Subscribe HoaVoUu Youtube
Kính mời Subscribe kênh
YouTube Hoa Vô Ưu
Sitemap Hoavouu.com
Điền Email để nhận bài mới

Đất Phật Phù Nam

Monday, August 12, 201912:15(View: 5123)
Đất Phật Phù Nam

ĐẤT PHẬT PHÙ NAM

TS. Nguyễn Thúy Loan

 

            Phù Nam là vùng đất rất dễ thươnghiền hòa bên dòng sông Cửu Long, mặc dù tên không còn nữa, nhưng hình ảnh của Phù Nam không dễ xoá mờ trong trí của người Việt Nam khi nghĩ về hoặc nhắc đến. Lịch sử đã chứng minh nó thuộc về vùng đất Việt Nam, nhưng những nước chung quanh vẫn muốn dành trong lịch sử của họ. Như vậy nó thuộc về ai, thực sự nó tên gì? Bài viết này khơi lại lịch sử một vùng đất Phật đầu tiên của Việt Nam, mặc dù thời đó nó thuộc về đế quốc Phù Nam.  

 

Đất Phù Nam (Funan) bao trùm cả một phần Việt Nam, Căm Bốt (Cambodia), Mã Lai (Malaysia) và Thái Lan (Thailand). Phù Nam hiện hữu khoảng 6 thế kỷ, từ thế kỷ thứ nhất đến khoảng giữa thế kỷ thứ 6. Sau đó mất hẳn tên trên bản đồ vì sự suy sụp của nền kinh tế phồn thịnh một thời. Ngày qua ngày, Phù Nam đã chia ra thành nhiều khu vực. Phù Nam mang nhiều nét văn hoá của Ấn độ và Căm Bốt. Theo lịch sử Phật Giáo, Vua A-Dục (Asoka) của Ấn Độ thời 269–237 trước công nguyên đã phái 9 phái đoàn đi ra nhiều nước để phổ biến rộng rãi về Phật Giáo. Một trong 9 phái đoàn do 2 vị tăng Sona and Uttara đi về Đông Nam Á, đã đến Suvarna Bhumi (Có nghĩa là vùng đất vàng) từ đây Phật giáo bắt đầu truyền rộng đến Thái Lan (Thailand), Lâm Ấp (Champa), Lào (Laos) Miến Điện (Myanmar), và Phù Nam (Funan). Đoạn sử này được viết lại từ vua Tích Lan (Sri Lanka). Theo truyền thuyết thì hai vị này theo tàu thương buôn đã đến Óc Eo, Phù Nam. Suvarna Bhumi thật sự là vùng nào, đến giờ vẫn là những cuộc tranh luận. Ở Thái Lan thì có tháp Phra Pathom Chedi (Tháp Đầu Tiên) ở Nakkorn Pathom, họ cho là hai vị này đã đến đây đầu tiên; vùng Thaton ở Burma (Miến Điện) thì cho rằng đất của họ chính là thủ đô của Suvarna Bhumi, và 2 vị tu sĩ Sona và Uttara đã đến đó. Ở Óc Eo, Việt Nam thì cho rằng hai vị đã sống trên núi Ba Thê để truyền giáo, sau khi 2 vị rời núi thì núi này đặt là Phnom Pathe (Tu sĩ đã rời khỏi núi). Như vậy lịch sử cho thấy Phật Giáo đã đến Đông Nam Á rất sớm, từ thời vua A Dục tức là vào khoảng thế kỷ thứ 3 trước công nguyên. Chiều dài Phật giáo trãi rộng trên những đất Phật được những học giả, khảo cổ nghiên cứu liên tục không ngừng nghỉ.

 

Chúng tôi năm người từ Hoa Kỳ hăm hở đi Phù Nam để nghiên cứu về đất Phật vào đầu tháng 6, năm 2015. Trưởng phái đoànTiến Sĩ Giáo sư Lancaster, người nghiên cứu về Phật Học 60 năm, là giáo sư trường Đại Học nổi tiếng của Mỹ UC Berkeley 33 năm. Ông cũng là một học giả nổi tiếng thế giới về công trình nghiên cứu Phật Học. Ông dẫn theo Howie, phụ tá chuyên môn từ trường Berkeley để bỏ hồ sơ tài liệu lên mạng, Tiến sĩ Đại Đức Thiện Tâm thông dịch và 2 nghiên cứu sinh (Magaret và tôi) về hải cảng của đất Phù Nam. Sau khi khám phá ra Phật giáo truyền theo con đường hàng hải, ông đã bắt đầu cho sinh viên nghiên cứu những hải cảng lớn thời đó, để tìm hiểu về sự phát triển của Đạo Phật. Trường Đại Học Vạn Hạnh cũ tức Viện Nghiên Cứu Phật Học bây giờ mời ông thuyết trình về sự khám phá mới này. Khi mọi việc được chuẩn bị xong thì chương trình lại dời về tháng 9, vì sinh viên đã nghỉ hè. Tiến sĩ Lancaster đã quyết định cho phái đoàn đi Óc Eo, để quan sát hải cảng nổi tiếng ở Phù Nam, thuộc tỉnh An Giang, Việt Nam hiện nay. Hải cảng này có thể là nơi đầu tiên Phật Giáo Việt Nam truyền đến. Những nhà khảo cổ đã đến Óc Eo, Việt Nam khoảng 1942 bắt đầu từ  L.Malleret, đào xới để tìm những di tích lịch sử. Đến bây giờ, nó vẫn là nơi có nhiều bí mật chưa được giải thích, vì lịch sử không được viết lại nhiều thời đó.
Dat Phat Phu Nam 1

Dat Phat Phu Nam 2

Figure 2: 

Đất Phù Nam (xanh lá cây) và Óc Eo thuộc Tỉnh An Giang ngày nay


Óc Eo là một hải cảng thịnh vượng của Vương quốc Phù Nam thời đó, liên quan nhiều đến đồng bằng sông Cửu Long. Óc Eo nằm dọc theo bờ biển Đông Nam Á, vị trí thuận lợi cho sự trao đổi hàng hoá bằng hàng hải với những quốc gia khác và họ ngừng ở đây để lấy nước ngọt. Óc Eo cũng thuận lợi cho dân làng sống dọc theo sông Cửu Long từ Óc Eo ngược lên Tây Tạng trong việc giao thông, buôn bán. Phật giáo theo sự trao đổi buôn bán đó mà phát triển đến với nhân loại.

Đất Phù Nam xưa được giao thông bằng những con kinh/rạch từ thành phố này đến thành phố khác. Hiện nay những con kinh rạch này vẫn còn tồn tại, mặc dầu đã qua hơn 2000 năm. Hơn thế nữa, những hệ thống dẫn nước từ sông Cửu Long, tưới ruộng và sự trồng trọt cho sự phì nhiêu của Phù Nam đến nay vẫn còn hoạt động sau 2000 năm. Đồng bằng sông Cửu Long, đất đai phì nhiêu màu mỡ. Dân cư sống an lành, chất phác. Sông Cửu Long là nguồn sống vô biên cho dân làng chung quanh đồng bằng. Sông Cửu Long dài khoảng 4350 km, phát xuất từ Cao nguyên của Tây Tạng, chảy qua các nước Trung Hoa, Miến Điện, Lào,Thái Lan, Cam Bốt và Việt Nam. Trung Hoa và Lào đã đắp nhiều đập thuỷ điện từ sông Cửu Long (Mekong), nên mực nước đã xuống thắp và nước mặn từ biển tràn vào đã gây ra thiệt hại mùa màng cho dân cư Việt Nam.

(Khi viết đến đây, tôi nhớ lại có đọc quyển Dalai Lama, My Son (Đạt Lai Lạt Ma, Con Trai Tôi), nhật ký của mẹ Đức Đạt Lai Lạt Ma thứ 14, nói về đời sống những người Tây Tạng trước khi Trung Hoa thống trị. Họ sống chân thật thương yêu, giúp đỡ nhau trên đất Phật. Khi Trung Hoa đến năm 1959, họ đã giết chết hàng triệu người Tây Tạng vô tội và phá hủy sáu triệu chùa chiền tại đất nước này- Trang 233)
Dat Phat Phu Nam 3Dat Phat Phu Nam 4

Trở về lại chuyến đi, chúng tôi đến tận Óc Eo, thuộc tỉnh An Giang. Hiện trường khảo cổ nằm giữa những cánh đồng bao la bát ngát. Con đường mòn nhỏ từ quốc lộ dẫn vào song song với con rạch dẫn nước vào ruộng. Dân làng ở dọc theo con kinh, một người nông dân đang phát bờ ruộng, bên cạnh chiếc cầu tre băng qua con rạch. Hình ảnh này gợi lại bao nhiêu ký ức, một quê hương Việt Nam xa xưa bỗng hiện về trong trí, một thuở ấu thơ, những ngày mới lớn. Tôi đứng tần ngần, lịm người, thấy mắt mình hơi cay cay. Hình như bây giờ đời sống vật chất đã mang mình đi xa, xa dần với những hình ảnh thiên nhiên êm đẹp đó. Cái thôn quê ngày xưa, chắc hẳn không còn nữa dưới một đời sống mà tư tưởng chỉ hướng đến vật chất.

Thầy Thiện Tâm và tôi đi bộ khoảng nửa cây số để đến hiện trường. Tôi nghĩ Thầy cũng giống tôi, cố gắng uống hết những cảm giác quê nhà đang sống lại trong lòng. Khi đến hiện trường, Tiến sĩ Lancaster giải thích cho chúng tôi nghe về những vết tích còn lại trong lòng đất của dân Phù Nam xa xưa. Những viện gạch của 2000 năm về trước vẫn còn nguyên vẹn mặc dầu ngôi nhà đã xoi mòn theo thời gian. Ngọn núi Ba Thê cách xa vài cánh đồng ruộng, vẫn còn đó. Tiến sĩ Lancaster nói, ông có cảm tưởng di vật vẫn còn rất nhiều trong ngọn núi đó.
Dat Phat Phu Nam 5

Buổi chiều đó, chúng tôi rời Óc Eo trở lại hotel ở Long Xuyên, Sáng hôm sau thức dậy sớm đi chợ nổi ở Long Xuyên để coi đồng bằng sông Cửu Long, vựa lúa của nước Việt Nam. Sau đó chúng tôi đi Cần Thơ để ngắm dòng Hậu Giang, và ở lại đêm ở Cần Thơ. Sáng hôm sau đi tiếp về Vĩnh Long, để qua Cái Bè, ngắm Tiền Giang. Vì Đồng bằng sông Cửu Longvị trí thứ hai sau Óc Eo mà Tiến Sĩ Lancaster đã dự định để tham quan. Vì nó là một phần quan trọng hổ tương cho hải cảng Óc Eo. Dọc đường Tiến sĩ Lancaster giải thích những con kinh/rạch ngày xưa là những con đường giao thông liên lạc. Đi từ Hậu Giang qua Tiền Giang, rồi về lại Saigon. Tiến sĩ Lancaster cũng dành 2 ngày cho 2 chùa để giảng cho Tăng Ni về sự nghiên cứu hiện tại của ông. Magaret và tôi được phép thuyết trình phần nghiên cứu của mình, vì 2 đứa nghiên cứu chung nên tôi dịch cho Margaret. Chúng tôi đến Chùa Thiện Minh ở Vĩnh Long và Chùa Thiên Khánh ở Long An cũng gần 200 tăng ni qui tụ. Mọi người đều thầm kính phục ông, một giáo sư già, người Mỹ, không ngại đường xa, khó nhọc đã cống hiến cả cuộc đời cho sự nghiệp nghiên cứu Phật giáo.

Gần ngày về, Tiến Sĩ Lancaster muốn đi Viện Bảo Tàng ở Saigon để quan sát những hình ảnh của Óc Eo. Cách làm việc của một học giả, không phí phạm thời gian, không bỏ qua một cơ hội. Khi đến phần triển lãm của Óc Eo. Thầy kêu tôi chụp hình không được bỏ sót tấm nào.

Trong lúc mấy thầy trò đứng trên con phà qua Vĩnh Long, ngắm dòng Hậu Giang đang lững lờ. Tôi bỗng chảy nước mắt và nói với Thầy Lancasster: “Đaị diện cho những người Việt Nam, con xin chân thành cám ơn thầy đã đến đất nước Việt Nam này để nghiên cứu về Phật Giáo cho Việt Nam cũng như cho toàn thể nhân loại.” 10 ngày ngắn ngủi, nhưng bận rộn trôi qua, chúng tôi chia tay, Thầy tiếp tục đi Hồng Kông để dạy trường Đại Học ở đó, chúng tôi về lại Hoa Kỳ.

Tháng 11 năm 2015, Trường Đại Đại Học Xã Hội và Nhân Văn phối hợp với Viện Phật Học (Đại Học Vạn Hạnh cũ) đã tổ chức Đại Hội Phật Học Thế Giới với tựa đề “Phật giáo trên đồng bằng sông Cửu Long” trong 3 ngày. Nhiều nước tham dự có cả: Ấn Độ, Tích Lan (Shri Lanka), Miến Điện Thái Lan, Căm Bốt…… Thầy Lancaster cũng được mời để mở đầu Đại Hội. Thời gian này ai cũng bận, không ai đi. Thầy hỏi tôi có muốn đi không, tôi ngần ngừ, nhưng nghĩ nước Việt Nam là nguồn gốc sinh ra mình nên tôi đồng ý  đi, nhưng vì bận, tôi đến trễ vào buổi chiều của ngày khai trương.       

Tôi đến đó sau khi mọi người ăn trưa xong tại trường Đại Học Nhân Văn. Một người bạn đón ở phi trường, để đồ đạc ở hotel do trường đài thọ cho những người tham dự đại hội rồi chở thẳng đến trường Đại Học Nhân Văn. Tôi tìm Thầy Lancaster, ông nói cho tôi biết, ngày mai ông và tôi sẽ thuyết trình tại Viện Phật Học. Ông hỏi tôi định nói về đề tài gì? Tôi nói: Con sẽ thuyết trình về Lịch Sử Đất Phù Nam, một lịch sử quan trọng trên dòng sông Cửu Long của Phật Giáo, Con đã báo cho trường rồi. Ông gật đầu cười và nói. I think you will do good job with that topic. (Thầy nghĩ cô sẽ thuyết trình hay về đề tài đó). Tôi ở đó một ngày, những sinh viên muốn nghe đều gắn headphone thông dịch, vì những học giả đến từ các nước đều nói tiếng Anh.

Dat Phat Phu Nam 6
Dat Phat Phu Nam 7

Đến ngày thứ hai, Đại Hội dời về Viện Đại Học Phật Học, Thầy Lancaster giảng vào buổi sáng về Phật Giáo đến với mọi người qua đường hàng hải (Maritime Buddhism). Đó là đề tài đắc ý nhất do Thầy khám phá. Đại Học Úc đã cho Thầy $400,000 USD để tiếp tục nghiên cứu. Vì ngày xưa người ta tưởng Phật Giáo phát triển theo con đường Tơ Lụa (Silk Road) của Trung Hoa. Nhưng với những bằng chứng mới nhất, họ tìm thấy những đồng tiền cổ của các nước như Ba Tư (Iran, Iraq) và những nước vùng La Mã (Roman) dọc theo bờ biển và trên những chiếc tàu bị chìm, nhiều hơn là tiền cổ ở Trung Hoa. Thầy Lancaster đã chứng minh Phật Giáo phát triển bằng con đường hàng hải. Cho nên Phật Giáo qua Tích Lan (Sri Lanka), Thái Lan, Miến Điện (Burma)…..và Việt Nam ở Phù Nam, sau đó qua Lâm Ấp (Chàm) rồi đến miền Bắc Việt Nam sông Hồng (Red River), rồi qua Trung Hoa.

Dat Phat Phu Nam 8

    Tôi thuyết trình vào buổi chiều, ban tổ chức cho mỗi người 20 phút. Trước nhất dù muốn dù không, sách lịch sử thời xưa nói về Việt Nam chỉ có được ở Trung Hoa.Vì chiến tranh, Trung Hoa và Pháp đã mang nhiều tài liệu quí giá ra khỏi nước Việt Nam hoặc tài liệu bị tiêu huỷ, lạc mất. Người dịch lịch sử đất Phù Nam đầu tiên từ tiếng Trung Hoa là Paul Pelliot và đăng trên báo Bulletin de l'École française d'Extrême-Orient của Pháp năm 1903. Paul Peliot là người Pháp, một học giả, một nhà nghiên cứu về lịch sử Á Châu, chưa đầy 30 tuổi, Pelliot biết nhiều ngôn ngữ về khảo cứu cổ học như Hán (Chinese), Mông Cổ (Mongolian), Arabic, Persian, the Turkic languages, Tây Tạng (Tibetan), và Phạn Ngữ (Sanskrit) v.v….

        Có một giảng sư ở trường University of the West của Mỹ tôi đang học, gốc người Trung Hoa, khi ông dạy lớp Phật giáoLão Giáo; Ông kể rằng: Khi Paul Pelliot đến Đôn Hoàng (Dunhuang), Trung Hoa, Pelliot đã đọc và nghiên cứu những tài liệu quí giá, rồi mua với giá rẽ để chở về Pháp và Anh. Giáo sư nói tiếp: Lúc đó bao nhiêu người Trung Hoa làm giáo chủ, minh chủ, cho mình là văn hay chữ tốt, nhưng không ai làm được điều mà ông Paul Pelliot đang làm. Vì thế Trung Hoa đã mất những sách, kinh quí giá và hiện những sách đó đang nằm ở Thư viện Anh và Pháp.

Dat Phat Phu Nam 9

Đôn Hoàng (Dunhuang) là một địa danh của Trung Hoa ở giữa sa mạc, nằm sát những ngọn núi. Người xưa đã đục những ngọn núi làm hang động lên tới cả ngàn cái, để vẽ những bức tượng về Phật giáo và chứa những kinh sách quí giá. UNESCO thế giới đã đánh giá là kho tài liệu vô giá về Phật Học. Mặc dù dưới thời Mao Trạch Đông, cách mạng văn hoá, đốt sách vỡ, nhưng những hang động này nằm xa Bắc Kinh, nên không tổn hại gì. Hiện tại, hang động được trường Mỹ Thuật do một người Mỹ sáng lập tên Paul Getty, làm lại những hang động tại Hoa Kỳ ở Los Angles, California để triển lãmcống hiến cho sự học hỏinghiên cứu của nhân loại về Phật Giáo tại Viện Bảo Tàng Getty (Getty Museum). Tôi có đến đó tham quan với trường, mỗi lần chỉ coi được vài hang động thôi. Họ làm giống 100%, từng những viên gạch bị mất, ngón tay của tượng Phật bị rụng vv… Dưới mắt thường khó phân biệt được nó không phải là hang động thật thời xưa.

Câu chuyện cũng gợi lại về đất nước Việt Nam giống như vậy. Vào năm 1932 Trần Văn Giáp đã khám phá ra quyển Thiền Uyển Tập Anh ở thư viện Pháp. Thiền Uyển Tập Anh là một trong những quyển sách xưa nhất của Việt Nam nói về Phật giáo, trong đó ghi lại những thiền sư nổi tiếng của các dòng thiền từ thế kỷ thứ 3 đến thế kỷ 11. Ông Giáp đã dịch ra tiếng Pháp, và Tiến Sĩ Lê Mạnh Thát đã dịch ra tiếng Việt, hiện tại thì có giáo sư Nguyễn Tứ Cường dịch ra tiếng Anh. (Vì nguyên gốc là chữ Nôm/Hán).

Dat Phat Phu Nam 10

Trở lại chuyện Phù Nam, từ đó mọi người muốn nghiên cứu về Phù Nam, đều lấy bản dịch của Paul Pelliot làm bản gốc cho lịch sử đất Phù Nam. Nhưng đến năm 2003, đúng 100 năm sau, Ông Michael Vickery đã nghiên cứu về Phù Nam từ bản gốc của Trung Hoa cũng đăng lên tờ báo mà 100 năm về trước ông Paul Pelliot đã đăng, để nghiệm lại những điều ông Paul Pelliot đã dịch. Lịch sử cũng đã sang trang cho Phù Nam, sau bản dịch tuyên bố của Vickery. Vickery đã tốt nghiệp tiến sĩ tại Yale University, một Đại Học nổi tiếng nhất nhì của Hoa Kỳ, chuyên nghiên cứu về lịch sử Đông Nam Á, Ông đã dạy nhiều trường đại học ở Malaysia, Singapore v.v… Ông nói: “Tôi đã đưa ra những bằng chứng cho lý thuyết Phù Nam, để chấn chỉnh lại những gì sai sót trong lịch sử.”

        Pelliot cho rằng Funan (Phù Nam) từ lịch sử Trung Hoa có nghĩa là Núi theo tiếng Khmer, như vậy Funan có nghĩa là vùng núi, nhưng Vickery cho rằng Phù Nam cũng giống An Nam, Nam Hải (Nam là phía Nam), Nếu Nam Hải là Biển phía Nam, An Nam là Thái Bình ở phía Nam thì Phù Nam là  Sự Bảo Vệ ở Phía Nam. Như vậy Phù Nam là Phù Nam, không phải là vùng núi. Vị trí Phù Nam thật sự ở vùng nào? Có một số học giả cho rằng Phù Nam nằm gần đồng bằng sông Mê Nam, Thái Lan. 
Dat Phat Phu Nam 11

Nhưng sau khi bàn cải từ những chi tiết trong lịch sử Trung Hoa, thì rõ ràng Phù Nam nằm cạnh dòng sông Cửu Long và trải dài từ Việt Nam, biên giới đến tận Nha Trang dọc qua Thái Lan. Thủ đô của Phù Nam được bàn cải qua nhiều học giả quan tâm đến Phù Nam, và cuối cùng nhiều bằng chứng được trưng bày và đồng ý  Thủ Đô là Vyadhapura (gần Ba Phnom - Angkor Borei), một thành phố bên Căm Bốt cũng nằm dọc theo sông Cửu Long cách Óc Eo khoảng 20 kilo mét. Óc Eo là một thành phố sầm uất thời đó. Theo truyền thuyết, Vua đất Phù Nam là một cô gái, và đã lập gia đình với người Bà La Môn, vì thế Phù Nam mang nhiều bản sắc của người Ấn Độ. Điều này cũng chứng minh một phần trên những vật khảo cổ tìm thấy ở Óc Eo và những vùng lân cận. Nhưng Vickery đã phản bác điều này, ông không cho người vua đầu tiên của Phù Nam là Ấn Độlịch sử và bằng chứng đào xới cổ vật không nói về điều này, và gạt bỏ tên tuổi của nữ hoàng đầu tiên của Phù Nam từ dịch thuật Paul Pelliot, vì ông cho là dịch sai. Tuy nhiên, ông đồng ý mãi đến thế kỷ thứ năm vua Phù Nam là người Ấn Độ. Cũng theo lịch sử Trung Hoa, vua Hán đã yêu cầu vua Phù Nam gởi  nhiều Tăng Phật Giáo đến Trung Hoa để truyền giáo. (Sự nghiên cứuSo Sánh giữa dịch thuật Của Pelliot và Vickery từ tài liệu Trung Hoa rất chi tiết và dài, tác giã có giải thích nhiều trong bài thuyết trình ở Viện Phật Học Việt Nam 2015.)

Như vậy từ Óc Eo đến Nha Trang đều thuộc về đất Phù Nam. Một vùng đất đã được Phật Giáo đến đầu tiên và rất sớm vào thế kỷ thứ 3 trước Công nguyên dưới thời Vua A Dục (Asoka). Như vậy khi khảo sát và nghiên cứu đất Phù Nam, Nha Trang vẫn được nhắc nhở giữa văn hoá đất Phù Nam và Lâm Ấp (Champa). Nhìn lại quá khứ như là một kinh nghiệm để hướng về phía trước; theo lịch sử thì Lâm Ấp cũng nhiều lần nổi loạn khuấy phá biên giớicuối cùng thì diệt vong. Giáo Sư Tiến Sĩ Lê Mạnh Thát đã thuyết trình trong Đại Hội là Champa đồng ý dâng đất cho Việt Nam, mình không đánh chiếm. Mỗi sự việc trên đời đều có nguyên nhânhậu quả theo thuyết nhân quả của Phật Giáo.

 

California 24/7/2019

----------------------------------

Tài Liệu Tham Khảo:

(Bulletin de l'École Française d'Extrême-Orient is abbreviated as BEFEO)

Paul Pelliot : 1903 "The Fu-Nan" BEFEO, p. 248-303. 

Michael Vickery: 2003 “Funan Reviewed: Deconstructing the Ancients.” BEFEO, p. 101-143.

George Cœdès:  The Indianized States of South-East Asia

Gilbert F. White, Lewis Owen, Jeffrey W. Jacobs: Mekong River, River, Southeast Asia

Encyclopaedia Britannica: Funan,  Historical State, Indochina

https://www.getty.edu/research/exhibitions_events/exhibitions/cave_temples_dunhuang/index.html

http://cruisesmekongriver.net/mekong-river-map.html

Miriam T. Stark: Collapse and Regeneration in Ancient Cambodia

Tran Ky Phuong, Bruce Lockhart: The Cham of Vietnam: History, Society and Art

 K. Kris Hirst: Oc Eo, 2,000-Year-Old Port City in Vietnam:The Economic Heart of the Funan Empire of Vietnam

Guy, John: Lost Kingdoms: Hindu-Buddhist Sculpture of Early Southeast Asia

Don Lehman jr.: Book 1: The Rise & Fall of Southeast Asia's Empires by 

Ancient Civilizations In Southeast Asia: Funan, Srivijaya And The Mon http://factsanddetails.com/asian/cat62/sub406/entry-2814.html

Ian Harris: Cambodian Buddhism: History and Practice

John Guy, Pierre Baptiste, Lawrence Becker:  Lost Kingdoms: Hindu-Buddhist Sculpture of Early Southeast Asia

Figure 2: https://vovanthuong.org/vai-net-ve-nen-van-hoa-co-oc-eo-phu-nam.html

Figure 5: http://cruisesmekongriver.net/mekong-river-map.htm

 

Send comment
Off
Telex
VNI
Your Name
Your email address
(View: 4144)
Hơn bao giờ hết, những bản dịch kinh điển rõ ràng dễ hiểu, được chú giải thận trọng, được thẩm định kỹ lưỡng trước khi đến tay người học Phật đang là một nhu cầu hết sức cấp thiết và quan trọng.
(View: 4107)
Nếu đời là vô thường, sự sống có giới hạn thì phải chăng con người ta khi sống nên có một chút ý nghĩa. Bạn ước mong gì?
(View: 3904)
Mong ước của tôi là chúng ta sẽ có dịp đồng hành cùng nhau trên hành trình tâm linh siêu việt của bạn.
(View: 5922)
“Tất cả những cảm thọ mà một người nhận chịu dầu đó là lạc thọ, khổ thọ hay vô ký thọ đều là kết quả của Nghiệp quá khứ, người nào quan niệm như vậy là tà kiến”.
(View: 4750)
Đức Phật là đấng đạo sư, là bậc thầy của nhân loại, nhưng ngài cũng là nhà luận lý phân tích, nhà triết học, nhà giáo dục vĩ đại. Kinh tạng Pāli cho chúng ta thấy rõ về các phương pháp giảng dạy của đức Phật một cách chi tiết. Tùy theo từng đối tượng nghe pháp mà Ngài có phương thức truyền đạt khác nhau.
(View: 6276)
Nhiều người không sinh ra trong gia đình Phật Giáo, nhưng đã tìm học về Phật Giáo nhờ nghe luật Nghiệp Báo
(View: 3557)
Thế Tôn thật sự là vị đã đoạn trừ nhiều khổ pháp cho chúng ta. Thế Tôn thật sự là vị đã mang lại nhiều lạc pháp cho chúng ta.
(View: 3503)
Đạo từ tâm sinh. Đi học đạo là học cho ta, để nhận chân được tự tâm, để tạo nên cái phẩm giá của ta
(View: 4440)
Người ngu si thiếu trí tuệ biến tự ngã của mình thành kẻ thù, lại tưởng kẻ thù của mình ở bên ngoài nhưng chính mình là kẻ thù của mình đó.
(View: 5366)
"Nầy các Tỳ Kheo, ta sẽ giảng dạy, và phân tích cho các ông nghe về con đường cao quý có tám phần. Khi ta nói, các ông hãy chú ý và lắng nghe."
(View: 3970)
Nếu tâm hồn biết thầm lặng kết “bạn đường” với thánh hiền tôn giáo, với các nhà hiền triết tâm linh, thì NĂNG LƯỢNG MẦU NHIỆM sẽ hiện hữu...
(View: 3442)
Có thể nói ngày nay, chiến tranh, hận thù, thương yêu, ghét bỏ, kỳ thị, náo động trên thế giới… đều do tà kiến mà ra.
(View: 5056)
Luật nhân quả có lẽ ai cũng biết và hầu như ít nhiều ai cũng tin. Tuy nhiên, để có được niềm tin không lay chuyển vào quy luật tự nhiêncông bằng ấy thì lại không dễ,
(View: 5335)
Tâm là chủ thể tiếp nhận các đối tượng từ bên ngoài lẫn bên trong. Khi đang ngủ say, thì tâm được cho là trống rỗng, hay nói cách khác, đó là trạng thái vô thức
(View: 3873)
Không ai có thể nói trước được chuyện gì sẽ xảy ra ở ngày mai, mặc dù ngày mai mặt trời vẫn lên.
(View: 4409)
Nhà Phật thường nhắc đến đạo lý sống Trung Đạo. Cái gọi là Trung Đạo chính là không đi theo hướng cực đoan, quá mức.
(View: 5145)
Nhiều trường phái Phật Giáo ngày nay vẫn tụng Kinh Pali, ngôn ngữ của Đức Phật lịch sử.
(View: 4059)
Hiện nay, quý vị trẻ thường thích thể hiện mình theo nhiều cách mà mọi người vẫn thường gọi chung chung là muốn khẳng định cái tôi.
(View: 3985)
Sắc thanh hương vị xúc pháp cấu thành thế giới của con người chúng taduyên sanh, vô tự tánh, bất khả đắcvô sở hữu
(View: 5630)
Pháp ấn, tiếng Phạn dharma-mudrā, trong đó dharma là pháp, là những lời dạy của Đức Phật, mudrā là dấu ấn, là khuôn dấu, là đặc chất, là tiêu chuẩn.
(View: 4736)
Phật giáo cho rằng, mọi việc thành bại, li hợp ở đời đều không nằm ngoài nguyên tắc "nhân duyên quả báo".
(View: 3738)
Buông bỏ phiền não, trước hết là để giải tỏa mọi ưu tư, khiến người ta hạnh phúc.
(View: 3380)
Có những nhân quảnhân tạo trong đời này nhưng quả có khi phải qua đời sau hoặc những đời sau mới trỗ.
(View: 3371)
Sự quán sát, quán chiếu khởi từ danh tướng - danh là hương, là vị; tướng là những tính chất đặc trưng của chúng
(View: 3426)
Phật tử, tôi tâm đắc phần thuyết giảng về ái ngữ của Thiền sư Thích Nhất Hạnh
(View: 3510)
Ai cũng mong trong cuộc sống có rất nhiều niềm vui và thật ít nỗi buồn.
(View: 3966)
Con người bình thường, khỏe mạnh là một thể thống nhất hài hòa giữa hai yếu tố thân và tâm hay thể xác và tinh thần.
(View: 4593)
Người khéo tu lúc nào cũng nhớ quay lại mình, nhận ra và sống được với Tâm chân thật, ngoài ra tất cả đều vô thường hư ảo, không cần chú tâm làm gì.
(View: 5889)
Buông xả là một sự thực tập quan trọng trong cuộc sống hằng ngày, cũng như con đường giải thoát của chúng ta.
(View: 2958)
Giá trị của tâm là sự thương yêuchân thực. Nếu một người mà tâm luôn tràn ngập tình thương đối với mọi người,
(View: 6784)
Cuộc sống hiện đại đưa đến nhiều vấn đề làm cho chúng ta phiền tâm mệt trí, thân tâm đều nặng nề.
(View: 3449)
Tầm quan trọng của một người là tính sáng tạo của tâm thức. Khi chúng ta đối xử với nhau như những người anh chị em, thì nó sẽ làm cho chúng ta hạnh phúc.
(View: 3517)
Nếu tỉnh thức, bạn có thể tự đặt mọi câu hỏi. Năng lực của trí tuệ sẽ giúp bạn tìm thấy câu trả lời cho mọi vấn đề mình đang gặp mỗi ngày.
(View: 3709)
Từ xưa đến nay tình ái luôn là thứ dễ làm con người mù quángsi mê.
(View: 3652)
Người sống được một-trăm-năm mà không hiểu-rõ cuộc-đời là vô-thường và sinh-diệt.
(View: 3710)
Thịnh suy nào cũng không quan trọng bằng nội tâm ta có dính mắc hay không, vì dính mắc đó là nguồn gốc luân hồi.
(View: 5089)
Hạnh phúc là khát vọng của nhân loại muôn đời, một trong “tiêu chí” có tính phổ quát nhất vượt hết thảy các gián cách về văn hóa, dân tộc và biên giới không gianthời gian.
(View: 3122)
Phân hóa là một hiện tượng tất yếu trong cuộc sống. Phân hóa để tăng trưởng, phân hóa để phát triển, phân hóa để hủy diệt, phân hóa để biến thái…
(View: 5889)
Theo truyền thống sách vở, hình như gắn liền với Thiền là trà, chớ không phải cà phê.
(View: 4633)
Cuộc sống trôi nhanh về phía cái chết, như điệu nhảy của vũ công, tia chớp trên bầu trời, hay dòng thác đổ
(View: 4270)
Bốn chân líchân lí về khổ, về nguồn gốc, về diệt tận và về đạo lộ.
(View: 3658)
Bài này trích dịch từ Quý San năm 2019 có chủ đề “Buddhadharma: The Practitioner’s Quarterly,” đăng ngày 14 tháng 5 năm 2019 trên trang mạng Lion’s Roar.
(View: 4690)
Ngày xưa Đức Phật trong suốt 45 năm giáo hóa tại khu vực rộng lớn dọc theo hai bên bờ Sông Hằng ngài chỉ sử dụng mỗi một phương tiện duy nhất là đi bộ.
(View: 5592)
Thế giớichúng ta đang sống là thế giới của dục vọng. Mọi chúng sanh được sinh ra và tồn tại như là một sự kết hợp của những dục vọng.
(View: 3937)
Tất nhiên đã làm người thì phải chịu khổ đau nhiều hay ít tùy thuộc vào trạng thái tâm lý, sự cảm thọnhận thức của mỗi người.
(View: 7397)
Trong cuộc đời mỗi người ai cũng có một dòng tộc huyết thống, người đời thì có huyết thống gia đình, người xuất gia thì có huyết thống tâm linh.
(View: 4377)
Trong kinh Phật dạy, “cái khổ lớn nhất của con người không phải do thiếu ăn, thiếu mặc, làm con trâu, con bò, kéo cày, kéo xe, chưa chắc là khổ;
(View: 3580)
Nói “thời chiến” nơi đây là nói về thời Đệ Nhị Thế Chiến. Có một phần chưa được khảo sát tận tường, chưa được biết rộng rãi trong lịch sử Đạo Phật tại Hoa Kỳ: đó là một thời chiến tranh trong thế kỷ 20
(View: 3453)
Con người luôn luôn bị cái tôi và cái của tôi thống trị, do đó đời sống của nó bị giới hạnđè nặng bởi cái tôi và cái của tôi.
(View: 3338)
Bà La Môn Giáo là một Đạo giáoxuất xứ từ Ấn Độ và Đạo nầy đã tồn tại ở đó cho đến ngày nay cũng đã trên dưới 5.000 năm lịch sử.
(View: 6488)
Tưởng tri, thức tri và tuệ tri được đức Phật chỉ ra nhằm mục đích phân biệt rõ các cấp độ nhận thức về sự vật hiện tượng.
(View: 5136)
Đức Phật không phải là một nhà chính trị theo nghĩa cổ điển, càng không phải là một nhà cách mạng hiểu theo phong cách của chữ nghĩa hôm nay.
(View: 3835)
Cái gì chưa biết, gặp lần đầu thấy cũng lạ. Cái gì chưa học, gặp lần đầu thấy cũng lạ. Cái gì chưa biết nói, học nói lần đầu thấy cũng lạ...
(View: 3226)
Cuộc sống, nhìn quanh đâu cũng thấy Thật. Bạo động cũng có thật, giả dối cũng là thật, tham dục cũng hiện hữu thật,sợ hải cũng có thậ ….
(View: 3679)
Thời nào cũng vậy, xã hội luôn có những biến đổi và khủng hoảng, chính sự đổi thay giúp điều mới mẻ ra đời hoặc phải diệt vong, như một hệ quả duyên khởi.
(View: 4906)
Tại Việt Nam, đại đa số các Chùa Bắc Tông đều có Tổ đường để phụng thờ chư liệt vị Tổ sư, Tổ khai sơn ngôi chùa đó và chư hiền Thánh Tăng.
(View: 6396)
Phật cũng nhắn nhủ: “Quý vị phải thực tập làm hải đảo tự thân, biết nương tựa nơi chính mình mà đừng nương tựa vào một kẻ nào khác.
(View: 7297)
Ở cấp độ đầu tiên của tu tập, trong bản chất con người, việc dâm dục sẽ bắt nguồn cho việc luân hồi (saṃsāric),
(View: 4326)
Ngài Huệ Khả xin Sơ Tổ Thiền Tông Bồ Đề Đạt Ma dạy pháp an tâm. Tích này có thể nhìn từ Kinh Tạng Pali ra sao?
(View: 4944)
Phật Giáo - Một Bậc Đạo Sư, Nhiều Truyền Thống - Đức Đạt Lai Lạc Ma đời thứ 14, Ni sư Thubten Chodren
Quảng Cáo Bảo Trợ
Gủi hàng từ MỸ về VIỆT NAM
Get a FREE Online Menu and Front Door: Stand Banner Menu Display for Your Restaurant