IV. Thấy tánh

TỔ SƯ THIỀN

IV. THẤY TÁNH

Nói gì thì nói mà chưa thấy tánh tức vẫn là kẻ ở ngoài cửa bàn chơi vậy thôi, chưa vào được nhà Tổ. Trong Huyết Mạch Luận, Tổ sư bảo: “Nếu chẳng thấy tánh tức chẳng gọi thiện tri thức.” Song tánh có hay không mà thấy? Đây là chỗ không thể lờ mờ!

Có vị tăng tên Kế Tông hỏi Thiền sư Trí ở Vân Cư:
- Thấy tánh thành Phật, nghĩa ấy thế nào?
Sư đáp:
- Tánh thanh tịnh xưa nay trong lặng, không có lay động, chẳng thuộc có không, nhơ sạch, dài ngắn, lấy bỏ, thể tự thanh thoát, thấy như thế mói gọi là thấy tánh. Vì tánh tức Phật, Phật tức tánh, nên gọi là thấy tánh thành Phật.

Hỏi: Tánh đã thanh tịnh chẳng thuộc có không, nhân đâu có thấy?
Đáp: Thấy không chỗ thấy.
Hỏi: Đã không chỗ thấy, đâu được có thấy?
Đáp: Chỗ thấy cũng không?
Hỏi: Khi thấy như thế là ai thấy?
Đáp: Không người hay thấy.
Hỏi : Rốt ráo lý ấy thế nào?
Đáp: Ông biết chăng? Vọng chấp là có tức có năng sở, mới có danh bày; theo cái thấy sanh hiểu bèn rơi vào sanh tử. Người thấy rõ ràng tức chẳng vậy, trọn ngày thấy mà chưa từng thấy, tìm cầu tên, chỗ, thể, tướng chẳng thể được, năng sở đều bặt gọi là Thấy tánh.

Như vậy, tuy nói "Thấy Ttánh" mà thực không có chỗ thấy, vượt ngoài ý niệm có không đối đãi, tự mở một lối đi siêu thoát, không lệ thuộc nơi người. Cuối cùng đến trong ấy, hai chữ “Thấy Tánh” cũng không còn dấu vết.

Hòa thượng Thạch Đầu bảo:
- Thế ấy cũng chẳng được, chẳng thế ấy cũng chẳng được, thế ấy chẳng thế ấy thảy đều chẳng được, ông phải làm sao?

Thế ấy là có. Chẳng thế ấy là không. Thế ấy, chẳng thế ấy là gồm cả có không. Tất cả đều chẳng thể được, vậy người sẽ bám vào đâu để hiểu, để thấy? Vừa có chỗ thấy liền rơi vào bên ngoài. Vừa có chỗ hiểu liền tự ngăn cách. Phải vượt lên tất cả chỗ, bặt mọi so sánh, tự rõ do không ai cả. Hòa thượng Nam Nhạc bảo: “Nói giống một vật tức không trúng”, sẵn sàng buông hết mọi chỗ nương tựa so sánh liền tự thấy.

Thiền sư Trọng Nguyên thượng đường bảo: "Một mảnh đất Phước Thắng (chỗ Sư ở) đi cũng mặc tình cho ông đi, đứng cũng mặc tình cho ông đứng, bước bước đạp đến mới biết chỗ rơi. Nếu chưa vậy, phải liền lui bước, xem lại dưới gót chân đi."

Mảnh đất đó là mảnh đất gì mà mặc tình đi đứng trong ấy? Tất cả mọi người đi đứng tới lui ở trong đó nhưng không hay biết là sao? Giờ đây, nghe nói đến, lại tưởng tượng cái gì xa lạ, rồi muốn tìm biết. Song, dù ông biết được, hiểu được cũng không dính dáng. Cốt phải từng bước, từng bước đạp đến sáng ngời mới không lầm. Nếu chưa được vậy, chỉ cần ngó xuống gót chân là xong, chớ vội suy tìm! Hãy xét kỹ: Không có tánh thì cái gì đi đứng tới lui? Dù người có cố ý phủ nhận nó nhưng nó vẫn luôn luôn hiện hữu. Cái gì Biết phủ nhận? Làm sao tự phủ nhận nó?

Có vị tăng hỏi Hòa thượng Nam Tuyền:
- Ngay khi đi đông, đi tây toàn không suy nghĩ là phải chăng?
Nam Tuyền đáp:
- Khi ấy, ai nói là phải chẳng phải?

Ông tăng quả là mở mắt mà chiêm bao. Đã biết đi đông, đi tây hoàn toàn không suy nghĩ thì còn ai xen vào trong đó mà nói phải, chẳng phải? Vừa nghĩ phải, chẳng phải là có suy nghĩ rồi. Chính đó là chỗ mọi người cần sáng tỏ.

Lại, Hòa thượng Huệ Nam thượng đường bảo:  "Tâm toan nghĩ liền sai, động niệm liền trái. Chẳng nghĩ, chẳng động, đất cây không khác. Người hành cước cần được một con đường chuyển thân".

Sư giơ cậy phất tử lên bảo: "Mọi người các ông làm sao chuyển? Nếu như chuyển được thì một làm vô lượng, vô lượng làm một. Nếu chuyển chẳng được, con nhạn trong túi vải, tuy sống cũng như chết".

Chú ý! Ngay đây chẳng động niệm thì đất cây, hoa cỏ trước mắt đều hiện bày tự tánh xưa nay khỏi tìm đâu xa. Tuy nhiên, là sao liền đó có con đường chuyển thân? Ngay đất cây đó, ngay cây phất tử đó. Thấy Rõ không chút sai lầm. Thấy Nguyên Vẹn Là thấy, không lẫn lộn với đất cây, không lầm lẫn với phất tử, mà cũng không tự mê xem! Đó là trong mê tự chuyển thân, quên bặt dấu trần. Muôn vật đâu còn lừa được nữa? Cốt là, phải Thấy đến chỗ Không Thấy, vượt qua tất cả chỗ nơi, không dừng lại bất cứ một chỗ nào. Vừa dừng lại tức liền Bị thấy!

Chúng ta hãy nghe vị tăng hỏi Thiền sư Hồng Chẩn:
- Khi trừ sạch trần thấy Phật thì thế nào?
Sư bảo:
- Phật cũng là trần.

Tại sao Phật cũng là trần? Bởi, đã trừ sạch hết trần, mà còn có Phật để thấy, thì Phật đó cũng là cảnh, tức thuộc trần bị thấy chứ gì! Người thấy tánh phải thấu tột qua chỗ này, không thể lầm lẫn.

Hòa thượng Vân Môn cũng từng bảo: "Ông nếu tương đương rồi thì hãy tìm con đường vào. Các đức Phật nhiều như số bụi nhỏ đang ở dưới gót chân ông. Tam tạng thánh giáo ở trên đầu lưỡi ông, chẳng bằng ngộ quách đi cho xong!"

Người người học đạo cần phải khám phá chỗ này, chớ chạy tìm hiểu đâu đâu, cũng đừng moi móc trong đám rừng chữ nghĩa. Ánh sáng chân thật chính ngay dưới gót chân mình. Hãy chín chắn ngó xuống xem! Kỵ nhất cúi đầu trầm ngâm là nguy!