01. Ký ức ngàn năm

Trước lăng mộ Tần Thủy Hoàng

Chuyến đi hay đấy, nhưng... khùng!

Đường từ Vân Nam chưa nghe có ai đi vì quá quanh co, hiểm trở, sương mù dày đặc. Từ Urumqi đi Lhasa phải qua hai con đèo cao trên 6.000m, mất vài ngày. Đường 109 từ Thanh Hải đi Lhasa khả thi nhất vì tốn ít thời gian hơn.

Khi biết chúng tôi dự định đi Tây Tạng, mọi người ai cũng bảo: “Hay đấy! Nhưng... khùng”. Họ nói có cơ sở vì mùa xuân, hạ, thậm chí thu là mùa du lịch. Nhưng gần như không có sách hoặc người nào khuyên nên đi du lịch vào mùa đông, nhất là Tây Tạng, nơi mà nhiệt độ xuống đến âm vài chục độ là bình thường.

“Đi giữa thảo nguyên bao la, hoang vu không một bóng người, xa xa là dãy núi phủ tuyết trắng xóa. Biết thêm về một Tây Tạng khác vào đông... chẳng phải có cảm giác mạnh hơn sao?”. Nói vậy không có nghĩa là đi “mò”.

Càng gần ngày đi chúng tôi càng theo dõi liên tục Đài Phượng Hoàng, CCTV4 (chương trình truyền hình Trung Quốc) để xem nhiệt độ. Năm nay trời lạnh quá nhanh, mới cuối tháng mười mà có nơi nhiệt độ đã xuống 0⁰C. Trước đó vài ngày tuyết đã phủ trắng xóa tại Thanh Hải, Cách Nhĩ Mộc (những địa danh sẽ đi qua). Bò, cừu, người chết hàng loạt vì lạnh đột ngột.

Chuẩn bị sẵn mười đôi vớ, tám chiếc áo lạnh, áo thu đông, khăn len che kín đầu và tai... cũng chỉ là “liệu pháp tinh thần”, hạn chế đến thấp nhất những gì không hay có thể xảy ra. Tôi lại phải lọ mọ lôi lại đống dây nhợ, sách cũ từ thời còn sinh hoạt tại Hội Du khảo trẻ TP để “dượt” lại những kỹ năng: xem sao, nút dây, dựng lều, tìm đường... phòng khi bất trắc.

Gần hai tháng trước khi đi, tôi thường rủ đám bạn đạp xe lên Hóc Môn, Củ Chi để khởi động, luyện lại gân cốt, sức dẻo dai...Tất cả đều chuẩn bị sẵn sàng một cách tốt nhất cho chuyến đi được dự báo là khá gian nan.

Trung tuần tháng mười một, tôi và anh Kim Sơn lên đường. Ra đến Hà Nội thì được biết chuyến tàu liên vận từ Hà Nội đến Nam Ninh - Trung Quốc (2 chuyến/tuần) đã hết vé. Không thể chờ đợi, chúng tôi quyết định lên xe đò xuống Hạ Long rồi bằng tàu cánh ngầm đến biên giới Móng Cái qua cửa khẩu Đông Hưng, rồi đi xe lên Nam Ninh, đi tàu lên Tây An. Thật khó tin: đi lên vùng đất cao nhất thế giới lại được khởi đầu bằng tàu biển (?!).

Sang - hèn vùng đất thánh

Thì ra, có lẽ muốn gây ấn tượng thêm về cổ thành Trường An năm xưa, chính quyền Tây An đã xây mới (giả cổ) một bức tường thành vĩ đại (“nhái lại” như khuôn đúc bức tường thành còn sót lại thời Đường).

Con đường vắng lặng như tờ. Chỉ vài bóng người thấp thoáng, lầm lũi đạp xe trên đường. Còn những hàng cây khẳng khiu trụi lá trước gió đông khắc nghiệt, tòa thành xám xịt “thật” đang sừng sững như nghênh chào chúng tôi - hai gã trai từ phương nam xa tít mù đến thành đô xưa để khởi đầu cho chuyến đi dài thăm thẳm.

Mở cuốn Lonely planet (sách hướng dẫn du lịch nổi tiếng thế giới) tìm một chỗ trọ giá thấp nhất tôi bỗng giật mình: phòng đôi bình thường 680 tệ/ngày (khoảng 1,3 triệu VND), trong khi thực tế thì… biến hóa khôn lường. Tại nhà ga, sân bay luôn có sẵn một đội tiếp thị về chỗ ở, nơi du lịch... hùng hậu, xinh xắn, khả năng ngoại ngữ tốt.

Họ sẵn sàng giới thiệu những chỗ trọ với giá cả khá mềm (thậm chí chấp nhận lỗ tiền phòng) nhưng sau đó đưa ra những tour du lịch tại Tây An. Nơi ở rẻ, các cô gái xinh xắn nói chuyện ngọt như mía lùi thì ai lại nỡ từ chối tham gia những tour du lịch họ đưa ra. Khách gật đầu và... dính chấu. Lỡ tham gia tour của họ là bạn phải chấp nhận trả thêm rất nhiều khoản phí phát sinh.

Với kinh nghiệm của người bạn đường Kim Sơn - một “con ma xó” quá hiểu biết về Trung Hoa (nên được gọi là Sơn “Trung Quốc”), chúng tôi chẳng trông mong gì tìm được một nhà trọ mặt đường vừa túi tiền kẻ lang bạt.

Sau hơn một tiếng lết bộ trong các ngõ nhỏ cùng với chiếc balô du lịch nặng trĩu, cuối cùng chúng tôi cũng tìm được cho mình một chỗ trọ lý tưởng: phòng hai giường có hệ thống sưởi với giá bất ngờ: chỉ 40 tệ/ngày (khoảng 80.000 VND), rẻ hơn 15 lần so với Lonely planet (dĩ nhiên chất lượng không thể sánh bằng), chỉ hơi phiền là phải dùng nhà vệ sinh công cộng... dơ không chịu nổi!

Đối mặt Binh Mã Dũng

Bộ xe ngựa bằng đồng cực kỳ tinh xảo đã gây kinh ngạc thế giới về kỹ thuật đúc đồng từ thời Tần

Mùa đông nhưng nơi đây vẫn đông đúc khách vì đó là nơi yên nghỉ của người mà hơn 2.000 năm trước đã kết nối các tường thành của sáu nước để biến nó thành một kỳ quan thế giới mà không một người Trung Hoa nào không cảm thấy tự hào khi nhắc đến: Vạn lý trường thành! Cũng chính ông đã tạo ra đội binh mã dũng được xem như kỳ quan thứ tám của thế giới.

Khi đến nơi, dù đã nghe nói khá nhiều nhưng chúng tôi cũng thật sự sững sờ: ba căn hầm khổng lồ, mỗi hầm lớn như một sân vận động đang chứa hàng ngàn người lính đất nung to bằng người thật với vóc dáng cực kỳ uy mãnh. Mỗi bức tượng đều có gương mặt diễn tả tâm trạng khác nhau, sống động đến không ngờ.

Tùy theo chức vụ mà trang phục, thế đứng của mỗi bức tượng được tái hiện phù hợp. Thế mà nhà khảo cổ đứng cạnh cho biết đây chỉ là một phần nhỏ nằm ngoài rìa ngôi mộ, đỉnh mộ chính là ngọn đồi nằm cách đây khoảng 1km.

Sau khi khai quật được ba hầm mộ vĩ đại (cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng) này, Chính phủ Trung Quốc đã thông báo tạm ngưng vì “chưa có biện pháp thật sự hữu hiệu để bảo vệ những di sản này”. Dù hiện nay mỗi hầm mộ đã được xây hẳn một cụm công trình để bảo vệ rất kín đáo và nghiêm túc. Đây là di tích lịch sử được bảo vệ nghiêm ngặt nhất ở Trung Quốc, đồng thời cũng là di tích được khai thác dè dặt nhất.

Năm ngoái có người bạn cũng tham quan Binh Mã Dũng về khoe với tôi tấm hình chụp chung với các tượng đất nung rất đẹp. Lúc đó tôi cũng hơi ngạc nhiên vì sao một di sản quốc gia lại có thể để mọi người bá vai bá cổ chụp hình “thân tình” đến thế. Đến đây mới biết những tấm hình đó đã được chụp tại studio ngay trong khu lăng mộ. Studio này làm sẵn những bức tượng nhái (giống như đúc) để phục vụ du khách. Giá khá mắc nhưng khách đông nườm nượp. Âu cũng là một cách kinh doanh hay.

Tuy nhiên, một trong những điều kinh ngạc nhất khi đến đây không phải là những di tích của khu lăng mộ (điều này tôi đã hình dung được qua sách báo, phim ảnh) mà chính là cụm công trình bảo tồn, trưng bày hiện vật. Chỉ riêng nó đủ là một công trình kiến trúc có giá trị. Tất cả đều được làm đến mức hoàn hảo.

Có phòng chiếu video vòm với 10 màn ảnh cực lớn, tái hiện lịch sử khu lăng mộ, trong các phòng trưng bày có các máy vi tính để có thể tra cứu bất cứ thông tin liên quan, có cảnh sát túc trực bảo vệ 24/24…Vì thế, dù giá vé vào cổng 90 tệ/người (khoảng 180.000 VND) nhưng ai cũng cảm thấy xứng đáng.

Sử sách có ghi rằng lăng mộ Tần Thủy Hoàng được khảm đầy kim cương và ngọc trai, phía trên trần thể hiện mặt trăng, mặt trời và những vì sao. Chim chóc được tạc bằng đá quý, đặt trong các khu rừng thông làm bằng ngọc lục bảo, các dòng sông chảy trong lăng mộ chứa đầy thủy ngân…

Thực hư thế nào không biết nhưng đối diện thực tế mới thấy điều đó còn quá bé nhỏ so với giá trị văn hóa thật sự mà nó đem lại.