Người Ấn Định Giá Cả

 NGƯỜI ẤN ĐỊNH GIÁ CẢ

 Tâm Minh Ngô Tằng Giao

Nơi miền bắc Ấn Độ xưa

Trong vương quốc nọ có vua trị vì

Giúp vua là vị quan kia

Có tài định giá những gì bán buôn

Đưa ra giá xứng hợp luôn

Thật thà, chính xác, chuyên môn, lành nghề.

Riêng nhà vua lại thường chê

Vì tiền lời chẳng mang về đầy tay

Khi quan định giá kiểu này

Vua không được lợi, muốn thay quan rồi,

Khi mua muốn trả ít thôi

Đến khi bán lại muốn lời thật cao.

Một hôm may mắn làm sao

Có chàng trẻ tuổi lọt vào mắt vua

Nhìn chàng vua thấy rất ưa

Nghĩ thầm: "Chọn hắn rất ư hợp tình

Làm quan định giá triều đình

Chắc là hợp ý với mình lắm đây!"

Thế là vua cách chức ngay

Ông quan già cả bị thay tức thì

Nhà vua chỉ định chàng kia

Làm quan định giá, đưa về hoàng cung.

Anh chàng trẻ nghĩ trong lòng:

"Ta nên tìm cách chiều ông vua này

Mua vào định giá thấp thay,

Bán ra thời định giá này thật cao!"

Thật khôi hài biết là bao

Ông quan định giá cả sao lạ kỳ

Chẳng cần đếm xỉa chút gì

Thực ra giá trị hàng kia thế nào!

Tiền lời như nước tuôn vào

Tham lam vua nọ biết bao hài lòng

Trong khi các kẻ quanh ông

Từ quan cho tới dân không vui gì

Mỗi khi họ có hàng chi

Nghe chàng định giá tức thì buồn thay.

*

Thế rồi cho đến một ngày

Có ông buôn ngựa tới đây bán hàng

Năm trăm ngựa, cả một đoàn

Một bầy đủ giống sẵn sàng bán đi.

Vua mời ông lái buôn kia

Vào hoàng cung để dễ bề bán buôn

Cho mời chàng trẻ tuổi luôn

Vào theo định giá những con ngựa này.

Anh chàng vội nghĩ ngợi ngay

Làm sao cho vị vua đây hài lòng

Nên chàng nói chẳng ngại ngùng

"Năm trăm con ngựa hợp chung lại rồi

Giá bằng một chén gạo thôi!"

Vua nghe thỏa mãn, tức thời chuẩn y

Lệnh mang một chén gạo kia

Trả cho ông lái, còn chi chần chừ

Lệnh mang đám ngựa vừa mua

Vào trong chuồng ngựa của vua ngay liền.

Tất nhiên ông lái buồn phiền

Sau này ông được nghe danh

Về quan định giá chân thành trước đây

Công bằng liêm khiết xưa nay

Nên ông tìm gặp quan này luôn thôi

Và ông kể hết đầu đuôi

Việc mua bán ngựa vừa rồi trong cung

Muốn quan cho ý kiến chung

Để rồi đòi hỏi vua cùng phải theo.

Quan bèn nói khó chi nhiều

Hãy làm theo đúng những điều sau đây

Thời vua phải biết đến ngay

Bao nhiêu giá trị của bầy ngựa kia:

"Quay tìm chàng trẻ tuổi đi

Biếu chàng một món quà chi đắt tiền

Rồi nhờ chàng chịu cảm phiền

Vào cung định giá gạo thêm một lần

Trước nhà vua và quần thần

Nếu chàng đồng ý muôn phần tốt thay

Chúng ta chuẩn bị vào ngay

Gặp vua giải quyết chuyện này dễ thôi!"

Ông buôn ngựa y theo lời

Tìm chàng tuổi trẻ, đến chơi, tặng quà

Món quà giá trị, xa hoa

Khiến chàng bất chợt thật là mừng vui

Chàng bèn nghĩ cách chiều người

Chiều người buôn ngựa lời ôi dễ dàng.

Ông buôn ngựa nói với chàng

"Khi anh định giá cho đoàn ngựa tôi

Trước đây, tôi thoả mãn rồi

Nay về chén gạo tôi thời nhờ anh

Làm sao định giá khôn lanh

Và rồi thuyết phục vua đành phải nghe"

Chàng trai trẻ nói: "Khó gì

Dù vua có mặt, sá chi chuyện này!"

Anh chàng nghĩ thật thơ ngây

Nghĩ rằng ông lái buôn đây hài lòng

Bán đi đoàn ngựa thật đông

Nhận về chén gạo là xong chuyện rồi.

Chàng xin ngày gặp vua thôi

Vì ông buôn ngựa sắp rời nơi đây.

*

Ông buôn ngựa quay lại ngay

Trình quan định giá trước đây sự tình

Cả hai cùng đến triều đình

Gặp vua chờ đợi tình hình diễn ra.

Hôm nay phòng họp hoàng gia

Tụ về đông đủ vua và các quan

Ông buôn ngựa tới thưa rằng:

"Bữa này tôi đã sẵn sàng về thôi

Biết là bầy ngựa của tôi

Giá bằng một chén gạo nơi chốn này,

Trước khi đi, thật quý thay

Nếu ngài chỉ dạy cho hay một lời:

‘Tại nơi vương quốc của ngài

Gạo kia một chén giá thời là bao?’"

Nhìn chàng "tuổi trẻ tài cao"

Là người định giá từ lâu trung thành

Nhà vua bèn hỏi: "Này khanh

Gạo trong vương quốc của mình giá sao?"

Vẻ ngông nghênh, dáng tự hào

Sau khi quà đã nhận vào đầy tay

Muốn làm vui nhà buôn này

Anh chàng bèn đáp vẻ đầy nghiêm trang:

"Xin tâu bệ hạ hay rằng

Gạo kia một chén giá ngang kinh thành

Thành Ba La Nại của mình

Bao gồm thêm cả cung đình hoàng gia

Thêm vùng phụ cận gần xa

Nói chung giá trị thật là lớn lao

Sánh ngang vương quốc kém đâu

Nước Ba La Nại trước sau giá bằng!"

Khi nghe vừa dứt lời chàng

Tức thời toàn thể các quan triều đình

Cùng người có mặt chung quanh

Khắp trong phòng họp phá nhanh ra cười

Sau khi bình tĩnh lại rồi

Họ cùng lên tiếng: "Chúng tôi biết là

Từ lâu vương quốc chúng ta

Coi là vô giá vậy mà giờ đây

Lâu đài cung điện đẹp xây

Cùng toàn thể đất nước này cộng chung

Giá sao nghe thật lạ lùng

Chỉ bằng một chén gạo không hơn gì

Anh chàng định giá ngồi kia

Được vua lựa chọn thật kỳ cục thay

Anh ta chỉ giỏi nịnh hay

Làm cho bệ hạ lâu nay hài lòng

Có đâu chính xác mà mong

Khả năng định giá hắn không biết gì!"

Triều đình vang tiếng cười chê

Nhà vua nghe vậy mặt thì đỏ gay

Trong lòng thấy xấu hổ ngay

Vì tham lam khiến lâu nay mê mờ.

Vua mời quan định giá xưa

Đặt vào chức vụ cũng như thuở nào

Quan già lương thiện lắm sao

Đưa ra giá cả biết bao công bằng

Ngựa kia định giá đàng hoàng

Nhà vua xét lại vội vàng chuẩn y.

Từ bài học đó trở đi

Nhà vua sáng suốt trị vì quốc gia

Công minh, chính trực, thật thà

Nơi nơi thịnh vượng, nhà nhà ấm êm.

*

NHẬN DIỆN TIỀN THÂN

Quan già ấn định giá cả là tiền thân Đức Phật.

*

Tâm Minh Ngô Tằng Giao

(thi hóa, phỏng dịch theo bản văn xuôi THE PRICE MAKER

của Ven. Kurunegoda Piyatissa & Tod Anderson)

_________________________________________________