Tùy Lúc Lễ Lạy

TÙY LÚC LỄ LẠY

Quảng Tánh

Lễ bái là một pháp tu phổ biến trong đạo Phật. Thường thì chúng ta lễ Phật, các vị Bồ-tát, chư vị Tổ sư để thể hiện sự tôn kính, lòng biết ơn, nguyện học tập theo công hạnh của các Ngài, nhất là để dẹp trừ bản ngã nhằm tiến tu đạo nghiệp.

Không chỉ lễ Phật, Bồ-tát và chư vị Tổ sư, người đệ tử Phật còn đảnh lễ chư Tăng, những bậc thầy hiện thế đang hướng đạo, giúp chúng ta hướng thiện, khai tâm mở trí cho chúng ta trong cuộc sống hàng ngày. Một số nơi, các Tỳ-kheo trẻ đảnh lễ chư vị Trưởng lão hay các Phật tử kính lễ chư Tăng mỗi ngày để cầu học, để được giáo huấn, để dẹp trừ ngã mạn và tăng trưởng phước báo.

Tuy vậy, sự lễ lạy không nên tùy tiện mà cần biết rõ phép tắc, lúc nào nên và lúc nào thì không nên. Lễ lạy vào những lúc không nên sẽ gây ra sự lúng túng, đánh mất nét tôn nghiêm cần có của việc lễ lạy. Đức Phật dạy có năm lúc không nên lễ người. Đó là “ở trong tháp không nên làm lễ, ở trong đại chúng không nên làm lễ, lại ở đường đi không nên làm lễ, đau bệnh nằm trên giường không nên làm lễ, nếu lúc ăn uống không nên làm lễ”.

“Một thời Phật ở nước Xá-vệ, rừng Kỳ-đà vườn Cấp Cô Độc.

Bấy giờ Thế Tôn bảo các Tỳ-kheo:

- Có năm lúc không nên lễ người. Thế nào là năm? Nếu ở trong tháp (thâu-bà) không nên làm lễ, ở trong đại chúng không nên làm lễ, lại ở đường đi không nên làm lễ, đau bệnh nằm trên giường không nên làm lễ, nếu lúc ăn uống không nên làm lễ. Đó là, này các Tỳ-kheo, có năm việc không nên làm lễ với người.

Lại có năm việc biết thời làm lễ. Thế nào là năm? Không ở trong tháp, không ở trong đại chúng, không ở trên đường đi, không bị đau bệnh, lại không phải lúc ăn uống. Đây nên làm lễ. Thế nên, các Tỳ-kheo, nên tạo phương tiện biết lúc mà hành.

Bấy giờ các Tỳ-kheo nghe Phật dạy xong, vui vẻ vâng làm”.

(Kinh Tăng nhất A-hàm, tập II, phẩm Tà tư, 

VNCPHVN ấn hành, 1998, tr.364)

Như vậy, ngoài tâm cung kính, muốn đảnh lễ chư Tăng, cần phải hợp thời, tùy lúc chứ không nên tùy tiện. Ở đây, sự trang nghiêm của người được kính lễ là yếu tố cần thiết. Người kính lễ và người được kính lễ cần tuân thủ lời Phật dạy để tránh gây ra sự bất tiện đồng thời khiến cả hai đều được phước. Trong “năm lúc không nên lễ người” mà Thế Tôn đã dạy, có một yếu tố đáng chú ý là “lúc ăn uống không nên làm lễ”.

Trong mùa an cư kiết hạ của chư Tăng, các Phật tử thường cúng dường trai phạn hoặc trai tăng. Dĩ nhiên, Phật tử phát tâm cúng dường cần dâng lời tác bạch và tham dự lễ cúng quá đường. Nhưng một số nơi, sau khi cúng quá đường xong, lúc chư Tăng đang thọ trai, các Phật tử vẫn tiếp tục lên trước bàn hương án ở trai đường hay đến trực tiếp các bàn ăn của chư Tăng để lễ bái. Rõ ràng, theo lời Phật dạy, việc lễ bái này là không phải lúc.

Đành rằng chúng ta luôn đề cao tinh thần tùy duyên và tùy thuận. Tuy nhiên nếu tùy thuận mà không chỉ rõ phép tắc lễ lạy để hàng Phật tử thực hành đúng lời Phật dạy thì sự tùy thuận này cần được xem xét lại để điều chỉnh. Thiết nghĩ, nếu chưa có phép tắc thì mọi việc có thể tùy duyên, còn những việc gì Thế Tôn đã thiết định, đã có phép tắc thì cần y pháp mà hành trì.