4. Varanasi, 17 tháng giêng 1954

Varanasi, 17 tháng giêng 1954

Người hỏi: Tôi sợ hãi chết. Chết là gì, và làm thế nào tôi có thể không còn sợ hãi nó?

Krishnamurti: Rất dễ dàng khi đưa ra một câu hỏi. Không có câu trả lời “đúng” hay “sai” với sống. Nhưng những cái trí của chúng ta đòi hỏi “đúng” hay “sai” bởi vì chúng đã được đào tạo trong suy nghĩ cái gì và không phải trong hiểu rõ như thế nào, thấy những sự việc như thế nào. Khi chúng ta nói, “Chết là gì, và làm thế nào tôi có thể không còn sợ hãi nó?” chúng ta muốn những công thức, chúng ta muốn những định nghĩa, nhưng chúng ta không bao giờ biết suy nghĩ về vấn đề như thế nào.

Chúng ta hãy xem thử liệu cùng nhau chúng ta có thể suy nghĩ ra vấn đề. Chết là gì? Chấm dứt tồn tại, phải không, đến một kết thúc? Chúng ta biết rằng có một kết thúc; chúng ta thấy điều đó mỗi ngày quanh quanh chúng ta. Nhưng tôi không muốn chết, cái “tôi” là qui trình: “Tôi đang suy nghĩ, tôi đang trải nghiệm, hiểu biết của tôi,” những sự việc tôi đã vun quén, những sự việc tôi đã kháng cự, tính cách, trải nghiệm, hiểu biết, rõ ràng, và khả năng, vẻ đẹp. Tôi không muốn tất cả việc đó kết thúc. Tôi muốn tiếp tục; tôi vẫn chưa hoàn tất; tôi không muốn kết thúc. Tuy nhiên có một kết thúc. Rõ ràng mỗi cơ quan thân thể đang vận hành phải đi đến một kết thúc. Nhưng cái trí của tôi sẽ không chấp nhận việc đó. Thế là, tôi bắt đầu sáng chế một tín ngưỡng, một tiếp tục; tôi muốn chấp nhận điều này bởi vì tôi có những lý thuyết hoàn hảo, tình trạng bị quy định hoàn hảo mà tôi tiếp tục, rằng có sanh lại.

Chúng ta không đang tranh luận liệu có hay không có sự tiếp tục, liệu có hay không có sanh lại. Đó không là vấn đề. Vấn đề là mặc dầu bạn có những niềm tin như thế, bạn vẫn còn sợ hãi. Bởi vì, rốt cuộc ra, không có chắc chắn; luôn luôn không có chắc chắn. Luôn luôn có khao khát một bảo đảm này. Vì vậy cái trí, biết sự kết thúc, bắt đầu có sợ hãi, mong muốn sống càng lâu càng tốt, tìm kiếm mỗi lúc một nhiều xoa dịu hơn. Cái trí cũng tin tưởng sự tiếp tục sau khi chết. 

Tiếp tục là gì? Tiếp tục hàm ý thời gian, không phải là thời gian tuần tự theo một đồng hồ nhưng thời gian như một tiến trình thuộc tâm lý, đúng chứ? Tôi muốn sống. Bởi vì tôi nghĩ nó là một tiến trình liên tục không có kết thúc, cái trí của tôi luôn luôn đang thêm vào, thâu lượm cho nó trong hy vọng tiếp tục. Vì vậy cái trí suy nghĩ dựa vào thời gian, và nếu nó có thể có sự tiếp tục trong thời gian, lúc đó nó không sợ hãi.

Bất tử là gì? Sự tiếp tục của cái “tôi” là điều gì chúng ta gọi là bất tử – cái “tôi” tại mức độ cao hơn. Bạn hy vọng rằng cái tôi sẽ tiếp tục. Cái tôi vẫn còn trong lãnh vực của tư tưởng, phải không? Bạn đã suy nghĩ về nó. Cái tôi, dù bạn có lẽ nghĩ nó tối cao đến chừng nào, là sản phẩm của tư tưởng; và cái tôi bị quy định, bị sanh ra bởi thời gian. Làm ơn, đừng chỉ theo đuổi lý luận của điều gì tôi nói nhưng hãy thấy ý nghĩa đầy đủ của nó. Thực sự, bất tử không thuộc thời gian và vì vậy không thuộc cái trí, không phải một sự việc được sanh ra từ những khao khát của tôi, những đòi hỏi của tôi, những sợ hãi của tôi, những thôi thúc của tôi.

Người ta thấy rằng sống có một kết thúc, một kết thúc đột ngột. Cái gì đã sống hôm qua có lẽ không sống hôm nay, và cái gì đã sống hôm nay có lẽ không sống ngày mai. Chắc chắn sống có một kết thúc. Nó là một sự kiện, nhưng chúng ta không chấp nhận nó. Bạn khác hẳn ngày hôm qua. Những sự việc khác nhau, những tiếp xúc, những phản ứng, những ép buộc, những kháng cự, những ảnh hưởng khác nhau, thay đổi “cái gì đã là,” hay kết thúc nó. Một con người thực sự sáng tạo phải có một kết thúc, và anh ta chấp nhận nó. Nhưng chúng ta sẽ không chấp nhận nó bởi vì cái trí của chúng ta quá quen thuộc với qui trình tích lũy. Chúng ta nói, “Tôi đã học điều này hôm nay,” “Tôi đã học điều đó hôm qua.” Chúng ta chỉ suy nghĩ dựa vào thời gian, dựa vào tiếp tục. Nếu chúng ta không suy nghĩ dựa vào tiếp tục, sẽ có một kết thúc, sẽ có chết, và chúng ta sẽ thấy những sự việc rõ ràng, đơn giản như chúng là, trực tiếp.