Cho đến bây giờ, nhắc đến mùa Phật Đản 2508 (1964) rất ít ai còn nhớ cảnh sắc huy hoàng và quy mô ngày ấy, nhất là lứa “U 50”được xem là ‘nhỏ tuổi” nhất tính từ thời điểm ấy.
Đặc biệt là hình ảnh lễ đài tại bến Bạch Đằng, bên bờ sông Sài gòn. Trong rất nhiều cố gắng tìm kiếm từ các nguồn thông tin, hiện chỉ có ba tấm hình trong ngày lễ ấy và hai tấm hình đoàn thiếu nữ Gia Đình Phật Tử đứng phía phải đường Nguyễn Huệ, hướng nhìn từ lễ đài, còn đang tồn tại trên mạng.
GDPT Hình nghành nữ tại lễ Phật Đản 1964 (Góc phải Nguyễn Huệ nhìn từ phía Lễ Đài)
GDPT Hình nghành nữ tại lễ Phật Đản 1964 (góc phải Nguyễn Huệ nhìn từ phía Lễ đài)
Riêng hình lễ đài thì hầu như hầu như rất ít, ngoại trừ tấm hình màu này được sưu tầm từ tài liệu của báo ảnh “Thế Giới Tự Do” mà tôi may mắn tìm được từ cuối năm 2011 vừa qua.
Lễ Đài Phật Đản 1964 tại Bến Bạch Đằng Sài Gòn
Lễ Đài Phật Đản 1964 tại Sài gòn Đường Nguyễn Huệ
Vì vậy, tiện thể nay tôi xin công bố tấm ảnh đen trắng cùng chủ đề ấy trong tư liệu gia đình còn lưu giữ, dù đã xuống cấp trầm trọng, không còn rõ lắm nhưng hy vọng từ nay nó sẽ hiện diện trên mạng để các thế hệ sau được tường tận vì nó lưu giữ rất nhiều kỷ niệm của tôi và gia đình, rất muốn được chia sẻ cùng người đọc.
Lễ Đài Phật Đản 1964 tại Bến Bạch Đằng Sài gòn (ảnh đen trắng-Tư liệu gia đình DKT)
Đây là tấm hình phụ thân người viết chụp từ chiếc máy mượn của người thân, trong buổi chạng vạng tối, lất phất mưa nhẹ ngày mùng 10 tháng 4 âm lịch. Tức trước 4 ngày buổi lễ chính thức sẽ diễn ra nơi đây. Đính kèm bên đây là vài hình ảnh của buổi lễ ấy được sưu tầm trên mạng như vừa nói trên.
Như chúng ta từng biết, lễ đài được khởi công từ hơn một tháng trước, do ngành công binh chế độ Sài gòn thực hiện, hoàn thành đúng ngày mùng 8 tháng 4 âm lịch. Công trình rất kỳ công và bề thế. Lúc đó nghe những vị lớn tuổi nói rằng làm như vậy cũng phải thôi. Người dễ cảm thì cho rằng để xoa nhẹ vết đau mà Phật giáo Việt Nam (PGVN) đã vừa trải qua khốc liệt một năm trước đó!
Lễ Phật Đản 1964 (Góc Bạch Đằng trước lễ đài)
Lễ Phật Đản 1964 (góc Hàm Nghi - Hải Quan)
Lễ Phật Đản 1964 (góc Nguyễn Huệ)
Vị trí lễ đài xoay lưng với sông Sàigòn, ngay bến Cầu Kiệu. Mặt hướng thẳng về tòa đô chính (nay là Ủy ban nhân dân Tp.HCM) với con đường Nguyễn Huệ rộng thoáng. Phía trái trước mặt là con đường Hàm nghi và phía phải là đường Tự do (nay là Đồng Khởi). Con đường cắt ngang mặt lễ đài dành cho diễu hành các phái đoàn Phật giáo và xe hoa là Bạch Đằng (nay là Tôn Đức Thắng) được kết nối từ phía Cầu Quay (Cột Cờ Thủ Ngữ - nay là cấu Khánh Hội) trải dài cho đến bùng binh Trần Hưng Đạo ngày nay mà trước đó một năm là tượng hai Bà Trưng (nhưng người dân cho đó là tượng hai mẹ con bà Ngô Đình Nhu).
Như vậy từ trên nhìn xuống đó sẽ là sơ đồ toàn cảnh lễ đài được kết nối với những cung đường chung quanh, tạo thành hình rẽ quạt rất chuẩn.
Đối diện bên kia sông Sài gòn là Cây Bàng (Thủ Thiêm) quê tôi. Nơi sinh ra và lớn lên, tuổi thơ tôi cũng kịp trải qua một mùa Phật đản kinh hoàng, bàn thờ Phật gia đình phải đem giấu vào buồng ngủ, ai có hỏi thì không dám xưng là Đạo Phật. Hằng ngày từ bên này sông vọng qua tiếng đạn xéo, tiếng người la hét thất thanh và những tiếng gầm rú của xích sắt xe tăng đàn áp các cuộc biểu tình của những người con Phật hiền lành.
Cho đến một buổi sáng sớm, khi được thân phụ dẫn theo đi uống cà phê, nghe người lớn nhỏ to với nhau “Ông Diệm bị đảo chánh”. Từ đó về sau tôi lại được bà và mẹ dẫn đi chùa thường xuyên trở lại và mỗi chiều hiên ngang ra bàn ông thiên đốt nhang, hình ảnh đức Phật được trang trọng ngự trị lại giữa nhà.
Sau tết, trưa hè rủ nhau tắm sông, nhìn qua bên kia sông thấy người ta đang dựng một trụ sắt to cao, không ai biết đó là lễ đài Phật Đản, anh em chúng tôi kháo nhau đủ thứ hình tượng (sau này mới biết đó là lấy cảm hứng từ trụ đá của A Dục Vương).
Khi lễ đài hoàn chỉnh, đèn đuốc được thắp sáng cả một khúc sông, sáng luôn tới bên kia sông quê tôi. Lúc ấy Thủ Thiêm chưa có điện và nước ống. Thì anh em chúng tôi nài nỉ xin ba mẹ cho được qua xem. Sau hai ngày lấy điểm cao bài học về làm điều kiện để được đi, thân phụ tôi cũng vừa đi làm về bảo chúng tôi tắm rửa sạch sẻ để ông dẫn qua bến Bạch Đằng xem. Mừng lắm!
Từ nhà đi bộ lên bến đò Cây Bàng không xa, bước lên đò bên kia là nhà hàng Mỹ Cảnh, bước thêm chừng mươi bưới là đã đến lễ đài. Tôi choáng ngợp với cảnh sắc huy hoàng chưa từng thấy. Chỉ vài ngày nữa thôi khu vực này sẽ được bảo vệ nghiêm ngặt. Tôi đâu ngờ rằng với tôi chỉ chừng ấy thôi đã là diễm phúc dài lâu mà có lẽ đến bây giờ nhiều người rất mong muốn trong đời mình sẽ có một lần như vậy.
Khi về lại nhà, anh em chúng tôi chạy khoe khắp xóm, kéo nhau ra bờ sông tay chỉ về bên kia, nơi có lễ đài đang rực sáng một vùng sông nước rằng mình đã được tới gần, rằng tượng Phật sơ sinh bự lắm (cao 8 mét nặng ba tấn)!
Rồi tối 14 tháng tư âm lịch, người dân Cây Bàng Thủ Thiêm chúng tôi lại được cái diễm phúc nhìn no con mắt những ánh sáng hoa đăng lung linh khắp mặt sông trong những chiếc đèn búp sen bằng nhựa đủ màu rất đẹp, chứng tỏ nó đã được chuẩn bị từ lâu. Nhìn sang bên kia sông từng chiếc xe hoa chạy qua có âm thanh nhạc đạo bi hùng như chưa từng có một mùa pháp nạn đau thương.
Sáng sớm hôm sau, những búp sen này trôi dạt, tấp vào bờ sông, trải dài từ chợ Cây Bàng xuống cho tới cầu 13, chen lẫn với từng khóm lục bình cũng đang trổ bông tím, tạo nên cảnh sắc rất đặc biệt.
Bà và Ba Má tôi cho đó là chư thiên tung hoa đón mừng đức Phật đản sinh. Những chiếc đèn hoa sen bằng nhựa này anh chúng tôi lượm và cất giữ rất nhiều năm sau, và dùng nó trang trí cho các huyền môn (bây giờ gọi là cổng chào) và lễ đài Phật đản xóm ấp của tôi.
Sáng hôm sau cả khung trời Sàigòn và ngay khu vực lễ đài là những âm thanh, màu sắc tưng bừng. Vang vọng qua bến sông này, nơi tôi đang đứng thèm thuồng nhìn về bên ấy với đủ thứ tưởng tượng trong đầu. Trên bầu trời thì nhiều chiếc máy bay uốn lượn tung làn khói ngũ sắc hòa lẫn với một rừng bong bóng đang tung tăng chen nhau vươn thẳng trời cao.
Như vậy, trên trời, dưới đất, và cả mặt sông, toàn là âm thanh và màu sắc, thử hỏi có còn mơ ước nào hơn với người con Phật mỗi năm hân hoan chào đón ngày đức Thế Tôn Đản sinh!
Thật không có khung cảnh nào hơn thế mà tôi từng chứng kiến. Xứng đáng với tầm vóc và tuyên ngôn: Một tôn giáo lớn luôn song hành cùng dân tộc suốt hai ngàn năm!
Lớn lên, mang trong mình trái tim thương yêu đạo pháp thiết tha, tôi luôn ghi đậm hình ảnh mùa Phật Đản Phật lịch 2508-1963 đầy tự hào nhưng cũng nhiều hoài vọng này làm hành trang cất bước.
Giờ đây, tuồi đời ngày một chồng chất mà niềm tự hào, hoài vọng ấy vẫn còn nguyên như thưở tinh khôi. Mong rằng những thế hệ người con Phật ngày sau sẽ thêm một lần chứng kiến ngày lễ Phật Đản như vậy, như thuở thiếu thời của tôi, thời của nhiều khuyết duyên nhưng cũng lắm tự hào.
Trích hồi ký: Nửa Thế kỷ độc hành
%7Cutmcsr%3D(direct)%7Cutmcmd%3D(none)%3B%2B__utmv%3D672363408.-%3B)