Ngọn Lửa Trên Đầu Ngọn Nến

Ngọn Lửa Trên Đầu Ngọn Nến

Claude AnShin Thomas*
Chân Minh Văn

Đây là một trường hợp mà Thiền sư Thích Nhất Hạnh và cộng đồng của Thầy đã thay đổi cuộc đời của một người. Claude AnShin Thomas là một cựu chiến binh Việt Nam bị tổn thương và khủng hoảng tâm thần, cố gắng thay đổi cuộc sống nhưng vẫn bị ám ảnh bởi bạo lực mà ông đã trải qua — do chính ông và đồng đội gây ra — ở Việt Nam. Trước sự ngạc nhiên lớn lao của mình, anh đã được chữa lành bởi tình yêu và lòng trắc ẩn của chính những người mà anh coi là kẻ thù.

Hãy hình dung một ngọn nến đang cháy. Ngọn lửa ở đầu ngọn nến nóng và sáng, chiếu ánh sáng vào bóng tối. Hình ảnh này đã hỗ trợ tôi khi tôi bước qua bóng tối của cuộc đời mình, con đường cần thiết để tỉnh thức, để xoay chuyển tình thế.

Đến năm 1990, tôi đã kiêng rượu và ma túy trong bảy năm. Bấy giờ rất khó cho tôi trốn tránh thực tế về Việt Nam nữa. Tất cả những cảm xúc của tôi về cuộc chiến đã bị kìm nén chặt chẽ cho đến lúc đó, và bây giờ chúng đang lộ diện. Tôi không thể đẩy chúng ra xa hơn được nữa. Lúc ấy tôi đang sống ở Concord, Massachusetts, và tôi đang tư vấn với một nhân viên xã hội, một người phụ nữ tuyệt vời và rộng lượng. Khi tôi đến mức cảm thấy hoàn toàn choáng ngợp trước cảm xúc của mình và muốn chết, cô ấy đã ủng hộ và giúp đỡ tôi, và về mặt tinh thần, cô ấy đã hiểu thấu và thông cảm tôi. Tôi bị mắc kẹt trong nhà tù của bản thân, bị giam cầm bởi cảm giác tội lỗi, hối hận, lo lắng và sợ hãi. Tôi đau khổ đến mức không thể ra khỏi nhà. Về thể chất và tinh thần, tôi đang bị bao vây, bị giam hãm. Cố vấn của tôi tiếp tục gọi điện cho tôi và nhẹ nhàng nhưng kiên trì mời tôi đến văn phòng của cô ấy. Cô ấy tiếp tục xoa dịu thực tế rằng tôi chưa hoàn toàn phát điên và giúp tôi hiểu rằng những gì đang xảy ra với tôi là kết quả của việc tiếp xúc với cảm xúc của tôi về chiến tranh, có lẽ là lần đầu tiên.

Một hôm cô ấy kể cho tôi nghe về một tu sĩ Phật giáo đã từng làm việc với các cựu chiến binh Việt Nam và đã đạt được một số thành công trong việc giúp họ trở nên bình yên hơn với chính mình. Cô ấy đề nghị tôi đọc một số cuốn sách của ông ấy. Mãi sau cô ấy mới nói với tôi ông ấy là người Việt Nam. Vì tôi đã quyết tâm chữa bệnh, tôi nói: “Chắc chắn rồi, tôi sẽ đọc sách,” nhưng tôi không thể đọc được, vì chúng được viết bởi một người Việt Nam — kẻ thù của tôi. Mỗi khi hình dung khi đọc chúng, tôi lại tưởng như một nhóm nhà sư nổ súng vào chúng tôi.

Sáu tháng sau, một người khác, một phụ nữ trong nhóm trị liệu mà tôi tham gia, đã đưa cho tôi một danh mục từ Viện Omega, một trung tâm giáo dục toàn diện ở Rhinebeck, New York. Một trong những trang của danh mục này đã được đánh dấu cho tôi. Khi tôi mở nó ra, tôi thấy một bức ảnh của chính nhà sư Việt Nam đó, Thích Nhất Hạnh, và một thông báo rằng ông đang hướng dẫn một khóa tu thiền cho các cựu chiến binh Việt Nam. Cho đến thời điểm đó, tôi đã có một lý do tuyệt vời để không đến gặp ông ấy: Ông ấy đang sống ở Pháp và tôi không có tiền để đi qua đó vì tôi không có việc làm; Tôi thất nghiệp. Có một ghi chú trong danh mục, được đánh dấu màu vàng cho tôi, nói rằng học bổng dành cho những người có nhu cầu. Thế là, tôi không thể viện cớ là không có tiền. Tôi đã cam kết rằng tôi sẵn sàng cố gắng hết sức để chữa lành vết thương, vì vậy tôi phải thực hiện chuyện này. Tôi gọi điện để thu xếp dự khóa tu. Tôi giải thích với người trực điện thoại rằng tôi rất khó tiếp xúc với mọi người. Tôi trở nên lo lắng và không thoải mái trong những hoàn cảnh xã hội bình thường và cần được ở một mình. Tôi cũng nói với cô ấy rằng tôi rất khó ngủ vào ban đêm, một cách lịch sự để chỉ tình trạng ngủ bị xáo trộn dữ dội của tôi. Những người ở Viện Omega rất lo lắng về việc tôi, một trong những người được gọi là cựu chiến binh Việt Nam không bình thường và mắc bệnh tâm thần, tham dự khóa tu này, vì vậy họ đã gọi cho ban tổ chức và hỏi liệu tôi có thể tham gia hay không. Các nhà tài trợ cho biết, “Chúng tôi không từ chối bất cứ ai.” Đây là phản ứng của người Việt Nam - kẻ thù của tôi. Họ nói: “Chúng tôi không từ chối bất cứ ai.” Những người đồng hương của tôi, những người mà tôi đã chiến đấu cho họ, thì muốn từ chối tôi, một lần nữa.

Tôi lái xe máy đến khóa tu. Lúc đó tôi đang đi chiếc Harley Davidson màu đen. Tôi ăn mặc theo phong cách điển hình của tôi: áo khoác da đen, vớ đen, mũ bảo hiểm đen, kính tráng vàng và một chiếc khăn rằn đỏ buộc quanh cổ. Phong cách ăn mặc của tôi thực sự tỏ vẻ lạnh lùng và khiêu khích. Cách tôi thể hiện bản thân nhằm mục đích khiến mọi người tránh xa, bởi vì tôi sợ hãi, thực sự sợ hãi. Tôi đến khóa tu sớm để có thể kiểm tra nơi này. Trước khi tôi có thể nghĩ về bất cứ điều gì, tôi đã đi vòng quanh toàn bộ nơi này: Đâu là ranh giới? Đâu là những nơi nguy hiểm mà tôi dễ bị tấn công? Tình hình này đẩy tôi vào chỗ hoang mang, nghi ngờ, và đối với tôi điều này có nghĩa là chiến tranh. Và tôi phải ở cùng với rất nhiều người mà tôi không biết. Điều này quá kinh khủng đối với tôi, và cảm giác kinh hoàng đó cũng có nghĩa là chiến tranh.

Sau khi dò xét, tôi đi xuống bàn đăng ký và hỏi khu vực cắm trại ở đâu, bởi vì tôi không muốn cắm trại ở nơi có người khác cắm trại. Tôi đã quá sợ hãi khi ở gần với rất nhiều người lạ. Vào thời điểm này, mỗi ngày, khi mặt trời lặn, tâm tôi đều tràn ngập nỗi sợ hãi - sợ bị phục kích, sợ bị tấn công, sợ chiến tranh bùng nổ bất cứ lúc nào. Về mặt lý trí, tôi biết rằng những điều này sẽ không xảy ra, nhưng những nỗi sợ hãi này, giống như thực tế của chiến tranh, không phải là điều hợp lý, chúng cứ ùa tới.

Tôi dựng lều của mình trong rừng, cách xa mọi người, và tôi ngồi đó tự hỏi: “Mình đang làm gì ở đây? Tại sao tôi lại tham gia một khóa tu Phật giáo với một nhà sư Việt Nam? Tôi mất trí rồi à, thật hoàn toàn điên rồ.”

Đêm đầu tiên của khóa tu, thầy Thích Nhất Hạnh đã nói chuyện với chúng tôi. Khoảnh khắc ông ấy bước vào phòng và tôi nhìn vào mặt ông ấy, tôi bắt đầu khóc. Lần đầu tiên tôi nhận ra rằng tôi đã không biết người Việt Nam theo bất kỳ cách nào khác hơn là kẻ thù của tôi, và người đàn ông này không phải là kẻ thù của tôi. Đó không phải là một suy nghĩ có ý thức; đó là một nhận thức xảy ra từ một nơi nào đó sâu thẳm bên trong tôi.

Khi tôi ngồi đó nhìn người đàn ông Việt Nam này, ký ức về cuộc chiến bắt đầu ùa về trong tôi. Những điều mà tôi đã không nhớ trước đây, những sự kiện tôi đã hoàn toàn quên mất. Một trong những ký ức ùa về vào buổi tối hôm đó đã giúp tôi hiểu tại sao nhiều năm trước tôi đã không thể chịu đựng được tiếng khóc của đứa con trai nhỏ.

Vào một thời điểm nào đó, có lẽ là sáu tháng sau khi phục vụ tại Việt Nam, chiếc trực thăng chở chúng tôi đã hạ cánh bên ngoài một ngôi làng và tắt động cơ. Thông thường, khi chúng tôi đóng chốt gần một ngôi làng, lũ trẻ sẽ chạy đến và vây quanh trực thăng, xin thức ăn, cố gắng bán cho chúng tôi chuối, dứa hoặc Coca-Cola, hoặc cố gắng bán dâm mẹ hoặc chị em gái của chúng. Vào ngày đặc biệt này, có một nhóm lớn trẻ em, có lẽ hai mươi lăm. Hầu hết chúng tập trung xung quanh chiếc trực thăng. Khi số lượng trẻ em tăng lên, tình hình càng trở nên kém an toàn hơn vì Việt Cộng thường sử dụng trẻ em làm vũ khí chống lại chúng tôi. Vì vậy, ai đó đã đuổi chúng đi bằng cách bắn bổng trên đầu chúng một loạt đạn từ khẩu súng máy M60. Khi chúng bỏ chạy, một em bé bị bỏ lại trên mặt đất, đang khóc, có lẽ cách chiếc trực thăng đang đậu ở giữa nhóm chúng tôi khoảng hai bước chân. Tôi bắt đầu đến gần đứa bé cùng với ba hoặc bốn người lính khác. Đó là những gì tiếng nói phi chiến tranh (nhân đạo) của tôi bảo tôi làm. Nhưng trong trường hợp này, vì một số lý do, tôi cảm thấy có gì đó không ổn. Và ngay khi ý nghĩ bắt đầu xuất hiện trong đầu tôi là hét lên để những người khác dừng lại, ngay trước khi ý nghĩ đó có thể được chuyển qua khớp thần kinh thành lời nói, một trong số họ đã đưa tay ra và bế đứa bé lên, và nó đã nổ tung. Có lẽ đứa bé là một cái bẫy, một quả mìn. Ngay lúc đó đã có một cuộc tấn công bằng lựu đạn và bằng súng cối. Dù nguyên nhân là gì, đã có một vụ nổ giết chết ba người lính và đánh gục tôi, người tôi đầy máu và các bộ phận cơ thể của đồng đội. Sự cố này quá sức chịu đựng đến nỗi tôi không còn tỉnh táo được nữa. Và vì vậy ký ức này đã chìm sâu vào tâm tôi cho đến buổi tối hôm đó năm 1990. Khi tôi ngồi đó nhìn nhà sư này, Việt Nam như ùa về trong tôi. Tất cả những suy nghĩ, cảm xúc và nhận thức không được giải quyết, bị kìm nén. Lần đầu tiên tôi hiểu chiến tranh đã lấy đi khả năng quan hệ thân thiết của tôi như thế nào. Những tác động của chiến tranh đã ngăn cản tôi, giống như cha tôi trước đây, không thể có mối quan hệ mật thiết với con trai mình, hoặc với bất kỳ ai. Tôi đã rời bỏ đứa con trai ba tuổi của mình và mẹ nó không phải vì tôi không thể ở bên họ, đó là điều mà nỗi đau khổ của tôi đang nói với tôi, mà bởi vì tôi không thể chịu đựng được ngay trong chính làn da, thớ thịt của mình.

Đứng trước vị sư này và người phụ tá của ông, một sư cô cũng là người Việt Nam, những ký ức về cuộc chiến cứ ùa về trong tôi, và tôi lại cảm thấy sợ hãi. Có một lúc, những người tham gia khóa tu đứng thành một vòng tròn, thực hiện một số bài tập. Tôi không muốn tham gia vòng kết nối vì tôi cảm thấy không an toàn. Khi sư cô Chân Không bắt đầu đi ra khỏi vòng tròn, tôi bắt đầu hoảng sợ vì tôi không có súng. Tôi phải đối mặt với ký ức về việc bước vào ngôi làng “bình định” đó và các nhà sư nổ súng vào chúng tôi bằng vũ khí tự động của họ. Và giờ đây, tôi đang quan sát một nữ tu Việt Nam rời bỏ một nhóm cựu chiến binh Mỹ, những người không có vũ khí và dễ dàng bị tấn công. Tôi đã rất sợ hãi, tôi nghĩ rằng mình có thể phát nổ. Tin ai được? Ai?

Tại khóa tu, Thầy Thích Nhất Hạnh nói với chúng tôi: “Các bạn cựu chiến binh là ánh sáng ở đầu ngọn nến. Bạn cháy bỏng và tươi sáng. Bạn hiểu sâu sắc bản chất của đau khổ.” Ngài nói với chúng tôi rằng cách duy nhất để chữa lành, chuyển hóa đau khổ là đối mặt với đau khổ, nhận ra những chi tiết sâu xa của đau khổ và cuộc sống của chúng ta hiện tại bị ảnh hưởng như thế nào. Ngài khuyến khích chúng tôi nói về những trải nghiệm của mình và nói với chúng tôi rằng chúng tôi xứng đáng được lắng nghe, xứng đáng được thấu hiểu. Ngài nói chúng tôi đại diện cho một lực lượng mạnh mẽ để chữa lành trên thế giới. Ngài cũng nói với chúng tôi rằng những người không phải là cựu chiến binh chịu trách nhiệm về cuộc chiến còn nhiều hơn những cựu chiến binh. Rằng vì sự liên kết của vạn vật, không thể trốn tránh trách nhiệm. Rằng những người nghĩ rằng họ không có trách nhiệm là có trách nhiệm nhất. Chính lối sống của những người không phải là cựu chiến binh đã hỗ trợ các thể chế chiến tranh. Ngài nói, những người không phải là cựu chiến binh cần ngồi lại với các cựu chiến binh và lắng nghe, thực sự lắng nghe kinh nghiệm của các anh. Họ cần nắm lấy bất kỳ cảm xúc nào nảy sinh trong họ khi tương tác với chúng tôi—không phải để che giấu trải nghiệm của họ trước sự hiện diện của chúng tôi, không cố gắng kiểm soát nó, mà chỉ để hiện diện với chúng tôi. Tôi đã trải qua sáu ngày tại khóa tu. Ở cùng với người dân Việt Nam đã cho tôi cơ hội bước vào những cảm xúc hỗn độn vốn là trải nghiệm của tôi về Việt Nam. Và tôi nhận ra rằng trải nghiệm này đã — và sẽ tiếp tục là — một món quà rất hữu ích và mạnh mẽ. Nếu không có nhận thức cụ thể về bản chất sâu xa của sự đau khổ của chúng ta, dù bất kể sự đau khổ đó có thể là gì, thì việc chữa lành và chuyển hóa đơn giản là không thể và chúng ta sẽ tiếp tục tái tạo lại sự đau khổ đó và lây nhiễm nó cho người khác. Vào cuối khóa tu, tôi đến gặp sư cô Chân Không để xin lỗi, cố gắng chuộc lỗi bằng cách nào đó cho tất cả sự tàn phá, sát hại mà tôi đã tham gia. Tôi không biết xin lỗi trực tiếp như thế nào; có lẽ tôi đã không có can đảm. Tất cả những gì tôi có thể nói là: “Tôi muốn đến Việt Nam.” Trong khóa tu, họ có nói, nếu chúng tôi, những người đã chiến đấu, muốn sang Việt Nam để giúp xây dựng lại đất nước, họ sẽ giúp thu xếp. Và thế là tôi xin đi Việt Nam; đó là tất cả những gì tôi có thể nói qua nước mắt.

Sư cô Chân Không nhìn tôi đang khóc và nói: “Trước khi đến Việt Nam, có lẽ anh nên đến Làng Mai,” đó là tu viện và trung tâm tu học của Thiền sư Thích Nhất Hạnh ở Pháp. Cô ấy nói, “Nếu bạn đến vào mùa hè, có nhiều người Việt Nam ở đó—người tị nạn, thuyền nhân—và bạn có thể học cách biết người Việt Nam theo một cách khác. Đến Làng Mai; chúng tôi có thể giúp bạn; Hãy để chúng tôi giúp bạn!" Tôi đã bị choáng ngợp bởi lời đề nghị giúp đỡ này. Không ai ở đất nước của tôi đưa ra lời đề nghị như vậy với tôi, một lời đề nghị hỗ trợ và giúp đỡ để sống khác đi, để tìm thấy sự bình yên.

Ở một mức độ rất thâm trầm và sâu sắc, tôi đã hiểu được sự thật và sự chân thành của lời đề nghị. Nhưng sự thật rằng nó được tạo ra bởi kẻ thù của tôi vừa sâu sắc vừa khó hiểu. Trong chiến tranh không thể phân biệt an toàn với không an toàn, tốt với xấu. Nó giống như sự bối rối của một đứa trẻ bị lạm dụng: Tất cả người lớn đều có khả năng trở thành kẻ lạm dụng, kể cả những người thật lòng muốn giúp đỡ. Bạo lực và chiến tranh làm ô nhiễm cuộc sống hàng ngày và các tương tác cá nhân, khiến họ sợ hãi và mất lòng tin.

Tôi đã đáp lại lời đề nghị của sư cô Chân Không với lòng biết ơn sâu sắc và do dự. Tôi nói: “Tôi rất muốn đến, nhưng tôi không thể. Tôi không có tiền.” Và cô ấy trả lời, “Đừng lo lắng về tiền bạc.” Chi phí đi lại của tôi cuối cùng được trả bằng sự quyên góp từ những người tham dự khóa tu, và thời gian tôi ở trong tu viện được hỗ trợ bởi cộng đồng Việt Nam tại Làng Mai. Kẻ thù của tôi đã đón nhận tôi và giúp đỡ tôi theo những cách mà đất nước của tôi chưa từng làm.

Ngay khi đồng ý tham dự khóa tu ở Pháp, tôi cảm thấy lòng nhẹ bẫng. Một gánh nặng trong tâm đã được nhấc lên. Tôi rất vui mừng và cảm động sâu sắc trước hành động quan tâm và hỗ trợ của người Việt Nam dành cho tôi. Tuy nhiên, vài ngày sau, tôi lại bị nỗi sợ hãi lấn át. Ở đất nước này, chưa từng có ai tiếp cận, đề nghị giúp đỡ mà không muốn sử dụng tôi theo một cách nào đó. Tại sao tôi phải tin rằng kẻ thù của tôi, trong tất cả mọi người, sẽ giúp đỡ tôi, sẽ chấp nhận tôi như thế này? Nỗi sợ hãi của tôi nói: “Lý do duy nhất họ mời tôi là vì họ muốn đưa tôi ra xét xử và sau đó tống tôi vào tù hoặc xử tử tôi vì tội ác chiến tranh.” Lý trí của tôi nói: “Tôi không nghĩ đây là sự thật.” Nhưng nỗi sợ hãi quá sâu đã chống lại. Tôi biết rằng điều tôi cần làm là ôm lấy nỗi sợ hãi của mình, nhìn sâu vào bản chất của nó và dù thế nào đi nữa thì hãy đến Pháp. Tôi đã hứa với bản thân mình là tôi sẽ đi. “Nếu họ định giết mình,” tôi nghĩ, “nếu điều đó xảy ra, có lẽ cuối cùng mình cũng được bình yên.”

Mùa hè đầu tiên tại tu viện, tôi ở lại sáu tuần. Cộng đồng tại Làng Mai bao gồm khoảng bốn trăm người Việt Nam. Mỗi nơi tôi đến đều mang lại cho tôi một ký ức khác, khiến tôi ngày càng tiếp xúc nhiều hơn với thực tế của cuộc chiến - với những đau khổ mà tôi đã chứng kiến, sự tuyệt vọng mà tôi đã cảm nhận, những tổn thương mà tất cả chúng ta ở cả hai bên đã trải qua. Mọi nơi, ở khắp mọi nơi.

Ở Làng Mai có hai khu sinh hoạt riêng biệt: xóm Dưới và xóm Trên. Xóm Trên là nơi cư trú của người Tây phương; xóm Dưới hầu hết là người Việt. Khi tôi đến, đã có một cuộc thảo luận về nơi tôi sẽ ở. Tôi nghĩ có lẽ tôi sẽ sống với người Tây phương, nhưng sư cô Chân Không nói: “Không, anh sẽ sống với người Việt Nam.” Tôi đã không thể làm điều đó một cách đúng đắn, tôi đành thực hiện điều đó một cách miễn cưỡng, để sống trong và giữa những người Việt Nam. Vì vậy, tôi đến một nơi trong rừng, có lẽ cách cộng đồng một phần tư dặm, và dựng lều. Tôi thiết lập một vành đai xung quanh lều của mình khoảng 20 đến 30 mét, và đặt bẫy mìn — không phải để làm tổn thương nghiêm trọng bất kỳ ai, chỉ để cho họ biết rằng có người đang ở đó và để khiến họ sợ phải bỏ đi.

Mười ngày trước khi rời Làng Mai, tôi đã gỡ bẫy xuống. Tôi đến nói chuyện với sư cô Chân Không, và kể cho cô nghe về những cái bẫy mình gài. Tôi giải thích rằng tôi không muốn làm tổn thương bất cứ ai; Tôi chỉ muốn tự bảo vệ mình. Cô ấy nói với tôi: “Thật tốt khi bạn có thể gỡ chúng xuống, nhưng nếu bạn cần đặt chúng trở lại, hãy đặt chúng trở lại.” Đây là một kiểu chấp nhận vô điều kiện mà tôi chưa từng trải qua. Cộng đồng người Việt làm gì mà thương tôi. Họ không đưa tôi ra xét xử. Họ cho tôi cơ hội để nhìn sâu vào bản chất của bản thân mình, bước đi với họ trong chánh niệm và bắt đầu quá trình chữa lành và chuyển hóa. Họ không nói với tôi bất cứ điều gì đặc biệt mà chỉ đơn giản là tôi được ở trong cộng đồng với người Việt Nam. Mỗi khuôn mặt tôi nhìn thấy lại mang đến một ký ức khác. Mùi thức ăn nấu mang lại những kỷ niệm; xem các lễ kỷ niệm mang lại những kỷ niệm. Tôi nhìn thấy những phụ nữ trẻ trong bộ quần áo đẹp, áo dài của họ, và tôi có thể nghe thấy âm thanh của chiến tranh—vũ khí tự động bắn, tên lửa, tiếng nổ, la hét—và ngửi thấy mùi thuốc súng, máu và chết chóc, và tôi nhớ tất cả các cuộc tấn công vào làng mà tôi đã chứng kiến ​​và tham gia. Tôi không thể nói. Tôi không thể nói những gì tôi đang cảm thấy; Tôi không thể nói về kinh nghiệm của mình vì tôi tin rằng nếu tôi làm thế, người Việt Nam chắc chắn sẽ ghét tôi—nếu họ biết tôi là ai, rằng tôi đã từng là một người lính Mỹ ở Việt Nam. Điều mà tôi không biết nhưng sau này mới biết là trong các buổi họp cộng đồng, sư trụ trì và phụ tá của ngài đã nói với cư dân Việt Nam và những người dự khóa tu về tôi là ai và tại sao tôi ở đó, và khi biết thông tin này, cộng đồng Việt Nam có vẻ yêu mến tôi hơn.

Trong thời gian ở Làng Mai, tôi tràn ngập cảm giác tội lỗi, và bất cứ khi nào tôi cố gắng nói về chúng với các tăng ni, họ sẽ nói, “Quá khứ đã là quá khứ. Chỉ có khoảnh khắc hiện tại và nó thật đẹp.” Một hôm, một chiếc phản lực cơ Mirage của không quân Pháp bay ở tầm rất thấp bay thẳng qua các xóm Làng Mai. Chiếc máy bay phản lực xuất hiện với tiếng gầm chói tai không thể nhầm lẫn của một máy bay chiến đấu quân sự, nhanh chóng và bất ngờ, và tôi hoảng sợ bổ nhào xuống đất. Khi tôi nhìn quanh để tìm kiếm cuộc tàn sát, hậu quả của một cuộc tấn công nhanh chóng và tàn bạo như vậy, tôi nhận ra rằng mình đang phản ứng với chiến tranh. Tôi đứng dậy khỏi mặt đất, run rẩy và rơi nước mắt. Nhà sư mà tôi đang làm việc cùng hỏi tôi có ổn không. Tôi bắt đầu nói chuyện với nhà sư này về cảm xúc của tôi trong thời điểm hiện tại, và ông ấy bắt đầu với câu thần chú “quá khứ đã qua, chỉ có khoảnh khắc hiện tại và nó thật đẹp”. Tôi giận dữ trả lời nhà sư này, thực tế là tôi đã rất tức giận đến nỗi tôi suýt nữa đã đánh ông ta bằng một cái xẻng. Thay vì đánh, tôi hét lên: “Quá khứ không phải lúc nào cũng là quá khứ, đôi khi nó ở hiện tại và nó không đẹp và tôi ghét nó!” Tôi đã nói về sự việc này với người phụ tá của sư trụ trì, và cô ấy giải thích rằng mặc dù đúng là quá khứ là quá khứ, và chỉ có giây phút hiện tại, nhưng nếu bạn đang sống mãnh liệt trong giây phút hiện tại, thì quá khứ và tương lai là cũng ở đây. “Người ta chỉ cần học cách sống với trải nghiệm này như nước tĩnh lặng.” Lời nói của cô ấy, hình ảnh này, đã giúp tôi.

Sau chuyến viếng thăm đầu tiên vào năm 1990, tôi trở lại tu viện thường xuyên. Năm 1992, thầy Thích Nhất Hạnh mời tôi khoác áo tu sĩ. Không có ý định trở thành một nhà sư và cảm thấy rất bối rối với cử chỉ của Ngài, tôi nói với Ngài: “Tôi không thể mặc quần áo của các nhà sư; Tôi không quan tâm đến việc trở thành một tu sĩ Phật giáo.” Ngài nhìn tôi cười, đặt tay lên vai tôi và nói: “Anh có phong thái của người xuất gia hơn cả người xuất gia.” Và Ngài tuyên bố với tất cả những người ngồi đó rằng tôi là một “Đạo sư”. Mọi người đều cười sảng khoái, có lẽ vì chúng tôi đều cảm nhận được rằng Thầy vừa có một tuyên bố rất sâu sắc; tại thời điểm đó, chỉ đơn giản là, chúng tôi không thể hiểu được ý nghĩa đầy đủ của nó, và vì vậy chúng tôi đã cười một cách vô tư.

Mặc dù đối với tôi, dường như đây là lần đầu tiên tôi tiếp xúc với Phật giáo, nhưng trên thực tế, tôi đã gián tiếp bắt đầu nghiên cứu về Thiền khi tôi mười bốn tuổi. Lúc đó tôi học karate, một môn phái của Hàn Quốc có tên là Không thủ đạo. Năm mười sáu tuổi, tôi được mời đến sống chín tháng với tư cách là một nhà sư với thầy của mình, và mặc dù điều này đã giới thiệu tôi với pháp tu Thiền, nhưng đó là một pháp tu không có lời dạy của Đức Phật. Thiền mà không có lời dạy của Đức Phật là nguy hiểm. Bạn phát triển ý thức tập trung rất sâu, khai thác sức mạnh tập trung mà không cần sự hướng dẫn của những hiểu biết chuyển hóa của Đức Phật về bản chất đau khổ của chúng ta — và những nguy cơ luôn hiện hữu của ham muốn ích kỷ, thèm muốn và vô minh. Tôi tiếp tục theo học một truyền thống võ thuật khác, có nguồn gốc từ Trung Quốc, và đến năm 1989, tôi không chỉ tham gia nghiên cứu những môn nghệ thuật cổ xưa này mà còn dạy chúng.

Khi tôi đến Làng Mai, tôi đã học và dạy Không thủ đạo (karate) được hai mươi bảy năm. Tôi đã dạy ở năm trường khác nhau và đã hướng dẫn nhiều sinh viên. Tất nhiên, có những sai sót trong quá trình luyện tập võ thuật của tôi. Vài năm sau khi trở về từ Việt Nam, tôi chìm trong đau khổ và bị mắc kẹt trong sự nghiện ngập vào ma túy và rượu. Nhưng khi tôi cai nghiện, tôi quay trở lại với võ thuật, và rồi một ngày năm 1989, khi đang dạy một lớp học sinh tiên tiến, tôi nhận ra rằng những gì tôi đang làm thực sự đang gieo rắc mầm mống bạo lực, rằng tôi đang dạy mọi người cách chiến đấu và giết chóc, và tôi hiểu rằng tôi không thể tiếp tục làm điều này; nên tôi dừng lại.

Bằng cách dừng lại và bình tĩnh của tôi, bạo lực của võ thuật có cơ hội được chuyển hóa. Chiéc áo của một võ sĩ trở thành chiếc áo của một nhà sư. Tôi đã không nhận ra sự chuyển đổi này ngay lập tức; chỉ sau khi Thầy Thích Nhất Hạnh mời tôi nói chuyện lần đầu tiên. Ngài yêu cầu tôi nói chuyện tại một khóa tu được tổ chức tại Làng Mai để giúp đỡ các chuyên gia. Đây là lần đầu tiên tôi nói công khai về Việt Nam, những hành động của tôi trong chiến tranh và những hậu quả. Đó cũng là lần đầu tiên tôi nói chuyện trước một nhóm người không phải là cựu chiến binh. Từ buổi nói chuyện đầu tiên đó đã dẫn đến lời mời nói nhiều hơn, sau đó là lời mời tham dự, tổ chức các khóa tu thiền chánh niệm. Tôi thấy rằng điều này đã mở rộng con đường chữa bệnh của chính tôi. Chính nhờ một trong những lời mời diễn thuyết này mà tôi đã kết nối được với Cộng đồng Thiền ở New York, nơi đã đưa tôi đến gặp vị trụ trì của nó, Bernie Glassman (Lão sư Baisen Tetsugen). Ngài mời tôi xuất gia với tư cách là một sa di trong truyền thống Phật giáo Thiền Tào Động (Soto) của Nhật Bản, đó là bước khởi đầu trên con đường của tôi để thọ giới tu sĩ theo truyền thống đó. Vì vậy võ phục karate đã được biến đổi thông qua thực hành thiền định—dừng lại và trở nên tĩnh lặng—thành y phục hòa bình.

Kể từ khi tôi xuất gia làm thiền sinh và sau đó là một nhà sư, những nỗ lực của tôi hướng đến việc hiện thực hóa hình ảnh của ánh sáng ở đầu ngọn nến. Tôi tham gia và tạo điều kiện thuận lợi cho các khóa tu thiền chánh niệm, các khóa tu mà tôi sống như một người vô gia cư, và các khóa tu thiền chánh niệm trong đó viết lách đóng vai trò chính (một phương pháp mà tôi đã được giới thiệu bởi nhà văn và nhà hoạt động Maxine Hong Kingston). Tôi cũng đã thực hành hành hương. Theo truyền thống của các thiền sư cổ đại Trung Quốc và Nhật Bản, tôi mang theo bình bát và chỉ những vật sở hữu tối thiểu nhất, và tôi đi bộ từ nơi này sang nơi khác. Ý định của tôi là gặp bất cứ điều gì cuộc sống đặt ra trước mặt tôi, để trải nghiệm cuộc sống một cách trực tiếp. Tôi đã đi trên con đường này từ Auschwitz, Ba Lan, đến Việt Nam và từ New York đến California. Sau khi thọ giới tập sự, tôi cũng bắt đầu dạy thiền cho các cựu chiến binh và tù nhân. Các công cụ thiền định đóng vai trò là cầu nối cho những ai quan tâm và quyết định chuyển từ nơi bạo lực sang nơi bất bạo động. Tôi cũng đi đến những vùng chiến tranh đang hoạt động và làm việc với những người lính, những người không tham gia chiến đấu và những người tị nạn bằng cách sử dụng các công cụ thiền định, để sống có ý thức hơn, như một cầu nối từ bạo lực đến bất bạo động.

Điều mà tôi đã khám phá ra qua thực hành thiền định là từ lâu tôi đã muốn làm việc với tất cả những ai bị ảnh hưởng bởi bạo lực, bởi nhiều biểu hiện của chiến tranh. Mặc dù tôi cảm thấy mạnh mẽ tiếng gọi phục vụ này, nhưng tôi không hoàn toàn chắc chắn về cách thực hiện điều này. Tôi chỉ biết rằng điều này bằng cách nào đó rất quan trọng và tôi phải làm gì đó. Tôi thấy rằng hầu hết những người không phải là cựu chiến binh không hiểu các cựu chiến binh. Tôi biết rằng hầu hết những người không phải là cựu chiến binh trên khắp thế giới không nhận ra trách nhiệm của họ trong chiến tranh hoặc họ bị ảnh hưởng sâu sắc như thế nào bởi nó. Tôi cũng cảm thấy cần phải chú ý sâu sắc đến những tác động xuyên thế hệ của chiến tranh và sự di truyền của đau khổ. Điều quan trọng là phải nhận ra rằng các cựu chiến binh không phải là những người duy nhất chịu trách nhiệm về sự tàn bạo của chiến tranh. Những người không phải là cựu chiến binh ủng hộ chiến tranh, ủng hộ việc tiến hành chiến tranh, ủng hộ quân đội được gửi đến Việt Nam—và chính những người không phải là cựu chiến binh thường quay lưng lại với những người lính trở về trong nỗ lực tránh sự đồng lõa của chính họ trong cuộc chiến.

Khi tôi trở về từ Việt Nam, đó là một xã hội và nền văn hóa đang cố gắng phủi tay trách nhiệm trong cuộc chiến đó bằng cách gạt những người đã từng phục vụ ra ngoài lề xã hội. Điều này truyền đạt rõ ràng rằng những người phục vụ là những người chịu trách nhiệm và những người không phục vụ bằng cách nào đó được miễn trừ trách nhiệm. Nhưng nếu chúng ta nhìn sâu vào vấn đề này, chúng ta có thể biết rằng những người không chiến đấu không tách rời những người chiến đấu; tất cả chúng ta đều chịu trách nhiệm về chiến tranh. Chiến tranh không phải là thứ xảy ra bên ngoài chúng ta; nó là một phần mở rộng của chúng ta, gốc rễ của nó nằm trong chính bản chất của chúng ta. Nó xảy ra trong tất cả chúng ta. Khi tôi nói chuyện với các cựu chiến binh khác trong Chiến tranh Việt Nam hoặc Chiến tranh vùng Vịnh Ba Tư, hoặc với các cựu chiến binh Nga trong cuộc chiến của họ ở Afghanistan, cựu chiến binh Campuchia trong cuộc nội chiến của họ, lính Bosnia, lính Croatia, lính Serbia, lính Quân giải phóng Kosovo, lính từ bất kỳ quốc gia nào có chiến tranh, tôi nghe câu chuyện tương tự. Họ nói rằng họ không được hiểu và những người không phải là cựu chiến binh tránh tiếp xúc với họ, chống lại tất cả trừ những mối quan hệ hời hợt nhất. Tôi tin rằng những người không phải là cựu chiến binh không nỗ lực để hiểu chúng tôi bởi vì chạm vào thực tế trải nghiệm của chúng tôi có nghĩa là họ sẽ phải chạm vào cùng một loại đau đớn và khổ sở trong chính họ, và do đó nhận ra trách nhiệm của họ.

Thực tế là chiến tranh đặt những người lính vào vị trí giết người, hành động bạo lực, không có nghĩa là những người không chiến đấu không có tiềm năng tương tự. Chúng ta có thể giả vờ rằng chúng ta không bạo lực. Bất cứ khi nào chúng ta phải đối mặt với bạo lực, chúng ta với tư cách cá nhân và xã hội có thể cố gắng trốn tránh nó, chúng ta có thể cố gắng phớt lờ nó, chúng ta có thể cố gắng đẩy nó đi. Nhưng nếu chúng ta không chạm đến phần này của chính mình, nếu chúng ta không thừa nhận sự đồng lõa của mình trong nhiều cuộc chiến đang diễn ra trên khắp thế giới và trong nước, nếu chúng ta không nhận thức được khả năng bạo lực của chính mình, thì chúng ta không toàn vẹn, chúng ta không cân bằng. Điều đó nói lên điều gì về nền văn hóa của chúng ta rằng chúng ta dường như phát triển dựa trên bạo lực, cả thực tế và dàn dựng, rằng bạo lực đã trở thành một chủ đề chính trên phương tiện truyền thông? Khi bạo lực xảy ra gần nhà, chẳng hạn như vụ xả súng ở trường trung học Columbine, chúng ta tìm kiếm một cái cớ—tâm bệnh học của thanh thiếu niên, gia đình rối loạn chức năng của họ—hơn là nhận ra rằng hành động của những thanh niên này là một sự phản ánh đặc tính của toàn xã hội.

Ghi chú của người dịch

* Bài được trích từ tuyển tập “Bài viết về Phật giáo hay nhất trong năm 2005” (The best Buddhist writting 2005) do Melvin McLeod – Tổng biên tập Shambala Sun – biên tập.

Tác giả là Thiền sư Claude AnShin Thomas.

Claude AnShin Thomas là một cựu chiến binh Việt Nam đã trở thành thiền sư, tác giả và diễn giả.  Claude AnShin truyền đạt Giáo lý Thiền Phật giáo theo cách phi tôn giáo, trực tiếp và rút ra từ cuộc sống, với ý thức từ bi và mục đích sâu xa.  Ông là tác giả của cuốn sách đoạt giải “TẠI CỔNG ĐỊA NGỤC: Hành trình của một người lính từ Chiến tranh đến Hòa bình”, AT HELL'S GATE: A Soldier’s Journey from War to Peace) đã được dịch ra nhiều thứ tiếng.

Claude AnShin phân chia thời gian của mình giữa Hoa Kỳ, Châu Âu và Nam Mỹ, nói về những chi phí thực sự của chiến tranh và bạo lực cũng như cách thực hành thiền định có thể hỗ trợ chữa bệnh và chuyển hóa.  Ông ấy cống hiến hết mình để nâng cao nhận thức về văn hóa bạo lực trong và giữa các cá nhân, gia đình, xã hội và quốc gia.  Sự hiểu biết thực tiễn và sâu sắc của ông ấy về bản chất của đau khổ đã cho phép ông ấy phục vụ mọi người trong nhiều môi trường khác nhau bao gồm các khu vực chiến tranh, bệnh viện, trường học và nhà tù.  Ông ấy đã hướng dẫn các khóa tu thiền tại các địa điểm chiến tranh và đau khổ, và ông ấy giao tiếp với các thành viên băng đảng, quân du kích và người tị nạn.  Ông ấy hướng dẫn những buổi nói chuyện và tĩnh tâm trước công chúng để giúp những người tham gia nhận ra và chấm dứt những chu kỳ đau khổ lặp đi lặp lại.

Claude AnShin Thomas thường xuyên hướng dẫn các khóa tu thiền cho các cựu chiến binh đang sống với sự căng thẳng sau chấn thương và các thành viên gia đình của họ.  Tại các khóa tu này, được tổ chức tại các địa điểm trên khắp Hoa Kỳ, các cựu chiến binh và người thân của họ học cách thực hành thiền dưới nhiều hình thức khác nhau bao gồm ngồi, đi, làm việc, ăn và viết, cho phép họ bắt đầu quá trình xây dựng lại cuộc sống của mình.

Nhờ sự hỗ trợ của một nhà tài trợ tư nhân, Claude AnShin đã có thể mở rộng những khóa tu và giáo lý này trong khuôn khổ ngày càng mở rộng, cung cấp chúng để giúp đỡ các chuyên gia và trường đại học đang mở rộng nhận thức về những vết thương về tình cảm, tinh thần và đạo đức của chiến tranh.

Claude AnShin đã từng là giáo sư thỉnh giảng và học giả nội trú tại Cao đẳng Moravian ở Bethlehem, Pennsylvania và Cao đẳng Allegheny ở Meadville, Pennsylvania.  Tại các trường đại học này, ông đã dạy một khóa học đại học mang tên “Thay đổi tâm trí của bạn, thay đổi thế giới”, (“Change Your Mind, Change the World,”) giới thiệu về triết học Phật giáo, thực hành thiền định và cách những điều này có thể nuôi dưỡng sự chuyển đổi xã hội bằng cách giải quyết gốc rễ của chiến tranh và bạo lực ở cấp độ cá nhân.

Claude AnShin Thomas có bằng Cử nhân Sư phạm Tiếng Anh của Đại học Slippery Rock (Slippery Rock, PA), bằng Thạc sĩ Quản trị Kinh doanh của Đại học Lesley (Cambridge, MA) và bằng Tiến sĩ danh dự về Thần học của Đại học Moravian (Bethlehem, PA).

Muốn biết thêm về tác giả, xin xem: https://zaltho.org/