Cuộc đời tôn giả Xá Lợi Phất
Tác giả: Nyanaponika Thera - Dịch giả: Nguyễn Điều
PHẦN THỨ NĂM
ÐẠI ÐỨC SR PUTTA TRONG TÚC SANH TRUYỆN (JTAKA)
Theo Kinh điển, chúng ta thấy rằng Ðại đức Sàrìputta xuất hiện rất thường trong Túc Sanh Truyện, tức những câu chuyện về tiền thân của Ðức Phật. Trong đó, tiền thân Phật (hay còn gọi là Bồ-tát) và Ðại đức Sàrìputta đã tái sanh làm nhiều nhân vật khác nhau nhưng có liên hệ.
Có những kiếp sống, chúng ta thấy Ðại đức Sàrìputta là một ông thầy, còn đức Bồ-tát là người học trò. Chẳng hạn như các câu chuyện Túc Sanh có tên là Susma (số 163) Cu´lanandiya (số 223), Slavimamßsa (số 305), Kàrandiya (số 356) và Mahà Dhammapàla (số 447).
Trong câu chuyện ghi sau cùng, tuy đức Bồ-tát là người học trò và Ðại đức Sàrìputta là ông thầy, nhưng người học trò cũng đã đem đến cho thầy mình một bài học giá trị là hãy nên phân biệt mỗi hạng người mà dạy dỗ. Không nên khuyên nhủ kẻ không muốn nghe hoặc không có ý định tìm hiểu kiến thức của mình.
Cũng có những lần luân hồi mà Ðại đức Sàrìputta sanh làm người, còn đức Bồ-tát là một con thú. Ví dụ như trong các truyện: Romaka Jàtaka (số 227).
Chuyện Ðại đức Sàrìputta là một đạo sĩ rất khéo léo, có thể nuôi và huấn luyện một con chim đa đa (tiền thân Phật) theo ý muốn của mình. Và chuyện Bhojàjaniya Jàtaka (số 23) hay Dhammadhena Jàtaka (số 122).
Cũng có lắm khi vai trò của hai vị này lại đổi ngược. Chẳng hạn như trong Jaruda Pàna (số 256) và truyện Kundakakucchi Sindhava (số 254) thì Ðại đức Sàrìputta sanh làm một con thú, còn đức Bồ-tát thì làm người.
Nhưng ngộ nghĩnh hơn nữa là trong câu chuyện Kurunga Mga, cả đức Bồ-tát lẫn Ðại đức Sàrìputta đều sanh làm thú.
Phần sau đây là những mẫu tóm tắt trong Túc Sanh Truyện. Ở đó ta thấy tiền thân của Ðại đức Sàrìputta đã xuất hiện một cách có ý nghĩa:
No 11. LAKKHANA JTAKA
Khi ấy Ðại đức Sàrìputta sanh làm một trong hai anh em con một gia đình nọ. Người em (tiền thân Sàrìputta) rất thông minh, còn người anh thì ngu tối. Cả hai đã giúp đỡ cha mẹ bằng cách chăn coi một đàn thú trên đồi. Từ nhà họ đến nơi cho đàn thú ăn cỏ phải trải qua một khu rừng nguy hiểm. Người em nhờ óc thông minh đã đưa bầy thú đến nơi một cách an toàn. Nhưng người anh ngu dốt (tiền thân Ðề-bà-đạt-đa) đến phiên mình đã làm mất cả đàn gia súc.
No 23. BHOJÃJANIYA JTAKA
Truyện này thuật lại kiếp ấy đức Bồ-tát sanh làm một con ngựa chiến phi thường và Ðại đức Sàrìputta sanh làm một kiếm sĩ kỵ mã được giao phó trách nhiệm đi bắt bảy vị vua đối nghịch. Sau đó người kiếm sĩ đã thành công nhờ tinh thần bền chí của ông và sự hy sinh của con ngựa tuyệt diệu.
No 69. VISAVANTA JTAKA
Câu chuyện kể lại một con rắn (tiền thân Sàrìputta) có một thứ nọc trị khỏi bệnh nan y của người, nhưng khi nhả nọc ra thì rắn phải chết. Kết quả con rắn chịu chết vì muốn cứu ân nhân của mình.
No 99. PAROSAHASSA JTAKA
Ðại đức Sàrìputta sanh làm đệ tử của một đạo sĩ tu theo phái ẩn dật. Người đệ tử ấy đã thấu hiểu rõ ràng mọi câu nói vừa ngắn gọn vừa cao xa của thầy (tiền thân Phật). Ðây là câu chuyện được xem như nhiều kiếp tu luyện óc thông minh của ngài.
No 122. DUMMEDHA JTAKA
Truyện kể lại kiếp ấy Ðại đức Sàrìputta sanh làm vua xứ Bénares (Ba-la-nại). Ðây là một ông vua rất thông minh, có tài nhìn thú biết được giống tốt. Lúc đó đức Bồ-tát sanh làm một con bạch tượng loại quý, còn Ðề-bà-đạt-đa (Devadatta) đồng thời là vua Ma-kiệt-đà và là chủ con bạch tượng ấy. Sau đó ông bị mất con voi quý chỉ vì tánh ganh tị.
No 151. RJOVDA JTAKA
Tiền thân của hai Ðại đức Sàrìputta và Mahà Moggallàna là hai người đánh xe ngựa chiến của hai vương quốc hùng mạnh.
Một hôm nọ, cả hai người cùng đánh xe gặp nhau trên một con đường hẹp. Mỗi bên đều muốn bên kia nhường lối cho mình đi trước. Và họ đã quyết định ăn thua bằng cách tán dương oai lực của những nhân vật mà họ kính trọng nhất.
Kết quả, người đánh xe thứ nhất (tiền thân Ðại đức Sàrìputta) thắng cuộc, vì ông đã minh chứng được giới đức của vị vua lãnh đạo xứ sở mình. Vị vua được ca ngợi ấy không ai khác hơn là tiền thân Ðức Phật.
No 256. ALINACITTA JTAKA
Chuyện tiền thân Ðại đức Sàrìputta là một con voi rất khôn ngoan hiền lành và rất nhớ ơn người.
No 206. KURUNGA MIGA JTAKA.
Trong kiếp nọ, Ðại đức Sàrìputta sanh làm một con chim gõ kiến, và Ðại đức Mahà Mog-gallàna sanh làm một con rùa. Cả hai đã hợp lực cứu được mạng sống của bạn mình là một con nai tức là tiền thân Phật, khỏi tầm sát hại của tên thợ săn (tiền thân Ðề-bà-đạt-đa). Nhưng sau đó đến lượt con rùa bị bắt và nhờ con chim gõ kiến giải thoát.
No 223. CLANANDIYA JTAKA
Thuở kia, Ðại đức Sàrìputta sanh làm một giáo sư Bà-la-môn, và Ðề-bà-đạt-đa sanh làm học trò của ngài. Ngài luôn luôn khuyên đồ đệ chẳng nên khó tánh, hiểm ác và tàn bạo, nhưng lời dạy dỗ ấy đã trở nên vô ích.
No 254. KUNDAKA KUCCHI SINDHAVA JTAKA
Ðại đức Sàrìputta sanh làm một con ngựa thật kỳ diệu, và đức Bồ-tát là một người buôn ngựa. Con ngựa lúc trước do một người đàn bà làm chủ, nhưng về sau lại thuộc vào tay người lái buôn.
No 256. JARUDAPNA JTAKA
Câu chuyện nói về Mãng xà vương (tiền thân Ðại đức Sàrìputta) đã giúp Bồ-tát lúc đó là một người lái buôn để chuyên chở một số vàng bạc mà người thương gia ấy vừa may thu hoạch được.
No 272. VYAGGA JTAKA
Có một lần Tỳ-kheo Kokàlika sanh làm một con chằn tinh, vì thế nên không thể sống chung được với tiền thân hai Ðại đức Sàrìputta và Mahà Moggallàna.
No 227. ROMAKA JTAKA
Truyện thuật Ðại đức Sàrìputta sanh làm một đạo sĩ rất trí tuệ. Vị đạo sĩ ấy đã nuôi và huấn luyện một con chim đa đa, tiền thân đức Bồ-tát.
No 281, 292. ABBHANTARA VÀ SUPATTA
Ðây là hai chuyện kể lại sự ngẫu nhiên trong kiếp chót. Truyện số 281 thuật lúc ấy ngài Ràhula nhờ một ít nước xoài pha đường của Ðại đức Sàrìputta, đã giúp cho mẹ là một Tỳ-kheo-ni trị khỏi bệnh no hơi. Còn trong câu chuyện số 292 thì Ðại đức Sàrìputta đã đích thân tìm hộ những món ăn dễ tiêu để giúp bà. Ðây là kết quả của việc một kiếp trước bà đã nuôi dưỡng tiền thân của hai Ðại đức Sàrìputta và Ràhula.
No 310. SAYHA JTAKA
Kiếp ấy Ðại đức Sàrìputta sanh làm một ông vua có viên cận thần tên Sayha là tiền thân Ðề-bà-đạt-đa. Vua sai người cận thần đi chiêu dụ một đạo sĩ thông thái vừa là bạn cũ của vua về giúp triều đình, nhưng việc chiêu dụ đã thất bại. Vị đạo sĩ thông thái ấy chính là tiền thân Ðức Phật.
No 313. KHANTIVDI JTAKA
Tích thuật khi đức Bồ-tát sanh làm một đạo sĩ rất đức hạnh. Người thuở bấy giờ vẫn gọi ngài là một đạo sĩ nhẫn nại (Khantavàdi), đồng thời Ðề-bà-đạt-đa sanh làm một vị vua hung bạo. Ðể thách thức đức nhẫn nại, bạo vương đã đem vị đạo sĩ kia ra hành hạ một cách tàn nhẫn, nhưng không lay chuyển nổi phạm hạnh của người chơn tu. Kết quả đức nhẫn nại của vị đạo sĩ đã cảm hóa được viên quan tổng chỉ huy quân đội trong triều đình (tiền thân Ðại đức Sàrìputta, và chính vị võ quan này đã đến băng bó những vết thương cho đức Bồ-tát.
No 315. MAMSA JTAKA
Khi ấy, Ðại đức Sàrìputta sanh làm một người thợ săn và đức Bồ-tát làm con trai một người lái buôn. Lúc cả hai quen nhau và trở thành bạn hữu, thanh niên lái buôn đã dùng những lời lẽ chơn chánh để thuyết phục bạn mình từ bỏ cái nghề hung ác ấy.
No 361. VANNARODHA JTAKA
Truyện nói về kiếp chót khi hai vị đại đệ tử Sàrìputta và Mahà Moggallàna còn đang sống trong một nơi vắng vẻ. Lúc ấy, có một người ăn xin hằng sống nhờ vật thực còn dư của hai ngài. Nhưng tên ăn mày lại có ác ý muốn gây sự bất hòa giữa hai ngài. Kết quả người ăn xin đã thất bại vì hai vị đại đệ tử này lúc nào cũng cảnh giác, không nghe những lời gièm siểm xấu xa và sau cùng đồng bảo hắn hãy đi nơi khác.
Trong Túc Sanh Truyện có đoạn còn thuật lại rằng: Trường hợp tương tự như thế đã xảy ra trong một kiếp nọ, khi người ăn xin kia sanh làm một con chó sói, còn hai Ðại đức Sàrìputta và Mahà Moggallàna sanh làm một con sư tử và một con cọp.
No 412. KOTISIMBALI JTAKA
Tích kể lại khi Ðại đức Sàrìputta sanh làm ông vua xứ Garada hay còn gọi là vua Supanna. (Supanna Ràja). Vị vua này đã cứu sống một cây cổ thọ khỏi bị hại vì nơi đó là chỗ ở của một vị thọ thần (tiền thân Bồ-tát).
No 444. KANHA DIPYANA JTAKA
Kiếp đó Ðại đức Sàrìputta sanh làm một vị đạo sĩ tên nimandiviya đã bị một ông vua kết tội oan và đem ra hành hạ bằng cách dùng khí giới đâm xuyên qua thân thể. Nhưng vị đạo sĩ vẫn giữ hạnh nhẫn nại, không để tâm oán hận và ghi nhớ rằng đó chỉ là kết quả của những nghiệp ác từ kiếp trước.
Ðức Bồ-tát lúc ấy cũng là một đạo sĩ, bậc huynh trưởng của tiền thân Sàrìputta tên là Kanda Dipàyana, đã hết lời ca ngợi thái độ cao thượng của người sư đệ mình.
No 472. MAH PADUMA JTAKA
Truyện kể lúc Bồ-tát sanh làm Hoàng tử Mahà Paduma và tiền thân của Ðại đức Sàrìputta là một vị thần núi. Nhờ vị thần ấy mà ngài Hoàng tử thoát chết.
%7Cutmcsr%3D(direct)%7Cutmcmd%3D(none)%3B%2B__utmv%3D559209052.-%3B)