Thường Và Vô Thường

THƯỜNG VÀ VÔ THƯỜNG

Mãn Tự

Giáo Pháp Đức Thế Tôn Như Lai truyền lại có hai cấp độ là Thường và Vô Thường. Tuy nhiên từ lâu những bậc tu hành hay những luận giải của các bậc Tôn Túc chỉ nói đến Vô Thường còn Thường thì không thấy nói đến.

Nói đến Vô Thường thì có bài kệ bốn câu của vị Thiền Sư người Việt chúng ta, mà hầu hết giới tu hành hiện tại đều tâm đắc đó là:

Nguyên văn:

 Với bài kệ ở trên chắc chắn vị Thiền Sư đã ngộ ra lý Vô Thường. Tu hành mà ngộ được lý Vô Thường thì thế gian không còn ràng buộc, không còn lo sợ sự Vô Thường sanh diệt đến đi, đã dứt được phiền não thế gian Tâm được nhẹ nhàng an lạc giải thoát. Đã đứng trên nhân gian, đã thấy được chân đế, được thế gian tôn trọng cúng dường.

Thật vậy, đó là cấp độ mà người tu hành mong cầu chứng ngộ, dù vậy khi đến đó mà không xả bỏ, không tiếp tục tinh tiến dũng mãnh đi lên, không được Như Lai quán đảnh, thỏa mãn với sự mong cầu và an trụ ở đó thì không thể nào thấy được, chứng được Pháp Thường Trụ, dù rằng từ Pháp Vô Thường đến chứng Pháp Thường Trụ chỉ cách nhau một đường tơ. Tuy nhiên muốn bước lên chứng Pháp Thường Trụ thì cần phát đại nguyện, phải có Tâm dũng mãnh, phải dám hi sinh,  phải có đại nhẫn, phải đầy đủ phẩm hạnh, phải nguyện độ tận chúng sinh làm cứu cánh, giống như phẩm Bồ Tát sơ Pháp Tâm trong kinh Hoa Nghiêm vậy.

Từ giác ngộ được Pháp Vô Thường mà quyết Tâm tu học để chứng được Pháp Thường Trụ thì phải tu học như thế nào?  Trong Kinh Đại Bát Niết Bàn, Đức Thế Tôn Như Lai thuật lại tiến trình cầu Pháp Thường Trụ của Ngài. Vì ngộ ra lý Vô Thường của Vạn Pháp, không lưu luyến, từ bỏ thế gian đi vào rừng sâu núi thẳm làm một vị tiên nhân cô độc để mong tìm cầu Pháp Thường Trụ. Vì xa lánh nhân gian nên sáu căn không tiếp xúc sáu trần.  Ở trong môi trường vắng lặng như vậy Ngài dùng tất cả thời gian để thiền định trầm tư mong cầu giác ngộ Pháp thường trú. Không bằng lòng với hai câu kệ mà Ngài ngộ được là: “Chư hành Vô Thường là Pháp sinh diệt” . Với Tâm  thệ nguyện rộng lớn của Ngài là độ tận chúng sanh thì Pháp Vô Thường không đủ trí tuệ để độ được. Thiền định trầm tư như vậy qua không biết bao nhiêu thời gian, dù vậy vẫn không có một chút ánh sáng nào lóe lên. Cho đến một ngày Ngài chấp nhận xả bỏ tính mạng cho quỷ La Sát ăn để học được hai câu kệ mà từ lâu Ngài mong cầu đó là “Sinh diệt diệt rồi, tịch diệt là vui”( muốn hiểu thêm đoạn kinh này hãy tìm đọc kinh Đại Bát Niết Bàn của hòa thượng Thích Trí Tịnh dịch)

Đức Thế Tôn chấp nhận hy sinh Thân mạng để cầu được Pháp Thường Trụ bất sinh bất diệt rồi dạy lại cho chúng sanh. Từ chư hành Vô Thường, là Pháp sinh diệt cho đến “Sinh diệt -  diệt rồi, tịch diệt là vui”

Như vậy, từ Pháp Vô Thường đến Pháp Thường Trụ bất sanh bất diệt chỉ cách nhau một bước, khi còn đứng ở Pháp Vô Thường sinh diệt thì thấy có hai là Thường và Vô Thường. Tuy nhiên,  khi Sinh Diệt đã Diệt thì không còn Thường hay Vô Thường gì hết mà là Chân như bất sanh bất diệt vậy. Pháp gì là Pháp Thường Trụ bất sanh bất diệt? Chính là “Chư hành Vô Thường là Pháp sinh diệt”

Tu hành để chứng Pháp Thường Trụ bất sanh bất diệt thì trong Kinh Đại Bát Niết Bàn Đức Thế Tôn tu “Diệt - Sinh Diệt” mà chứng. Trong Kinh Bát Nhã Ba La Mật Ngài dạy chư vị tu sĩ vô sở đắc, vô sở trụ hay trong Kinh Bát Nhã Tâm Kinh dạy Đi qua - Đi qua. Tuy từ ngữ có sai biệt nhưng ý nghĩa giống nhau là cùng đi tới Cứu Cánh chứng Pháp Thường Trụ bất sanh bất diệt.

Tại sao có sự sai biệt từ ngữ như vậy? Diệt - sinh diệt. Trong Kinh Đại Bát Niết Bàn là Ngài thuật lại bổn sự hành trang tu hành của Ngài. Đức Thế Tôn không có thầy, những gì Ngài thấy được, giác ngộ được là do công phu tu hành tìm cầu trong vô lượng kiếp, vô lượng thời gian, xả bỏ Thân thể hình hài không thể tính đếm mới có được. Còn Kinh Bát Nhã Ba La Mật là phương tiện diệu dụng của Đức Như Lai chỉ dạy cho các bậc tu sĩ nhị thừa và sơ Pháp Tâm Bồ Tát. Tại sao Ngài không dạy thẳng là muốn chứng Pháp Thường Trụ bất sanh bất diệt thì Diệt - sinh diệt là xong, mà phải dạy sáu Ba La Mật rồi thêm bốn Ba La Mật nữa. 

Với trí tuệ không ngăn ngại, Đức Như Lai quan sát chúng sanh cùng các vị tu sĩ đang ngôi trước mặt Ngài nghe giảng Pháp, học Pháp. Ngài thấy rằng tất cả chúng sanh cùng các vị tu sĩ trước kia cùng đồng thời với Ngài mà bây giờ Ngài đã bước lên ngôi Vô Thượng Chánh Đẳng Giác. Còn hầu hết chúng sanh đang chìm đắm trong Vô Minh, sinh tử, chỉ có một số ít biết tu hành thì đang ngồi trước Ngài nghe Ngài giảng Pháp. Vì thấy rõ sự sai biệt về ý chí, quyết tâm, đại nguyện, căn cơ … giữa Ngài và các vị tu sĩ nên Đức Thế Tôn không thể dạy thẳng được là “Diệt - Sinh Diệt” thì liền chứng bất sanh bất diệt. Để thích hợp với trình độ căn cơ của các vị tu sĩ từ “Diệt - Sinh Diệt” Đức Như Lai chia thành sáu Ba La Mật là sáu Bát Nhã Ba La Mật cộng thêm bốn Ba La Mật phụ giúp thành mười Ba La Mật. Cứu cánh mười Ba La Mật là vô sở đắc, vô sở trụ. Tại sao phải vô sở đắc, vô sở trụ thì mới chứng được Pháp bất sinh bất diệt. Đức Như Lai thấy rằng tất cả chúng sanh đều chấp chặt vào Thân - Tâm đang có, đâu biết rằng Thân - Tâm này không thật, nó do nhân duyên hợp thành, chính cái nhân cùng cái duyên hợp thành đó Phát sinh từ ô nhiễm. Và khi nó nhận thức đối tượng thì cũng chính là từ cái ô nhiễm đó, vì vậy nó thấy thế giới này không trung thực. Thí dụ cái nghe, Cái nghe thì gồm có âm thanh văn tự và lời nói, trong ba cái đó nếu có một cái vượng lên thì thế gian chấp nhận và quên hai cái khác, thí dụ có một người lời nói thô ráp, văn từ cục mịch mà âm thanh thì du dương, do âm thanh du dương nên thế gian tán tụng và bỏ qua hai cái khác, còn văn tự và lời nói cũng vậy, đó là sự ô nhiễm của cái nghe, các căn khác cũng vậy.

 Do ô nhiễm như vậy nên không thể “Diệt - Sinh Diệt” để chứng “Bất Sinh Bất Diệt” mà phải là mười “Ba La Mật” và vô sở đắc, vô sở trụ. Tại sao phải vô sở đắc, vô sở trụ? Vì nếu chứng đắc rồi trụ ở Ba La Mật nào thì không thể tiến lên Ba La Mật kế tiếp. Thí dụ bố thí là một trong sáu Ba La Mật đầu tiên, nếu có vị tu hành đúng theo Ba La Mật có nghĩa là “Bố Thí Bất Trụ Tướng” như Kinh Kim Cang giảng dạy. Tu hành bố thí đúng như Pháp thì vừa có phước đức và công đức, Phước đức chuyển hóa một phần Thân ô nhiễm, còn công đức chuyển hóa một phần Tâm tham.  Do chuyển hóa một phần ô nhiễm của Thân nên Thân được khinh an nhẹ nhàng, do chuyển hóa một phần Tâm tham nên Tâm được an lạc, trí tuệ phát sinh. Vị tu hành trải nghiệm qua thành quả đó thì  rất dễ bị chứng đắc an trụ, vì nó vượt qua tất cả những gì thế gian có, nên nó rất là thù thắng. Tại sao nó thù thắng vượt lên trên thế gian? Vì tự nó có, nó không vay mượn, không lệ thuộc ngoại cảnh, nên người thế gian không làm sao biết được. Dù nó thù thắng siêu việt như vậy, tuy nhiên nếu không lấy đó làm sở đắc rồi an trú ở đó thì không thể nào bước lên được Ba La Mật thứ hai là Giới. Mỗi Ba La Mật tiếp theo thì càng siêu việt thù thắng hơn lên nên phải vô sở đắc, vô sở trụ là vậy.  Do Thân - Tâm chúng sanh nhiều tầng  ô nhiễm vì vô lượng kiếp luân hồi, nên công dụng mười tầng Ba La Mật để chuyển hóa sự ô nhiễm từ thô đến tế, đến vì tế, cho đến cùng cực vì tế của cái Thân nặng nề, còn Tâm cũng vậy, được giải phóng tất cả sự trói buộc từ thô đến tế cho đến cùng cực vì tế. Cho đến không còn gì để trụ để đắc nữa, tức là “Sinh Diệt Đã Diệt”. Ngay lúc “Sinh Diệt Đã Diệt” thì Pháp Thường Trụ “bất sanh bất diệt” hiện tiền. Vậy Pháp gì là Pháp bất sanh bất diệt Thường Trụ? Chính là Pháp Sinh Diệt, vì Sinh Diệt đã Diệt thì không còn hai Pháp nữa.