Tsongkhapa
ĐẠI LUẬN VỀ
GIAI TRÌNH CỦA ĐẠO GIÁC NGỘ
Tập 3
(Bồ-đề Đạo Thứ Đệ Đại Luận – Quyển Hạ)
Nhóm Dịch Thuật Lamrim Lotsawas
༄༅༎ བྱང་ཆུབ་ལམ་རིམ་ཆེན་མོ་། །།ཀ།།
རྗེ་ཙོང་ཁ་པ་བློ་བཟང་གྲགས་པ༎
Phần II: Tuệ Giác
Chương 14: Sự Tồn Tại Ước Lệ
Theo cách này, những nhà Trung Quán
chúng tôi thừa nhận một cách ước lệ rằng có nhiều trình bày về luân hồi và
Niết-bàn trong hệ thống của chúng tôi; chúng tôi cũng bác bỏ sự tồn tại ước lệ
của những lập kiến được những nhà Bản Chất Luận đưa ra như những quả quyết đặc
trưng. Bởi điều này cực kỳ khó, nên tri thức chính xác về sự trình bày Nhị Đế
hiếm khi tồn tại.
Việc hiểu lầm có thể phát sinh như
sau: Khi chúng ta bác bỏ sự tồn tại thường tục của những lập kiến được các nhà
Bản Chất Luận khẳng định, thì chúng ta phải tiến hành bác bỏ bằng cách dùng sự
phân tích lý luận. Hơn nữa, khi đưa ra quan điểm của chính họ về các vấn đề như
sự tồn tại của sinh và diệt một cách thường tục, những cá nhân quán chiếu sẽ
quyết định là khẳng định điều gì dựa theo điều có thể được chứng minh, và sự
minh chứng được dựa vào một chuỗi lập luận. Khi lưu tâm đến điều này, một số
cảm thấy rằng dưới sự phân tích lập luận, thì những thường tục được đưa ra về
sự sinh khởi, v.v… và những lập kiến phóng tưởng của các nhà Bản Chất Luận có
cùng trạng thái là hoặc mâu thuẫn hoặc không mâu thuẫn bởi lý luận. Vì vậy, nếu
họ từ chối sự tồn tại thường tục của các lập kiến như một đấng Sáng Thế hay một
nền tảng nguyên thủy,[1]
thì họ cũng phải từ chối sự hiện hữu ước lệ của các sắc tướng và tương tự; nếu
họ cho rằng các sắc tướng tồn tại một cách ước lệ, thì họ cũng phải chấp nhận
sự tồn tại của một đấng Sáng Thế. Họ nhận thấy hai điều ấy tương đương nhau. Họ
nói rằng thật không thích đáng để hệ thống của chính họ nhận diện hay khẳng
định bất kỳ hiện tượng nào, “Điều này là như thế và như thế; điều này không
phải như thế và như thế". Họ cho là trong việc này họ đã tìm ra thực tại
của Trung Quán. Hơn nữa, theo cách hiểu như thế, họ cho rằng việc bình ổn tâm
thức của các ngươi mà rút cuộc không nắm bắt bất kỳ điều gì là sự nuôi dưỡng
quan điểm Trung Quán thực sự. [627] Có rất nhiều người khẳng định điều này.
Hiển nhiên là lời nói như thế không
làm thiện tri thức hoan hỷ. Vì đã bị thất bại trong việc nhận diện được đối
tượng vốn bị lý luận phủ nhận như giải thích bên trên, nên những ai nói điều
này sử dụng các luận điểm bác bỏ sự hiện hữu tự tính để phá bỏ mọi sự trình bày
về các thường tục. Do đó, lý luận của họ là một lập thuyết hết sức không chuẩn
xác; lập thuyết ấy xem chánh kiến và tà kiến là như nhau ở mức độ chúng sai sót
hay không sai sót. Hệ quả là, sự huân tập kéo dài một quan điểm như thế không
đưa các ngươi đến gần hơn với chánh kiến dù chỉ là một chút. Thật vậy, nó khiến
các ngươi rời xa chánh kiến, bởi một tà kiến như thế hoàn toàn mâu thuẫn với lộ
trình của duyên khởi, lộ trình mà trong đó tất cả những giáo pháp về duyên khởi
về luân hồi và Niết-bàn là biện hộ được trong hệ thống của chúng ta. Vì vậy, Nhập Trung Luận của Nguyệt Xứng nói
rằng:[2]
Bản ngã như nó được phóng tưởng bởi những triết gia phi Phật
giáo
Những người bị giấc ngủ của vô minh quấy nhiễu,
Và các pháp đươc quy gán là ảo ảnh sa mạc,
Những ảo thuật của các thầy phù thủy và v.v…, không tồn tại
ngay cả ở thế gian.
Nguyệt Xứng dạy rằng điều gì bị
phóng tưởng trong những quả quyết đặc trưng của những triết gia phi Phật giáo –
hoặc, theo trích dẫn trước đây,[3]
trong những quả quyết đặc trưng của các nhà Bản Chất Luận Phật giáo – đều không
tồn tại ngay cả một cách thường tục trong hệ thống Trung Quán của chúng tôi. Ta
sẽ giải thích về điểm này.
Làm sao một người có thể xác định
điều gì đó tồn tại một cách thường tục? Chúng tôi cho rằng điều gì đó tồn tại
một cách thường tục nếu: (1) điều đó được nhận biết từ một thức thường tục; (2)
không tồn tại một nhận thức hiệu quả thường tục nào mâu thuẫn với sự tồn tại
của nó như khi nó được nhận biết; và (3) lý luận phân tích thực tại một cách
chính xác – nghĩa là, phân tích liệu rằng điều gì đó có tồn tại một cách tự
tính hay không – không mâu thuẫn với tính chất tồn tại của nó. Chúng tôi cho
rằng điều gì không thỏa mãn được những tiêu chuẩn ấy đều không tồn tại.
Về một ý nghĩa nào đó, thức ước lệ
vận hành theo cách thức không truy vấn. Nó chỉ vận hành trong bối cảnh là một
pháp sẵn có trình hiện trước nó như thế nào, mà không phân tích rằng, “Có phải
đây là cách mà đối tượng thật sự tồn tại, hay nó chỉ trình hiện theo phương
cách này đối với tâm thức của tôi?” [628] Nó được gọi là thức không phân tích,
nhưng điều đó không phải là nó hoàn toàn không truy vấn[4].
Nó vận hành trong bối cảnh các pháp trình hiện như thế nào, các pháp đó được
một thức thế gian hay ước lệ nhận biết ra sao. Nó không vận hành thông qua sự
phân tích rằng các pháp thật sự tồn tại như thế nào. Vì vậy, nó được gọi là tri
thức thế tục. Loại thức này xảy ra trong tất cả mọi người, cho dù họ có liên
can vào các hệ thống triết lý hay không. Do đó, bất kể nó xảy ra trong dòng tâm
thức của ai, thì điều này được gọi là “tri kiến thế tục” hay “thức phi phân
tích”.
Đừng giả định rằng nó chỉ tồn tại
trong những dòng tâm thức của những con người thế tục không liên can vào các hệ
thống triết lý. Những ai liên can đến các hệ thống như thế có thể thường xuyên
mang những tâm thức phân tích rằng, “Tri thức ước lệ có chính xác không?” hay
“Đối tượng này có tồn tại theo phương cách này trong thực tại hay không?” Tuy
nhiên, làm thế nào mà tất cả những
thức của họ có thể phân tích được các pháp thật sự tồn tại ra sao? Vì vậy, nếu
ngươi muốn hiểu được tri thức thế tục là gì, thì các ngươi không thể chỉ tham
vấn những vị trưởng lão thế tục vốn không hề nắm giữ các giáo thuyết triết lý.
Tuy nhiên, sẽ thật đầy đủ khi xem xét làm thế nào các tâm thức không phân tích
vận hành trong những dòng tâm thức cả của hai phía trong một cuộc tranh luận.
Điều mà những thức này nhận biết là cơ sở thụ cảm hoặc trải nghiệm cho sự kiến
lập của ngôn ngữ ước lệ.
Người bình thường không hiểu được
nghiệp và nghiệp quả, những cấp độ tu tập và những lộ trình, hay những vấn đề
như thế, nhưng họ nghe và trải nghiệm về chúng, bằng cách ấy lấy chúng làm
những đối tượng. Vì như vậy, chúng trình hiện ngay cả với những thức thông
thường vốn không phân tích các pháp thật sự tồn tại như thế nào. Do đó, chúng
tôi tránh ngụy biện rằng những điều này sẽ không phải là những điều mà thế gian
nhận biết.
Những nhận thức hiệu quả thường tục
khác không mâu thuẫn với điều gì tồn tại một cách thường tục. Ví dụ, một thức
không phân tích các pháp thật sự tồn tại như thế nào có thể nghĩ rằng một sợi
dây thừng là một con rắn hoặc một ảo giác sa mạc là nước. Tuy nhiên, nhận thức
hiệu quả thường tục thì có sự mâu thuẫn với các đối tượng được những thức như
thế nắm bắt[5],
cho nên các đối tượng đó không tồn tại ngay cả một cách ước lệ.
Một thức lập luận phân tích một cách
chính xác rằng điều gì đó có tồn tại một cách tự tính hay không thì không mâu
thuẫn với điều gì tồn tại một cách ước lệ. [629] Điều được thừa nhận một cách
ước lệ thì phải được xác lập bởi nhận thức hiệu quả ước lệ. Thêm vào đó, những
thức lập luận vốn phân tích chính xác liệu rằng nó có thật sự tồn tại một cách
tự tính hay không thì phải không mâu thuẫn với nó theo bất kỳ phương cách nào.
Bất cứ điều gì mà lập luận như thế xác lập là đang tồn tại thì phải tồn tại một
cách bản chất, vì vậy thật mâu thuẫn khi điều đó là một đối tượng ước lệ. Do
vậy, sẽ là sai lầm khi lẫn lộn (1) việc không bị mâu thuẫn bởi một thức lập
luận và (2) việc được xác lập bởi một thức lập luận. Sự lẫn lộn như thế là cơ
sở gây ra quan điểm sai lạc rằng hai đề xuất sau giữ vị trí như nhau, hoặc cùng
đúng hoặc cùng sai:
1. Hỷ lạc và đau đớn sinh khởi một cách ước lệ từ đức hạnh
và không đức hạnh.
2. Hỷ lạc và đau đớn sinh khởi từ một đấng sáng thế và một
nền tảng nguyên thủy.
Sự định danh này là không đúng đắn.
Hai đề xuất trên tương đương nhau trong phạm vi về việc một dòng lập luận vốn
phân tích một cách chính xác rằng liệu có phải các pháp tồn tại một cách tự
tính sẽ không xác lập được cả hai, nhưng hai đề xuất này không giống nhau
về mọi khía cạnh – một đề xuất có mâu thuẫn bởi lý luận {đề xuất 2} và đề xuất
kia thì không {đề xuất 1}.
Một đối tượng và chủ thể không có
thành phần, một bản ngã, một nền tảng nguyên thủy, một đấng sáng tạo – các pháp
như vậy là các lập kiến phóng tưởng được trình bày trong các khẳng định đặc
trưng của những nhà Bản Chất Luận Phật giáo và phi Phật giáo. Khi thừa nhận như
thế, họ làm như vậy sau khi lý luận phân tích liệu rằng các pháp như vậy có tồn
tại một cách nền tảng hay không; họ nghĩ rằng loại phân tích lập luận này sẽ
khám phá được các pháp này. Do đó, bởi họ khẳng định các pháp này có thể đứng
vững trước phân tích lập luận, nên họ phải chấp nhận rằng những người khác bên
ngoài các trường phái của họ có thể thực hiện sự phân tích lập luận như vậy để
khám phá liệu rằng các pháp này có tồn tại một cách tự tính hay không. Khi được
phân tích theo cách này, các pháp như thế không thể đứng vững trước áp lực của
sự truy cứu bởi lập luận hoàn hảo. Do vậy, khi lý luận không tìm thấy chúng,
thì chúng sẽ bị bác bỏ – vì nếu chúng tồn tại, thì những lập luận ấy sẽ phải
tìm ra chúng.
Chúng tôi thừa nhận các sắc, thanh,
và v.v… {tồn tại đơn thuần} chỉ ở mức chúng được biết từ các thức ước lệ vốn
không bị khiếm khuyết bởi những nguyên nhân sai sót bên trong và bên ngoài.
[630] Chúng tôi không khẳng định chúng như là thành phần của một hệ thống mà
trong đó một sự phân tích liệu rằng chúng chỉ là những thường tục hay thay vào
đó có sự tồn tại khách quan không, sẽ tìm thấy rằng chúng đang tồn tại một cách
bản chất hay tự tính. Vì thế, sự phân tích lập luận xem liệu rằng chúng có tồn
tại một cách tự tính hay không là không liên quan vì chúng tôi chẳng hề khẳng
định rằng những đối tượng này có thể đứng vững trước phân tích lập luận. Ví dụ,
nếu ai đó khẳng định rằng, “Đây là một con cừu”, thì thật không thích đáng khi
phân tích lời quả quyết đó bằng câu hỏi, “Có phải nó là một con ngựa hay một
con voi?” Điều này cũng tương tự như vậy.
Có những pháp vốn đã “quen thuộc với
thế gian” từ vô thủy, và tuy nhiên lại không tồn tại ngay cả một cách ước lệ
bởi vì lý luận mâu thuẫn với chúng. Ví dụ như, một người có thể viện dẫn bản
chất mà vô minh gán đặt thêm lên các pháp, cái “tôi” và “của tôi” tồn tại một
cách nền tảng được hình thành bởi cái nhìn thật chất hóa về các hoại uẩn, hay
đối tượng của sự định danh rằng quả núi của hôm qua là quả núi của hôm nay. Do
đó, không phải là các nhà Trung Quán chấp nhận một cách ước lệ về tất cả các pháp vốn quen thuộc với thế
gian.
Một số người tranh luận rằng về mặt
tồn tại ước lệ, thì các sắc, thanh, và v.v.… không tương đồng với những lập
kiến của các triết gia phi Phật giáo bởi vì điều trước {tức sắc, thanh,
hương,…} quen thuộc với tất cả thế gian trong khi điều sau {các lập kiến định
danh từ các nhà Bản Chất Luận} chỉ quen thuộc với những người ủng hộ các triết
lý. Những người giữ lập thuyết này đã thất bại trong việc tạo ra các phân biệt
cẩn thận. Nếu không, họ sẽ nhận thấy nhiều hàm ý thừa thãi trong tranh luận của
họ như là: Về mặt ước lệ, các sắc và tương tự không thể như những ảo giác; mà
đúng hơn là, ở cấp độ ước lệ chúng sẽ phải tồn tại một cách bản chất. Hơn nữa,
tác phẩm Lục Thập Tụng Như Lý Luận Thích của
Nguyệt Xứng luận giải cho Lục Thập Tụng
Như Lý Luận [của Long Thọ] nói
rằng:[6]
Người không chính xác là những người nắm bắt các pháp này
trong luân hồi chỉ như là niềm hỷ lạc và v.v…, bởi vì các pháp này không có bản
chất này ngay cả một cách ước lệ. Người đúng đắn là những người nắm bắt các
pháp như là sự đau khổ và v.v.… bởi vì các pháp này mang bản chất như thế một
cách ước lệ.
Ngài giải thích rằng mặc dù sự
thường hằng và v.v.… của các pháp trong luân hồi là “kiến thức chung” trong thế
gian, nhưng những khái niệm như thế là không chính xác ngay cả một cách ước lệ.
[631] Hơn nữa, mặc dù sự vô thường của chúng và v.v… không quen thuộc với toàn
thế gian, nhưng những quan niệm như thế là đúng đắn.
Vì vậy, một thức định danh nắm bắt
các hợp uẩn như là vô thường và v.v… thì sai sót về đối tượng trình hiện của
nó, nhưng chúng tôi gọi nó là đúng đắn, hoặc không sai lạc, bởi vì những gì nó
phân biệt không bị mâu thuẫn bởi nhận thức hiệu quả. Các thức giác quan sai lạc
về các đối tượng trình hiện của chúng, và chúng tôi không gọi chúng là không sai lạc vì chúng chẳng có yếu tố nào khác
vốn không sai lạc cả[7].
Tất cả thức giác quan đều giống nhau ở chỗ sai lạc về điều gì trình hiện trước
chúng. Tuy nhiên, các thức giác quan chẳng hạn như các thức, mà một ảnh phản
chiếu trình hiện trước chúng, thì là các thức ước lệ không đúng; mặt khác, các
thức giác quan không khuyết tật là các thức ước lệ đúng. Điều này căn cứ vào
việc liệu rằng có một đối tượng tương thích với vật trình hiện qua trần cảnh
thế gian của thức giác quan ấy hay không.
Do các đối tượng, được suy diễn bởi
các thức định danh vốn nắm bắt các hợp uẩn như là thường hằng và v.v…, không
tồn tại một cách ước lệ, nên lý luận có thể bác bỏ chúng. Tuy nhiên, các đối
tượng tham chiếu của những sự định danh của các hợp uẩn như là vô thường, v.v…
thì tồn tại một cách ước lệ; vì vậy, lý luận không thể bác bỏ chúng. Không có
sự thường hằng tối hậu hay nền tảng và v.v…; tương tự như vậy, không có sự vô
thường tối hậu hay nền tảng và v.v... Do đó những định danh về tám điều ấy như
là đang hiện hữu trong thực tại thì hoàn toàn giống nhau về mức độ chính xác
của chúng.[8]
Tư duy về điều này, đức Phật đã nói [trong Bát-nhã
Ba-la-mật-đa Kinh] rằng các ngươi đang thiền lên các biểu
tướng của sự tồn tại thực sự dù cho các ngươi thiền lên các sắc là thường hằng
hay vô thường, là hỷ lạc hay đau đớn, là có ngã hay vô ngã.
Nghi vấn:
Vô minh gán đặt thêm bản chất nội tại lên các pháp. Đối với Ngài, dùng lý luận
để đánh bại tầm nhìn của nó, nhưng không phải để bác bỏ các đối tượng ước lệ –
đây là một mâu thuẫn, vì Nhập Trung Luận của
Nguyệt Xứng nói rằng:[9]
Bậc Thánh giả đã nói do vô minh che mờ bản chất các hiện
tượng,
Nên nó là một “kẻ che đậy” (kun rdzob, samvrti).
Các thêu dệt mà nó cảm nhận là đúng đắn
Được gọi là “những sự thật cho kẻ che đậy” (kun rdzob bden pa,
samvrti-satya).
Vì vậy Nguyệt Xứng nói rằng các sắc,
thanh, và v.v... được thừa nhận là những Tục Đế (kun rdzob bden pa, samvrti-satya) thông qua áp
lực của vô minh.
Đáp: Không có
sai sót nào ở đây cả. [632] Khi chúng tôi thừa nhận các pháp như các sắc và
thanh là những Tục Đế {chân lý ước lệ}, thì "chân lý" nghĩa là chúng
đúng đắn thông qua áp lực của một ý nghĩ cụ thể. Bởi vì ý nghĩ ấy phải được xem
xét là một định danh của sự tồn tại thực sự, nên các sắc, thanh, và v.v... là
những sự thật đối với vô minh vốn gán đặt thêm sự hiện hữu tự tính lên chúng.
Do đó, Nguyệt Xứng nhắc đến hai loại: A-la-hán, những người đã loại trừ vô minh
do phiền não, và các vị bát địa Bồ-tát và cao hơn khi ngài nói rằng, “Họ thấy
được những sự trình hiện này như những thêu dệt và không đúng thật bởi vì họ
không có một định danh cường điệu về sự tồn tại thực sự”.[10]
Bởi lý do này, Nguyệt Xứng nói rằng với những ai không có định danh về sự hiện
hữu thực sự, thì các sắc tướng và v.v... chỉ là “những thường tục đơn thuần”.
Vì vậy, chân lý về các sắc, thanh,
và tương tự được thừa nhận trong tầm nhìn của vô minh, nhưng vô minh không thừa
nhận các pháp như các sắc và thanh. Ví dụ, từ tầm nhìn của một thức sai lạc nắm
bắt một dây thừng như một con rắn, dây thừng là một con rắn, nhưng thức sai lạc
này không thừa nhận dây thừng. Vì những tâm thức thừa nhận các pháp như sắc và
thanh là sáu thức không bị khiếm khuyết liên kết với mắt, tai, v.v…, nên các
đối tượng mà chúng xác lập thì tồn tại một cách ước lệ, và vì thế lý luận không
bác bỏ được chúng. Tuy nhiên, chúng không tồn tại ngay cả một cách ước lệ khi
vô minh nắm bắt chúng. Điều này do bởi vô minh gán đặt thêm một bản chất nền
tảng hay tự tính lên các pháp, và bản chất tự tính này không tồn tại ngay cả
một cách ước lệ. Do đó, lý luận bác bỏ một cách ước lệ điều mà vô minh nắm bắt;
nếu nó không bác bỏ được, thì các ngươi đã không thể chứng minh được rằng, ở
mức độ ước lệ, các pháp tựa như những ảo ảnh.
Vô minh gán đặt thêm một tự tính lên
các pháp; từ điều này, sự chấp thủ, sân hận, và v.v... sinh khởi, gán đặt thêm
nữa những tính năng như sự lôi cuốn hay không lôi cuốn lên bản chất bên trong
ấy. Do đó, lý luận cũng có thể được dùng để loại trừ phương cách mà sự chấp thủ
và tương tự nắm bắt các đối tượng. Tác phẩm Tứ
Bách Luận Thích của Nguyệt Xứng nói rằng:[11]
Chấp thủ và v.v... chỉ gán đặt thêm những đặc tính như sự
thu hút hay không thu hút lên tự tính của các pháp mà vô minh đã gán đặt. [633]
Do đó chúng không hoạt hóa nếu tách rời vô minh; chúng phụ thuộc vào vô minh.
Điều này do bởi vô minh là phiền não chính yếu.
Đây là những phiền não bẩm sinh {câu
sinh} đã vận hành từ vô thủy. Tuy nhiên, vì lý luận có thể nhổ tận gốc phương
cách mà chúng nắm bắt các pháp, nên những đối tượng tham chiếu của chúng không
tồn tại ngay cả một cách ước lệ. Do đó, các đối tượng của các tâm thức bẩm sinh
có hai loại: các đối tượng mà lý luận có thể bác bỏ và các đối tượng mà lý luận
không thể bác bỏ. Các đối tượng của những nhận thức hiệu quả ước lệ bẩm sinh,
mà các nhận thức này thừa nhận các pháp như sắc và thanh, thì tồn tại một cách
ước lệ; bởi thế, lý luận không bác bỏ được chúng.
Theo đó, vì chúng tôi bác bỏ sự tồn
tại nền tảng hoặc tự tính ngay cả một cách ước lệ trong hệ thống của các đại sư
Phật Hộ và Nguyệt Xứng, nên dường như rất khó để thừa nhận các đối tượng ước
lệ. Nếu các ngươi không hiểu biết làm thế nào để thừa nhận những đối tượng này
một cách đúng đắn, mà không có mâu thuẫn, thì các ngươi sẽ không hoàn toàn chắc
chắn về những tu tập trong phương tiện thực hiện.[12]
Dường như điều này khiến hầu hết cá nhân rơi vào một quan điểm tiêu cực quá
mức. Do đó, người thông tuệ nên nắm vững thủ tục của hệ thống này cho việc thừa
nhận các thường tục. Ở điểm này, ta e rằng có lẽ ta đã nói về điều này nhiều
hơn mức cần thiết; nên ta sẽ không nói chi tiết thêm nữa.
. 547
Chương 8: Ba Loại Người
2. Làm thế nào để tận dụng lợi
thế của một cuộc sống an lạc và thuận duyên
a. Làm thế nào
để phát triển tri thức tổng quát một cách chắc chắn về lộ trình tu tập
1) Nội dung bao
hàm của tất cả kinh điển về các lộ trình của ba loại người như thế nào
2) Vì sao các đệ
tử được hướng dẫn theo các giai đoạn áp dụng các rèn luyện dành cho ba loại
người
a) Mục đích của
việc hướng dẫn các đệ tử qua phương tiện của các lộ trình về ba loại người
b) Vì sao các
đệ tử được hướng dẫn theo những giai đoạn như vậy
i)
Nguyên nhân thật sự
ii)
Mục đích
––––\––––
2. Làm thế nào để tận dụng lợi thế của một cuộc sống an lạc và thuận duyên
Việc làm thế nào để tận dụng lợi
thế của một cuộc sống an lạc và thuận duyên được trình bày trong hai phần:
- Làm thế nào để phát triển tri thức tổng quát về lộ trình
một cách chắc chắn
- Phương pháp thật sự để tận dụng lợi thế của một cuộc sống
an lạc và thuận duyên (Chương 9 và tiếp theo)
a. Làm thế nào để phát triển tri thức tổng quát
một cách chắc chắn về lộ trình
Phương thức phát triển tri thức
tổng quan một cách chắc chắn về lộ trình gồm hai phần:
1. Nội dung bao
hàm của tất cả kinh điển về các lộ trình của ba loại người như thế nào
2. Vì sao các
đệ tử được hướng dẫn theo các giai đoạn áp dụng các rèn luyện dành cho ba loại
người
1) Nội dung bao hàm của tất cả kinh điển về các lộ trình của ba loại
người như thế nào
Ở lúc bắt đầu, một người muốn trở
thành một vị Phật sẽ phát triển tâm Bồ-đề; ở giai đoạn giữa, người này tích lũy
các công đức và trí tuệ tối thượng; và cuối cùng, người này chứng được Phật quả
toàn hảo. Tất cả những hành động này chỉ nhằm đến mục tiêu hạnh phúc cho chúng
sinh. Vì thế, tất cả những giáo pháp một vị Phật đưa ra chỉ giản dị là nhằm đạt
đến lợi ích cho chúng sinh. Điều này tức là, lợi ích của chúng sinh chính là
điều quý vị nên đạt được. [87] Lơi ích này bao gồm hai phần: mục tiêu tạm thời
về việc trạng thái cao làm người hoặc một vị thiên, và mục tiêu rốt ráo về điều
tốt đẹp chắc chắn là sự giải thoát hay sự toàn giác. Giữa hai điều này, nhiều
lời giáo huấn của đức Phật nói về việc đạt được mục tiêu tạm thời là trạng thái
cao. Tất cả những giáo huấn này được bao gồm trong các lời dạy dành cho một
hành giả chân chính có khả năng giới hạn {căn cơ nhỏ} hoặc trong những giáo
pháp dành chia sẻ với một hành giả như vậy, bởi vì những cá nhân có khả năng
đặc biệt giới hạn thật sự không làm nhiều cho kiếp sống này, mà họ nỗ lực tinh
tấn để có trạng thái cao thù thắng khi tái sinh làm người hoặc trời trong những
kiếp vị lai bằng cách xúc tiến nuôi dưỡng các nguyên nhân tạo ra các tái sinh
đó. Tác phẩm Bồ-đề Đạo Đăng Luận nói
rằng:[1]
Hãy biết rằng
những ai “thấp nhất”
Nỗ lực chăm chỉ
nhằm chỉ đạt
Các an vui
trong cõi luân hồi
Bằng mọi cách
cho hạnh phúc riêng họ.
Có hai điều tốt lành chắc chắn:
sự giải thoát mà đơn thuần chỉ là tự do khỏi luân hồi và trạng thái giải thoát
tối thượng của toàn giác. Nhiều lời giáo huấn của đức Phật liên quan đến Duyên
Giác và Thanh Văn thừa. Tất cả những tuyên thuyết này được đề cập trong các
giáo pháp dành cho một hành giả có khả năng thật sự trung bình hoặc trong những
giáo pháp dành chia sẻ với một hành giả như vậy, bởi những hành giả có khả năng
trung bình sẽ phát khởi sự tỉnh giác với tất cả mọi thứ trong luân hồi và sau
đó thiết lập mục tiêu là giải thoát chính họ khỏi luân hồi. Rồi họ bước vào lộ
trình của ba sự rèn luyện, phương tiện để đạt giải thoát. Trong tác phẩm Bồ-đề Đạo Đăng Luận:[2]
Những người
được gọi là “trung bình”
Ngăn chận những
hành vi tội lỗi
Quay lưng với
an lạc trong luân hồi,
Và tinh tấn nỗ
lực cho thanh tịnh riêng mình.
Tác phẩm Hạnh Hiệp Đăng Luận của Trưởng lão [Atiśa] nói rằng:[3]
Bởi bổn sư, đức
Phật, nói rằng,
“Nương tựa Ba-la-mật
và Chân ngôn thừa[4]
Và thành đạt
được chân giác ngộ”,
Giờ ta sẽ viết
về ý nghĩa điều này.
Theo đó, phương thức đạt đến toàn
giác bao gồm hai phần: những Đại thừa của các Ba-la-mật-đa và Đại thừa của các
chân ngôn {skt. mantra – còn gọi là mật chú}. Hai phần này được bao gồm trong
những giáo pháp dành cho một hành giả thượng căn, vì những người này qua tác
động của lòng đại bi, lấy Phật quả làm mục tiêu của họ nhằm dẹp tan mọi đau khổ
của tất cả chúng sinh. Sau đó họ rèn luyện sáu Ba-la-mật-đa, hai giai đoạn[5], và tương
tự. [88] Trong tác phẩm Bồ-đề Đạo Đăng:[6]
Những người
được gọi là “thượng căn”
Thành tâm muốn
dẹp tan tất cả
Mọi đau khổ của
những người khác
Qua cách hiểu
nỗi khổ chính mình.
Dưới đây, tôi sẽ diễn giải phương
thức những người này đạt tới sự giác ngộ bao hàm trong cả Ba-la-mật-đa thừa lẫn
mật chú thừa. Liên quan đến những điều kiện dành cho ba loại người, các lời
giáo huấn này trong tác phẩm Bồ-đề Đạo
Đăng Luận có ý nghĩa tương tự với lời giáo huấn trong Quyết Định Yếu Luận của tác phẩm Du-già Hạnh Địa Luận:[7]
Hơn nữa, có ba
loại người như sau: có những người trì giữ phát nguyện về giới là từ bỏ mười
việc bất thiện, điều này vốn không được xem xét là một giới nguyện, tuy nhiên
nó cũng tương tự như giới nguyện. Có những người phát nguyện về Thanh Văn giới.
Có những người phát nguyện về Bồ-tát giới. Trong số này, loại người đầu tiên có
khả năng thấp nhất; loại người thứ hai là trung bình; và loại người thứ ba là
thượng hạng.
Ngoài ra, các kinh điển cũng đề
cập nhiều cách để định vị một hành giả có khả năng thấp nhất, trung bình và
thượng hạng. Tương tự Bồ-đề Đạo Đăng Luận
của ngài Atiśa, tác phẩm Vi Diệu Pháp
Báu Luận của ngài Thế Thân[8] cũng xác
định ba loại người. Thật sự có hai loại trong số những hành giả mang khả năng
giới hạn – những người nỗ lực cho kiếp sống này và những người nỗ lực cho những
kiếp vị lai. Tuy nhiên, ở đây tôi đang nói đến trường hợp sau, những người sẽ
được tôi nhận diện là thực hiện phương pháp đúng đắn để đạt địa vị cao.
2) Vì sao các đệ tử được hướng dẫn theo các giai đoạn áp dụng các rèn
luyện dành cho ba loại người
Sự diễn giải này gồm hai phần:
1. Mục đích của
việc hướng dẫn các đệ tử qua phương tiện của các lộ trình về ba loại người
2. Vì sao các
đệ tử được hướng dẫn qua những giai đoạn như vậy
a) Mục đích của việc hướng dẫn các đệ tử qua phương tiện của các lộ
trình về ba loại người
Tôi đã đưa ra sự diễn giải về ba
loại người. Tuy nhiên, các giai đoạn trong lộ trình dành cho hành giả có khả
năng cao cũng bao hàm trọn vẹn những lộ trình dành cho hai loại người còn lại.
Vì thế, hai lộ trình này là những phần, hay những chi, của đạo Đại thừa. [89]
Như đạo sư Mã Minh đề cập trong tác phẩm Thế
Tục Bồ-đề Tâm Tu Tập (Saṃvṛti-bodhicitta-bhâvanâ):[9]’
Không hại ai,
với tâm chân thật,
Và trong sạch;
không hề trộm cắp,
Và bố thí mọi
tài sản của ngươi
Là hành vi
khiến tái sinh hạnh phúc.
Một khi thấy
khổ đau của luân hồi,
Ngươi theo lộ
trình đúng để rời khỏi nó,
Và loại trừ hai
hành động tội lỗi;
Đó là hành vi
khởi tạo sự an nhiên.
Người thượng
căn nên tu tập tất cả điều này;
Đó là những ngả
đường của sự quyết tâm tối cao cho giải thoát.
Tri nhận rằng
chư pháp giai không
Tạo dòng chảy
từ bi cho mọi chúng sinh.
Những phương
tiện thiện xảo vô hạn
Là hoạt động
của quyết tâm tối thượng để giải thoát.
Vì vậy, trong việc này các vị đạo
sư không dẫn dắt quý vị theo con đường dành cho những hành giả có khả năng giới
hạn, những người lập mục tiêu chỉ đơn thuần vì hạnh phúc trong luân hồi, hay
con đường dành cho những hành giả có khả năng trung bình, những người chỉ lập
mục tiêu đơn thuần là sự giải thoát khỏi luân hồi cho bản thân họ. Đúng hơn là,
các đạo sư chọn ra một số lộ trình có chung cho hai loại người này và dùng
chúng làm những điều kiện tiên quyết để dẫn dắt quý vị theo lộ trình dành cho
những hành giả thượng căn. Vì thế họ dùng chúng làm những thành phần của lộ
trình rèn luyện dành cho những hành giả thượng căn. Do vậy, một khi quý vị đã
phát triển ước mong tận dụng lợi thế của kiếp người an lạc và thuận duyên này
như giải thích trước đây, quý vị phải biết được làm cách nào để tận dụng lợi
thế trọn vẹn của nó. Liên quan đến điều ấy, tác phẩm Trung Đạo Tâm Yếu Luận của ngài Thanh Biện nói rằng:[10]
Những tấm thân
này thật quá mỏng manh,
Như cây chuối
và như bong bóng nước.
Ai sẽ không
mang lại cho chúng sự vững vàng như núi Tu-di
Bằng việc lấy
chúng làm điều kiện để giúp đỡ cho những người khác?
Những tấm thân
này là cơ sở của bệnh tật, tuổi già, và sự chết
Những ai có
phẩm cách tốt và lòng từ bi
Khiến cho chúng
trong từng khoảnh khắc
Làm nền tảng
thăng tiến hạnh phúc của tha nhân.
Đời an lạc
tránh khỏi tám duyên không an lạc
Do bởi ngọn đèn
của giáo pháp tối thượng sáng soi
Hãy tận dụng
thật tốt an lạc này
Qua hành động
của một người thượng trí.
Vì vậy, hãy bước vào Đại thừa với
suy nghĩ: “ngày đêm, tôi sẽ luôn ứng xử như một hành giả thượng căn, tận dụng
tốt thân này, vốn là một nơi trú ngụ của bệnh tật, một cơ sở của các đau khổ,
của tuổi già và điều tương tự, cũng như nó vốn thiếu vững chắc tựa như cây
chuối hay bong bóng nước”.
Vấn: Từ lúc bắt đầu, vị đạo sư nên hướng dẫn đệ tử qua các tu tập
của một hành giả thượng căn. [90] Đâu là công dụng của sự rèn luyện theo những
lộ trình được chia sẻ với những hành giả có khả năng giới hạn và trung bình?
Đáp: Rèn luyện theo các lộ trình được chia sẻ với hai loại người
này là một điều kiện tiên quyết cho sự phát triển lộ trình của một hành giả
thượng căn. Tôi sẽ giải thích cách điều này là như thế.
b) Vì sao các đệ tử được hướng dẫn qua những giai đoạn như vậy
Việc vì sao các đệ tử được hướng
dẫn qua những giai đoạn như vậy được diễn giải về các mặt nguyên nhân thật sự
và mục đích.
i) Nguyên nhân thật sự
Đường vào Đại thừa chỉ có tâm
Bồ-đề vô thượng. Một khi điều này phát sinh trong dòng tâm thức của quý vị thì
như được đề cập trong tác phẩm Nhập Bồ-đề
Hành Luận của ngài Tịch Thiên:[11]
Khi chúng sinh
vô vọng,
Bị trói trong
ngục tù
Luân hồi bao
đau khổ
Phát khởi tâm
Bồ-đề
Họ sẽ được gọi
là
“con của đấng
Thiện Thệ” [12]
Và thật đáng
tôn vinh
Trong chư
thiên, nhân giới.[13]
Vì thế, những chúng sinh này bước
vào Đại thừa được đặt tên là “những đứa con của bậc Điều Ngự” hay “những vị
Bồ-tát”. Nếu họ hủy hoại tâm Bồ-đề của mình, họ sẽ tự trục xuất bản thân ra
khỏi đoàn thể những hành giả tu tập Đại thừa.
Do đó, những người ước mong bước
vào Đại thừa phải phát triển tâm Bồ-đề này bằng cách thực hiện nhiều dạng nỗ
lực. Những bản văn tối cao dạy về những giai đoạn của lộ trình Bồ-tát đạo, các
tác phẩm Bồ-tát Học Luận và Nhập Bồ-đề Hành Luận của ngài Tịch
Thiên, đề cập đến phương pháp phát triển tâm Bồ-đề ấy. Các tác phẩm đó nói rằng
trước tiên quý vị cần thiền quán về những ích lợi của nó. Sau đó, quý vị làm
mạnh mẽ nỗi hân hoan về những lợi lạc này từ tận đáy lòng của mình. Điều này
phải đồng hành với việc thực hành bảy hạnh nguyện {Phổ Hiền} cùng với sự thực
hành quy y.
Nếu quý vị viết cô đọng lại những
lợi ích được đề cập theo cách này, thì chúng bao gồm hai phần: tạm thời và rốt
ráo. Phần đầu tiên lại gồm hai khía cạnh nữa: không rơi vào những cảnh giới
khốn khổ và được tái sinh trong những cảnh giới hạnh phúc. Điều đó nghĩa là,
một khi phát tâm Bồ-đề, quý vị sẽ loại bỏ được nhiều nguyên nhân tích lũy từ
trước cho những sự tái sinh đau khổ, và quý vị chấm dứt sự tích lũy liên tục về
chúng trong tương lai. Quý vị cũng tăng trưởng mạnh mẽ những nguyên nhân đã
tích lũy từ trước cho những sự tái sinh hạnh phúc bởi chúng được thấm nhuần tâm
Bồ-đề này. Hơn nữa, bởi quý vị được tâm Bồ-đề này thúc đẩy, nên những nhân mà
quý vị gây tạo lại sẽ là khoog thể nào cạn kiệt. [91] Nương tựa tâm Bồ-đề này,
quý vị sẽ dễ dàng đạt đến những mục tiêu cuối cùng, sự giải thoát và toàn giác.
Ngay từ lúc bắt đầu, quý vị phải
có ước vọng chân thành mong cầu để đạt đến những lợi ích tối hậu và tạm thời
này. Nếu không có điều đó, quý vị có thể nói rằng: “Tôi sẽ nỗ lực phát triển
tâm Bồ-đề này” vì những lợi ích vốn sinh khởi từ việc
phát triển tâm Bồ-đề, nhưng đó sẽ chỉ là những lời nói suông. Sự rỗng tuếch của
lời tuyên bố này rất rõ ràng một khi quý vị kiểm chứng lại tâm thức của mình.
Vì thế, trước tiên quý vị phải
rèn luyện trong tư tưởng chung cho những cá nhân có khả năng giới hạn và trung
bình nhằm phát triển một niềm ước ao đạt được hai lợi ích, trạng thái cao [là
người hoặc trời] và điều tốt lành chắc chắn [sự giải thoát hay sự toàn giác].
Sau khi phát triển được điều ước như vậy, quý vị nuôi dưỡng tâm Bồ-đề, là thái
độ giúp sinh khởi những lợi ích ấy. Khi làm điều này, quý vị phải phát triển
lòng đại từ bi vốn là nền tảng cho thái độ này. Nói cách khác, khi quý vị quán
chiếu rằng mình đã lang thang trong luân hồi, bị mất đi hạnh phúc và bị nỗi đau
khổ hành hạ như thế nào, thì những sợi lông trên người quý vị phải nên dựng
đứng lên. Nếu không có sự trải nghiệm này, quý vị sẽ chẳng thể trở nên bất nhẫn
với sự đau khổ của những chúng sinh khác khi họ phải chịu đựng và bị tước đi
hạnh phúc bởi họ lang thang trong luân hồi. Trong tác phẩm Nhập Bồ-đề Hành Luận:[14]
Những ai chưa
nghĩ tưởng
Đến một thái độ
như vầy
Cho lợi ích
riêng họ;
Thì ngay cả
trong mơ
Làm sao khởi
được nó
Cho hạnh phúc
tha nhân?
Do vậy, trong bối cảnh người có
khả năng giới hạn, quý vị quán chiếu cách mà mình bị hãm hại trong những cảnh
giới khốn cùng đến như thế nào. Trong bối cảnh của hành giả có khả năng trung
bình, quý vị quán chiếu theo phương cách rằng thậm chí ở trạng thái cao, thì
cũng có đau khổ và không có được hỷ lạc an tịnh. Sau đó, quý vị thúc đẩy sự
phát triển tình yêu thương và lòng từ bi bằng cách nuôi dưỡng sự đồng cảm với
các chúng sinh, những người quý vị xem là gần gũi với mình. Từ đây quý vị sẽ
phát tâm Bồ-đề. Vì thế, sự rèn luyện suy nghĩ chung với những người có khả năng
giới hạn và trung bình là phương pháp phát khởi một tâm Bồ-đề chân thật; đó
không phải là một lộ trình riêng biệt nào mà vị đạo sư dẫn dắt quý vị theo.
Tương ứng theo đó, quý vị thực
hiện nhiều phương cách khác nhau để thanh tịnh hóa bản thân khỏi sự bất thiện
và tích lũy công đức nhờ sử dụng những tu tập để phát triển được cả thái độ
chia sẻ với những hành giả có khả năng giới hạn lẫn thái độ chia sẻ với những
hành giả có khả năng trung bình. Các ví dụ là việc quy y và việc suy nghĩ về
nghiệp và nghiệp báo. [192] Hãy hiểu rằng những điều này cũng giúp quý vị phát
tâm Bồ-đề, bởi chúng phù hợp với bảy hạnh nguyện Phổ Hiền hoặc với tu tập quy
y, vốn là những phương pháp rèn luyện đóng vai trò tiên quyết cho tâm Bồ-đề
trong bối cảnh của những tu tập dành cho hành giả thượng căn.
Ở điểm này, vị đạo sự trình bày
chi tiết một cách xuyên suốt về những phương cách mà trong đó, các rèn luyện
của những hành giả có khả năng giới hạn và trung bình đóng vai trò như các
thành phần cho sự phát tâm Bồ-đề vô thượng. Hơn nữa, quý vị, người đệ tử, sẽ
đạt đến tri thức chắc chắn về điều này. Sau đó, bất cứ khi nào quý vị duy trì
thiền, điều tối quan trọng là quý vị giữ vững hiểu biết này trong tâm và rèn
luyện những giáo pháp này như là các thành phần cho sự phát triển tâm Bồ-đề của
quý vị. Nếu không, lộ trình của hành giả thượng căn và những lộ trình của những
hành giả có khả năng giới hạn và trung bình sẽ bị tách biệt và không liên quan. Và bởi quý vị sẽ không đạt tri thức chắc chắn về tâm
Bồ-đề nào cả cho đến khi quý vị đạt đến lộ trình thật sự của hành giả thượng
căn, nên việc thiếu rèn luyện trong những chủ đề này, như là những phần của sự
phát triển tâm Bồ-đề của quý vị, sẽ khiến ngăn trở quý vị không phát triển được
tâm Bồ-đề ấy, hoặc, trong khi quý vị thiếu sự rèn luyện này, sẽ khiến cho quý
vị lệch khỏi mục tiêu to lớn của bản thân về việc phát tâm Bồ-đề ấy. Do đó, hãy
lưu ý kỹ ở điểm này.
Theo
phương cách này, hãy rèn luyện theo các lộ trình của những hành giả có
khả năng giới hạn và trung bình và rèn luyện tốt những điều được diễn giải
trong bối cảnh dành cho hành giả thượng căn. Sau đó, bằng tất cả khả năng tốt
nhất, hãy phát khởi một tâm Bồ-đề chân thật trong dòng tâm thức của mình. Tiếp
theo, để tinh thần này trở nên ổn định, hãy tiến hành một sự tu tập đặc biệt về
quy y và sau đó thực hiện nghi lễ về sự phát tâm Bồ-đề mạnh mẽ. Sau khi quý vị
đã tiếp nhận tinh thần nguyện ước {Bồ-đề tâm nguyện} mạnh mẽ này qua nghi lễ,
quý vị phải nỗ lực học hỏi các giới luật của nó. Tiếp đến, hãy phát triển sự
ước ao mãnh liệt để học hỏi những hạnh Bồ-tát, như sáu Ba-la-mật-đa và bốn cách
thu nhận đệ tử. Một khi sự ước ao này sinh khởi từ tận đáy lòng quý vị, hãy
kiên định áp dụng lời thệ nguyện thanh tịnh về xúc tiến Bồ-đề tâm {Bồ-đề tâm
hành}. Sau đó, với sự dấn thân, hãy tránh bị những vi phạm căn bản làm cấu
nhiễm. Hãy nỗ lực để ngay cả những sự ô uế nhỏ nhoi và trung bình hoặc sự gây
tạo những lỗi lầm cũng không làm quý vị ô nhiễm. Ngay cả nếu quý vị bị ô nhiễm,
hãy làm thanh tịnh bản thân một cách triệt để bằng cách sửa đổi những sự vi
phạm như được chỉ dạy trong kinh.
Tiếp theo, hãy rèn luyện bao quát
về sáu Ba-la-mật-đa. Một cách cụ thể, hãy rèn luyện thật tốt về bình ổn thiền –
cốt lõi của định – để làm cho tâm thức của quý vị có khả năng được đặt lên một
đối tượng thiền thiện đức, theo sự ước mong của quý vị. [93] Tác phẩm Bồ-đề Đạo Đăng Luận của Trưởng lão[15] nói rằng
quý vị nên phát triển định từ thiền nhằm sinh khởi những tri kiến siêu việt.
Ngài dẫn ra một ví dụ đơn giản. Trong những tình huống khác, Ngài nói rằng quý
vị nên phát triển định lực nhằm sinh khởi tuệ giác. Vì vậy, đạt được định chủ
yếu nhằm mục tiêu cho tuệ. Sau đó, để cắt bỏ những trói buộc của quan niệm về
hai bản ngã {nhân vô ngã (tib. གང་ཟག་གི་བདག་མེད)
và pháp vô ngã (tib. ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད)},
hãy lập một xác định triết lý về ý nghĩa của tánh Không, tức là sự vô ngã. Sau
khi duy trì một phương pháp thiền không sai sót, hãy đạt đến sự thấu suốt, tức
là trái tim của trí tuệ.
Theo đó, tác phẩm Bồ-đề Đạo Đăng Luận Thích của ngài Atiśa[16] đề cập
rằng, ngoại trừ những tu tập về định và tuệ, tất cả những sự tu tập trong mức
độ giới luật và bao gồm việc rèn luyện các giới luật của Bồ-đề tâm hành sẽ cấu
thành việc rèn luyện giới luật. Định là việc rèn luyện về sự tập trung hoặc
việc rèn tâm. Tuệ là việc rèn luyện về trí tuệ. Hơn nữa, tất cả những tu tập
trong mức độ định từ thiền và bao gồm định từ thiền cấu thành nên nhân tố của
sự giác ngộ được gọi là phương tiện, tức là sự tích lũy công đức, những đạo
pháp phụ thuộc vào các chân lý ước lệ {tục đế}, hay còn được gọi là những giai
đoạn của lộ trình bao quát. Sự phát triển của ba loại trí tuệ thấu suốt[17]
cấu trúc nên nhân tố của sự giác ngộ được gọi là trí tuệ, sự tích lũy trí tuệ,
vốn phụ thuộc vào những chân lý tối hậu {chân đế}, hay còn gọi là những giai
đoạn của lộ trình uyên thâm. Vì thế, hãy biết thật chắc chắn về trình tự của
chúng, về sự thật rằng chúng là một danh mục toàn diện, và rằng quý vị không
thể đạt đến sự giác ngộ chỉ bằng phương tiện hay trí tuệ đơn thuần.
Đây là cách mà những chú ngỗng
hoàng gia, những đứa con của bậc Điều ngự, tức những kẻ đang trên con đường ra
đại dương mênh mông những phẩm hạnh diệu hảo của một vị Phật, sải đôi cánh của
chúng và bay lên. Một cánh là những chân lý quy ước – tất cả những nhân tố về
phương tiện, lộ trình bao quát. Một cánh kia, dựa vào những chân lý tuyệt đối,
đang hiểu biết rõ cả thực tại lẫn vô ngã. Tuy nhiên, chúng không thể chỉ sử
dụng một phần đơn lẻ của lộ trình, hay bay lên như chú chim gãy một cánh.[18] Như tác
phẩm Nhập Trung Quán Luận Thích của
ngài Nguyệt Xứng đề cập:[19]
Dang đôi cánh
trắng và rộng của thực tại và ước lệ,
Những chú ngỗng
hoàng gia, hộ tống bởi đàn chúng sinh,
Bay trên những
ngọn gió đức hạnh để đạt đến vô thượng
Trên bờ xa,
những phẩm hạnh Phật lớn tựa đại dương. [94]
Sau khi quý vị rèn luyện tâm thức
bằng lộ trình thông thường, quý vị chắc chắn phải bước vào con đường mật chú
bởi vì khi thực hiện, quý vị sẽ nhanh chóng hoàn thành hai sự tích lũy. Nếu quý
vị không thể tu tập xa hơn lộ trình thông thường, hoặc không muốn làm điều đó
do thiên hướng của quý vị thừa kế từ những kiếp trước quá yếu, vậy thì chỉ cần
cải thiện trên từng giai đoạn này của lộ trình.
Quý vị được chỉ dạy rằng tất cả
các thừa nói chung và mật chú thừa nói riêng nương tựa vào vị đạo sư đều rất
cốt yếu. Bởi thế, một khi bước vào con đường chân ngôn, quý vị nên làm theo
những sự giải thích về mật chú, và tu tập một pháp môn dựa vào vị đạo sư thậm
chí còn chuyên sâu hơn những gì tôi diễn giải trước đây. Sau đó, hãy làm cho
tâm thức quý vị trở nên chín muồi với những quán đảnh đến từ những nguồn Mật thừa
thanh tịnh, trì giữ một cách đúng đắn với ngay cả sự rủi ro cho tính mạng của
quý vị, về tất cả những lời thệ và nguyện mà quý vị nhận được trong suốt các
quán đảnh của quý vị. Quý vị có thể phát nguyện lại nếu mình bị một sự vi phạm
căn bản tác động, tuy nhiên tâm thức quý vị sẽ bị hư hoại, và sẽ rất khó khăn
để tăng trưởng những phẩm hạnh diệu hảo. Vì thế, hãy nỗ lực một cách cụ thể để
không bị những vi phạm căn bản làm hư hỏng và không bị những vi phạm thứ cấp
làm ô nhiễm. Ngay cả nếu quý vị bị ô uế bởi những điều này, hãy thanh tịnh hóa
bản thân với sự sám hối và kiềm chế, vì những sự thệ nguyện là nền tảng của lộ
trình.
Tiếp đó hãy rèn luyện theo những
lời hướng dẫn tốt đẹp về Du-già với các biểu tướng (nói về những cấp độ Mật
thừa thấp hơn), hoặc Du-già của giai đoạn phát khởi (nói về Mật thừa Du-già ở
mức cao nhất). Sau khi sự rèn luyện này đã vững vàng, hãy rèn luyện thật tốt về
Du-già không biểu tướng (nói về những cấp độ Mật thừa thấp hơn), hoặc Du-già
của giai đoạn hoàn mãn (nói về Mật thừa Du-già ở mức cao nhất).[20]
Tác phẩm Bồ-đề Đạo Đăng Luận trình bày phần chính yếu của lộ trình như vậy;
những giai đoạn của lộ trình cũng hướng dẫn quý vị theo cách này. Đại Trưởng
lão cũng đã giáo huấn điều này trong những bản văn khác. Tác phẩm Đại Thừa Đạo Thành Tựu Pháp Tập của Ngài
nói rằng:[21]
Nếu ngươi ước
mong chứng vô thượng Bồ-đề,
Vốn cao quý bất
khả tư lường,
Hãy dốc lòng tu
tập và thành tựu tâm Bồ-đề,
Bởi sự giác ngộ
phụ thuộc vào tu tập. [95]
Bởi thân thể an
lạc và thuận duyên toàn hảo này
Thật khó lòng
đạt được, và một khi nhận được
Sẽ rất khó mà
sở hữu lại lần sau,
Hãy khiến nó
đầy ý nghĩa nhờ nỗ lực tu tập.
Và tác phẩm Đại Thừa Đạo Thành Tựu Pháp Hạng Huống Tập của Ngài nói rằng:[22]
Khi một cơ
duyên sinh khởi
Cho những phạm
nhân trốn khỏi ngục tù,
Họ bỏ chạy khỏi
nơi ấy,
Bởi mục tiêu họ
không như những thường nhân.
Cũng thế khi cơ
duyên sinh khởi
Để vượt qua
biển cả luân hồi,
Ngươi trồi lên
ra khỏi chốn luân hồi,
Bởi mục tiêu
ngươi không như những kẻ khác.
Tương tự:[23]
Hành Bồ-tát
giới bằng cách trì theo
Tu tập quy y,
giữ giới cao hơn,
Và nền tảng
Bồ-đề tâm nguyện mãnh liệt,
Hãy tu tập đúng
đắn, theo các giai đoạn, bằng năng lực của ngươi,
Tất cả những
Bồ-tát hành –
Sáu
Ba-la-mật-đa và tương tự.
Hơn nữa:[24]
Nuôi dưỡng trí
huệ tâm và phương tiện –
Trí huệ định
lực, và hợp nhất chúng.
Ngoài ra, tác phẩm Định Tập Phẩm của Bodhihadra {Giác Hiền} đề cập rằng:[25]
Đầu tiên, hãy
vững vàng tâm Bồ-đề toàn hảo của ngươi,
Sinh khởi từ
sức mạnh từ bi.
Đừng tham chấp
tận hưởng những nguồn vui trong luân hồi,
Và quay lưng
đừng bám lấy chúng.
Được ban những
bảo vật toàn hảo như niềm tin,
Hãy tôn kính
đạo sư của ngươi, người ngang hàng đức Phật.
Với những lời
nguyện đạo sư đã dạy,
Hãy tinh tấn
trong thiền.
Nhận qua lòng
từ của thầy
Sự ban tặng
những quán đảnh, cả bình cam lồ và mật ngữ.
Làm thanh tịnh
thân, khẩu, và ý,
Những hành giả
như vậy thích hợp để chứng ngộ.
Bằng việc hoàn
thành những sự tích tập
Sinh khởi từ
định chi,
Họ sẽ chóng đạt
sự chứng ngộ vô thượng.
Đó là con đường
của mật chú.
ii) Mục đích
Vấn: Nếu những giáo pháp dành cho những hành giả có khả năng giới
hạn và trung bình là các điều kiện tiên quyết cho hành giả thượng căn, chúng có
lẽ cũng được xem là những giai đoạn cho lộ trình của hành giả thượng căn. [96]
Vì sao lại sử dụng thành ngữ này: “các giai đoạn của lộ trình được chia sẻ với
những hành giả có khả năng giới hạn và trung bình”?
Đáp: Có hai mục đích to lớn của
việc phân biệt ba loại người và theo đó hướng dẫn các đệ tử: (1) điều đó đánh
tan suy đoán cho rằng quý vị là một hành giả thượng căn cho dù không phát triển
những trạng thái tâm thức tương tự như những hành giả có khả năng giới hạn và
trung bình, và (2) điều đó mang lại lợi ích to lớn cho những người có tâm thức
ở mức tốt nhất, trung bình và thấp nhất. Nó mang lợi ích cho họ như thế nào?
Ngay cả hai loại hành giả có khả năng cao hơn cũng phải tìm cầu địa vị cao và
sự giải thoát, vì vậy không có gì sai lầm khi giáo huấn các đệ tử có khả năng
trung bình và cao về những sự tu tập phát triển những thái độ của những hành
giả có khả năng giới hạn và những hành giả có khả năng trung bình. Họ sẽ phát
triển được những phẩm hạnh diệu hảo.
Những hành giả có khả năng giới
hạn nhất có thể rèn luyện những sự tu tập cao hơn, nhưng điều này sẽ dẫn đến
việc họ từ bỏ nhãn quan thấp hơn của họ mà lại không tăng trưởng lên được một
nhãn quan cao hơn, và vì vậy họ sẽ không được gì cả. Hơn nữa, có thể có những
hành giả nhiều thiện duyên đã phát khởi những lộ trình cao hơn trong những kiếp
trước. Nếu họ được giáo huấn về những lộ trình chia sẻ với những hành giả khả
năng thấp hơn và sau đó rèn luyện chúng, thì họ sẽ nhanh chóng tăng trưởng
những phẩm hạnh diệu hảo đã phát khởi trước đó hoặc những phẩm hạnh chưa phát
khởi từ trước. Vì vậy, bởi họ đã phát khởi những lộ trình thấp hơn, nên họ có
thể được dẫn dắt theo những lộ trình lần lượt cao hơn, và do đó lộ trình của
chính họ đã tu tập trong những kiếp trước sẽ không bị trì hoãn.
Tác phẩm Chân Ngôn Vương Vấn Kinh[26]
dùng ví dụ về một thợ kim hoàn khéo tay dần dần tinh luyện được món trang sức
để minh họa sự cần thiết cho việc hướng dẫn tâm thức của đệ tử theo các giai
đoạn. Để thận trọng tránh sự dài dòng, tôi không trích dẫn chúng đầy đủ ở đây.
Vị hộ pháp Long Thọ cũng đã hướng dẫn các đệ tử theo những giai đoạn trong suốt
những lộ trình để đạt đến địa vị cao và sự tốt lành chắc chắn:[27]
Ban đầu có
những giáo pháp về trạng thái cao;
Rồi đến với
những giáo pháp về sự tốt lành chắc chắn.
Bởi khi đạt đến
trạng thái cao,
Ngươi dần vươn
tới sự tốt lành chắc chắn.
Tương tự, Tôn giả Vô Trước cũng
nói rằng:[28]
Hơn nữa, các vị
Bồ-tát hướng những đệ tử của họ thành tựu nhân tố đức hạnh của sự giác ngộ một
cách đúng đắn và theo các giai đoạn. Để làm được điều này, ban đầu họ đưa ra
những giáo pháp dễ dành cho những chúng sinh có trí tuệ non trẻ, yêu cầu họ tu
tập theo những huấn thị và giải nghĩa ở mức dễ dàng. Khi nhận thấy trí tuệ của
những chúng sinh này phát triển lên khả năng trung bình, các vị yêu cầu họ tu
tập những giáo pháp và huấn thị ở mức trung bình, và những sự giải nghĩa trung
bình. [97] Khi nhận thấy trí tuệ của những chúng sinh này trở nên rộng mở, các
vị yêu cầu họ tu tập những giáo pháp và huấn thị uyên thâm, và những sự giải
nghĩa vi diệu. Đây là luồng hoạt động mang tính quyết định cho hạnh phúc của
những chúng sinh này.
Ngoài ra, tác phẩm Hạnh Hiệp Đăng Luận của ngài Thánh Thiên
mô tả phương pháp trước tiên quý vị rèn luyện tư duy về Ba-la-mật-đa thừa và
sau đó bước vào mật chú thừa. Tác phẩm chứng minh rằng quý vị phải thực hiện
điều này theo các giai đoạn. Sau đó điểm này được tóm tắt như sau:[29]
Phương pháp
những chúng sinh khởi đầu
Tham gia vào
mục tiêu tối thượng
Được đức Phật
toàn hảo huấn thị
Tương tự từng
bậc của cầu thang.
Hơn nữa, tác phẩm Tứ Bách Kệ Tụng[30]
cũng đề cập rằng trình tự của con đường là xác định:
Thoạt tiên,
ngừng các việc thất đức.
Tiếp theo,
ngừng sai lầm về ngã.
Cuối cùng, dứt
tất cả tà kiến;
Ai hiểu điều
này là bậc tinh thông.
Tương tự, vị đa văn đạo sư Mẫu
Hầu đã nói rằng:[31]
Tựa như việc
nhuộm vải không còn vết nhơ:
Trước tiên họ
phát triển điều thiện trong tâm đệ tử
Thông qua những
bàn luận về bố thí và tương tự,
Và rồi họ bảo
đệ tử quán tưởng về giáo pháp.
Viện dẫn bản văn này, đại sư
Nguyệt Xứng cũng cho rằng đạo pháp có một trình tự xác định. Vì trình tự mà
chúng tôi dùng để hướng dẫn những người khác đi theo con đường một cách rõ ràng
là rất thiết yếu cho sự tu tập của họ, hãy đạt đến sự chắc chắn vững vàng về
phương pháp này.
Chương
BA218 Caryâ-saṃgraha-pradîpa, P5379:186.3.6-7.
%7Cutmcsr%3D(direct)%7Cutmcmd%3D(none)%3B%2B__utmv%3D734144078.-%3B)