Tsongkhapa
ĐẠI LUẬN VỀ
GIAI TRÌNH CỦA ĐẠO GIÁC NGỘ
Tập 3
(Bồ-đề Đạo Thứ Đệ Đại Luận – Quyển Hạ)
Nhóm Dịch Thuật Lamrim Lotsawas
༄༅༎ བྱང་ཆུབ་ལམ་རིམ་ཆེན་མོ་། །།ཀ།།
རྗེ་ཙོང་ཁ་པ་བློ་བཟང་གྲགས་པ༎
Phần II: Tuệ Giác
Chương 12:
Phân Tích Lập Luận
(2’)) Chỉ ra rằng các phê phán của
Trung Quán không nhổ gốc rễ sự hiện hữu ước lệ
(a’’)) Các ngươi không thể xóa bỏ những hiện tượng thường
tục bằng cách bác bỏ chúng thông qua việc thẩm tra xem liệu những điều đó có
khả năng đứng vững trước sự phân tích luận lý hay không.
–––––––––\–––––––––
(2’) Chỉ ra rằng các phê phán của Trung Quán không nhổ gốc
rễ sự hiện hữu ước lệ
Điều này có bốn phần:
1. Các ngươi không thể xóa bỏ những
hiện tượng thường tục bằng cách bác bỏ chúng thông qua việc thẩm tra xem liệu
những điều đó có khả năng đứng vững trước sự phân tích luận lý hay không.
2. Các ngươi không thể xóa bỏ những
hiện tượng thường tục bằng cách phủ định chúng qua sự thẩm tra xem liệu nhận
thức hiệu quả có xác lập những hiện tượng đó hay không (Chương 13-14)
3. Các ngươi không thể xóa bỏ những
hiện tượng thường tục bằng cách phủ định chúng qua sự thẩm tra xem liệu những
hiện tượng đó có được sinh khởi theo một trong bốn cách [từ chính mình, từ điều
khác, từ cả hai, hoặc từ không có vật sinh thành nào cả] hay không (Chương 15)
4. Sự bác bỏ tất cả bốn cực đoan[1]
của tứ bổ đề – các pháp tồn tại, các pháp không tồn tại, và v.v... – không phải
là sự phê phán hợp lệ về các hiện tượng thường tục (Chương 15)
(a’’)) Các ngươi không thể xóa bỏ những hiện tượng thường
tục bằng cách bác bỏ chúng thông
qua việc thẩm tra xem liệu những điều đó
có khả năng đứng vững trước sự phân tích luận lý hay không.
Một sự phân tích đúng đắn liệu rằng
các pháp này – sắc và v.v… – có tồn tại hay là được sinh ra, trong một ý nghĩa
khách quan là điều chúng ta gọi là “lối lập luận phân tích thực tại”, hoặc là
“dòng lý lẽ để phân tích hiện trạng cuối cùng của một thực thể”. Vì chúng ta -
những nhà Trung Quán không khẳng định rằng sự sinh khởi của sắc tướng và v.v…
có thể đứng vững được trước sự phân tích bằng luận lý như thế, lập thuyết của
chúng ta là tránh những sai lạc cho là các pháp thật hữu.
Vấn: Nếu
những pháp này không thể đứng vững trước sự phân tích luận lý, thì làm sao khả
dĩ cho một việc gì đó hiện hữu khi có lý do phủ định nó?
Đáp: Các
ngươi đang nhầm lẫn giữa việc không có khả năng đứng vững trước sự phân tích
hợp lý với sự phủ định giá trị bởi lập luận. [607] Nhiều người đã mắc phải lỗi
này cho rằng sự sinh khởi và v.v… tồn tại mặc dù sự phân tích hợp lý về thực
tại phủ định chúng. Đây là lối nói huyên thuyên bất cẩn, nên chúng tôi không
đồng ý. Để hỏi liệu rằng một việc gì đó có thể đứng vững trước sự phân tích hợp
lý hay không chính là hỏi rằng sự việc đó có đươc tìm thấy qua lý luận phân
tích thực tại hay không. Nguyệt Xứng trong Tứ
Bách Kệ Tụng Luận Thích có đề cập[2]
…bởi vì sự phân tích của chúng ta có chủ ý để truy tầm bản
chất nội tại.
Vì vậy đây là sự tìm kiếm để khám
phá xem các sắc tướng và v.v… có một tự tính được sinh khởi, rồi bị hoại diệt,
và v.v… hay không. Thế nên, sự phân tích truy tầm xem liệu sắc tướng và v.v… có
sự sinh khởi và hoại diệt vốn tồn tại một cách tự tính hay không; điều đó không
có nghĩa là lối lập luận này tìm kiếm sự sinh khởi và sự hoại diệt đơn thuần.
Do đó, lối lập luận này được gọi là “phân tích thực tại” bởi vì nó phân tích
liệu sự sinh khởi, hoại diệt và v.v… có được xác lập trong thực tại hay không.[3]
Khi một lối lập luận như thế phân
tích hay truy tầm sự sinh khởi và v.v…, thì nó không tìm thấy được một dấu vết
nào về chúng; như thế chúng “không có khả năng đứng vững được trước sự phân
tích”. Tuy nhiên, thực chất là lối lập luận này không tìm thấy chúng nên nó
không dẫn đến việc lối lập luận đó phủ định chúng. Đúng hơn là, lý luận phủ
định điều gì đó – nếu nó đã hiện hữu – phải được xác lập bằng lập luận, mà
chính lập luận đó lại không xác lập được. Các thức thường tục xác lập sự sinh
khởi và sự hoại diệt của các sắc tướng và v.v…; dù các sắc tướng và v.v… tồn
tại, nhưng các thức lập luận lại không xác lập chúng. Do đó, khi lý luận không
tìm ra các sắc tướng và v.v…, thì làm sao lý luận đó có thể phủ định chúng
được? Thí dụ, nhãn thức không nhận ra các âm thanh, nhưng điều này không phủ
định sự hiện hữu của âm thanh. Điều này cũng tương tự vậy.
Vì thế, nếu sự sinh khởi, sự hoại
diệt và v.v... tồn tại một cách nền tảng, nghĩa là, chúng đã được xác lập trong
hiện thực, thì luận lý sẽ phải tìm thấy chúng bởi vì nó phân tích một cách
chính xác xem có phải các sắc tướng và v.v… có sự sinh khởi và hoại diệt hiện
hữu một cách nền tảng. Bởi vì sự phân tích như thế không tìm thấy sự sinh khởi
và v.v…, nên nó bác bỏ sự sinh khởi, sự hoại diệt, và v.v… tồn tại một cách nền
tảng, đó là, trong thực tại. Vì nếu chúng tồn tại một cách nền tảng, thì sự
phân tích đó sẽ phải tìm ra chúng, nhưng nó lại không tìm thấy. [608] Ví dụ,
khi một người truy lùng, mà ông ta vốn biết chắc chắn là sẽ tìm thấy một cái ấm
về phía đông nếu nó có ở đó, tiến hành tìm kiếm cái ấm đó ở phía đông nhưng lại
không tìm ra nó, thì điều này phản bác sự có mặt của cái ấm ở phía đông. Nhưng
làm thế nào điều đó phủ định được sự tồn tại đơn thuần của một cái ấm? Tương tự
như vậy, sự phân tích của Trung Quán là chắc chắn tìm thấy sự sinh khởi tồn tại
một cách nền tảng nếu điều đó tồn tại; khi nó không tìm thấy sự sinh khởi, thì
điều này cấu thành nên một phủ nhận về sự sinh khởi hiện hữu một cách nền tảng
hay tự tính. Làm sao điều đó phủ định sự sinh khởi đơn thuần? Trong mạch văn
này, Nguyệt Xứng giải thích rõ ràng trong Tứ
Bách Kệ Tụng Luận Thích[4]
Vì thế, khi lập luận phân tích theo
cách thức này, thì không có bản chất nền tảng tồn tại trong các giác quan, các
đối tượng, hay các thức; do đó, chúng không có sự tồn tại nền tảng. Nếu chúng
tồn tại một cách nền tảng, thì dưới sự phân tích bằng lập luận, trạng thái hiện
hữu nền tảng của chúng sẽ được nhìn thấy thậm chí một cách rõ ràng hơn, nhưng
điều đó đã không như thế. Vì vậy, chúng được xác lập trên căn bản “trống rỗng
về tự tính”
Nguyệt Xứng vẫn lặp đi lặp lại rằng
{luận chứng} cho phép những ước lệ này, như là sắc tướng và âm thanh, tồn tại.
Tuy nhiên, ít nhất là chúng không được xác lập bởi lý luận phân tích thực tại, nghĩa
là, phân tích liệu rằng chúng có bản chất nội tại hay không. Vì thế, sự quán
xét luận lý cẩn trọng không áp dụng được lên chúng. Nguyệt Xứng cũng thường nói
rằng chính những người không đủ khả năng thừa nhận các thường tục lại tự cho
rằng các thường tục bị hủy hoại khi lý lẽ, dựa trên phân tích lập luận, không
tìm thấy chúng.
Nếu lập luận vốn phân tích xem liệu
chúng có tự tính hay không có thể bác bỏ được chúng, thì các ngươi phải áp dụng
sự quán xét hợp lý mạnh mẽ vào các ước lệ này, nghĩa là áp dụng vào sắc tướng,
cảm xúc và v.v… Tuy nhiên, các luận chứng của đại sư này hoàn toàn phủ định
những nỗ lực đó. Vì vậy, những người đã đi lang thang quá xa Trung Đạo chính là
người đã tự cho rằng một pháp là không có hiệu quả khi nó không được tìm ra
bằng luận lý phân tích liệu nó có bản chất nội tại hay không.
Tương tự, sự cân bằng thiền của một
tôn giả không tìm thấy được sự sinh khởi và sự hoại diệt của sắc tướng và v.v…,
nhưng làm sao nó thấy được sự sinh khởi, hoại diệt, và v.v… như là không tồn
tại? [609] Cũng như thế, lý luận phân tích liệu các pháp có tự tính hay không
lại không tìm ra sự sinh khởi và v.v…, nhưng nó cũng không xem xét rằng sự sinh
khởi, sự hoại diệt, và v.v… là không hiện hữu.
Vì thế, ngay cả một số học giả thời
trước,[5]
không nói về các vị đương thời, dường như phạm lỗi bởi vì không phân biệt được,
và thay vào là xem chúng tương tự như nhau, đối với các cặp ý tưởng sau: (1)
điều gì đó không đứng vững được trước sự phân tích hợp lý so với điều gì đó
không có hiệu quả bởi lập luận; (2) việc không cảm nhận về sự sinh khởi và hoại
diệt bằng trí huệ có được do cân bằng thiền của một thánh giả so với sự cảm
nhận về sự sinh khởi và hoại diệt như là không tồn tại bằng trí huệ có được do
cân bằng thiền của một thánh giả; và (3) việc không khám phá ra sự sinh khởi và
hoại diệt bằng một thức lý luận phân tích xem chúng có tồn tại tự tính hay
không so với việc khám phá rằng sự sinh khởi và hoại diệt là không tồn tại. Do
đó, người thông minh phải phân tích điều này theo từng chi tiết và nhận ra sự
khác biệt một cách cẩn trọng!
Khi nói điều này, chúng tôi không
khẳng định rằng thức ước lệ là mạnh hơn tri kiến về sự tối hậu; chúng tôi cũng
không khẳng định là thức ước lệ mâu thuẫn với tri kiến về sự tối hậu. Tuy
nhiên, các ngươi lại cho rằng sự phân tích luận lý về thực tại phủ nhận sắc
tướng, cảm thọ, và v.v… ước lệ khi nó phân tích và không tìm ra chúng. Nó thật
không phủ định chúng. Thực sự, tri kiến thế tục sẽ mâu thuẫn với bất cứ cố gắng
nào nhằm phủ định các hiện tượng ước lệ. Nguyệt Xứng trong Căn Bản Trung Luận có đề cập:[6]
Nếu ngươi nghĩ là thế giới này không mâu thuẫn với mình,
Thì phủ nhận một điều là quyền căn bản trên thế gian này.
Ngươi và trần thế có thể tranh cãi về việc đó
Và rồi ta sẽ theo phe nhóm nào mạnh hơn.
Nguyệt Xứng trong Căn Bản Trung Luận Thích nói rằng:[7]
Chúng ta phải chịu đựng một sự khó khăn lớn lao để lật đổ
các ước lệ thế tục.
Các ngươi hãy hoan hỷ xóa tan đi những ước lệ thế tục này.
Nếu thế giới không mâu thuẫn với ngươi, thì ta sẽ kết nối
với ngươi.
Tuy nhiên, thế giới này mâu thuẫn với chính ngươi. [610]
Lời tuyên thuyết: “Chúng ta phải
chịu đựng một sự khó khăn lớn lao để lật đổ các ước lệ thế tục” là để chỉ rõ sự
cố gắng trên con đường thanh tịnh hóa những chủ thể sai lạc, ví dụ như các nhãn
thức, và các trình hiện sai lạc về các đối tượng, ví dụ như các sắc tướng. Thế
nên chúng tôi không khẳng định đây chính là những đối tượng bị phủ định bởi lập
luận. Mà đúng hơn, chúng tôi xem xét chúng là những đối tượng vốn bị phủ định
bởi sự tu tập trên lộ trình giác ngộ.
Lời tuyên thuyết: “Các ngươi hãy
hoan hỷ xóa tan đi những ước lệ thế tục này” để trả lời cho những nhà Duy Thức
ấy, người đã đưa ra luận cứ song song: “Nếu các ngươi, những nhà Trung Quán,
phủ nhận một cách cơ bản các thực thể tồn tại phụ thuộc, thì chúng tôi sẽ dùng
lý luận để phủ định những ước lệ của các ngươi". Nguyệt Xứng đáp lời:
“Chúng tôi bác bỏ sự tồn tại tự tính của các thực thể phụ thuộc; nếu các ngươi
có thể dùng lý luận để đưa ra một phủ nhận tương tự lên các ước lệ, thì chúng
tôi sẽ đồng thuận với các ngươi”. Ngài có ý là nếu lập luận có thể phủ nhận được các ước lệ, thì
chúng ta sẽ muốn điều đó, vì nó sẽ hoàn trả các khó khăn không cần thiết liên
quan đến con đường tu tập để vượt qua chúng. Vì thế, đoạn này chỉ ra rằng lý
luận không phủ định được các ước lệ.
Vì lý luận không phủ định chúng,
Nguyệt Xứng nói rằng điều gì thông thường người ta biết trong thế giới thì mâu
thuẫn với bất kỳ nỗ lực nào nhằm phủ định chúng. Do đó, kiến thức thường tục
mâu thuẫn với bất cứ luận điểm khả biện nào trên hiệu quả đó. Vì thế, chúng ta
xác định rằng kiến thức ước lệ là mạnh hơn các tranh luận ấy. Kết quả là khi
các nhà bản chất luận dùng phân tích luận lý để phủ định các hiện tượng ước lệ
chẳng hạn như các đối tượng bên ngoài, luận lý không tìm ra các hiện tượng ước
lệ ấy, nhưng nó không hề mâu thuẫn với chúng.
Phản biện:
Khi chúng tôi nói là chúng tôi không phủ định các sắc tướng và v.v… trong bối
cảnh ước lệ, thì chúng tôi có ý là chúng không bị phủ định trong con mắt của
người phàm trần, ví dụ như kẻ chăn cừu. Tuy nhiên, phân tích hợp lý về thực tại
phủ định chúng.
Đáp: Lập
thuyết của các ngươi là hoàn toàn không chấp nhận được. Những cá nhân quán
chiếu có thể tự hỏi rằng liệu sự phân tích luận lý về thực tại có phủ định
những điều này hay không, nhưng họ chưa bao giờ nghi ngờ rằng những điều như
thế vẫn không bị phủ định đối với người có tâm thức chưa bị chủ trương này ảnh
hưởng. Thêm vào đó, nếu sự phân tích hợp lý về thực tại đã phủ định chúng, thì
sự phủ định đó phải được hoàn tất trong bối cảnh ước lệ.[8]
Đại sư Nguyệt Xứng cũng xác định một
cách rõ ràng rằng sự phân tích luận lý về thực tại không phủ định tất cả các
hình thức của sự sinh khởi. [611] Trong Tứ
Bách Kệ Tụng Luận Thích, ngài cho biết:[9]
Lập thuyết
không đúng: Ngài Tịch Thiên hàm ý rằng những
hiện tượng cấu hợp {pháp hữu vi} thiếu vắng sự sinh khởi bởi vì sự phân tích
này phủ định tất cả các hình thức của sự sinh khởi.
Đáp: Trong trường hợp đó, sự sinh khởi của các hiện tượng cấu
hợp sẽ không giống như một ảo giác từ thầy phù thủy. Đúng hơn là chúng tôi sẽ
làm cho mọi người hiểu bằng việc sử dụng những thí dụ như là đứa con trai của
người đàn bà hiếm muộn. Vì thận trọng với sự hàm ý vô lý cho rằng các duyên
khởi không hiện hữu, nên chúng tôi tránh xa những sự so sánh như thế. Thay vào
đó, chúng tôi so sánh sự sinh khởi của sự vật với ảo giác do thầy phù thủy tạo
ra và v.v…, và với những ví dụ không mâu thuẫn với thuyết duyên khởi.
Nhóm từ “sự phân tích này” nói đến
sự phân tích luận lý về thực tại. “Phủ định tất cả các hình thức của sự sinh khởi”
có nghĩa là phủ nhận tất cả sự sinh khởi của bất kỳ loại nào, mà không thêm bất
cứ đặc tính nào vào đối tượng bị phủ định. Đoạn nói về người đàn bà hiếm muộn
nên được hiểu như sau: Nếu lý luận phủ định tất cả sự sinh khởi, thì sự sinh
khởi – giống như đứa con trai của người đàn bà hiếm muộn, như sừng của con thỏ
rừng, và v.v… – sẽ không là điều gì cả, trống rỗng tất cả các hoạt hóa. Trong
trường hợp đó, sẽ có một ngụy biện rằng các việc sinh khởi phụ thuộc sẽ không
tồn tại. Chúng ta phải cẩn thận về điều đó. Do vậy, chúng ta không nói rằng nó
giống như sự không sinh khởi của một pháp nào đó hoàn toàn thiếu vắng khả năng
thực hiện các hoạt hóa, như là đứa con trai của người đàn bà hiếm muộn. Chúng
ta nói rằng sự sinh khởi là tựa như ảo giác do thầy phù thủy tạo nên và v.v….
Vì thế, chúng ta phủ định sự sinh khởi thật hữu hay tồn tại tự tính.
Trong Tứ Bách Kệ Tụng Luận Thích Nguyệt Xứng cũng đề cập:[10]
Phản biện: Nếu mắt và v.v… không hiện hữu, thì làm sao các giác quan
của các cơ phận như mắt được xem xét là những hậu quả từ nghiệp?
Đáp: Phải chăng chúng ta sẽ phủ định rằng chính bản chất của
các việc này là kết quả từ nghiệp?
Phản biện: Bởi vì các ngươi đang chứng minh sự phủ định của mắt và
v.v…, nên làm sao các ngươi có thể không phủ định điều đó?
Đáp: Bởi vì sự phân tích của chúng tôi chủ tâm tìm kiếm tự
tính. Ở đây chúng tôi phủ định rằng các sự việc tồn tại một cách nền tảng;
chúng tôi không phủ định rằng mắt và v.v… là các sản phẩm và các kết quả khởi
lên phụ thuộc từ nghiệp. [612] Vì thế, chúng hiện hữu. Do vậy, khi mắt và v.v…
được giải thích chỉ như là các kết quả của nghiệp, thì chúng hiện hữu.
Do đó Nguyệt Xứng đã tuyên thuyết
một cách rõ ràng chính xác rằng lý luận nào phủ định và lý luận nào không phủ
định. Vì vậy, khi ngài nêu những sự phân biệt này trong một đoạn giảng giải,
thì chúng phải được áp dụng, ngay cả khi chúng không được đề cập trong tất cả
các đoạn giảng giải tương tự trong suốt tác phẩm.
Vì thế, lý luận phủ định sự tồn tại
nền tảng – sự tồn tại khách quan được tìm thấy ở phía của sự vật tự nó; nó
không phủ định sự tồn tại đơn thuần. Bởi vì, Nguyệt Xứng cho rằng lý luận có
chủ ý truy tầm bản chất nội tại, nên lý luận cố khám phá ra sự vật có hiện hữu
nội tại hay không. Do đó, điều này có nghĩa là một sự phủ định bằng lối phân tích
như thế là một phủ định về sự tồn tại tự tính. Từ đó, hãy phân biệt hai điều
này[11]
Nguyệt Xứng không phủ định những ví
dụ ấy là các kết quả của nghiệp; thêm vào đó, ngài cho rằng các nhà Trung Quán
phải khẳng định điều này. Đoạn tiếp theo đề cập: Vì thế, các thiện tri thức
không lệ thuộc vào các đối tượng thế tục đối với sự phân tích như vừa giải
thích, nghĩa là sự phân tích đó tương ứng với tri giác về thực tại. Thay vào
đó, họ chấp nhận rằng các đối tượng thế tục đơn giản là các kết quả bất khả tri
{không thể nghĩ bàn} của nghiệp. Họ chấp nhận toàn thế giới như thể nó là một
hóa thân được phóng chiếu từ một hóa thân khác.
Cho nên, khi các ngươi trình bày Nhị
Đế, thì có phải lối lý luận vốn xác lập chân lý tối hậu {Chân Đế} mâu thuẫn với
sự trình bày về chân lý thường tục {Tục Đế}? Nếu đúng như thế thì sự trình bày
của các ngươi về Nhị Đế mâu thuẫn với chính nó. Trong trường hợp đó, làm sao
các ngươi có thể có kỹ năng toàn hảo để đặt đúng vị trí của Nhị Đế? Mặc khác,
nếu không có dấu vết nào về sự mâu thuẫn nội tại trong việc trình bày của các
ngươi về Nhị Đế, thì thật mâu thuẫn khi cho rằng lối lý luận vốn xác lập Chân
Đế phủ định cách trình bày về Tục Đế. Minh
Cú Luận của Nguyệt Xứng cũng đề cập:[12]
Không thiện xảo về Chân Đế và Tục Đế, nên các ngươi đôi khi
áp dụng các tiêu chuẩn phân tích không thích hợp và hủy hoại Tục Đế. [613] Bởi
vì chúng tôi có kỹ năng trong việc thừa nhận Tục Đế, nên chúng tôi trụ trong
lập thuyết về thế tục, và chúng tôi dùng các tiêu chuẩn thường tục của nó để
lật đổ các tiêu chuẩn mà các ngươi đặt ra nhằm xóa bỏ phạm trù của các thường
tục. Tương tự như các vị trưởng lão trên thế giới, chúng tôi chỉ lọc ra những
người lạc xa các tiêu chuẩn truyền thống của thế gian; chúng tôi không xa rời
các thường tục.
Vì thế ngài nói rằng ngài chỉ phủ
định các tôn chỉ của các đối phương vốn lệch hướng với các thường tục; ngài
không phủ định các thường tục. Ngài cũng nói rằng chính những ai không có kỹ
năng trong việc nhận biết về Nhị Đế sẽ hủy diệt Tục Đế bằng cách dùng phân
tích, nghĩa là phân tích hợp lý về thực tại. Do vậy, đại sư này hoàn toàn không
có khuynh hướng dùng lý luận để phủ nhận các sắc tướng thường tục và v.v...
Tóm lại, khi một người có thể cố tìm
sự mâu thuẫn trong trình bày của một người khác về Nhị Đế, thì ta cho rằng
chẳng có ai thuộc về hệ thống giáo pháp của Phật giáo Ấn Độ, trường phái Trung
Quán hay các trường phái khác khi người đó nói rằng: “Theo như sự trình bày của
chính tôi về Nhị Đế, thì lập luận hướng đến chân lý tối hậu nhổ tận gốc các đối
tượng thế tục".
. 547
Chương 8: Ba Loại Người
2. Làm thế nào để tận dụng lợi
thế của một cuộc sống an lạc và thuận duyên
a. Làm thế nào
để phát triển tri thức tổng quát một cách chắc chắn về lộ trình tu tập
1) Nội dung bao
hàm của tất cả kinh điển về các lộ trình của ba loại người như thế nào
2) Vì sao các đệ
tử được hướng dẫn theo các giai đoạn áp dụng các rèn luyện dành cho ba loại
người
a) Mục đích của
việc hướng dẫn các đệ tử qua phương tiện của các lộ trình về ba loại người
b) Vì sao các
đệ tử được hướng dẫn theo những giai đoạn như vậy
i)
Nguyên nhân thật sự
ii)
Mục đích
––––\––––
2. Làm thế nào để tận dụng lợi thế của một cuộc sống an lạc và thuận duyên
Việc làm thế nào để tận dụng lợi
thế của một cuộc sống an lạc và thuận duyên được trình bày trong hai phần:
- Làm thế nào để phát triển tri thức tổng quát về lộ trình
một cách chắc chắn
- Phương pháp thật sự để tận dụng lợi thế của một cuộc sống
an lạc và thuận duyên (Chương 9 và tiếp theo)
a. Làm thế nào để phát triển tri thức tổng quát
một cách chắc chắn về lộ trình
Phương thức phát triển tri thức
tổng quan một cách chắc chắn về lộ trình gồm hai phần:
1. Nội dung bao
hàm của tất cả kinh điển về các lộ trình của ba loại người như thế nào
2. Vì sao các
đệ tử được hướng dẫn theo các giai đoạn áp dụng các rèn luyện dành cho ba loại
người
1) Nội dung bao hàm của tất cả kinh điển về các lộ trình của ba loại
người như thế nào
Ở lúc bắt đầu, một người muốn trở
thành một vị Phật sẽ phát triển tâm Bồ-đề; ở giai đoạn giữa, người này tích lũy
các công đức và trí tuệ tối thượng; và cuối cùng, người này chứng được Phật quả
toàn hảo. Tất cả những hành động này chỉ nhằm đến mục tiêu hạnh phúc cho chúng
sinh. Vì thế, tất cả những giáo pháp một vị Phật đưa ra chỉ giản dị là nhằm đạt
đến lợi ích cho chúng sinh. Điều này tức là, lợi ích của chúng sinh chính là
điều quý vị nên đạt được. [87] Lơi ích này bao gồm hai phần: mục tiêu tạm thời
về việc trạng thái cao làm người hoặc một vị thiên, và mục tiêu rốt ráo về điều
tốt đẹp chắc chắn là sự giải thoát hay sự toàn giác. Giữa hai điều này, nhiều
lời giáo huấn của đức Phật nói về việc đạt được mục tiêu tạm thời là trạng thái
cao. Tất cả những giáo huấn này được bao gồm trong các lời dạy dành cho một
hành giả chân chính có khả năng giới hạn {căn cơ nhỏ} hoặc trong những giáo
pháp dành chia sẻ với một hành giả như vậy, bởi vì những cá nhân có khả năng
đặc biệt giới hạn thật sự không làm nhiều cho kiếp sống này, mà họ nỗ lực tinh
tấn để có trạng thái cao thù thắng khi tái sinh làm người hoặc trời trong những
kiếp vị lai bằng cách xúc tiến nuôi dưỡng các nguyên nhân tạo ra các tái sinh
đó. Tác phẩm Bồ-đề Đạo Đăng Luận nói
rằng:[1]
Hãy biết rằng
những ai “thấp nhất”
Nỗ lực chăm chỉ
nhằm chỉ đạt
Các an vui
trong cõi luân hồi
Bằng mọi cách
cho hạnh phúc riêng họ.
Có hai điều tốt lành chắc chắn:
sự giải thoát mà đơn thuần chỉ là tự do khỏi luân hồi và trạng thái giải thoát
tối thượng của toàn giác. Nhiều lời giáo huấn của đức Phật liên quan đến Duyên
Giác và Thanh Văn thừa. Tất cả những tuyên thuyết này được đề cập trong các
giáo pháp dành cho một hành giả có khả năng thật sự trung bình hoặc trong những
giáo pháp dành chia sẻ với một hành giả như vậy, bởi những hành giả có khả năng
trung bình sẽ phát khởi sự tỉnh giác với tất cả mọi thứ trong luân hồi và sau
đó thiết lập mục tiêu là giải thoát chính họ khỏi luân hồi. Rồi họ bước vào lộ
trình của ba sự rèn luyện, phương tiện để đạt giải thoát. Trong tác phẩm Bồ-đề Đạo Đăng Luận:[2]
Những người
được gọi là “trung bình”
Ngăn chận những
hành vi tội lỗi
Quay lưng với
an lạc trong luân hồi,
Và tinh tấn nỗ
lực cho thanh tịnh riêng mình.
Tác phẩm Hạnh Hiệp Đăng Luận của Trưởng lão [Atiśa] nói rằng:[3]
Bởi bổn sư, đức
Phật, nói rằng,
“Nương tựa Ba-la-mật
và Chân ngôn thừa[4]
Và thành đạt
được chân giác ngộ”,
Giờ ta sẽ viết
về ý nghĩa điều này.
Theo đó, phương thức đạt đến toàn
giác bao gồm hai phần: những Đại thừa của các Ba-la-mật-đa và Đại thừa của các
chân ngôn {skt. mantra – còn gọi là mật chú}. Hai phần này được bao gồm trong
những giáo pháp dành cho một hành giả thượng căn, vì những người này qua tác
động của lòng đại bi, lấy Phật quả làm mục tiêu của họ nhằm dẹp tan mọi đau khổ
của tất cả chúng sinh. Sau đó họ rèn luyện sáu Ba-la-mật-đa, hai giai đoạn[5], và tương
tự. [88] Trong tác phẩm Bồ-đề Đạo Đăng:[6]
Những người
được gọi là “thượng căn”
Thành tâm muốn
dẹp tan tất cả
Mọi đau khổ của
những người khác
Qua cách hiểu
nỗi khổ chính mình.
Dưới đây, tôi sẽ diễn giải phương
thức những người này đạt tới sự giác ngộ bao hàm trong cả Ba-la-mật-đa thừa lẫn
mật chú thừa. Liên quan đến những điều kiện dành cho ba loại người, các lời
giáo huấn này trong tác phẩm Bồ-đề Đạo
Đăng Luận có ý nghĩa tương tự với lời giáo huấn trong Quyết Định Yếu Luận của tác phẩm Du-già Hạnh Địa Luận:[7]
Hơn nữa, có ba
loại người như sau: có những người trì giữ phát nguyện về giới là từ bỏ mười
việc bất thiện, điều này vốn không được xem xét là một giới nguyện, tuy nhiên
nó cũng tương tự như giới nguyện. Có những người phát nguyện về Thanh Văn giới.
Có những người phát nguyện về Bồ-tát giới. Trong số này, loại người đầu tiên có
khả năng thấp nhất; loại người thứ hai là trung bình; và loại người thứ ba là
thượng hạng.
Ngoài ra, các kinh điển cũng đề
cập nhiều cách để định vị một hành giả có khả năng thấp nhất, trung bình và
thượng hạng. Tương tự Bồ-đề Đạo Đăng Luận
của ngài Atiśa, tác phẩm Vi Diệu Pháp
Báu Luận của ngài Thế Thân[8] cũng xác
định ba loại người. Thật sự có hai loại trong số những hành giả mang khả năng
giới hạn – những người nỗ lực cho kiếp sống này và những người nỗ lực cho những
kiếp vị lai. Tuy nhiên, ở đây tôi đang nói đến trường hợp sau, những người sẽ
được tôi nhận diện là thực hiện phương pháp đúng đắn để đạt địa vị cao.
2) Vì sao các đệ tử được hướng dẫn theo các giai đoạn áp dụng các rèn
luyện dành cho ba loại người
Sự diễn giải này gồm hai phần:
1. Mục đích của
việc hướng dẫn các đệ tử qua phương tiện của các lộ trình về ba loại người
2. Vì sao các
đệ tử được hướng dẫn qua những giai đoạn như vậy
a) Mục đích của việc hướng dẫn các đệ tử qua phương tiện của các lộ
trình về ba loại người
Tôi đã đưa ra sự diễn giải về ba
loại người. Tuy nhiên, các giai đoạn trong lộ trình dành cho hành giả có khả
năng cao cũng bao hàm trọn vẹn những lộ trình dành cho hai loại người còn lại.
Vì thế, hai lộ trình này là những phần, hay những chi, của đạo Đại thừa. [89]
Như đạo sư Mã Minh đề cập trong tác phẩm Thế
Tục Bồ-đề Tâm Tu Tập (Saṃvṛti-bodhicitta-bhâvanâ):[9]’
Không hại ai,
với tâm chân thật,
Và trong sạch;
không hề trộm cắp,
Và bố thí mọi
tài sản của ngươi
Là hành vi
khiến tái sinh hạnh phúc.
Một khi thấy
khổ đau của luân hồi,
Ngươi theo lộ
trình đúng để rời khỏi nó,
Và loại trừ hai
hành động tội lỗi;
Đó là hành vi
khởi tạo sự an nhiên.
Người thượng
căn nên tu tập tất cả điều này;
Đó là những ngả
đường của sự quyết tâm tối cao cho giải thoát.
Tri nhận rằng
chư pháp giai không
Tạo dòng chảy
từ bi cho mọi chúng sinh.
Những phương
tiện thiện xảo vô hạn
Là hoạt động
của quyết tâm tối thượng để giải thoát.
Vì vậy, trong việc này các vị đạo
sư không dẫn dắt quý vị theo con đường dành cho những hành giả có khả năng giới
hạn, những người lập mục tiêu chỉ đơn thuần vì hạnh phúc trong luân hồi, hay
con đường dành cho những hành giả có khả năng trung bình, những người chỉ lập
mục tiêu đơn thuần là sự giải thoát khỏi luân hồi cho bản thân họ. Đúng hơn là,
các đạo sư chọn ra một số lộ trình có chung cho hai loại người này và dùng
chúng làm những điều kiện tiên quyết để dẫn dắt quý vị theo lộ trình dành cho
những hành giả thượng căn. Vì thế họ dùng chúng làm những thành phần của lộ
trình rèn luyện dành cho những hành giả thượng căn. Do vậy, một khi quý vị đã
phát triển ước mong tận dụng lợi thế của kiếp người an lạc và thuận duyên này
như giải thích trước đây, quý vị phải biết được làm cách nào để tận dụng lợi
thế trọn vẹn của nó. Liên quan đến điều ấy, tác phẩm Trung Đạo Tâm Yếu Luận của ngài Thanh Biện nói rằng:[10]
Những tấm thân
này thật quá mỏng manh,
Như cây chuối
và như bong bóng nước.
Ai sẽ không
mang lại cho chúng sự vững vàng như núi Tu-di
Bằng việc lấy
chúng làm điều kiện để giúp đỡ cho những người khác?
Những tấm thân
này là cơ sở của bệnh tật, tuổi già, và sự chết
Những ai có
phẩm cách tốt và lòng từ bi
Khiến cho chúng
trong từng khoảnh khắc
Làm nền tảng
thăng tiến hạnh phúc của tha nhân.
Đời an lạc
tránh khỏi tám duyên không an lạc
Do bởi ngọn đèn
của giáo pháp tối thượng sáng soi
Hãy tận dụng
thật tốt an lạc này
Qua hành động
của một người thượng trí.
Vì vậy, hãy bước vào Đại thừa với
suy nghĩ: “ngày đêm, tôi sẽ luôn ứng xử như một hành giả thượng căn, tận dụng
tốt thân này, vốn là một nơi trú ngụ của bệnh tật, một cơ sở của các đau khổ,
của tuổi già và điều tương tự, cũng như nó vốn thiếu vững chắc tựa như cây
chuối hay bong bóng nước”.
Vấn: Từ lúc bắt đầu, vị đạo sư nên hướng dẫn đệ tử qua các tu tập
của một hành giả thượng căn. [90] Đâu là công dụng của sự rèn luyện theo những
lộ trình được chia sẻ với những hành giả có khả năng giới hạn và trung bình?
Đáp: Rèn luyện theo các lộ trình được chia sẻ với hai loại người
này là một điều kiện tiên quyết cho sự phát triển lộ trình của một hành giả
thượng căn. Tôi sẽ giải thích cách điều này là như thế.
b) Vì sao các đệ tử được hướng dẫn qua những giai đoạn như vậy
Việc vì sao các đệ tử được hướng
dẫn qua những giai đoạn như vậy được diễn giải về các mặt nguyên nhân thật sự
và mục đích.
i) Nguyên nhân thật sự
Đường vào Đại thừa chỉ có tâm
Bồ-đề vô thượng. Một khi điều này phát sinh trong dòng tâm thức của quý vị thì
như được đề cập trong tác phẩm Nhập Bồ-đề
Hành Luận của ngài Tịch Thiên:[11]
Khi chúng sinh
vô vọng,
Bị trói trong
ngục tù
Luân hồi bao
đau khổ
Phát khởi tâm
Bồ-đề
Họ sẽ được gọi
là
“con của đấng
Thiện Thệ” [12]
Và thật đáng
tôn vinh
Trong chư
thiên, nhân giới.[13]
Vì thế, những chúng sinh này bước
vào Đại thừa được đặt tên là “những đứa con của bậc Điều Ngự” hay “những vị
Bồ-tát”. Nếu họ hủy hoại tâm Bồ-đề của mình, họ sẽ tự trục xuất bản thân ra
khỏi đoàn thể những hành giả tu tập Đại thừa.
Do đó, những người ước mong bước
vào Đại thừa phải phát triển tâm Bồ-đề này bằng cách thực hiện nhiều dạng nỗ
lực. Những bản văn tối cao dạy về những giai đoạn của lộ trình Bồ-tát đạo, các
tác phẩm Bồ-tát Học Luận và Nhập Bồ-đề Hành Luận của ngài Tịch
Thiên, đề cập đến phương pháp phát triển tâm Bồ-đề ấy. Các tác phẩm đó nói rằng
trước tiên quý vị cần thiền quán về những ích lợi của nó. Sau đó, quý vị làm
mạnh mẽ nỗi hân hoan về những lợi lạc này từ tận đáy lòng của mình. Điều này
phải đồng hành với việc thực hành bảy hạnh nguyện {Phổ Hiền} cùng với sự thực
hành quy y.
Nếu quý vị viết cô đọng lại những
lợi ích được đề cập theo cách này, thì chúng bao gồm hai phần: tạm thời và rốt
ráo. Phần đầu tiên lại gồm hai khía cạnh nữa: không rơi vào những cảnh giới
khốn khổ và được tái sinh trong những cảnh giới hạnh phúc. Điều đó nghĩa là,
một khi phát tâm Bồ-đề, quý vị sẽ loại bỏ được nhiều nguyên nhân tích lũy từ
trước cho những sự tái sinh đau khổ, và quý vị chấm dứt sự tích lũy liên tục về
chúng trong tương lai. Quý vị cũng tăng trưởng mạnh mẽ những nguyên nhân đã
tích lũy từ trước cho những sự tái sinh hạnh phúc bởi chúng được thấm nhuần tâm
Bồ-đề này. Hơn nữa, bởi quý vị được tâm Bồ-đề này thúc đẩy, nên những nhân mà
quý vị gây tạo lại sẽ là khoog thể nào cạn kiệt. [91] Nương tựa tâm Bồ-đề này,
quý vị sẽ dễ dàng đạt đến những mục tiêu cuối cùng, sự giải thoát và toàn giác.
Ngay từ lúc bắt đầu, quý vị phải
có ước vọng chân thành mong cầu để đạt đến những lợi ích tối hậu và tạm thời
này. Nếu không có điều đó, quý vị có thể nói rằng: “Tôi sẽ nỗ lực phát triển
tâm Bồ-đề này” vì những lợi ích vốn sinh khởi từ việc
phát triển tâm Bồ-đề, nhưng đó sẽ chỉ là những lời nói suông. Sự rỗng tuếch của
lời tuyên bố này rất rõ ràng một khi quý vị kiểm chứng lại tâm thức của mình.
Vì thế, trước tiên quý vị phải
rèn luyện trong tư tưởng chung cho những cá nhân có khả năng giới hạn và trung
bình nhằm phát triển một niềm ước ao đạt được hai lợi ích, trạng thái cao [là
người hoặc trời] và điều tốt lành chắc chắn [sự giải thoát hay sự toàn giác].
Sau khi phát triển được điều ước như vậy, quý vị nuôi dưỡng tâm Bồ-đề, là thái
độ giúp sinh khởi những lợi ích ấy. Khi làm điều này, quý vị phải phát triển
lòng đại từ bi vốn là nền tảng cho thái độ này. Nói cách khác, khi quý vị quán
chiếu rằng mình đã lang thang trong luân hồi, bị mất đi hạnh phúc và bị nỗi đau
khổ hành hạ như thế nào, thì những sợi lông trên người quý vị phải nên dựng
đứng lên. Nếu không có sự trải nghiệm này, quý vị sẽ chẳng thể trở nên bất nhẫn
với sự đau khổ của những chúng sinh khác khi họ phải chịu đựng và bị tước đi
hạnh phúc bởi họ lang thang trong luân hồi. Trong tác phẩm Nhập Bồ-đề Hành Luận:[14]
Những ai chưa
nghĩ tưởng
Đến một thái độ
như vầy
Cho lợi ích
riêng họ;
Thì ngay cả
trong mơ
Làm sao khởi
được nó
Cho hạnh phúc
tha nhân?
Do vậy, trong bối cảnh người có
khả năng giới hạn, quý vị quán chiếu cách mà mình bị hãm hại trong những cảnh
giới khốn cùng đến như thế nào. Trong bối cảnh của hành giả có khả năng trung
bình, quý vị quán chiếu theo phương cách rằng thậm chí ở trạng thái cao, thì
cũng có đau khổ và không có được hỷ lạc an tịnh. Sau đó, quý vị thúc đẩy sự
phát triển tình yêu thương và lòng từ bi bằng cách nuôi dưỡng sự đồng cảm với
các chúng sinh, những người quý vị xem là gần gũi với mình. Từ đây quý vị sẽ
phát tâm Bồ-đề. Vì thế, sự rèn luyện suy nghĩ chung với những người có khả năng
giới hạn và trung bình là phương pháp phát khởi một tâm Bồ-đề chân thật; đó
không phải là một lộ trình riêng biệt nào mà vị đạo sư dẫn dắt quý vị theo.
Tương ứng theo đó, quý vị thực
hiện nhiều phương cách khác nhau để thanh tịnh hóa bản thân khỏi sự bất thiện
và tích lũy công đức nhờ sử dụng những tu tập để phát triển được cả thái độ
chia sẻ với những hành giả có khả năng giới hạn lẫn thái độ chia sẻ với những
hành giả có khả năng trung bình. Các ví dụ là việc quy y và việc suy nghĩ về
nghiệp và nghiệp báo. [192] Hãy hiểu rằng những điều này cũng giúp quý vị phát
tâm Bồ-đề, bởi chúng phù hợp với bảy hạnh nguyện Phổ Hiền hoặc với tu tập quy
y, vốn là những phương pháp rèn luyện đóng vai trò tiên quyết cho tâm Bồ-đề
trong bối cảnh của những tu tập dành cho hành giả thượng căn.
Ở điểm này, vị đạo sự trình bày
chi tiết một cách xuyên suốt về những phương cách mà trong đó, các rèn luyện
của những hành giả có khả năng giới hạn và trung bình đóng vai trò như các
thành phần cho sự phát tâm Bồ-đề vô thượng. Hơn nữa, quý vị, người đệ tử, sẽ
đạt đến tri thức chắc chắn về điều này. Sau đó, bất cứ khi nào quý vị duy trì
thiền, điều tối quan trọng là quý vị giữ vững hiểu biết này trong tâm và rèn
luyện những giáo pháp này như là các thành phần cho sự phát triển tâm Bồ-đề của
quý vị. Nếu không, lộ trình của hành giả thượng căn và những lộ trình của những
hành giả có khả năng giới hạn và trung bình sẽ bị tách biệt và không liên quan. Và bởi quý vị sẽ không đạt tri thức chắc chắn về tâm
Bồ-đề nào cả cho đến khi quý vị đạt đến lộ trình thật sự của hành giả thượng
căn, nên việc thiếu rèn luyện trong những chủ đề này, như là những phần của sự
phát triển tâm Bồ-đề của quý vị, sẽ khiến ngăn trở quý vị không phát triển được
tâm Bồ-đề ấy, hoặc, trong khi quý vị thiếu sự rèn luyện này, sẽ khiến cho quý
vị lệch khỏi mục tiêu to lớn của bản thân về việc phát tâm Bồ-đề ấy. Do đó, hãy
lưu ý kỹ ở điểm này.
Theo
phương cách này, hãy rèn luyện theo các lộ trình của những hành giả có
khả năng giới hạn và trung bình và rèn luyện tốt những điều được diễn giải
trong bối cảnh dành cho hành giả thượng căn. Sau đó, bằng tất cả khả năng tốt
nhất, hãy phát khởi một tâm Bồ-đề chân thật trong dòng tâm thức của mình. Tiếp
theo, để tinh thần này trở nên ổn định, hãy tiến hành một sự tu tập đặc biệt về
quy y và sau đó thực hiện nghi lễ về sự phát tâm Bồ-đề mạnh mẽ. Sau khi quý vị
đã tiếp nhận tinh thần nguyện ước {Bồ-đề tâm nguyện} mạnh mẽ này qua nghi lễ,
quý vị phải nỗ lực học hỏi các giới luật của nó. Tiếp đến, hãy phát triển sự
ước ao mãnh liệt để học hỏi những hạnh Bồ-tát, như sáu Ba-la-mật-đa và bốn cách
thu nhận đệ tử. Một khi sự ước ao này sinh khởi từ tận đáy lòng quý vị, hãy
kiên định áp dụng lời thệ nguyện thanh tịnh về xúc tiến Bồ-đề tâm {Bồ-đề tâm
hành}. Sau đó, với sự dấn thân, hãy tránh bị những vi phạm căn bản làm cấu
nhiễm. Hãy nỗ lực để ngay cả những sự ô uế nhỏ nhoi và trung bình hoặc sự gây
tạo những lỗi lầm cũng không làm quý vị ô nhiễm. Ngay cả nếu quý vị bị ô nhiễm,
hãy làm thanh tịnh bản thân một cách triệt để bằng cách sửa đổi những sự vi
phạm như được chỉ dạy trong kinh.
Tiếp theo, hãy rèn luyện bao quát
về sáu Ba-la-mật-đa. Một cách cụ thể, hãy rèn luyện thật tốt về bình ổn thiền –
cốt lõi của định – để làm cho tâm thức của quý vị có khả năng được đặt lên một
đối tượng thiền thiện đức, theo sự ước mong của quý vị. [93] Tác phẩm Bồ-đề Đạo Đăng Luận của Trưởng lão[15] nói rằng
quý vị nên phát triển định từ thiền nhằm sinh khởi những tri kiến siêu việt.
Ngài dẫn ra một ví dụ đơn giản. Trong những tình huống khác, Ngài nói rằng quý
vị nên phát triển định lực nhằm sinh khởi tuệ giác. Vì vậy, đạt được định chủ
yếu nhằm mục tiêu cho tuệ. Sau đó, để cắt bỏ những trói buộc của quan niệm về
hai bản ngã {nhân vô ngã (tib. གང་ཟག་གི་བདག་མེད)
và pháp vô ngã (tib. ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད)},
hãy lập một xác định triết lý về ý nghĩa của tánh Không, tức là sự vô ngã. Sau
khi duy trì một phương pháp thiền không sai sót, hãy đạt đến sự thấu suốt, tức
là trái tim của trí tuệ.
Theo đó, tác phẩm Bồ-đề Đạo Đăng Luận Thích của ngài Atiśa[16] đề cập
rằng, ngoại trừ những tu tập về định và tuệ, tất cả những sự tu tập trong mức
độ giới luật và bao gồm việc rèn luyện các giới luật của Bồ-đề tâm hành sẽ cấu
thành việc rèn luyện giới luật. Định là việc rèn luyện về sự tập trung hoặc
việc rèn tâm. Tuệ là việc rèn luyện về trí tuệ. Hơn nữa, tất cả những tu tập
trong mức độ định từ thiền và bao gồm định từ thiền cấu thành nên nhân tố của
sự giác ngộ được gọi là phương tiện, tức là sự tích lũy công đức, những đạo
pháp phụ thuộc vào các chân lý ước lệ {tục đế}, hay còn được gọi là những giai
đoạn của lộ trình bao quát. Sự phát triển của ba loại trí tuệ thấu suốt[17]
cấu trúc nên nhân tố của sự giác ngộ được gọi là trí tuệ, sự tích lũy trí tuệ,
vốn phụ thuộc vào những chân lý tối hậu {chân đế}, hay còn gọi là những giai
đoạn của lộ trình uyên thâm. Vì thế, hãy biết thật chắc chắn về trình tự của
chúng, về sự thật rằng chúng là một danh mục toàn diện, và rằng quý vị không
thể đạt đến sự giác ngộ chỉ bằng phương tiện hay trí tuệ đơn thuần.
Đây là cách mà những chú ngỗng
hoàng gia, những đứa con của bậc Điều ngự, tức những kẻ đang trên con đường ra
đại dương mênh mông những phẩm hạnh diệu hảo của một vị Phật, sải đôi cánh của
chúng và bay lên. Một cánh là những chân lý quy ước – tất cả những nhân tố về
phương tiện, lộ trình bao quát. Một cánh kia, dựa vào những chân lý tuyệt đối,
đang hiểu biết rõ cả thực tại lẫn vô ngã. Tuy nhiên, chúng không thể chỉ sử
dụng một phần đơn lẻ của lộ trình, hay bay lên như chú chim gãy một cánh.[18] Như tác
phẩm Nhập Trung Quán Luận Thích của
ngài Nguyệt Xứng đề cập:[19]
Dang đôi cánh
trắng và rộng của thực tại và ước lệ,
Những chú ngỗng
hoàng gia, hộ tống bởi đàn chúng sinh,
Bay trên những
ngọn gió đức hạnh để đạt đến vô thượng
Trên bờ xa,
những phẩm hạnh Phật lớn tựa đại dương. [94]
Sau khi quý vị rèn luyện tâm thức
bằng lộ trình thông thường, quý vị chắc chắn phải bước vào con đường mật chú
bởi vì khi thực hiện, quý vị sẽ nhanh chóng hoàn thành hai sự tích lũy. Nếu quý
vị không thể tu tập xa hơn lộ trình thông thường, hoặc không muốn làm điều đó
do thiên hướng của quý vị thừa kế từ những kiếp trước quá yếu, vậy thì chỉ cần
cải thiện trên từng giai đoạn này của lộ trình.
Quý vị được chỉ dạy rằng tất cả
các thừa nói chung và mật chú thừa nói riêng nương tựa vào vị đạo sư đều rất
cốt yếu. Bởi thế, một khi bước vào con đường chân ngôn, quý vị nên làm theo
những sự giải thích về mật chú, và tu tập một pháp môn dựa vào vị đạo sư thậm
chí còn chuyên sâu hơn những gì tôi diễn giải trước đây. Sau đó, hãy làm cho
tâm thức quý vị trở nên chín muồi với những quán đảnh đến từ những nguồn Mật thừa
thanh tịnh, trì giữ một cách đúng đắn với ngay cả sự rủi ro cho tính mạng của
quý vị, về tất cả những lời thệ và nguyện mà quý vị nhận được trong suốt các
quán đảnh của quý vị. Quý vị có thể phát nguyện lại nếu mình bị một sự vi phạm
căn bản tác động, tuy nhiên tâm thức quý vị sẽ bị hư hoại, và sẽ rất khó khăn
để tăng trưởng những phẩm hạnh diệu hảo. Vì thế, hãy nỗ lực một cách cụ thể để
không bị những vi phạm căn bản làm hư hỏng và không bị những vi phạm thứ cấp
làm ô nhiễm. Ngay cả nếu quý vị bị ô uế bởi những điều này, hãy thanh tịnh hóa
bản thân với sự sám hối và kiềm chế, vì những sự thệ nguyện là nền tảng của lộ
trình.
Tiếp đó hãy rèn luyện theo những
lời hướng dẫn tốt đẹp về Du-già với các biểu tướng (nói về những cấp độ Mật
thừa thấp hơn), hoặc Du-già của giai đoạn phát khởi (nói về Mật thừa Du-già ở
mức cao nhất). Sau khi sự rèn luyện này đã vững vàng, hãy rèn luyện thật tốt về
Du-già không biểu tướng (nói về những cấp độ Mật thừa thấp hơn), hoặc Du-già
của giai đoạn hoàn mãn (nói về Mật thừa Du-già ở mức cao nhất).[20]
Tác phẩm Bồ-đề Đạo Đăng Luận trình bày phần chính yếu của lộ trình như vậy;
những giai đoạn của lộ trình cũng hướng dẫn quý vị theo cách này. Đại Trưởng
lão cũng đã giáo huấn điều này trong những bản văn khác. Tác phẩm Đại Thừa Đạo Thành Tựu Pháp Tập của Ngài
nói rằng:[21]
Nếu ngươi ước
mong chứng vô thượng Bồ-đề,
Vốn cao quý bất
khả tư lường,
Hãy dốc lòng tu
tập và thành tựu tâm Bồ-đề,
Bởi sự giác ngộ
phụ thuộc vào tu tập. [95]
Bởi thân thể an
lạc và thuận duyên toàn hảo này
Thật khó lòng
đạt được, và một khi nhận được
Sẽ rất khó mà
sở hữu lại lần sau,
Hãy khiến nó
đầy ý nghĩa nhờ nỗ lực tu tập.
Và tác phẩm Đại Thừa Đạo Thành Tựu Pháp Hạng Huống Tập của Ngài nói rằng:[22]
Khi một cơ
duyên sinh khởi
Cho những phạm
nhân trốn khỏi ngục tù,
Họ bỏ chạy khỏi
nơi ấy,
Bởi mục tiêu họ
không như những thường nhân.
Cũng thế khi cơ
duyên sinh khởi
Để vượt qua
biển cả luân hồi,
Ngươi trồi lên
ra khỏi chốn luân hồi,
Bởi mục tiêu
ngươi không như những kẻ khác.
Tương tự:[23]
Hành Bồ-tát
giới bằng cách trì theo
Tu tập quy y,
giữ giới cao hơn,
Và nền tảng
Bồ-đề tâm nguyện mãnh liệt,
Hãy tu tập đúng
đắn, theo các giai đoạn, bằng năng lực của ngươi,
Tất cả những
Bồ-tát hành –
Sáu
Ba-la-mật-đa và tương tự.
Hơn nữa:[24]
Nuôi dưỡng trí
huệ tâm và phương tiện –
Trí huệ định
lực, và hợp nhất chúng.
Ngoài ra, tác phẩm Định Tập Phẩm của Bodhihadra {Giác Hiền} đề cập rằng:[25]
Đầu tiên, hãy
vững vàng tâm Bồ-đề toàn hảo của ngươi,
Sinh khởi từ
sức mạnh từ bi.
Đừng tham chấp
tận hưởng những nguồn vui trong luân hồi,
Và quay lưng
đừng bám lấy chúng.
Được ban những
bảo vật toàn hảo như niềm tin,
Hãy tôn kính
đạo sư của ngươi, người ngang hàng đức Phật.
Với những lời
nguyện đạo sư đã dạy,
Hãy tinh tấn
trong thiền.
Nhận qua lòng
từ của thầy
Sự ban tặng
những quán đảnh, cả bình cam lồ và mật ngữ.
Làm thanh tịnh
thân, khẩu, và ý,
Những hành giả
như vậy thích hợp để chứng ngộ.
Bằng việc hoàn
thành những sự tích tập
Sinh khởi từ
định chi,
Họ sẽ chóng đạt
sự chứng ngộ vô thượng.
Đó là con đường
của mật chú.
ii) Mục đích
Vấn: Nếu những giáo pháp dành cho những hành giả có khả năng giới
hạn và trung bình là các điều kiện tiên quyết cho hành giả thượng căn, chúng có
lẽ cũng được xem là những giai đoạn cho lộ trình của hành giả thượng căn. [96]
Vì sao lại sử dụng thành ngữ này: “các giai đoạn của lộ trình được chia sẻ với
những hành giả có khả năng giới hạn và trung bình”?
Đáp: Có hai mục đích to lớn của
việc phân biệt ba loại người và theo đó hướng dẫn các đệ tử: (1) điều đó đánh
tan suy đoán cho rằng quý vị là một hành giả thượng căn cho dù không phát triển
những trạng thái tâm thức tương tự như những hành giả có khả năng giới hạn và
trung bình, và (2) điều đó mang lại lợi ích to lớn cho những người có tâm thức
ở mức tốt nhất, trung bình và thấp nhất. Nó mang lợi ích cho họ như thế nào?
Ngay cả hai loại hành giả có khả năng cao hơn cũng phải tìm cầu địa vị cao và
sự giải thoát, vì vậy không có gì sai lầm khi giáo huấn các đệ tử có khả năng
trung bình và cao về những sự tu tập phát triển những thái độ của những hành
giả có khả năng giới hạn và những hành giả có khả năng trung bình. Họ sẽ phát
triển được những phẩm hạnh diệu hảo.
Những hành giả có khả năng giới
hạn nhất có thể rèn luyện những sự tu tập cao hơn, nhưng điều này sẽ dẫn đến
việc họ từ bỏ nhãn quan thấp hơn của họ mà lại không tăng trưởng lên được một
nhãn quan cao hơn, và vì vậy họ sẽ không được gì cả. Hơn nữa, có thể có những
hành giả nhiều thiện duyên đã phát khởi những lộ trình cao hơn trong những kiếp
trước. Nếu họ được giáo huấn về những lộ trình chia sẻ với những hành giả khả
năng thấp hơn và sau đó rèn luyện chúng, thì họ sẽ nhanh chóng tăng trưởng
những phẩm hạnh diệu hảo đã phát khởi trước đó hoặc những phẩm hạnh chưa phát
khởi từ trước. Vì vậy, bởi họ đã phát khởi những lộ trình thấp hơn, nên họ có
thể được dẫn dắt theo những lộ trình lần lượt cao hơn, và do đó lộ trình của
chính họ đã tu tập trong những kiếp trước sẽ không bị trì hoãn.
Tác phẩm Chân Ngôn Vương Vấn Kinh[26]
dùng ví dụ về một thợ kim hoàn khéo tay dần dần tinh luyện được món trang sức
để minh họa sự cần thiết cho việc hướng dẫn tâm thức của đệ tử theo các giai
đoạn. Để thận trọng tránh sự dài dòng, tôi không trích dẫn chúng đầy đủ ở đây.
Vị hộ pháp Long Thọ cũng đã hướng dẫn các đệ tử theo những giai đoạn trong suốt
những lộ trình để đạt đến địa vị cao và sự tốt lành chắc chắn:[27]
Ban đầu có
những giáo pháp về trạng thái cao;
Rồi đến với
những giáo pháp về sự tốt lành chắc chắn.
Bởi khi đạt đến
trạng thái cao,
Ngươi dần vươn
tới sự tốt lành chắc chắn.
Tương tự, Tôn giả Vô Trước cũng
nói rằng:[28]
Hơn nữa, các vị
Bồ-tát hướng những đệ tử của họ thành tựu nhân tố đức hạnh của sự giác ngộ một
cách đúng đắn và theo các giai đoạn. Để làm được điều này, ban đầu họ đưa ra
những giáo pháp dễ dành cho những chúng sinh có trí tuệ non trẻ, yêu cầu họ tu
tập theo những huấn thị và giải nghĩa ở mức dễ dàng. Khi nhận thấy trí tuệ của
những chúng sinh này phát triển lên khả năng trung bình, các vị yêu cầu họ tu
tập những giáo pháp và huấn thị ở mức trung bình, và những sự giải nghĩa trung
bình. [97] Khi nhận thấy trí tuệ của những chúng sinh này trở nên rộng mở, các
vị yêu cầu họ tu tập những giáo pháp và huấn thị uyên thâm, và những sự giải
nghĩa vi diệu. Đây là luồng hoạt động mang tính quyết định cho hạnh phúc của
những chúng sinh này.
Ngoài ra, tác phẩm Hạnh Hiệp Đăng Luận của ngài Thánh Thiên
mô tả phương pháp trước tiên quý vị rèn luyện tư duy về Ba-la-mật-đa thừa và
sau đó bước vào mật chú thừa. Tác phẩm chứng minh rằng quý vị phải thực hiện
điều này theo các giai đoạn. Sau đó điểm này được tóm tắt như sau:[29]
Phương pháp
những chúng sinh khởi đầu
Tham gia vào
mục tiêu tối thượng
Được đức Phật
toàn hảo huấn thị
Tương tự từng
bậc của cầu thang.
Hơn nữa, tác phẩm Tứ Bách Kệ Tụng[30]
cũng đề cập rằng trình tự của con đường là xác định:
Thoạt tiên,
ngừng các việc thất đức.
Tiếp theo,
ngừng sai lầm về ngã.
Cuối cùng, dứt
tất cả tà kiến;
Ai hiểu điều
này là bậc tinh thông.
Tương tự, vị đa văn đạo sư Mẫu
Hầu đã nói rằng:[31]
Tựa như việc
nhuộm vải không còn vết nhơ:
Trước tiên họ
phát triển điều thiện trong tâm đệ tử
Thông qua những
bàn luận về bố thí và tương tự,
Và rồi họ bảo
đệ tử quán tưởng về giáo pháp.
Viện dẫn bản văn này, đại sư
Nguyệt Xứng cũng cho rằng đạo pháp có một trình tự xác định. Vì trình tự mà
chúng tôi dùng để hướng dẫn những người khác đi theo con đường một cách rõ ràng
là rất thiết yếu cho sự tu tập của họ, hãy đạt đến sự chắc chắn vững vàng về
phương pháp này.
Chương
BA218 Caryâ-saṃgraha-pradîpa, P5379:186.3.6-7.
%7Cutmcsr%3D(direct)%7Cutmcmd%3D(none)%3B%2B__utmv%3D720759620.-%3B)