Quét Lá Dọn Tâm

                                                                       
                                                                           Quảng Chơn Thiên Hương


Tối qua con bé cháu nội 3 tuổi nhảy lên lòng, hai tay úp chặt quyển sách vào mặt nó rồi nói : Đố bà nội tìm thấy bé.    Bà nội bày đặt nói: Ủa bé đi đâu mà bà nội tìm không thấy.  Nó cười ngặt ngoẹo, làm bà nội phải ôm chặt nó cho nó khỏi té.  Nó lại tiếp tục:  Bà nội tìm đi, tìm coi bé trốn ở đâu.  Rồi lại úp kín mặt vào cuốn sách.  Bà nội nói không biết nó trốn ở đâu là nó lại cười.  Cứ thế mà nó kéo cả 20 phút chưa chán. Thấy nó cười nhiều quá, bà nội phải chịu thua, nó nói bé trốn trong quyển sách.  Nó lấy quyển sách ra rồi lại líu lo. Bé trốn trong quyển sách mà bà nội tìm không thấy, rồi nó cười như nắc nẻ.  Tiếng cười trong vắt thì thôi. 

Tiếng cười ấy theo bà nội vào cả giấc ngủ, và cả ngày hôm sau.  Trẻ con thật ngây thơ, vui với tầm hiểu biết của mình.  Không thấy là coi như không có, chẳng cần tìm hiểu gì sâu xa.  Người lớn mệt mỏi hơn con nít vì ngoài công việc lại còn để tâm tới quá nhiều thứ.  Sáng vô sở đã lo chiều về có mưa không.  Làm việc dành dụm mua xe, mua  xe xong chiếc xe lại ngó tới cái nhà.  Mua cái nhà nhỏ lại thấy hàng xóm có cái nhà to hơn, vậy là ấm ức.  Không chú tâm hoàn toàn vào việc đang làm, đầu óc cứ nghĩ lung tung thành ra làm việc đâm ra không chu đáo.  Chưa kể cứ đứng núi này trông núi nọ nên chẳng cảm thấy thư thái tí nào.

Hì hì... chẳng lẽ bây giờ muốn vui cứ nhắm chặt mắt, đừng nhìn ngó để khỏi thấy những điều chướng tai gai mắt cho lòng nó thanh thản... Chắc tại vậy mà mấy người tu hành phải tìm chỗ tĩnh mịch cho khỏi xao động cái tâm. 

Nhưng mà tôi không muốn vô núi ở, cũng chẳng muốn chỉ làm bạn với chim muông cho đầu óc nó nhẹ nhàng.  Chẳng lẽ đang sống trong thành phố lại muốn bắt chước ba con khỉ bưng mắt bịt miệng che tai[1]… Khổ nỗi cái miệng còn ham ăn ham nói.  Cái tai còn thích nghe chuyện tào lao, nghe các bản nhạc vàng,… Cái mắt còn ưa láo liên ngắm lá rụng, mây bay, coi phim Hàn quốc, đọc email, lướt Facebook.  Vậy mà đòi tâm thanh thản, coi bộ khó dữ ta.

Sáng nay cuối tuần, lại ra quét sân.  Vào những ngày mùa thu lá rụng rất nhiều.  Có hôm lá ướt sũng vì những cơn mưa đêm.  Có hôm rất lạnh, có hôm lại nắng rất nhẹ nhàng.  Mà chợt nhận ra mình đã là lạ, dạo này không thấy làm biếng lúc phải đi quét sân.  Mỗi khi nhìn lá đầy sân cũng không thấy bực bội. Tại càng lớn tuổi, tính đã thuần đi, hay tại vì ... quen mắt nhìn cái sân đầy lá?

Ngày xưa, lúc còn nhỏ, trước nhà là một khoảng sân trống.  Ở dãy cư xá năm căn, mỗi căn có một cây thông.  Tới mùa lá rụng, những cây này xôn xao đổ lá.  Lúc ấy, tôi còn là con bé con nhỏ  tí xíu chiều đến hay rủ mấy cô bé hàng xóm  ra quét lá thông.  Lá rụng nhiều chừng nào vui chừng đó, quét đi lại thấy lá đầy sân, lại quét.  Cho tới khi trời sẩm tối, mới vun lại, bắt đầu đốt.  Mùi lá thông thơm nồng khen khét, những ngọn lửa cháy làm ấm cái không khí se lạnh của Đà lạt lúc chiều tàn…  Lúc ấy, không thấy mệt, chỉ thấy háo hức và vui…

Có những lúc quét lá trong sân, chợt nhớ hai chị em chạy lăng quăng hốt lá trong đêm gió lạnh trong truyện Nhặt Lá Bàng của Nhất Linh ngày xưa … Gió lên, lạy Trời gió nữa lên…  và chợt mỉm cười, thấy mình thua mấy đứa bé ấy, lúc quét thấy lá cứ rơi bực lắm, vì quét đi quét lại vẫn còn lá.  Vừa mất thì giờ, vừa quét mãi chẳng thấy sạch.  Bởi vậy mỗi cuối tuần, chưa quét đã làm biếng.

Dạo này thì không vậy, thích ra quét sân, trong lúc quét sân lại hay nghĩ miên man đủ thứ chuyện.  Những câu chuyện quét lá lại là những câu chuyện nhớ đến nhiều nhất.

Chuyện về một tiểu hòa thượng quá mệt mỏi vì đến mùa lá rụng, quét ngày trước, sáng sau lại ngập đầy sân.  Chú đi khắp chùa nhờ mọi người chỉ cách nào chỉ quét hôm trước, ngày hôm sau sân sẽ vẫn sạch.  Hòa thượng chỉ chú cứ quét cho thật sạch tất cả mọi chỗ, ngày sau sẽ hết lá.  Chú mừng lắm.  Hôm ấy chăm chỉ quét, dọn khắp ngóc ngách không còn chiếc lá nào.  Cả ngày hưng phấn nghĩ đến hôm sau sẽ không phải quét lá.  Sáng sau, ra vườn vẫn thấy lá ngập đầy.  Chú vào gặp Hòa thượng.  Hòa thượng bảo ngài đưa ra ý đó, để chú có thể nhận thấy là dù chú có cố gắng thế nào, lá rụng vẫn rụng.  Và dù chúng ta có chuẩn bị thế nào, chuyện gì xảy ra vẫn xảy ra.  Chỉ có thể đón nhận nó với một tinh thần tích cực mà thôi.[2]

Ah, cán chổi chợt ngừng lại, tôi nhìn khung trời mới âm u đó, đã ửng nắng… Chợt nghĩ đến qui luật của thiên nhiên.  Mùa thu, lá rơi cứ rơi.  Mùa đông trời lạnh cứ lạnh.  Mùa hè, nắng nóng cứ nóng, mùa xuân, hoa tươi lại đua nở… Thời tiết cứ xoay vần, qua thời kỳ lạnh lại đến nóng, đồng hồ vặn lên một giờ, sau mấy tháng lại vặn trở lui một giờ[3]. Bởi vậy than van mần chi khi trời mùa đông lạnh, than rồi trời cũng chẳng ấm cho.  Hết đông sẽ lại ấm, mùa xuân đến lại trăm hoa đua nở.  Than nóng trời cũng chẳng mát bớt, vài tuần cái nóng lại dịu đi, và rồi những chiếc lá vàng mùa thu lại bay lượn giữa đất trời.

Lúc này, tôi đang quét sân.  Vừa quét sạch xong mảnh vườn, hốt xong đống lá, quay trở lại sân đã lại thấp thoáng những chiếc lá vàng.  Ngày trước thấy thế, tôi lại loay hoay quét tiếp.  Bởi vậy kéo dài thời gian cong lưng, mòn cổ.  Tới lúc rã rời mới buông chổi, vào nhà mặt mũi tươi gì cho nổi.  Bữa nay, tôi mặc kệ.  Đã quét xong rồi, lá rơi để đó đợi đến đợt quét lá tiếp theo…  Làm biếng đấy, nhưng lại thấy mình ngộ ra…  Hình như có một bài viết nào đó cũng nói đến một cư sĩ, mỗi khi quét xong lá lại phủ đầy, ông mặc kệ vì nghĩ rằng mình đã làm đủ rồi, và điều quan trọng là mình thấy “ngay hạnh phúc trong công việc mình làm” [4]

Một lần nào đó tôi cũng đọc được câu chuyện về một cậu bé quét lá trước sân để đón khách, quét đi quét lại sạch bóng nhưng Thầy vẫn nói chưa đạt.  Cậu bé bực mình rung một cành lá.  Những chiếc lá rụng rải rác trên sân.  Lúc ấy thày mới nói đã đạt.  Khách tới, chủ và khách cùng thoải mái. 

Lúc ấy tôi đọc mà không hiểu.  Bây giờ trong lúc quét lá hình như tôi mới ngộ ra điều gì đó.  Theo Phật học thì “hãy xem lá đa rụng ở vườn chùa như là những phiền não tham lam, sân hận, si mê nơi chính vườn tâm mình. Quét lá và rác rưởi cũng chính là quét đi những cấu bẩn của tự tâm: không để cho bất cứ một ngọn lá hay một cọng rác nhỏ nào sót lại thì mới tạo ra được một khu vườn sạch đẹp.” và “Lá không phải là chỉ rơi trên mặt đất, mà lá còn rụng trong tâm của chúng ta. Nhặt lá rơi trong lòng, hẳn có lúc sẽ sạch.”[5]

 

Nhưng mà mùa thu, lá rụng miên man, quét bao giờ cho sạch.  Khăng khăng phải để vườn lúc nào cũng không có bóng một chiếc lá rơi là một điều không thể.  Cuộc đời cũng vậy, khăng khăng tìm những điều thật toàn hảo, những người thật toàn hảo cũng là điều không thể.  Khách đến chơi, không mong điều toàn hảo.  Chủ và khách gặp nhau thật tự nhiên, trong khung cảnh tự nhiên.  Vun vén quá lại thành ra giả tạo.  Tại sao cứ phải cố tạo một điều toàn hảo, vì đó là điều không thể. Lại nữa, khi không đạt được cái mình muốn thì lại bực bội loay hoay, để rồi mất đi cái an vui tự tại.  Quét sạch lá rụng không có nghĩa phải có một khu vườn sạch như ly như lau, chỉ là dẹp đi những cái rác rưởi trên đường, trong lúc cũng dọn sạch những xao động trong tâm.  Cuộc sống luôn có những điều không vừa ý, chỉ cốt tâm an là được.

 

Tôi cũng chợt nhận ra tại sao thơ Hai-ku[6] lại là thơ thiền.  Vì thơ Hai-ku không dính tạp chất.  Chỉ thuần túy vẽ lên những gì đang xảy ra, như một bức tranh tĩnh.  Tôi như thấy mình trong bức tranh nào đó, đưa những nhát chổi nhẹ nhàng lùa đi những rác rưởi, và rồi những khoảng sân đã sạch lại bắt đầu thấp thoáng những chiếc lá vàng .  Nhưng bàn chân vẫn tiếp tục đi về phía trước, không quay ngó lại đằng sau …  Lòng nhẹ đi, thanh thản…  Đó có phải là chánh niệm, chỉ biết phút giây này, không hoài niệm quá khứ không dáo dác ngóng tương lai.  Đã làm, đã cố gắng  và vui với cái đã có, đã thành tựu…  Không nghĩ đến những cái mất đi, không nghĩ đến những gì vượt khỏi tầm tay, biết đủ là đủ như bốn chữ tri túc tiện túc [7]của Nguyễn Công Trứ đã học ngày xưa.

 

Và như thế, tôi sẽ như đứa bé chỉ sống với thế giới nhỏ nhoi quanh mình, chỉ thấy những gì trước mắt mà vui.  Trời đã quang hơn, ngày hơi ấm dần.  Tôi nhìn mảnh sân sạch đã loáng thoáng những chiếc lá vàng khẽ mỉm cười.  Lá ơi, nằm đấy đợi lần quét rác tới nhé, bây giờ tôi cất chổi đi, việc quét lá đã xong rồi, tôi đi làm chuyện khác thôi…

 

Thiên Hương

Melbourne - Tháng 6 - 2015