Bài 08 - Tiếp đãi khách

Bài 08 - Tiếp đãi khách

Phàm sa-môn, cư-sĩ khi tiếp khách, ngoại trừ tối sơ giao chỉ hỏi thăm qua lại theo lễ, quen biết lâu dần thì nên đem nhân duyên Phật-pháp cùng nhân quả thiện ác, v.v... mà khuyến tấn. Cùng khách đàm luận thì tránh bàn thảo những việc chính trị, chiến tranh, chuyện tranh tụng, cùng hết thảy những lời tạp thoại vô ích ở thế gian. 

Lời phụ: Kinh Phạm Võng nói: “nếu Phật-tử, từ Phật đệ tử, lục thân, tất cả thiện tri thức, cho đến ngoại đạo ác nhơn, đều phải khuyên bảo họ trì kinh luật Đại thừa. Nên giải cho hiểu nghĩa lý, khiến họ phát Bồ-đề-tâm, thập phát thú, thập trưởng dưỡng tâm, thập kim cang tâm. Trong 30 tâm ấy, giảng cho họ hiểu pháp dụng tuần thứ của mỗi món. Cư-sĩ ở nhà tức là phát tâm làm Bồ-tát cư gia, tùy thời tùy phương tiện độ hóa người khác vậy. Bồ-đề tâm tức là chí thành tâm, thâm tâm và hồi hướng phát nguyện tâm. Hoặc là Trực tâm, thâm tâm và đại-bi tâm vậy.
Bồ-đề tâm: 1. Tướng phát tâm: thấy tướng sanh tử và Niết-bàn, nhàm chán sinh tử mà phát tâm cầu Niết-bàn, 2. Tức tướng pháp tâm: biết bản tính của sinh tử vắng lặng không khác gì Niết-bàn, lìa tướng sai biệt mới khởi tâm bình đẳng, 3. Chân phát tâm: biết bản tánh Bồ-đề là tự tâm mình, tâm tức Bồ-đề, mà quay về tâm gốc của chính mình.

Trong các phòng khách nên treo một câu niêm yết viết rằng: “Gia đình tôi học Phật, chẳng bàn thế sự, chẳng uống rượu và chẳng ăn các thứ hành hẹ tỏi nén, v.v... chẳng ca múa hát xướng, chẳng làm tổn hại sanh vật, chẳng dùng bốc quẻ xem bói, chẳng hỏi tướng mạng, chẳng thờ phụng tà giáo. E ngại quý khách đến nhà chẳng rõ giới hạn nơi đây nên đặc biệt viết lời thưa trước để tránh việc xảy ra ngoài ý muốn.” Khi mời khách dùng cơm nên dùng đồ chay, chẳng được giết gà làm cá. Vạn bất đắc dĩ thì nên ra chợ mua về để đãi khách, những thứ tịnh nhục này là không thấy giết, không nghe giết, chẳng nghi vì mình mà giết. Tiếp đãi khách nên như vậy và lo ăn cho người làm công cũng lại như thế. 

Lời phụ: Bài ca lời tình đều là thứ khêu gợi lòng ái dục, làm tăng trưởng niềm bi ai cho người, (bài ca) khiến người nghe xiêu cảm lòng người, (lời tình) hay rù quyến tình dục cho người, làm thay đổi tánh thường của người, xao động tâm chí người, làm mất chánh niệm của người.
Phật nói: nếu ai y ta làm thầy, thì không được uống rượu và đừng cho người uống, đừng chứa để, cho đến không được lấy ngọn cỏ nhúng rượu rồi nhỏ vào trong miệng. trừ phi có bệnh nặng, lương y bảo phải lấy rượu làm thuốc, thời tạm quyền mở cho, chớ không phải ăn uống hoài hủy. Nếu không bệnh giả bệnh, bệnh nhẹ giả bệnh nặng, đều phạm. Xưa có ông Ưu-bà-tắc nhơn phá giới rượu si mê bèn phá luôn các giới khác. Trong 36 lỗi, một phen uống rượu đủ hết, lỗi chẳng phải nhỏ vậy.
Kinh Tát-chi-ni-càn-tử nói: “rượu là gốc buông lung, muốn khỏi đường ác, đừng uống, thà bỏ trăm nghìn thân, chớ hủy phạm giới pháp. Thà khiến thân héo khô, trọn không uống rượu này, dầu cho tội hủy giới mạng sống đủ trăm năm, chẳng bằng giữ giới cấm, tức thời thân tiêu diệt.”
Kinh Luân Chuyển Ngũ Đạo nói: “làm người ưa uống rượu say, chết đọa vào trong Địa-ngục Phất-Thỉ (cứt đái), rồi đọa trong loài thú tinh tinh (đười ươi), sau sanh làm người ngu si, không biết chi cả.” (như người say mê trong khi uống rượu).

Phàm khi tiếp rước khách tham quan, trước nên đưa đến Phật đường, phòng kinh sách để chiêm ngưỡng Phật-tượng, kinh điển. Thứ đến mới đi tham quan vườn cây phòng khách các nơi. Ngoài ra, các nơi đều nên treo các câu liễn viết những câu cảnh tỉnh, giác ngộ thế nhân. Trong các phòng cũng nên dùng những lời trong kinh Phật để giác tỉnh ý tục. Nếu khách đến có chỗ nhu cầu, hoặc tìm hỏi việc làm hay các việc khác, nên thừa cơ hội này mà nói rằng: “anh có thể niệm Phật giới sát không?” Có thể làm được như thế thì giúp họ, không thể được thì thôi vậy. Phàm khi nói chuyện, chẳng được tự khen mình chê người, chẳng được nói lưỡi hai chiều, nói chuyện thị phi của người. Chẳng được phụng bồi khách đánh đàn, chơi cờ tướng, ca hát cùng đánh bạc các việc... Khi khách ra về, nên lấy kinh sách, chuỗi niệm Phật mà biếu tặng cho họ. 

Lời phụ: Kinh Phạm Võng nói: “nếu Phật-tử, tự khen mình chê người, cùng bảo người khác khen mình chê người: nhơn chê người, duyên chê người, cách thức chê người, nghiệp chê người. Là Phật-tử lẽ ra phải thay thế chịu những sự khinh chê khổ nhục cho tất cả chúng sanh, tự mình nhận lấy việc xấu, nhường cho người việc tốt. Nếu Phật-tử tự phô dương tài đức của mình mà dìm che điều hay tốt của người, làm cho người bị khinh chê, thời phạm tội trọng.” Thành Thật Luận nói: “lòng lành dạy bảo, tuy họ biệt ly, nhưng mình không mắc tội. Bằng đem lòng ác, xúi người đánh lộn, tức là hai lưỡi, mắc tội rất nặng đoạn trong ba đường ác, đời đời mắc quả bà con hung dữ và phá hoại gia đình. Là vì đời nay ta phá hoại gia đình bà con người nên mắc phải quả báo biệt ly.

Nếu khi gặp trưởng lão, pháp sư, các vị đại đức đến thăm nên mau ra lễ bái nghinh tiếp, lại nên bảo con cái thân quyến mỗi mỗi đều lễ bái nghinh rước. Lúc ra về cũng nên lễ bái đưa tiễn. Kinh Phạm Võng nói: “nếu Phật-tử, thấy có vị pháp-sư đại thừa, hay những bực đồng học, đồng kiến, đồng hạnh đại thừa, từ trăm dặm, nghìn dặm đến nơi tăng phường, nhà cửa thành ấp, thời liền đứng dậy rước chào, đưa đi, lễ bái cúng dường. Mỗi ngày ba thời cúng dường, trăm thức uống ăn, giường ghế, thuốc men tất cả đồ cần dùng giá đáng 3 lượng vàng đều phải cấp hộ cho pháp-sư. Mỗi ngày: sáng, trưa và chiều, thường thỉnh pháp-sư thuyết pháp và đảnh lễ. Không hề có lòng sân hận buồn rầu. Luôn thỉnh pháp không mỏi nhàm, chỉ trọng pháp chớ không kể thân. Nếu Phật-tử không như thế thì phạm “khinh cấu tội.” 

Lời phụ: Phật-tử gặp được pháp-sư đại thừa thì mừng rỡ cung kính, tiếp rước mời về nhà cúng dường, thỉnh giáo chánh pháp để rộng hiểu thêm đường tu hành, chỉ trọng pháp chứ không kể thân thể. Muốn trọng pháp thì trước phải biết trọng người nói pháp mới có thể lãnh thọ được pháp. Cúng dường cơm ăn, áo mặc, giường ghế, thuốc men là thuộc về “tứ sự cúng dường.”
Kinh Phạm Võng nói: đã đắc giới rồi, Phật-tử nên có lòng hiếu thuận và cung kính. Nếu thấy có bực thượng-tọa, A-xà-lê, những bực đại-đức, đồng học đồng kiến, đồng hạnh đến nhà, phải đứng dậy tiếp rước lạy chào, hỏi thăm. Mọi sự đều đúng như Pháp mà cúng dường hoặc tự bán thân cho đến quốc thành, con cái cùng bảy báu, trăm vật để cung cấp các bực ấy. Nếu Phật-tử lại sanh lòng kiêu mạn sân hận ngu si, không chịu tiếp rước lạy chào, cho đến không chịu y theo pháp mà cúng dường, Phật-tử này phạm khinh cấu tội.
Trong Đại Luật - Phật dạy có hai phép học: (1) tụng kinh và hiểu nghĩa. (2) tham thiền và quán tưởng.
Kinh Bát Nhã nói: (1) học tham thiền để khai mở trí tuệ. (2) học kinh để làm rộng thêm trí tuệ. Tuy vậy, bực cổ đức nói: người mà biết nhiều thì việc nhiều, chẳng bằng dứt ý. Lo nhiều thì tổn thất nhiều, chẳng bằng chuyên nhất. Lo nhiều thì lãng trí, biết nhiều thì loạn tâm. Loạn tâm thì sanh phiền não, chí lãng hại đạo.

Lời thưa: Phàm nghe pháp, phải nghe mà nghĩ, nghĩ mà tu, chẳng đặng chuyên nhớ lời hay, để giúp câu văn lý luận. Chuyên nhớ lời hay, mà không thực hành, thời không ích chi cho đạo. Như người nói ăn mà không ăn, thì đến bao giờ no bụng, cũng như đếm ngọc báu của người, rốt cuộc mình không có một đồng nhỏ. Bằng cậy tài nghề, khoe khoang chỗ tri kiến, không cần tỏ lý, thêm lớn cây cờ ngã mạn, trở thành thuốc độc. Chẳng đặng dùng miệng thổi bụi trên kinh, có hai lỗi: (1) hơi hôi trong miệng ; (2) mất tâm cung kỉnh ; cần phải lấy vật sạch lau đó. Văn Thù Vấn Kinh nói: sắm sửa đồ cúng dường mà lấy miệng thổi sạch bụi trên đồ cúng đó. Hơi hôi miệng bay ra làm ô uế đồ cúng vậy.
Phàm sa-môn, cư sĩ, khi đọc kinh luật của Phật nên đốt hương chánh tọa, thấy kinh như thấy Phật. Chẳng được nương dựa, chẳng được dùng tay không sạch mà cầm nắm kinh tượng. Muốn đọc kinh, trước hết nên ngồi tĩnh tọa một thời gian ngắn, niệm thầm bài kệ rằng:
Vô thượng thậm thâm vi diệu pháp
Bá thiên vạn kiếp nan tao ngộ
Ngã kim kiến văn đắc thọ trì
Nguyện giải Như-lai chân thật nghĩa.
Tạm dịch:
Vòi vọi không trên pháp thẩm sâu
Trăm ngàn muôn kiếp khó tìm cầu
Con nay nghe thấy chuyên trì niệm
Nguyện giải Như-lai nghĩa nhiệm mầu.
Niệm xong rồi, chắp tay xá rồi mới mở kinh ra. Đọc kinh, chữ chữ cần phải lý hội nghĩa giải, cùng với tâm tương ưng, chẳng được đọc lướt qua loa.
Lời phụ: Thân người khó được, Phật-pháp khó nghe. Nên biết đời nay được thân người là do nhơn lành của đời trước biết tu dưỡng, biết giữ gìn 5 giới 10 điều thiện. Nay gặp được Phật-pháp, thì phải biết hết lòng trân quý kính trọng duyên lành này. Chúng ta sanh ra đời này tuy không gặp Phật tại thế, nhưng còn gặp được kinh điển chánh pháp của ngài để lại, nên chúng ta kính kinh như kính Phật. Khi đọc kinh Phật, trước phải lắng lòng khiến tâm bình khí hòa, để tinh thần định trụ trong lời Phật dạy thì mới hay thâm ngộ được Phật lý, chẳng nên đọc qua loa để lướt qua đi những thâm ý sâu xa trong lời Phật nói.
Phàm đọc kinh, nên đắp y (phương bào) hoặc mặc áo tràng (áo ngoài). Trên bàn trừ kinh điển cùng với lư hương đèn ra, chẳng được để thêm các thứ tạp vật như trà quả, các thứ vật khác, còn bút viết, nghiên mực nên an trí nơi chỗ khác. Trên kinh có bụi, nên dùng giấy sạch mà lau, chẳng được dùng miệng mà thổi. Đọc xong hoặc ngơi nghỉ, cần phải đem kinh để lại trên giá kinh và gấp lại cho ngay ngắn. Đọc đến chỗ nào nên dùng chỉ vàng mà làm giấu ngăn ở trong kinh, trên đầu để lộ ra một chút, chẳng được bẻ gấp mép trang kinh làm giấu, chẳng được làm nhàu nát. Đọc kinh đến nửa chừng nếu tâm sanh tạp niệm, thì nên gấp kinh lại, đến khi tạp niệm tan rồi mới lại mở ra đọc tiếp.
Nếu có khách tới, hoặc trưởng bối, hay đồng học đến, đều nên gấp kinh sách lại rồi mới nên tiếp chuyện. Có kinh Phật ở trên bàn chẳng nên bàn luận chuyện thế gian tạp thoại, chẳng được cười và nói lớn tiếng, chẳng được khạc nhổ. Nếu phát cơn ho thì phải dùng tay áo che miệng. Nếu đọc kinh có được chút tâm ý lĩnh hội, thì chờ sau khi đọc kinh xong, lấy giấy bút riêng để ghi chú bên ngoài, không được ghi chú ngay trên đầu sách. Nếu viết Kinh luật, tất phải viết chữ đứng ngay ngắn, bút tích mới sạch, chẳng được tùy ý thảo thư, lại chẳng được trước sau thêm vào nhiều lời hư nguỵ.
Lời phụ: Khi đọc kinh tức là tiếp xúc với lời Phật dạy, quán tưởng như Phật đang tại tiền giảng giải cho mình vậy, nên phải dọn lòng, dọn mình cho trang nghiêm sạch sẽ. Chẳng nên vừa học đạo vừa đàm luận thế gian sự, lại chẳng nên loạn tưởng. Đối kinh sách phải biết trân quý mà chẳng cẩu thả làm hư rách kinh điển. Muốn ghi chép những tâm đắc gì thì phải dùng giấy vở riêng khác, chẳng được viết loạn trên kinh.
Phàm các kinh sách, phải nên như pháp cung phụng, Kinh Phạm Võng nói: Nếu là Phật-tử phải thường nhất tâm thọ trì đọc tụng kinh luật đại thừa, dùng giấy, vải, hàng lụa, thẻ tre, vỏ cây, cho đến lột da làm giấy, chích máu làm mực, lấy tủy làm nước, chẻ xương làm viết, để biên chép kinh luật, dùng vàng bạc cùng hương hoa vô giá và tất cả châu báu làm hộp rương, đựng những quyển kinh luật. Nếu không y theo pháp mà cúng dường kinh luật, Phật-tử nầy phạm “khinh cấu tội.” Nếu kinh sách hư rách, nên mau tu sửa lại, phải luôn giữ gìn như mới vậy.
Phàm cầm nắm kinh tượng phải nên dùng hai tay bưng lên ngang ngực, chẳng được một tay nách mang. Tay mình cầm kinh tượng không được hướng người khác lễ lạy, lại chẳng được một tay xá chào cùng cúi mình chắp tay, chỉ nên dùng hai tay nâng kinh tượng lên ngang với mi mắt thời đủ lễ vậy.
Phàm kính pháp, không chỉ riêng kính trọng kinh điển, mà phải đối với y bát, tích trượng, v.v... cũng lại như vậy. Còn nhiều thứ vô hình vô tướng đặc biệt lại càng nhiều hơn, không thể liệt kê hết, nên theo đây suy diễn ra tự biết vậy.
Lời phụ: Pháp là con đường đưa đến sự giác ngộ, giải thoát tâm linh. Lời Phật dạy mỗi mỗi đều lưu xuất từ tự tánh mà tất cả ngôn giáo của thế gian không gì sánh bằng, bởi sách thế gian đều rơi vào tình thức, là sự thấy nghe hiểu biết bằng vào sự nhận thức của bộ não, sự vọng động của niệm lự. Vì vậy đối với pháp-bảo, chúng ta phải hết lòng kính tin mới mong đạt được sự lợi ích vô cùng tận của nó. Thêm vào đó, trong kinh giáo thường nói. Giác ngộ chẳng phải chỉ có một con đường mà có cả thảy 8 vạn 4 ngàn pháp môn. Cho nên đối với các pháp khí trong nhà Phật đồng đẳng cung kính vậy.
Thường thấy kinh sám ứng phó lưu thông ngày nay đa phần thuộc về ngụy soạn, tuy có một hai phần là chánh kinh, lại chỉ là những phần vụn vặt ô uế chẳng chịu được. Lại nữa, những hạng tân học gia gần đây thấy kinh uyên bác, cũng muốn lấy mà xem coi. Nhưng lúc xem coi, nếu chẳng phải nằm ngửa cũng là tựa lưng ngồi nghiêng, không thì uốn mình cong như ống đồng, đều là những hiện tượng chẳng phải chỗ nên làm của người học Phật, càng không thể xưng là cư-sĩ, sa-môn vậy. Hy vọng các vị có cùng chí hướng nên nỗ lực hết lòng khuyên bảo nhau để mong tránh khỏi ác báo.
Lời phụ: Kinh sám ứng phó đạo tràng là thuộc về những pháp sự cúng tế lễ nghi. Bởi cách thánh hiền càng xa, Phật pháp lan rộng trong nhân gian nên xen lẫn những tập quán, phong tục của mỗi địa phương cùng niềm tin của những giáo phái khác. Và vì muốn phù hợp với những giòng chảy đó nên trong kinh sám ứng phó mới soạn thêm nhiều phần đi ra ngoài chánh văn của lời Phật dạy. Đặc biệt ngày nay, do sự văn minh của vật chất tăng vọt, việc in ấn kinh sách càng dễ dàng nên kinh sách số lượng phát ra rộng rãi và dễ dàng có được, chẳng phải như xưa phải chép tay, phải học thuộc lòng. Cho nên nhiều người đối kinh giáo lòng kính trọng giảm đi rất nhiều. Những hàng thức giả thấy kinh điển Phật giáo có chỗ xuất chúng nên cũng muốn tìm hiểu để tăng phần tri thức cho mình, thích lợi khẩu huyền đàm nên chỉ muốn tìm chương trích cú, dẫn giải những phần thích ý trong kinh mà đối kinh giáo lại chẳng thật lòng tôn trọng, nên có những hành vi, xu hướng chẳng đẹp mắt. Hy vọng người thật lòng học Phật nên lưu tâm cùng nhắc nhở nhau trên bước đường tu tập đạo giải thoát.