Biên Soạn: Tâm Diệu
Chương 2
QUAN ĐIỂM VỀ ĂN CHAY CỦA PHẬT GIÁO NGUYÊN THỦY
Trước
hết
phải nói rằng trong giới luật thuộc truyền thống Nguyên
Thủy, không có giới cấm ăn thịt cá, mặc dầu có giới
cấm sát sanh.
Phật
giáo Nguyên Thủy quan niệm rằng ăn cách nào cũng
được, [1] tùy duyên mà ăn cho có đủ sức khỏe để
hành trì giáo pháp, ăn chay mà thân thể yếu đuối xanh
xao, tinh thần bạc nhược thì rất tai hại, đường tu đạo
đã không được tiến hóa mà còn trở ngại cho sự tu
hành. Họ cho rằng sự ăn chay không có mặt trong thời
kỳ bắt đầu của Phật Giáo và chính Đức Phật cũng
không phải là người ăn chay, [2][3] ăn chay là một nét
đặc thù của Phật Giáo Đại Thừa Trung Hoa, bắt đầu từ
triều đại nhà Minh, tức thời Hòa Thượng Vân Thê Châu
Hoằng (1565-1615) và dĩ nhiên truyền mạnh qua Phật giáo Bắc
Tông Việt Nam. Trước đó Phật Giáo Trung Hoa cũng không
đặt vấn đề ăn chay mặn là việc quan trọng cho sự tu
hành. [4]
Phật
giáo Nguyên Thủy cho rằng chính Phật không đặt thành vấn
đề ăn chay mặn, sự giải thoát không phải do nơi ăn,
mà là do nơi thanh tịnh ba nghiệp thân khẩu ý, ăn chay mà
thân khẩu không lành, ý chứa gươm đao, giới luật không
giữ thì đâu gọi là chay. Đức Phật cùng các đệ tử
của Ngài đều ăn theo truyền thống khất thực, "ă?
để mà sống để hành đạo", chứ không phải "sống
để mà ăn để thụ hưởng".
Tất
cả chư Tăng Nam Tông, tính có hàng triệu người, ở các
quốc gia Phật giáo như Tích Lan, Thái Lan, Miến Điện, Cao
Miên, Ai Lao và một phần Việt Nam đều tiếp tục duy trì
truyền thống này. Họ cho rằng bản thân họ không tự mình
sát sinh, không khích lệ người khác sát sanh, không tùy
hỷ sự sát sanh và do đó không phạm giới sát sinh.
Trong
Tăng Chi Bộ Kinh Đức Phật dạy hàng Tỳ Kheo, nếu hành
đầy đủ ba pháp "Tự mình từ bỏ sát sanh, khích
lệ người khác từ bỏ sát sinh, tùy hỷ sự từ bỏ
sát sanh sẽ được sanh lên cảnh trời, không bị rơi vào
địa ngục. [5]
Trong
Tăng-Hàm, quyển 37, khi luận bàn về vấn đề sát sanh, có
nói như sau:
"Tôi muốn sống, không muốn chết, muốn được sung sướng, không muốn phải đau khổ. Nếu có kẻ nào cướp đi sự sống của tôi, tôi có vui vẻ không? Nếu tôi không vui vẻ, thì kẻ khác cũng không vui vẻ khi tôi cướp đi của họ sự sống và sự sung sướng ấy. Không những thế, phàm cái gì mình không ưa thích thì kẻ khác cũng không thích. Nếu thế thì tại sao ta lại làm cho những kẻ khác những điều mà ta không ưa thích?" (Tiểu Thừa Phật Giáo Tư Tưởng Luận, Kimura Taiken, Hán dịch: Thích Diễn Bồi, Việt dịch: Thích Quảng Độ)
Thật
ra mục
đích căn bản của đạo Phật về mặt giới luật là tránh
làm mọi điều ác, làm tất cả việc lành và giữ tâm
được trong sạch. Sự giác ngộ giải thoát chẳng phải
do việc ăn chay hay ăn thịt, mà là do sự trong sạch của
thân khẩu ý. [6] Phàm tất cả những việc gì có hại đối
với thân tâm, gia đình, xã hội, quốc gia, nhân loại,
cho đến tất cả chúng sinh hữu tình, đều bị chi phối bởi
năm giới luật căn bản, mà giới cấm sát sanh là giới
cấm đầu tiên của Đạo Phật.
Trong
kinh điển Nguyên Thủy, Đức Phật sau khi nghe lời thỉnh cầu
của Đề Bà Đạt Đa (Devadatta) xin ban hành giới cấm không
cho hàng Tỳ kheo ăn thịt cá, Đức Phật không chấp thuận
và Ngài dạy rằng. "Sự ăn thịt cá có thể coi như
trong sạch trong ba trường hợp (tam tịnh nhục) là người
ăn không thấy, không nghe, không có lòng hoài nghi rằng
con vật bị giết riêng biệt cho mình." [7]
Chúng
ta nên
nhớ rằng, thời Đức Phật còn tại thế, hàng tỳ kheo
đi khất thực, bữa ăn hàng ngày tùy thuộc vào những
gì mà lòng hảo tâm của thập phương bá tánh đặt vào
bình bát, các thầy lặng lẽ nhận với một tâm không
phân biệt, ngoại trừ những thức ăn không được
Đức Phật cho phép ăn như nói ở trên.
Theo
luật tắc của tu viện thời Đức Phật, quý thầy Tỳ
kheo không được phép đòi hỏi món này hay món khác,
quý thầy nhận với tâm bình thản và không phân biệt
bất luận thứ gì mà người Phật tử hoan hỷ cúng dường.
Thực phẩm chỉ để nuôi mạng sống.
Ngày
nay tại các quốc gia mà các thầy tỳ kheo không thể đi
khất thực được, việc ăn uống tùy thuộc hoàn toàn
vào các nhóm cư sĩ Phật tử hoan hỷ hỗ trợ các thầy.
Quý Phật tử tự ý đi chợ mua sắm rồi nấu nướng dâng
đến các thầy thọ trai. [8]
Trên đây là tóm lược quan điểm của Phật Giáo Nguyên Thủy về vấn đề ăn chay. Họ có những lý do tin là việc ăn chay hay không ăn chay không phải là điều quan trọng trong việc hành trì Phật Pháp. Họ tin rằng việc dính mắc hay không dính mắc trong tâm tưởng mới là điều quan yếu, khi tâm quá dính mắc vào các ý niệm thiện ác hay ăn chay mặn là mang vào mình sự bất an vì e sợ không biết hành động của mình có sai, có tạo nên ác nghiệp không? Chẳng hạn khi quét nhà lo sợ kiến chết hay khi đi lo sợ dẫm lên làm chết côn trùng hay làm hại cây cỏ. Họ cũng thường trích dẫn bài kinh Amagandha mà Đức Phật giảng cho Jivaka nghe rằng "phẩm hạnh xấu xa của người làm tội bằng nhiều cách khác nhau, còn tệ hại hơn là ăn thịt cá nhiều."
Họ
nghĩ rằng những điều làm cho con người bất tịnh chẳng
phải là ở nơi ăn thịt cá, mà là ở nơi lòng oán hận,
mê tín, gian xảo, tật đố kiêu căng, và xu hướng theo
đường bất chánh.
Nói tóm
lại, Phật giáo Nguyên Thủy tin tưởng rằng, không có một
giới luật khắt khe nào trong Phật giáo nói là tín đồ
của Đức Phật không nên ăn thịt cá và bắt tất cả
người Phật tử phải ăn chay. Họ cũng tin rằng, Đức
Phật chỉ khuyên là không nên liên quan vào việc sát
sanh có dụng ý hoặc không nên yêu cầu người khác giết
bất cứ chúng sanh nào cho mình ăn.