hại ta trong hiện tại. Cho dù hiện giờ họ có hãm hại ta, nhưng vì họ đã làm lợi lạc cho ta trong những kiếp trước, việc làm hại và giúp ích bằng nhau. Nếu những người gần gũi làm lợi lạc cho ta trong kiếp này, nhưng họ đã hãm hại ta vô số lần trong những đời quá khứ, không có lý do gì ta lại khởi tâm luyến ái với họ, dù họ đang đối xử tốt với ta trong hiện tại. Ta nên cân nhắc điều này và chấm dứt tâm thù hận bằng cách chú tâm vào kẻ thù, cũng như chấm dứt tâm luyến ái bằng cách chú tâm vào những người gần gũi [với mình]. Làm lợi và hại trong những kiếp trước so với làm lợi và hại trong kiếp này chỉ khác nhau ở chỗ là một việc xảy ra sớm hơn và việc kia xảy ra muộn hơn, nhưng chúng ngang hàng với nhau về mặt giúp ích và hãm hại. Khi đã cân nhắc điều này, ta nên bình đẳng hóa tâm mình.

 

          Thí dụ, nếu ta gieo hạt giống trong mảnh đất bằng phẳng, chúng sẽ nảy mầm. Tương tự như thế, nếu thiền quán về tâm xả, ta sẽ xem các chúng sanh khác như những bà mẹ của mình. Vì vậy, dựa vào [tâm xả này], ta nên quán chúng sanh như mẹ mình. Để thực hiện điều này, nên bắt đầu bằng cách quán tưởng người mẹ trong hiện kiếp của mình trong khoảng không trước mặt. Không những bà chỉ làm mẹ ta trong kiếp này, mà đã từng là mẹ của ta trong vô số lần trong quá khứ. Dĩ nhiên, khi trải qua một số kiếp, chắc chắn ta đã không nhận ra bà trong [kiếp vừa qua trong chuỗi tái sanh]. [157] Khi thiền quán, nên nghĩ rằng những người gần gũi mình như cha mẹ, họ hàng v.v..., đều đã là mẹ ta vô số lần trong quá khứ.

 

          Khi đã chắc chắn rằng họ đã từng làm mẹ của ta vô số lần, ta nên chú tâm vào một người trung lập và nghĩ rằng họ cũng đã từng là mẹ ta vô số lần. Khi đã vững tin về điều này, ta nên chú tâm vào một kẻ thù hay người nào ta không ưa thích trong đời hiện tại, và suy xét rằng họ cũng đã từng là mẹ của ta vô số lần trong những đời quá khứ. Khi đã chắc chắn rằng tất cả chúng sanh đều đã từng là mẹ của mình bằng cách này, ta đã trưởng dưỡng bước đầu tiên trong phương pháp Bảy Điểm Nhân Quả, [đó là] xem chúng sanh là những bà mẹ của mình.

 

          Tiếp theo, ta phải nhớ đến lòng tốt của họ. Thế thì bước thứ nhất là xem họ như những bà mẹ của mình và [bước] thứ hai là nhớ đến lòng tốt của họ. Trong khi bà mẹ trong kiếp này cưu mang ta như một bào thai trong hơn chín tháng, bà đã cố điều độ những gì bà thích làm hay ăn uống, không hề quan tâm đến ý thích riêng, vì e rằng [nếu không] thì điều gì đó có thể làm hại ta. Bà đã thương yêunuôi dưỡng ta [bằng mọi cách]. Sau khi sanh ta ra, bà có một đứa bé không biết tự làm một điều gì cả, nhưng bà đã giúp cho ta sống, chăm sóc và yêu thương ta. Trong những trường hợp người mẹ không chăm sóc con mình cẩn thận, đứa bé có thể chết [158] và điều này được cho là [dù chỉ để một đứa bé chết đi vì sự bỏ bê] thì cũng giống như giết hại một trăm con thú vật mỗi ngày, về mặt nghiệp quả. Bằng cách dạy dỗ đứa bé tất cả mọi việc, bắt đầu từ cách ăn nói, nó sẽ bước vào địa vị con người. Sau đó, người mẹ cho con đến trường để phát triển tất cả những phẩm chất thiết yếu và học hỏi tất cả những gì cần thiết. Vì tất cả những [sự phát triển] này dựa vào người mẹ, bà là một người vô cùng tử tế.

 

          Điều quan trọng nhất là nền tảng thân [người] này, điều khó có được với đầy đủ tám sự tự do và mười điều thuận lợi, hoàn toàn nhờ vào lòng tốt của người mẹ. Vì vậy, chỉ [riêng] khía cạnh này thôi, mẹ là người rất tử tế. Việc có được của cải vật chất tùy thuộc vào công sức của riêng mình hay thừa hưởng từ người khác, nhưng ta không thể mua được một thân người hay nhận được từ người khác, nên để có được nó, ta phải nhờ vào bà mẹ của mình, người vô cùng tốt bụng, [đã sanh ra ta]. Một khi đã nhớ đến lòng tốt của bà mẹ trong kiếp này, ta nên nhớ đến lòng tốt [nói chung] bằng cách quán chiếu rằng tất cả mọi người như cha ta, họ hàng, người xa lạkẻ thù của ta, đều đã nuôi dưỡng ta chỉ bằng lòng tốt ấy, khi họ đã là mẹ của ta [trong những kiếp trước].

 

          Kế đến, khi đã xem chúng sanh là mẹ của mình và nhớ đến lòng tốt của họ, ta nên [tiếp tục bước thứ ba, quyết tâm] đền đáp lòng tốt ấy. Ngay cả trong một bối cảnh xã hội bình thường, nếu có ai giúp đỡ và tạo ra lợi lạc cho ta thì ta sẽ đáp lại lòng tốt của họ, nếu như ta xử sự đàng hoàng. Nếu ta không hành xử như vậy mà lại hồi đáp bằng cách làm hại người ấy thì đó là điều vong ân bội nghĩa, và ta sẽ bị xem là người kiêu căng. [159] Vì thế, ta nên đền đáp lòng tốt ấy. Câu “đền đáp lòng tốt của chúng sanh, những bà mẹ già của ta” không có nghĩa là đền đáp lòng tốt của họ từ quan điểm [mang lại cho họ] những lạc thú ô nhiễm. Họ đã trải qua tất cả những loại lạc thú ô nhiễm trong cõi luân hồi. Thậm chí giờ đây, vì phụ thuộc vào những lạc thú ô nhiễm này mà tâm chấp thủsân hận [của họ] tăng trưởng một cách nhanh chóng. Những điều này được xem là lạc thú ô nhiễm, bởi vì [thí dụ] khi ta giao lại tiền của cho người khác và mọi việc được sắp đặt một cách tốt đẹp, rồi từ đó, nguời kia rất dễ sinh tâm chấp thủsân hận mạnh mẽ. Điều này không được xem là hữu ích.

 

          Vấn: Vậy thì điều gì mới được xem là hữu ích?

 

          Đáp: Nếu có thể giúp họ thoát khỏi nỗi khổ luân hồi và có được niềm hỷ lạc vô nhiễm thì ta đã đền đáp được lòng tốt của họ. Khi đã có ý tưởng “Trước tiên, tôi sẽ giải thoát những bà mẹ già của mình ra khỏi nỗi khổ luân hồi, rồi an lập họ trong trạng thái hỷ lạc vô nhiễm”, ta đã [tiến đến] bước [thứ ba], gọi là đền đáp lòng tốt của chúng sanh.

 

          Khi đã nghĩ đến việc xem chúng sanh như mẹ của mình, đã nhớ đến lòng tốt và muốn đền đáp công ơn của họ, khi lòng khát khao to lớn phát sinh và ta thật tình không thể rời xa những chúng sanh [mà ta cảm thấy] có đầy hấp lực, [bước thứ tư] này được gọi là lòng từ của sức lôi cuốn. Với khía cạnh lôi cuốn này, khi chúng sanh càng có hấp lực đối với mình, [ta] sẽ càng phát tâm đại bi với họ dễ dàng hơn. Hai bước (i) đền đáp lòng tốt của họ [160] và (ii) lòng từ của sức lôi cuốn, thiết lập nền tảng cho việc phát tâm đại bi đối với chúng sanh.

 

          Khi lòng từ ái phát xuất từ sự lôi cuốn đã được thiết lập, bước thứ nămtâm bi, sẽ phát sinh dễ dàng. Như đã giải thích trước đây, những chúng sanh đầy hấp lực đối với ta đang phiền nãođau khổ. Khi ta phát khởi tâm nguyện đặc biệt từ đáy lòng, mong cho họ thoát khỏi nỗi khổ mà chính mình không chịu đựng nổi, đây là tâm đại bi. Tâm đại bi này là nhân tố phát triển trước tiên khi thiền quán về chúng sanh nói chung, và mong cho những chúng sanh chịu nhiều đau khổ được thoát khổ. Điều này có vẻ là một ý tưởng nảy sinh khi chú trọng vào tha nhân nói chung, nhưng nó [chưa] có mặt khi chú tâm vào từng chúng sanh riêng biệt. Như đã giải thích trước đây, trong bối cảnh thiền quán về việc xem chúng sanh như mẹ của mình, ở đây cũng vậy, trước hết, ta nghĩ đến những ai gần gũi với mình và phát tâm bi mẫn, mong cho họ hết khổ. Khi đã quán như thế, ta sẽ chú tâm đến những người trung lập với mình và cầu mong cho họ hết khổ. Khi đã quen thuộc với điều này, ta sẽ tập trung vào những kẻ thù và mong họ hết khổ. Khi đã tu tập như thế, ta sẽ phát tâm đại bi bao trùm tất cả chúng sanh một cách đồng đều, cho dù chú tâm đến họ một cách tổng quát, hay riêng biệt từng người một.

 

          Bằng cách thiền quán nhiều lần [161], ta sẽ làm quen với tâm từ, cầu mong cho chúng sanh được hạnh phúc, và với tâm bi, ước mong họ thoát khổ. Nhờ [sự quen thuộc] ấy, sức mạnh của tâm tăng trưởng và ta sẽ có khả năng suy niệm [như sau]: “Tất cả chúng sanh phải có được hạnh phúc; họ phải thoát mọi khổ đau; tự do này là điều ta phải mang lại cho họ; chính bản thân ta sẽ thực hiện điều này.”. Điều này không phải chỉ nghĩ rằng họ nên có đuợc hạnh phúc và thoát khổ. Khi ta [tự mình] gánh trách nhiệm lớn lao ấy, nghĩ rằng chính bản thân ta sẽ mang lại hạnh phúc cho chúng sanh và giúp họ thoát khổ, tâm nguyện thanh tịnh đặc biệt đã phát sinh. Vì vậy, [bước] thứ năm là tâm đại bi, [bước] thứ sáutâm nguyện thanh tịnh đặc biệt, và [bước] thứ bảytâm giác ngộ. Bảy bước này được gọi là Bảy Điểm Nhân Quả.

 

          Dù trong phạm vi của tâm nguyện đặc biệt, ta nghĩ chính mình nên đem lại hạnh phúc cho chúng sanh và giúp họ thoát khổ, nhưng nếu có ai hỏi rằng hiện nay ta có đủ khả năng để thực hiện điều này hay không, thì [sự thật là] hiện tại, ta đang bị nỗi khổ luân hồi dằn vặt, nên chưa được giải thoát. Ta không thể giải thoát tha nhân, bởi vì chính mình chưa được giải thoát. Ta sẽ nghĩ rằng: “Trước hết, tôi [162] sẽ trở thành một vị Phật, để mang lại hạnh phúcgiải thoát chúng sanh khỏi nỗi khổ. Khi đã thành tựu Phật quả, tôi sẽ có khả năng đưa tất cả chúng sanh cần phải được điều phục, số lượng ngang hàng với số nguyên tử trong ba ngàn đại thiên thế giới, đến sự giải thoáttrưởng thành, và thực hiện những hoạt động thân, khẩu, ý giác ngộ lạ thường [của một bậc giác ngộ]. Tôi sẽ thành tựu Phật quả.”. Đây là tư tưởng của tâm giác ngộ.

 

          Khi phát khởi tâm nguyện làm lợi lạc tất cả chúng sanh, ý tưởng này thù thắng hơn cả cúng dường tất cả chư Phật. Vì vậy, không cần giải thích thêm là nếu có được tâm giác ngộ [mong cầu thành tựu Phật quả] để mang lợi lạchạnh phúc cho tất cả chúng sanh, ta sẽ có công đức thù thắng hơn cả việc [cúng dường chư Phật]. Câu này đã được nêu ra trong tác phẩm Bồ Tát Hạnh của [ngài Tịch Thiên (Santideva)], nên đây là điều tốt lành để ta nghĩ đến, dù chỉ chút ít về những lời này, trong mọi lúc.

 

          [Đến đây], [hai] trong ba điểm tinh yếu của đường tu giác ngộ đã được giải thích: (i) tâm xả ly mong cầu giải thoát khỏi luân hồi, và (ii) bồ đề tâm mong cầu thành tựu Phật quả để giải thoát chúng sanh khỏi luân hồi và xem họ quan trọng hơn cả bản thân mình [163].

 

 

Làm thế nào để tìm ra chánh kiến

 

          Bây giờ, tôi sẽ giải thích tri kiến chứng ngộ tánh Không. Lý do ta nên tìm ra tri kiến chứng ngộ tánh Không là:

 

                   Nếu khôngtrí tuệ thấu đáo phương thức tồn tại7,

                   dù có quen thuộc với tâm xả ly và bồ đề tâm,

                   ta vẫn không thể cắt đứt nguồn gốc của sự hiện hữu.

                   Vì thế, nên nỗ lực bằng cách thấu hiểu lý duyên khởi.

 

Nếu đã quen thuộc với tâm xả ly và bồ đề tâm, ta sẽ tích tập vô lượng công đức và tịnh hóa nghiệp tiêu cực, nhưng nếu khôngtri kiến chứng ngộ tánh Không, ta sẽ không thể thoát khỏi luân hồi, vì chưa cắt đứt được nguồn gốc của luân hồi.

 

          Vấn: Thế thì nguồn gốc của luân hồi là gì?

 

          Đáp: Đó là tâm vô minh chấp ngã. Dù có quen thuộc với tâm xả ly và bồ đề tâm mà [thiếu tri kiến chứng ngộ tánh Không], ta không thể hoàn toàn tiệt trừ tâm vô minh chấp ngã. Nó được xem như nguồn gốc của sự hiện hữu, hay cội nguồn của luân hồi, tâm vô minh chấp ngã này chỉ bị tiệt trừ khi trí tuệ chứng ngộ tánh Không phát sinh, trực tiếp đối kháng với nó và phương cách chấp thủ của nó. [164]

 

          Bốn trường phái Phật giáoTỳ Bà Sa Bộ (Great Exposition/Vaibhasika), Tăng Ca Lan Đa Bộ (Sutra/Sautrantika), Duy Thức (Mind Only/Cittamatrin) và Trung Quán (Middle Way/Madhyamika) – trong [trường phái cuối cùng], có hai [trường phái nhỏ], Y Tự Khởi (Autonomy/Svatantrika) và Cụ Duyên (Consequence/Prasangika). Trong quá khứ, các tăng sinh sẽ học hỏi các quan điểm của [tất cả] các trường phái này, khởi đầu từ trường phái Tỳ Bà Sa Bộdần dần tiến đến các trường phái khác. Ở đây, [tôi chỉ bàn luận rất ngắn gọn về các trường phái], [bởi vì] tri kiến [chứng ngộ tánh Không mà] tôi sắp giải thích sau đây thuộc về trường phái Trung Quán Cụ Duyên.

 

          [Trước hết], những người ngoại đạo khẳng định một con người [hay tự ngã] là một cá thể, thường hằng, tự lực và tự túc, không cần dựa vào các uẩn. Vì vậyphiền não lớn phát sinh và ta sinh tâm luyến ái với những người cùng phe với mình, khởi tâm sân hận với người đối nghịch. Từ đó, nghiệp được tích lũy và vì nghiệp lực này mà ta mãi lang thang trong luân hồi. Các hành giả theo trường phái Tỳ Bà Sa Bộ không khẳng định một tự ngã riêng rẽ, thường hằngtự lực như lập luận của những người ngoại đạo. [Không những thế], theo quan điểm của hai trường phái Tỳ Bà Sa BộTăng Ca Lan Đa Bộ, một tự ngã hiện hữu một cách tự túc trên thực chất không hề tồn tại. Nhờ vào giáo huấn này, cường độ của tâm luyến áisân hận đã giảm thiểu phần nào8.

 

          Các hành giả thuộc trường phái Duy Thức khẳng định rằng mọi hiện tượng [hay vạn pháp] có [cùng bản tánh] với tự tâm, vì vậy, trên thực chất, không có một pháp nào được thiết lập khác biệt với tâm. Họ phân loại vạn pháp thành ba loại, đó là nhóm Tự tánh tùy thuộc (the other powered), nhóm Tự tánh tuyệt đối (the thoroughly established) và nhóm Tự tánh giả lập (the imputed), [165]. Trong ba nhóm này, nhóm Tự tánh tùy thuộc và nhóm Tự tánh tuyệt đối là những nhóm thật sự được thiết lập, còn nhóm Tự tánh giả lập thì không thật sự được thiết lập. Thế thì họ trình bày các pháp bằng cách phân chia chúng [thành những nhóm khác nhau].

 

          [Phái] Trung Quán có hai trường phái nhỏ và các hành giả theo Trung Quán Y Tự Khởi khẳng định rằng các pháp thật sự được thiết lập không hề tồn tại.

 

          Vấn: [Đối với họ], các pháp tồn tại ra sao?

 

          Đáp: Mỗi một pháp thiết lập một cái gì đó từ phía nó, rồi tâm quy gán lên đó – [và theo cách này], ta cần có sự tụ họp của cả hai yếu tố. Mặc dù họ khẳng định rằng các pháp được thiết lập từ chính phía chúng, nhưng họ nói rằng [chúng] không thật sự được thiết lập, nên quan điểm của họ khá tinh vi.

 

          Trong bối cảnh của Trung Quán Cụ Duyên, quan điểm của họ còn tinh vi hơn nữa. Mặc dù đối với phái Trung Quán Y Tự Khởi thì vạn pháp là một hợp thể của hai yếu tố – sự thiết lập từ phía chúng và sự quy gán từ phía tâm – những vị đề xướng của phái Trung Quán Cụ Duyên khẳng định rằng sự thiết lập của các pháp từ chính phía chúng không hề hiện hữu. Vạn pháp chỉ do sự thừa nhận của tâm. Tất cả các hoạt động chỉ do tâm quy gán và nhờ vậy, chúng có thể được thực hiện. Thí dụ, một nhân chỉ được quy gán bằng sự định danh sẽ phát sinh ra quả; thiền quán về đường tu sẽ đưa đến giải thoát; việc tích lũy nghiệp tiêu cực sẽ khiến ta luân sanh trong cõi ta bà, v.v... Trong trường hợp của chúng ta, dù vạn pháp có được tâm thừa nhận hay không, chúng đều có vẻ hiện hữu như được thiết lập từ phía chúng. [166] Sự vật xuất hiện như thế, nhờ sự quen thuộc với tâm chấp ngã ta đã có từ vô thủy.

 

          Vấn: Mặc dù các pháp có vẻ như được xác lập từ phía chúng, thật ra chúng có được thiết lập như cách chúng xuất hiện hay không?

 

          Đáp: Chúng không tồn tại như cách chúng xuất hiện. “Sự tồn tại như cách chúng hiện ra” là điều ta phải phủ định.

 

          Vấn: Tại sao đối với chúng ta, bất kỳ một pháp nào cũng được thiết lập như cách nó hiện ra và sự vật có vẻ như tồn tại từ chính phía nó?

 

          Đáp: Khi ta đặt tên cho một vật gì, sự vật ấy sẽ hiện ra trong tâm như một cái gì đó ta có thể tìm ra từ phía nó. Ta chấp nó [hiện hữu] theo cách đó, và khi tìm kiếm sự vật được định danh theo quy ước, ta nói rằng nó là cái gì ta có thể tìm được. Vì vậy, điều mà ta phủ định là đối tượng, được định danh theo quy ước và chấp là nó hiện hữu theo cách đó, có thể được tìm ra khi ta tìm kiếm nó. Khi ta nhận ra điều này, nó phải được phủ định.

 

          Về ngã chấp, có hai loại: (i) chấp ngã của một con người (ngã chấp) là chấp con người thật sự tồn tại, và (ii) chấp ngã của vạn pháp (pháp chấp) là chấp các uẩn thật sự tồn tại. Cái mà ta gọi là “một người” là một cái “tôi” riêng biệt, và nền tảng của sự định danh là sắc, thọ, tưởng, hành, thức. Đây là năm uẩndựa vào đó, cái “tôi” được quy gán lên bằng sự định danh, tiếp theo thì ta nghĩ về “tôi, mình”. [167] Nếu quán xét cách mà sự vật chỉ được quy gán hiện ra đối với ta, cái “tôi” hiện ra trong tâm như một cái gì không phụ thuộc vào bất cứ điều gì khác, chẳng hạn như các uẩn tạo ra nền tảng cho sự định danh, v.v... “Nó hiện hữu như cách nó hiện ra trong tâm ta” là đối tượng của sự phủ định. Tâm chấp thủ, chấp vào sự tồn tại của cái “tôi” không hề phụ thuộc vào các uẩn, được gọi là chấp ngã của một con người. Một con người tự túc (self-sufficient), không dựa vào các uẩn, không hề hiện hữu. Tâm thức của một hành giả chứng ngộ rằng điều này không hề tồn tại được gọi là tâm chứng ngộ nhân vô ngã.

 

          Thí dụ, làm sao một vị tỳ kheo trở thành đối tượng của sự quy gán? Vị ấy được quy gán dựa trên nền tảng của sự quy gán của ông. Vì vậy, nếu có một nhà sư hiện hữu mà không dựa vào các uẩn của ông, v.v..., thì ta sẽ phải tìm ra nhà sư ấy sau khi đã lần lượt loại bỏ từng uẩn một thuộc về sắc, thọ, tưởng, hành và thức. Nhưng ta không thể tìm ra nhà sư bằng cách này. Tuy nhiên, theo phương thức bám chấp của ngã chấp, khi một sự vật được thiết lập từ phía nó, ta phải tìm ra nó từ nền tảng của sự định danh của nó. Ta sẽ phải tìm ra nhà sư trong những gì còn lại bằng cách này, sau khi đã loại trừ năm uẩn, nền tảng của sự định danh. Hoặc ta sẽ tìm được nhà sư trong sắc uẩn, [một thành phần trong] nền tảng của sự định danh. Nếu sắc uẩn đó là nhà sư, [thì] khi lửa thiêu đốt uẩn này, [168] nhà sư sẽ không còn tồn tại. Tuy nhiên, ta không khẳng định được một uẩn đơn độc nào là nhà sư. Bởi vì sau khi viên tịch, nhà sư phải tiếp tục đến tái sanh kế tiếp, mà sắc uẩn không thể tiếp nốiđời sau, nên ta không khẳng định được sắc uẩncon người. Tương tự như thế, [trong trường hợp] của thức và vân vân, mỗi một uẩn riêng lẻ còn lại không phải là con người. Lý do là vì trong dòng tâm thức của một người có rất nhiều ý thức, và kết quả là [một người] sẽ trở thành nhiều người, v.v...

 

          Cách sự việc hiện ra đối với ta có vẻ như cái “tôi” [dù chỉ là sự quy gán] sẽ được tìm ra sau khi các uẩn, nền tảng của sự định danh, đã bị loại bỏ, như thể cái “tôi” là đối tượng được quy gán bằng sự định danh, được thành lập trong chính nền tảng của sự định danh ấy. Đây là đối tượng của sự phủ định. Ta nên ghi nhớ điều này và quán sát xem mình có thể tìm ra một cái gì đó trong các uẩn hay không. Sau khi đã nhận ra rằng không có cái “tôi” nào không phụ thuộc vào bất cứ điều gì khác, khi một sự rỗng lặng xuất hiện [trong tâm], nó được xem là sự chứng ngộ nhân vô ngã.

 

          Khi chỉ có sự rỗng lặng xuất hiện, điều duy nhấtchúng ta chứng ngộ là cái “tôi” không hề hiện hữu như tâm chấp ngã về con người đã lầm chấp. Điều này không phải là ta ngộ ra rằng cái “tôi” không hề tồn tại. Vào lúc ấy, sau khi đã phân biệt hai điều này, [ta sẽ chứng ngộ rằng] cái “tôi” của sự quy ước là cái “tôi” chỉ được quy gán trên các uẩn thì có tồn tại. Ta [cũng] ngộ ra rằng cái “tôi” được thiết lập từ chính phía nó, không dựa vào các uẩn [169] thì không hề tồn tại. Sự phân biệt giữa điều này và cái “tôi” chỉ được định danh là điều rất quan trọng.

 

                   Khi nhận thức về tất cả các pháp trong luân hồiniết bàn

                   không bao giờ sai lạc về mặt nhân và quả, và

                   bất cứ đối tượng quan sát nào cũng bị tiêu diệt,

                   đó là lối vào của con đường làm vui lòng chư Phật.

 

Ngã chấp là cội nguồn của lối vào luân hồi, do năng lực của nghiệp và phiền não. Khi dấn thân tìm hiểu vấn đề này bằng cách áp dụng phương pháp đối kháng với tâm chấp ngãthiền quán về trí tuệ chứng ngộ tánh Không, việc thành tựu niết bàn vượt thắng luân hồi là điều khả dĩ. Ta phải duy trì quan điểm nhân và quả không bao giờ sai chạy, và quả [luôn luôn] phát sanh từ nhân. Nếu duy trì quan điểm này, ta sẽ không rơi vào cực đoan của đoạn kiến. Còn về “đối tượng quan sát” của tâm bám chấp sự vật như được thiết lập từ phía chúng, [trên thực tế], chúng không hề hiện hữu như thế. Khi đã tiêu diệt hay chấm dứt một đối tượng quan sát như thế, ta sẽ ngộ ra rằng nhân và quả không hề sai lạc và đối tượng quan sát của tâm chấp ngã không hề tồn tại. Đây là con đường làm vui lòng chư Phật. Vì thế, khi chứng ngộ trung đạo, thoát khỏi các cực đoan thường kiếnđoạn kiến, đó là con đường làm vui lòng chư Phật. [170]

 

          Tuy nhiên, nếu tâm không quen thuộc với điều này, ta sẽ không hiểu được khía cạnh biểu hiện của nhân và quả, cũng như cách nhân tạo ra quả về sau [ra sao]. Những điều này sẽ chỉ được thừa nhận như biểu hiện sai lầm, không còn cách nào khác. Tất cả các trường phái, khởi đầu từ Tỳ Bà Sa Bộ cho đến Duy Thức, đều nêu ra vấn đề bằng cách này.

 

          Khi sử dụng thuật ngữ “không có tự tánh”, nếu có ai khẳng định rằng nếu [các pháp] không có tự tánh, thì nhân và quả phải không hiện hữu, người đó đã không biết cách thừa nhận tánh vô tự tánh của nhân và quả khi họ thừa nhận nhân tướng (causation). Hơn nữa, một người như vậy không biết cách thừa nhận nhân tướng khi họ thừa nhận tánh vô tự tánh. Trong trường hợp này, người này chưa ngộ được tâm ý rốt ráo của Phật đà.

 

                   Chừng nào hai [đối tượng của] sự hiểu biết -

                   (1) hiện tướngduyên khởi không sai lạc

                   (2) tánh Không – không được chấp nhận và có vẻ

                   tách rời nhau, ta vẫn chưa liễu ngộ tâm ý của Đức Mâu Ni.

 

                   Khi [cả hai] được thừa nhận không tách rời nhau mà đồng hiện                                khởi,

                   sự xác định đơn thuần thấy lý duyên khởi không lầm lạc

                   sẽ tiêu diệt tất cả những cách bám chấp vào đối tượng.

                   Khi ấy, ta đã hoàn tất việc phân tích về tri kiến.

 

Khi hai yếu tố, hiện tướngtánh Không, không được thừa nhận riêng rẽ và yếu tố biểu lộ của duyên khởi [được xem là] không sai lạc, hay nói một cách khác, chỉ có cách thấy được nghiệp và quả không sai lạc, ta mới có thể khẳng định rằng một pháp nào đó không hề được thiết lập từ phía chúng, [171] [nên] có thể thừa nhận chúng cùng một lúc. Bằng cách này, hai yếu tố, hiện tướngtánh Không, không bị thừa nhận một cách riêng rẽ.

 

          Vì lý do hiện tướng do duyên khởi, chúng không tự thiết lập từ phía chúng, hay nói một cách khác, chúng không có sự tồn tại cố hữu; và vì thiếu sự tồn tại cố hữu, ta có thể chấp nhận nhân và quả là [không sai lạc]. Khi ta có thể thừa nhận [hiện tướngtánh Không] như thế mà không thừa nhận chúng một cách riêng rẽ, ta có thể thừa nhận chúng cùng một lúc. Khi điều này xảy ra, ta đã hoàn tất việc phân tích về tri kiến. Đây là lúc ta thật sự chứng ngộ được tri kiến và đã hoàn tất việc phân tích về tri kiến một cách rốt ráo.

 

          Khi sử dụng chữ duyên khởi trong câu “hiện tướng của duyên khởi”, ta đang nói rằng một pháp nào đó được thiết lập dựa [vào các pháp khác].

 

          Vấn: Phương thức bám chấp của ngã chấp là gì?

 

          Đáp: Nó chấp [các pháp] được thiết lập từ phía chúng, hay nói một cách khác, nó chấp các pháp được thành lập mà không phụ thuộc vào bất cứ điều gì khác. Bởi vì chúng không được thành lập mà không dựa vào bất kỳ điều gì khác, khía cạnh biểu hiện của nhiều nhân và quả sẽ được thiết lập. Thí dụ, một thực thể như cây hay bông hoa hiện hữu nhờ sự tập hợp của nhiều nguyên nhân. Đây là điều ta thiết lập được bằng nhận thức. Đối với tâm ta, khi nhìn một bông hoa hay điều gì tương tự, nó có vẻ như hiện hữu bằng cách tự nó được thiết lập mà không phụ thuộc vào bất cứ điều gì khác. [172] Vào lúc đó, mặc dù sự thật về bông hoa được tạo nên nhờ các nhân duyên không xuất hiện trong trí ta, nhưng nếu quán chiếu kỹ, cuối cùng thì sự thật này sẽ nảy sinh trong tâm thức.

 

                   Một lần nữa, hiện tướng loại trừ cực đoan thường kiến

                   tánh Không loại trừ cực đoan đoạn kiến.

                   Nếu ta biết cách biểu hiện của tánh Không, nhân và quả,

 

Đối với chúng ta, các pháp có vẻ như tự chúng được thiết lập mà không phụ thuộc [vào bất cứ điều gì khác]. Tuy nhiên, đây không phải là thực tại, vì chúng phải được thiết lập bằng cách dựa [vào các yếu tố khác]. Nếu các pháp hiện hữu bằng cách tự thiết lập, không phụ thuộc vào bất kỳ điều gì [khác], [thì] sự phụ thuộc vào các nhân duyên khác sẽ không được biết đến. Ở đây, dựa vào lý do hiện tướng do duyên khởi, ta sẽ thiết lập phương diện tánh Không, đó là không có điều gì được thành lập mà không dựa vào sự tương quan lẫn nhau. Bằng cách nói rằng không có điều gì được thiết lập mà không dựa vào sự phụ thuộc lẫn nhau, ta sẽ củng cốduyên khởi, qua đó sự vật được xác lập nhờ vào nhiều nhân duyên. Vì lý do này, bản văn nói rằng hiện tướng loại trừ cực đoan của thường kiến. Khi thừa nhận rằng hiện tướng chính là duyên khởi, được thành lập từ tánh phụ thuộc, ta đã loại trừ cực đoan thường kiến, chấp các pháp tự thành lập từ phía chúng.

 

          Về câu kệ nói rằng trạng thái vô tự tánh loại trừ cực đoan đoạn kiến, [bản văn] khẳng định rằng vì [các pháp] không hề được thiết lập mà không dựa vào các pháp khác, chúng phải được thiết lập bằng tính phụ thuộc lẫn nhau, và nhờ lý do không có tự tánh, ta loại trừ được cực đoan đoạn kiến. Bằng cách nói rằng [vạn pháp] phụ thuộc [vào các pháp khác], bởi vì không hề có một pháp nào có thể thiết lập mà không dựa vào sự phụ thuộc lẫn nhau, ta cho rằng khi một điều gì có vẻ là một thực thể phụ thuộc vào các pháp khác, hay một thực thể được thành lập từ tính phụ thuộc, thì [173] trạng thái vô tự tánh loại trừ cực đoan đoạn kiến.

 

          Tóm lại, nhờ lý do các pháp khôngtự tánh, nên nhân và quả là điều hiển nhiên, còn nếu như chúng có tự tánh, thì sự trình bày về nhân tướng sẽ trở nên vô hiệu. Vì vậy, nhờ lý do các pháp khôngtự tánh, sự trình bày về nhân tướng mới có hiệu lực, và ta sẽ hiểu được cách nhân và quả xuất hiện bằng cách này.

 

                   Ta sẽ không bị quyến rũ vì [bất cứ] quan điểm cực đoan nào.

 

Bản văn viết rằng khi điều này xảy ra, ta sẽ không thể nào rơi vào ảnh hưởng của tâm chấp ngã, vì ngã chấp là một quan điểm cực đoan. Câu ở trên và đoạn văn trong Tâm Kinh, từ đoạn “sắc tức thị không...” cho đến “...sắc bất dị không,” có cùng một ý nghĩa quan trọng. Nó trình bày cái gọi là “sắc” xuất hiện như sắc dựa vào nhiều nhân duyên, vì vậy sắc khôngtự tánh. Nếu nó có tự tánh, nó sẽ không cần phải phụ thuộc vào bất cứ điều gì khác. Sắc xuất hiện như sắc bằng cách được tạo dựng nhờ sự phụ thuộc [vào nhân và duyên], và vì nó không [có tự tánh], sắc tức là không.

 

          Câu “không tức thị sắc” [cho thấy rằng] sắc không hề được thành lập mà không dựa vào tánh phụ thuộc, vì nếu nó được thiết lập bằng tự tánh, thì nó đã được thiết lập mà không cần phụ thuộc vào bất cứ điều gì khác. Bởi vì sắc không tự nó được thiết lập, nó có thể xuất hiện như sắc bằng sự tụ họp của các nhân duyên. Câu “không [tức thị] sắc” [174] [cho thấy rằng] hai yếu tố, sắc và sắc khôngtự tánh, không khác biệt về bản tánh, như trong trường hợp của một con ngựa và con bò [thì khác nhau]. Nếu ta xem xét hai yếu tố, sắc khôngtự tánh và sắc, chúng có cùng bản tánh, cũng như hai yếu tố [sắc và] tánh vô thường [của sắc]. Câu “không bất dị sắc và sắc bất dị không” và câu văn trong Ba Điểm Tinh Yếu của Đường Tu Giác Ngộ có cùng một ý nghĩa quan trọng.

 

          Khi đã tin chắc rằng nền tảng của con người không có tự tánh, ta có thể chứng ngộ được bản tánh vô tự tánh của bất cứ nền tảng [vật chất] nào bằng cách áp dụng lý luận này. Khi biết được tánh Không của một thực thể, ta sẽ thấu triệt được tánh Không của tất cả các thực thể. Vì lý do này, tác phẩm Cội Nguồn Trí Tuệ của [ngài Long Thọ (Nagarjuna)] đã nêu ra rằng bất cứ ai thấy được [tánh Không của] một pháp, sẽ thấy được [tánh Không] của vạn pháp.9 Điều này kết thúc sự trình bày về ba điểm tinh yếu của đường tu giác ngộ.

 

 

Lời khuyên cho các đệ tử tu tập theo giáo huấn

 

          Sau khi đã trình bày phần chánh văn của ba [điểm] tinh yếu của đường tu giác ngộ, Je Rinpoche đã ban cho lời khuyên ở đoạn cuối. Lý do là như sau. [175] Vị thượng thư của Tsako, Ngawang Drakpa, là một đệ tử của Je Rinpoche khi ngài còn tại thế. Khi Je Rinpoche viếng thăm Domé, ngài đã giao phó cho vị đệ tử này việc ghi chép lại những lời khuyên này.

 

                   Bằng cách này, khi đã thấu hiểu các điểm trong

                   ba điểm tinh yếu của đường tu giác ngộ là như thế,

                   ta sẽ nương tựa vào nơi cô tịch, và nhờ phát triển lực tinh tấn,

                   ta sẽ nhanh chóng thiết lập nguyện vọng bất diệt.

 

Ba Điểm Tinh Yếu của Đường Tu Giác Ngộ đã được giảng dạy bằng những lời chân thành. Khi đã thấu hiểu những điểm trọng yếu của ba điểm tinh yếu của đường tu này, ta nên an trú nơi cô tịch. Nên sống giữa núi non, trong sự tĩnh mịch và biến hành trì của mình thành điều chủ yếu. Bởi nguyện vọng bất diệt của ta là thành tựu Phật quả trong một đời và một thân người, bản văn đã nói rằng “ta sẽ nhanh chóng thiết lập nguyện vọng bất diệt”. Vì thời khắc của cái chết thì bất định, vần kệ này khuyên ta hãy “nhanh chóng thiết lập” nguyện vọng ấy.

 

          Theo lời khuyên của Je Rinpoche, ta nên ẩn cư nơi cô tịch, sống giữa núi non. Khi đã buông bỏ cuộc đời này và xem tu tập là điều thiết yếu nhất, thành tựu tốt nhất là đạt được giải thoát và tâm toàn trí. Dù cho điều này không xảy ra, không có nghĩa là các hành giả tại gia không thể thành tựu được giải thoát và tâm toàn trí. Trong quá khứ, vị vua Ấn Độ Indrabodhi đã tu tập pháp Guhyasamaja trong lúc đang cai trị vương quốc của mình, [176] nhờ vậy mà ngài đã đạt giác ngộ. Dù Marpa Lotsawa, Milarepa và nhiều hành giả khác là các cư sĩ tại gia, các ngài vẫn có thể thành tựu Phật quả.

 

          Vì vậy, tôi yêu cầu quý vị hãy tu tập tốt đẹphành trì bất cứ pháp tu nào mà quý vị đã chọn càng nhiều càng tốt, bởi vì dù quý vị là Phật tử tại gia, Phật quả là điều mà quý vị vẫn có thể đạt được. Trong khi tu tập, bồ đề tâmtâm chứng ngộ tánh Không là những điều lợi lạc lớn lao, nhưng vào lúc ban đầu, ta cần có tâm xả ly làm nền tảng. Không có tâm xả ly, ta sẽ không thể nào phát bồ đề tâm và không có gì chắc chắn là sẽ ngộ được tánh Không. Ta phải phát khởi tâm xả ly ngay từ lúc ban đầu, và như Ba Điểm Tinh Yếu của Đường Tu Giác Ngộ đã giải thích, để chấm dứt hấp lực của kiếp tương lai, [trước tiên], ta phải chấm dứt hấp lực của đời sống [hiện tại]. Để chấm dứt sự lôi cuốn của cuộc đời này, ta phải thiền quán về những đề mục liên quan đến cái chết và vô thường, cũng như các tự dothuận lợi của kiếp người. Bằng cách này, tùy theo tâm thức của mỗi người ở giai đoạn nào, [ta nên tiến hành như sau]. Đối với những người cảm thấy cuộc đời này có sức lôi cuốn mạnh mẽ thì nên chủ yếu thiền quán về lẽ vô thường, các tự dothuận lợi của kiếp người quý báu, và chỉ cần lưu lại các dấu ấn [trong tâm] về những đề mục còn lại. Đối với những ai mà cuộc đời này không có sức lôi cuốn quá mạnh mẽ, nhưng lại rất mong cầu địa vị cao cả trong những đời sau, thì nên quán chiếu các khuyết điểm của kiếp luân hồi, nhân và quả, cùng tánh bất định của luân hồi. Khi đã hoàn toàn quen thuộc với những đề mục này, ta phải thiền quán về tâm bi, v.v..., tự nhủ rằng, “Giống như mình, những chúng sanh khác cũng không muốn khổ. Vì thế, tôi sẽ giúp họ thoát khổ.”. Nếu tu tập theo căn cơ của tâm mình, ta sẽ có tiến triển lớn hơn và cũng có được nhiều lợi lạc hơn bằng cách này. Vì vậy, tôi yêu cầu quý vị hãy tu tập theo cách này.

 

          Phần chú thích viết:

 

                   Đây là chỉ giáo của Đại Sư Losang Drakpa,

                   người đã lắng nghe nhiều [giáo huấn],

                   được ban cho Ngawang Drakpa, 

                   vị thượng thư của Tsako.

 

Tôi đã thọ nhận sự trao truyền bản văn này từ Đức Đạt Lai Lạt Ma thứ Mười Bốn. Ngài đã viếng thăm Tu Viện Sera vào lúc mười hai tuổi và trao truyền bản văn này, để có sự khởi đầu thành công trong việc tu học. Đó là lần đầu tiên tôi thọ nhận giáo huấn từ Đức Đạt Lai Lạt Ma. Sau đó, tôi cũng thọ nhận phần luận giải từ ngài. Tôi cũng đã thọ nhận luận giải từ các vị lama khác. Vì vậy, tôi trao lại cho quý vị bản luận giải này từ một dòng truyền thừa không gián đoạn.

 

Trích trong nguyên tác: “An Offering Cloud of Nectar” Part 4, by Choden Rinpoche

Voula Zarpani và Ian Coghlan chuyển Anh ngữ và hiệu đính

 

 

CHÚ THÍCH

 

* Các đoạn văn không nằm trong các ngoặc vuông thuộc về bản văn gốc tiếng Tây Tạng của Choden Rinpoche. Những chữ trong ngoặc vuông là từ ngữ bổ sung của dịch giả trong bản Anh ngữ để làm rõ câu văn.

 

1. Tsongkhapa [Tông Khách Ba], Three Principles of the Path [Ba Điểm Tinh Yếu của Đường Tu Giác Ngộ] (Lam gtso rnam gsum), trong Blo sbyong nyer mkho phyogs bsgrigs.

 

2. Tsongkhapa [Tông Khách Ba], Great Exposition of the Stages of the Path [Đại Luận về Trình Tự Đường Tu Giác Ngộ] (Khams gsum chos kyi rgyal po tsong kha pa chen pos mdzad pa'i byang chub lam gyi rim pa chen mo), và Tsongkhapa [Tông Khách Ba], Great Exposition of the Stages of the Greatly Secret Mantra [Đại Luận về Trình Tự của Mật Chú Cao Cả] (Rgyal ba khyab bdag rdo rje' chang chen po'i lam gyi rim pa gsang ba kun gyi gnad rnam par phye ba), Bộ Sưu Tập, quyển ga, (Lhasa: New Zhol Par-khang), Toh 5281.

 

3. “Những đứa con của đấng chiến thắng” (rgyal sras) là một hình dung từ của các vị bồ tát.

 

4.  Gungthang Tenpe Dronme (Gung thang bstan pa'i sgron me, 1762-1823) sinh ra tại Amdo vào năm 1762. Ngài được Konchok Jigme Wangpo công nhận là vị tái sanh của Gendun và đã được tấn phong tại Tu Viện Tashikyil. Năm 1778, ngài vào học viện Gomang của Tu Viện Drepung, nơi ngài đã tu học nghiêm chỉnh. Khi trở về Tashikyil năm 1791, ngài đã nhậm chức trụ trì tu viện. Ngài là một nhà sáng tác phong phú về thơ và các tác phẩm triết học, và đã hoằng pháp rộng rãi.

 

5.  Bốn lực đối kháng (stobs bzhi) là (1) lực nền tảng (quy yphát tâm giác ngộ), (2) lực áp dụng đầy đủ sự đối trị (pháp thiền liên quan đến trì tụng mật chú), (3) lực từ bỏ (áp dụng tâm ăn năn đối với nghiệp tiêu cực trong quá khứ), và (4) lực bất tái phạm (phát tâm kềm chế).

 

6.  “Trạng thái của tái sanh cao” (mngon mtho) nói về tái sanh làm người hay một vị Trời.

 

7.  “Phương thức tồn tại”  (gnas lugs) đề cập đến cách một điều gì hiện hữu ở mức độ thô thiển hay vi tế.

 

8.  Bằng cách giảng dạy về nhân vô ngã ở mức độ thô thiển, rằng một người không có một tự ngã tự túc tồn tại trên thực chất, các phiền não liên quan đến tâm bám chấp vào một tự ngã như thế sẽ bị tổn hại và yếu đi.

 

9.  Ý tưởng này của ngài Nagarjuna [Long Thọ] trong tác phẩm Root of Wisdom [Cội Nguồn Trí Tuệ] (Mulamadhyamakakarika) đã được bản luận bằng Anh ngữ trong tác phẩm Tsongkhapa, Ocean of Reasoning: A Great Commentary on the Mulamadhyamakakarika [Tông Khách Ba, Đại Dương của Lý Luận: Một Luận Giải Vĩ Đại về Căn Bản Trung Quán Luận Tụng ], do Geshe Ngawang Samten và Jay L. Garfield dịch, trang 148. Ngài Tsongkhapa [Tông Khách Ba] đã trích dẫn một đoạn từ Aryadeva's Four Hundred Stanzas [Tứ Bách Kệ Tụng của  Thánh Thiên] (VIII:16): “Người thấy được một pháp/Sẽ thấy được vạn pháp./Bởi vì một pháp không có tự tánh/Vạn pháp cũng không có tự tánh.” Xin xem Sonam Rinchen, Yogic Deed of Bodhisattvas [Hạnh Du Già của Chư Bồ Tát], nếu muốn tìm hiểu thêm về tác phẩm Four Hundred Stanzas of Aryadeva [Tứ Bách Kệ Tụng của Thánh Thiên]. 

Ý kiến bạn đọc
18 Tháng Giêng 201523:12
Khách
So wonderful teaching .thank you verry much Rinpoche Ilove you
Gửi ý kiến của bạn
Tắt
Telex
VNI
Tên của bạn
Email của bạn
(Xem: 31188)
Tôi tin hy vọng rằng tất cả người dân Nepal nhân mùa lễ này hãy chuyển hóa những vụn vỡ để có thể làm cho mọi thứ trở nên nhẹ nhàng hơn trong cuộc sống giống như thông điệp của Đại lễ về giá trị con người.
(Xem: 10421)
Các phương cách đản sanh của chư Phật đều giống nhau như sự xuất hiện của các ngài giữa thế gian này đã cảm ứng đến thế giới chư thiên và các loài khác
(Xem: 11112)
Người đã đến, vầng hồng dương rạng rỡ, Bước nhiệm huyền bừng nở những đài sen, Ưu Đàm hoa còn lưu hương muôn thuở. Cõi trầm luân còn nhắc nhớ bao phen..
(Xem: 12577)
Tháng tư âm lịch tưng bừng, Vườn Lâm-tỳ-ni đón mừng Đản Sanh. Ca-tỳ-la-vệ cửa thành, Trên không nhẹ thoảng âm thanh lạ thường.
(Xem: 10711)
Hãy lắng nghe lời Thầy-Tổ nói, minh bạchấn tượng hơn: “Nói lời Phật nói, nghĩ điều Phật nghĩ, làm điều Phật làm.”
(Xem: 16425)
Trường A Hàm I, "Thiên thượng thiên hạ duy ngã độc tôn. Duy ngã vi tôn, yếu độ chúng sanh, sanh lão bệnh tử"...
(Xem: 10714)
Hai ngàn năm trăm bốn mươi mốt năm đã trôi qua, nhưng hình bóng và biểu tượng cao quý của Đức Phật vẫn luôn ngời sáng trong lòng mọi người con Phật.
(Xem: 22703)
Của Chánh Văn Phòng GHPGVNTN Hoa Kỳ - HT Thích Thắng Hoan
(Xem: 11863)
Được làm con Phật là điều vừa đơn giản, vừa hy hữu. Đơn giản, vì sinh ra trong một gia đình Phật giáo thì tự động theo cha mẹ đi chùa, lễ Phật, tin Phật ngay từ bé.
(Xem: 11371)
Này người thanh niên! Ví như có một gian phòng tăm tối suốt cả nghìn năm dài. Nếu muốn thắp sáng cho nó, con cần phải đốt bao nhiêu ngọn đèn và mất bao nhiêu lâu để dẹp cho nó tươm tất?
(Xem: 10562)
Mãi cho đến tháng 12 năm 1999 mới được công nhậntuyên bố Đại lễ Phật Đản Quốc tế (lễ Vesak – Tam hợp) tại trụ sở Hội Đồng Liên Hiệp Quốc, New York City (Hoa Kỳ) vừa qua.
(Xem: 12222)
Trần Nhân Tông (chữ Hán: 陳仁宗; 7 tháng 12 năm 1258 – 16 tháng 12 năm 1308,) là vị vua thứ 3 của nhà Trần trong lịch sử Việt Nam.
(Xem: 11064)
Dê là loài động vật hiền lành, gần gũi với đời sốngsinh hoạt của con người. Nó là một trong lục súc: ngựa, trâu, dê, chó, lợn, gà.
(Xem: 9916)
Vào dịp cuối năm, đầu năm, dương lịch hay âm lịch, có lẽ không có nhóm từ nào được mọi người dùng đến nhiều như là mấy chữ "Chúc mừng năm mới."
(Xem: 10216)
Không có stress có lẽ con người cũng không thể tồn tại. Thế nhưng, vượt ngưỡng đến một mức nào đó thì con người cũng…không thể tồn tại, bởi chính stress gây ra nhiều thứ bệnh về thể chấttâm thần...
(Xem: 11752)
“Giáo Pháp của Như Lai: thiết thực, hiện đại, không thời gian, đến để mà thấy, có thể đưa đến chứng ngộ, được người trí tự mình giác hiểu.”
(Xem: 10579)
Các nhà y học chính thốngbảo thủ nhất cũng đã phải công nhận thiền là một phương pháp trị liệu khoa học và hiệu quả trên một số bệnh lý, cũng như cải thiện cả hành vilối sống...
(Xem: 12219)
Thiền là phương pháp thâm cứu và quán tưởng, hay là phương pháp giữ cho tâm yên tĩnh, phương pháp tự tỉnh thức để thấy rằng chân tánh chính là Phật tánh...
(Xem: 9671)
Tu thiềnthực hiện theo nguồn gốc của đạo Phật. Vì xưa kia, Đức Phật tọa thiền suốt bốn mươi chín ngày đêm dưới cội bồ đề mới được giác ngộ thành Phật.
(Xem: 11147)
Cứ mỗi độ xuân về, chắc chắn ai trong chúng ta cũng đều cảm thấy có một chút gì khiến cho cõi lòng bâng khuâng, xao xuyến trước cảnh vật thiên nhiên...
(Xem: 13706)
Gom tâm an trụ và làm cho tâm trở nên vắng lặng, rồi dùng tâm an trụ ấy quán chiếu thân và tâm.
(Xem: 9483)
Thiền là một pháp môn do sáng kiến của đức Phật, do kinh nghiệm tu tập bản thân của Ngài, và chính nhờ kinh nghiệm bản thân ấy mới giúp cho Ngài xây dựng một pháp môn giải thoátgiác ngộ.
(Xem: 12504)
Vô Niệm Viên Thông Yếu Quyết nếu cắt nghĩa chung thì ta có thể nói là bí quyết thoát trần, bí quyết thoát vòng tục lụy, bí quyết giải thoát, bí quyết để chứng thẳng chơn tâm hay bí quyết để đi vào minh tâm kiến tánh.
(Xem: 9588)
Chúng ta tu học Phật pháp, mục tiêu đầu tiên tất nhiên phải thoát ly sinh tử, ra khỏi lục đạo luân hồi.
(Xem: 10306)
xem thường chúng sinh, chính mình luôn có thái độ cống cao ngã mạn khiến cơ hội vãng sinh bất thoái thành Phật.
(Xem: 10392)
Thiền là phương pháp buông xả. Khi hành Thiền, bạn buông xả cả thế giới phức tạp bên ngoài để đạt đến trạng thái an tịnh nội tâm đầy uy lực.
(Xem: 10175)
Kinh Đại Tập nói rằng: ”Thời đại mạt pháp hàng trăm triệu người tu hành, ít có một người đắc đạo, chỉ nương niệm Phật sẽ qua được biển sinh tử”.
(Xem: 9775)
Phật giáogiáo dục, đích thực là giáo dục chí thiện viên mãn của Thích Ca Mâu Ni Phật đối với chúng sanh trong chín pháp giới.
(Xem: 10945)
Hãy sống trọn vẹn, thực hành tinh tấn và tập trung vào những gì mà bạn làm hoặc khi bạn đi, đứng, nằm, ngồi hay làm việc.
(Xem: 11913)
Đức Phật dạy chúng ta niệm A Di Đà Phật, chúng ta nghe theo lời dạy của đức Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật mà niệm Phật cầu sanh Tịnh Độ.
(Xem: 10055)
Phật giáo Trung Quốc được lần lượt truyền từ Ấn Độ sang đến nay đã hơn hai nghìn năm và được truyền bá rộng rãi đến ngày nay.
(Xem: 10676)
Phật, chính là thực tướng các pháp, chân tướng của tất cả pháp. Nếu bạn trái với chân tướng thì chính là ma,
(Xem: 9438)
Khổ đau đã gắng liền với con người như bóng với hình, cho dù có trốn chạy cũng không thể nào thoát ra. Đã không trốn chạy được, phương pháp hay nhất là ...
(Xem: 9798)
Chúng ta may mắn được nghe Phật Pháp, đương nhiên cần phải chiếu cố đến chúng sanh ở tận hư không pháp giới, nhất là những oan gia trái chủ của mình trong nhiều đời nhiều kiếp.
(Xem: 8657)
Phương pháp tiêu trừ nghiệp chướng tốt nhất là đoạn ác tu thiện, tích công bồi đức, một lòng niệm Phật.
(Xem: 9389)
Người niệm Phật tu hành chẳng những được phước rất lớn, mà chính mình cũng được vãng sanh Cực Lạc.
(Xem: 14402)
Yếu chỉ của tam muội trong pháp môn niệm Phật là sự " lắng nghe" chứ không cốt niệm cho nhiều mà tâm chẳng rõ.
(Xem: 8680)
Tại sao công phu niệm Phật của mọi người không được đắc lực? Nguyên nhân là vì không nhìn thấu, không buông xả, và cũng vì chưa hiểu rõ được chân tướng của vũ trụ nhân sanh.
(Xem: 12421)
Chính nương vào nhị đế mới có thể thi thiết phương tiện thiện xảo để độ mình, độ người và xiển dương Chánh Pháp.
(Xem: 10301)
Thiền là một pháp môn hay là một trường phái của Phật giáo, và những người thực tập theo pháp môn này xem nó như là cốt tủy của đạo Phật.
(Xem: 8944)
Một lòng chuyên niệm không có tâm Bồ Đề, cũng không thể vãng sanh, cho nên phát tâm Bồ Đề cùng một lòng chuyên niệm phải kết hợp lại, thì bạn quyết định được sanh Tịnh Độ.
(Xem: 10454)
Tất cả những giáo lý về con đường Ati Dzogchen có thể xếp vào ba chủ đề : Nền Tảng, Con Đường, và Quả.
(Xem: 9211)
Niệm Phật là một pháp môn dễ hành nhưng khó tin, nhất là trong thời đại điện toán này, thời đạicon người lo cho vật chất nhiều hơn là lo cho đời sống tâm linh.
(Xem: 8669)
"Cực Lạc Thù Thắng", có nghĩa là người tu về Pháp môn Tịnh độ chuyên lòng niệm Phật A Di Đà, cầu sanh về cõi Cực lạc, được y báo chánh báo trang nghiêm thù thắng.
(Xem: 10383)
Kinh Phật nói: “Tất cả sự khổ vui đều do tâm tạo”. Vậy muốn cải thiện con người, tạo hoàn cảnh tốt, phải tìm sửa đổi từ chỗ phát nguyên....
(Xem: 9026)
Chúng sinh tận hư không khắp pháp giới, chúng ta đều phải độ. Vậy chữ “độ” này có ý nghĩa gì? Nếu dùng ngôn ngữ hiện đại, thì “độ” là quan tâm, yêu quí, dốc lòng dốc sức giúp đỡ.
(Xem: 8264)
Cần chân thật phát nguyện cầu sanh Tịnh Độ, thế giới Cực Lạc trong ao bảy báu liền mọc lên một nụ hoa, chính là hoa sen.
(Xem: 11881)
Hãy nhớ rằng duy chỉ có bạn là người có thể thay đổi cuộc đời mình tốt đẹp hơn và thiền đã chứng tỏ sự hiệu nghiệm của nó đối với không biết bao nhiêu người.
(Xem: 9611)
Trong Kinh tạng Pàli, có một số văn đoạn nêu rõ kinh nghiệm hành thiền của Đức Phật, rất quan trọng và bổ ích cho việc hành thiền của người Phật tử.
(Xem: 10118)
Hãy thực hành bằng sự tinh tấn dũng mảnh, bền bỉ, và không để mất chút thì giờ nào. Hãy khuyên và khuyến khích những người khác cùng thực hành.
(Xem: 10140)
Thực tập chánh niệm ngày càng trở thành một đề tài được ưa chuộng trong giới lãnh đạo doanh nghiệp.
(Xem: 18931)
Bản dịch tiếng Việt Ba Trụ Thiền do chúng tôi thực hiện lần đầu tiên vào năm 1985 tại Sài gòn, Việt nam
(Xem: 9305)
Chúng ta nên tu theo pháp môn niệm Phật, ai có nhân duyên về Tịnh độ trước thì lo chuẩn bị tiếp rước người đến sau. Nếu chí thành theo con đường niệm Phật Di Đà cầu sanh tịnh độ thì dứt khoát sau nầy cả gia đình, ngay cả dòng họ sẽ gặp nhau cả
(Xem: 8894)
Phật phápchân lý của vũ trụ nhân sanh, chân thật thông đạt tường tận rồi thì hoan hỉbố thí, không chút bỏn xẻn. Bố thí càng nhiều vui sướng càng cao,
(Xem: 9470)
Ta được biết là có nhiều cõi Tịnh Độ, nhiều cõi linh thánh của những Đấng Giác ngộchúng ta gọi là chư Phật. Cõi Tịnh Độ của Đức Phật Vô Lượng Quang A Di Đà thì đúng là một nơi độc nhất vô nhị.
(Xem: 8901)
Vãng sanh nhất định phải đầy đủ tín, nguyện, hạnh. Nếu như tín nguyện của bạn không kiên định, không thiết tha, thì Phật hiệu niệm nhiều bao nhiêu đi nữa cũng không thể vãng sanh.
(Xem: 14626)
Nguyện đem lòng thành kính, gởi theo đám mây hương, Phưởng phất khắp mười phương, cúng dường ngôi Tam bảo.
(Xem: 10001)
Ước vọng của con người luôn là những gì tốt đẹp, sung túc và dài lâu, cần phải đạt được trong một tương lai gần nhất.
(Xem: 8245)
Phật cho chúng ta một lợi ích vô cùng lớn vô cùng thù thắng, đó là dạy chúng ta trong một đời này được thành Phật.
(Xem: 8799)
Tâm mình thanh tịnh, tự tại, yên ổn thì đó tức là Tịnh độ. Chư Phật và chư Tổ khai huyền xiển giáo để chúng sanh trong đời này có đường hướng để đi, mà đường hướng nào cuối cùng cũng gặp nhau nơi tự tánh Di Đà, duy tâm Tịnh độ.
(Xem: 8867)
Đức Thích Ca Mâu Ni khai thị pháp môn niệm Phật tức là muốn cho hết thảy chúng sinh thâu nhiếp lục căn, khiến được tịnh niệm tương tục, xưng niệm “Nam Mô A Di Đà Phật”, niệm đến cảnh giới tâm cảnh đều vắng lặng thì Phật tánh sẽ tự hiển hiện.
(Xem: 8626)
Pháp môn Tịnh độ là một pháp môn thích đáng, khế hợp mọi căn cơ, dễ tu, dễ chứng, chư Phật trong mười phương đã dùng pháp môn này để cứu vớt hết thảy chúng sinh xa rời nẻo khổ, chứng đắc Niết bàn ngay trong một đời.
(Xem: 9218)
Pháp môn niệm Phật còn gọi là pháp môn Tịnh độ, lại được gọi là “Liên Tông”, lại được gọi là “Tịnh Tông”. Lòng từ của Đức Thích Ca Mâu Ni thật là vô hạn, Ngài quán xét căn cơ của chúng sinhcõi Ta bàban cho pháp môn tối thắng này.
(Xem: 14422)
不二 hay "vô nhị", tiếng Sanskrit gọi là “Advaita”, tiếng Anh gọi là "Nonduality". Phật học tiểu từ điển giải thích “bất nhị” là “không phân biệt đối với tất cả mọi hiện tượng”, siêu việt trên mọi phân biệt.
(Xem: 8929)
Ái hà ngàn thước sóng xao, Muôn trùng biển khổ lấp đầu than ôi! Muốn cho khỏi kiếp luân hồi, Phải mau gấp niệm Nam mô Di Đà.
(Xem: 8635)
Pháp môn niệm Phật để cầu sanh về Tịnh độ (Cực lạc), thì phải hiểu biết lịch sử của đức Phật A Di Đà thế nào, và 48 lời nguyện ra sao.
(Xem: 8946)
Kinh Dược Sư Lưu Ly bổn nguyện công đức dạy rằng: “Cứu thả các sinh mạng được tiêu trừ bệnh tật, thoát khỏi các tai nạn.” Người phóng sinh tu phước, cứu giúp muôn loài thoát khỏi khổ ách thì bản thân không gặp các tai nạn.
(Xem: 10402)
Ngài nhận một bó cỏ Cát tường (Kusa) từ người nông dân chăn trâu tên Svastika, rồi trải cỏ làm tòa ngồi và tuyên thệ: “Nếu ta không tìm ra Chân lý tối thượng, ta quyết không rời khỏi nơi này”
(Xem: 8514)
Tinh thần của Phật pháp là nhằm xét đoán chính mình, chứ không xét đoán người khác, người khác đều là người tốt, đều là Phật, Bồ Tát, những gì người khác làm đều đúng đắn, đều chính xác.
(Xem: 9883)
pháp môn niệm Phật, lấy nhất tâm niệm Phật, cầu sinh Tây phương, ly khổ đắc lạc. Nhìn vào thấy như là Tiểu thừa, chỉ tự lợi mình, nhưng thực tế mà nói thì là Đại thừa, có thể lợi tha.
(Xem: 24081)
Phật giáo Bắc tông nói chung, Thiền tông nói riêng đều lấy giác ngộ làm mục đích tiến tu. Dù là tu sĩ xuất gia hay cư sĩ tại gia trong khi tu hành được đôi phần giác ngộ đều được mọi người quí kính.
(Xem: 10053)
Sau khi thành đạo, Đức Phật Thích Ca đã thấu suốt cội nguồn pháp giới trong vũ trụ. Ngài đã nhìn thấy rõ mỗi chúng sanh đều có Phật tánh, nhưng vì mê muội mà chưa nhận được.
(Xem: 10906)
A Di Đà Phật, danh hiệu này là vạn đức hồng danh, tại sao vậy? Danh hiệu này là danh hiệu của tự tánh, là danh hiệu của tánh đức.
(Xem: 8885)
Pháp môn Tịnh độ theo như huyền ký của Đức Phật trong Kinh Vô Lượng ThọKinh Đại Tập là một pháp môn thù thắng và rất thích hợp với chúng sanh trong thời mạt pháp này.
(Xem: 9367)
Pháp môn niệm Phật từ trước đến nay được phổ biến rộng rãi, hàng Phật tử đều có thể ứng dụng thực hành và đã chứng nghiệman lạc, lợi ích từ câu Phật hiệu.
(Xem: 7921)
Một trong những duyên khởi đưa tôi tới sự học hỏi pháp môn Tịnh Độ là lần đi cúng thất đầu tiên của bác tôi
(Xem: 9148)
Trong Phật giáo, niệm là một thuộc tính của tâm, gọi là tâm sở pháp
(Xem: 15192)
Quyển Ngữ Lục này là tập hợp từ những lời thị chúng của Thiền Sư Duy Lực trong những kỳ thiền thất tại Việt Nam kể từ năm 1983 cho đến những năm tháng cuối đời.
(Xem: 10216)
Vun xới các phẩm tính nội tâm chính là cách hữu hiệu hơn cả để giúp mình giúp đỡ kẻ khác.
(Xem: 9461)
Buổi sáng hôm đó, nắng vàng rất đẹp, mây xanh trong vắt và những bông hoa lựu đỏ thắm, nở rực rỡ trên con đường dẫn ra bờ sông Neranjara.
(Xem: 17230)
Chúng tôi giảng rất nhiều lần bộ kinh Vô Lượng Thọ, tính sơ đến nay cũng khoảng mười lần. Mỗi lần giảng giải đều không giống nhau.
(Xem: 21140)
Giáo pháp được đưa vào thế giới khi Đức Thích Ca chứng đạo tối thượng, lần đầu tiên thuyết về Chân Như và về những phương pháp hành trì đưa đến chứng ngộ.
(Xem: 12034)
Pháp Sự Toàn Tập Giảng Ký, Lão pháp sư Thích Tịnh Không giảng tại Úc Châu Tịnh Tông Học Viện, Chuyển ngữ: Bửu Quang Tự đệ tử Như Hòa
(Xem: 10129)
Trong rừng hương giáo pháp, “Những Đoá Hoa Thiền” cũng mang một đặc vẻ đặc kỳ diễm ảo của chúng. “Như nhân ẩm thủy, lãnh noãn tự tri.”
(Xem: 19019)
Thiền sư Nghi Mặc Huyền Khế tìm được những lời của đại sư Hà Ngọc nơi bộ Ngũ Tông lục của Quách Chánh Trung và những trứ tác của các vị Huệ Hà, Quảng Huy, Hối Nhiên...
(Xem: 25782)
Kinh quán Vô Lượng Thọ Phật là một trong ba bộ kinh chính yếu của tông Tịnh Độ, được xếp vào Đại chánh tạng, tập 16, No. 1756.
(Xem: 7877)
Từng đợt lá thay nhau úa vàng, héo khô, lả tả rơi theo gió mùa. Từng cơn mưa nặng hạt, rơi xuống những mảnh đất đã cằn khô, nứt nẻ.
(Xem: 14597)
Tết là ngày lễ hội lớn nhất trong năm, là dịp để mọi người đều hớn hở và đặt tất cả những niềm hy vọngước mơ của mình vào tương lai.
(Xem: 10538)
Giật mình nhìn lên bệ, Cứ ngỡ rằng trong mơ: Pho tượng Phật đi vắng. Ngoài kia xuân đã về.
(Xem: 11240)
Những bài kinh Phật không có bài nào là không hay. Có miệt mài trên những trang kinh xưa mới cảm được sự vang động của suối nguồn trí tuệ.
(Xem: 9405)
Pháp môn Tịnh Độcon đường chính yếu dẫn chúng sanh thời nay thoát sanh tử, là chiếc thuyền vững chắc đưa mọi người vượt thẳng qua năm đường.
(Xem: 18449)
Quyển Luận này về hình lượng rất bé bỏng, nhưng về phẩm chất thật quí vô giá. Một hành giả nếu thâm đạt ý chí quyển Luận này là đã thấy lối vào Đạo.
(Xem: 12232)
Pháp tu Tonglen, hay cho (tong) và nhận (len), là một pháp tu của chư Bồ tát, những đứa con thiện nam tín nữ dũng cảm nhất của các đấng chiến thắng
(Xem: 11770)
Ta đã có được thân người hy hữu khó tìm, cùng với các tự dothuận lợi đầy ý nghĩa. Ta đã gặp được giáo huấn hiếm có của Đức Phật.
(Xem: 10577)
Tôi sẽ dựa theo tác phẩm có tựa đề Năm Điểm Chỉ Giáo về Pháp Chiết Xuất Tinh Chất, do Đức Đạt Lai Lạt Ma thứ Hai, Gendun Gyatso sáng tác.
(Xem: 13200)
Pháp luyện tâm nói về hành trì của các hành giả cao cả. Khi tu tập để phát bồ đề tâm, trước hết, ta phải phát khởi các thực chứng của một hành giả sơ căn và trung căn trong lamrim...
(Xem: 9185)
Người tu Thiền chơn chính được gọi là ngồi Thiền "vô sở đắc" lại nữa đó cũng gọi là "Bổn chứng diệu tu" của sự tọa Thiền.
(Xem: 9273)
Quả thật là có một cõi như thế, gọi là cõi Tịnh Độ Hiện Tiền. Cõi ấy không bị giới hạn bởi không gian hay thời gian...
(Xem: 15680)
Tập sách chủ yếu làm sáng tỏ một số điểm giáo lýpháp môn thực hành nòng cốt của Phật giáo từ Nguyên thủy cho đến Đại thừa...
(Xem: 25407)
Trăng bồng bềnh trên ngàn thông Và thềm đêm vắng lạnh, khi âm xưa trong veo từ các ngón tay anh đến. Giai điệu cổ luôn khiến người nghe rơi nước mắt, nhưng nhạc Thiền ở bên kia tình cảm.
Quảng Cáo Bảo Trợ
Gủi hàng từ MỸ về VIỆT NAM
Get a FREE Online Menu and Front Door: Stand Banner Menu Display for Your Restaurant