Chánh Tinh Tấn Để Buông Xả Mọi Phiền Não

Chánh tinh tấn là chi thứ 6 trong Bát Chánh Đạo, có nghĩa là tinh tấn, nỗ lực, cố gắng đúng theo chánh pháp; hay nói cách khác là sự nỗ lực chân chánh, có ý nghĩa, lợi ích cho mình và người.

Thế nào là sự nỗ lực chân chánh? Mục đích giáo dục của đạo Phật là tìm kiếm sự an lạc, hạnh phúc, giác ngộ và giải thoát, nhờ ta siêng năng dứt trừ các điều ác từ trong ý nghĩ, hay làm việc thiện ích để giúp đỡ tha nhân.

Chánh tinh tấn là nỗ lực chân chính tức là sự cố gắng liên tục trên mọi lãnh vực làm việc và tu tập. Đây cũng là một phương pháp quan trọng liên kết trong Bát Chánh Đạo, nếu thiếu một chi nào thì cũng khó mà thành tựu đạo pháp. Nếu ta nỗ lực không theo nguyên lý duyên sinh thì không được gọi là chánh tinh tấn.

Những nỗ lực nào hướng đến tham lam ích kỷ, oán giận, thù hằn, hay si mê, dại dột, làm đều bất chính, thì không được gọi là chánh tinh tấn, bởi những kết quả của sự nỗ lực này có thể làm mọi người phiền muộn, khổ đau, và không dẫn đến mục đích chính đáng. 

Tinh tấn nỗ lực là hành động kiên trì, củng cố vững chắc cho sự tu tập hằng ngày của chúng ta, nhằm mục đích ngăn ngừa, tránh xa những điều tội lỗi, lại còn hay tăng trưởng các việc làm lợi ích để mang lại sự an lạc, bình yên trong cuộc sống.

Tinh tấn mà không có trí tuệ thì không đạt được mục đích mong muốn. Tinh tấn có trí tuệ sẽ giúp ta lần hồi chuyển hóa phiền não tham-sân-si thành vô lượng an lạc, hạnh phúc và trí tuệ, từ bi.

Ai siêng năng tinh cần, nỗ lực không biết mệt mỏi trong việc tu tập, sẽ có được năng lực chuyển hóa để tự mình thoát khỏi những cám dỗ có tính cách làm tổn hại người vật, và giúp mình thoát khỏi xiềng xích ngục tù của tội lỗi.

Tinh tấn là nền tảng căn bản giúp ta biết cách từ bỏ sự nản chí, bất mãn, lười biếng, nhờ vậy các việc xấu, tội lỗi không có cơ hội phát triển. Tinh tấn là sự rèn luyện tâm linh cao thượng qua những việc làm chân chính, bởi vì đó là những hành động mang lại an vui, hạnh phúc cho bản thân, gia đình và xã hội.

Bất cứ làm việc gì, chúng ta cần phải có sự chú tâm và siêng năng tinh cần, thì mới có thể đưa đến sự thành công viên mãn. Thí dụ như ta có thói quen nóng giận, thường nói những lời hằn học, khó nghe, hay làm những hành động không tốt làm khổ người; vì ta không kiểm soát chặt chẽ được chính mình từ ý nghĩ, nên ta mới phát ra những lời lẽ khó nghe như vậy, làm cho gia đình, người thân buồn phiền.

Do đó, ta cần phải tập kiểm soát chính mình để tránh được những hậu quả không tốt đẹp, vì thiếu suy nghĩ trong phút chốc có thể đưa ta đến bờ vực thẳm. Người thuờng xuyên tinh tấn sẽ biến mảnh đất đang chất chứa đầy đau khổ trở thành lòng tha thứ, bao dung, biết chia sẻ và nâng đỡ tha nhân bằng tình người trong cuộc sống.

Người hay cầu nguyện cho tất cả mọi người được sớm mau giác ngộ giải thoát là chuyện tốt, nhưng chưa đủ, mà cần phải có sự đóng góp, dấn thân, an ủi, sẻ chia và nâng đỡ. Siêng năng tinh tấn là sự dấn thân liên tục để chuyển hóa phiền muộn, khổ đau thành vô lượng trí tuệ từ bi với tấm lòng vô ngã, vị tha.

Người nông dân khi gieo mạ trồng lúa, biết lựa chọn những hạt giống tốt, biết dùng những loại phân bón thích hợp, siêng năng nhổ cỏ, thì kết quả thu hoạch sẽ đem lại cho họ một niềm vui trọn vẹn, như ý.

Chánh tinh tấn là sự siêng năng tinh cần trong học hỏi, làm việc và tu sửa. Người sống đúng theo chánh tin tấn lúc nào cũng biết phản quan tự kỷ, quay lại chính mình, siêng năng chuyển hóa tâm xấu ác có tính cách làm tổn hại người vật thành tâm hiền thiện, đạo đức.

Chánh tinh tấn là không làm các điều ác mà hay làm các việc thiện lành, tốt đẹp. Một ý nghĩ ác, một lời nói ác, một hành động ác, dù nhỏ nhặt đến đâu ta cũng quyết chí không làm, nếu đã lỡ làm thì tìm cách sám hối và dứt trừ. Ta không làm điều ác và hay làm các việc lành, hay giúp đỡ người khác để làm vơi bớt nỗi đau bất hạnh.

Người siêng năng hành trì chánh tin tấn thì điều ác chưa sinh sẽ không để cho nó phát sinh, nếu đã lỡ phát sinh thì tìm cách ngăn dừng. Điều lành nếu chưa làm thì phải tìm cách làm, sao cho ta ý thức mà làm lành lánh dữ. Như khi đã làm thiện rồi thì ta phải tìm cách duy trì, để những việc làm có lợi ích cho người được tiếp tục mãi mãi, nhằm chuyển hóa nỗi khổ, niềm đau thành an vui, hạnh phúc ngay tại đây và bây giờ, chớ chẳng tìm cầu đâu xa.

Người tu theo hạnh tinh tấn quyết tâm không sờn lòng nản chí, đeo đuổi con đường mình đang đi cho đến mục đích cuối cùng mới thôi. Quyết tâm làm thiện, giúp người cứu vật không biết mệt mỏi hay nhàm chán, dù có gặp chướng duyên, nghịch cảnh, ta cũng không lấy oán mà báo oán, chỉ lấy tình thương chuyển hóa hận thù bằng câu châm ngôn của sư ông chúng tôi, “trước mắt tôi không có kẻ thù, chỉ có người chưa thông cảm với nhau mà thôi.

Ngược lại với chánh tin tấn là bất chánh? Có nhiều người rất siêng năng làm việc nhưng lại là việc làm bất chánh như sát sinh, hại vật, gian tham, trộm cướp, lường gạt của người, đã siêng năng không đúng với chánh pháp mà lại hay còn xúi bảo người khác bắt chước làm theo mình, nên tội chồng thêm tội vì có thêm bạn đồng nghiệp xấu.

Nói tóm lại, người cư sĩ tại gia phải biết chọn lựa nghề nghiệp chân chính và siêng năng phát huy nghề nghiệp của mình bằng đôi bàn tay và khối óc, không làm tổn hại cho người và vật.

Người xuất gia phải kiên tâm, bền chí, cố gắng gạn lọc tâm tham lam, ích kỷ, nóng giận, si mê, hại người, hại vật, giữ tâm trong sáng, thanh tịnh để chuyển hóa nỗi khổ, niềm đau thành an vui, hạnh phúc.